Der Zaad-
huysjens,
Befchrij-.
vin:g der
eenjarige
fche Zu-
Geftalte
der Bladeren.
dik ; vol van Zap ; aangenaam-zuur van fmaak, en
ongelijk van grootte; doch de grootfte gemeenelijk
twee vingër-leeden lang en breed: in *t midden voorzien
met drie o f v ijf (na geleegentheyd van hare groot*
h e yd ) regt om hoog .lopende groote .Aderen, waar
u y t andere kleyner voortvloeyen , onder z i c h t baarder
als boven. Déeze 'Bladeren komen te voor-
fchijn hu uyt dë eene, dan u yt de andere zijde der
len , hol boven malkander; op lange, dikke, gemeenelijk
regt-opflaande Steelen ruftende. Zomtijds zijn ze
hiér en gintfeh geplekt met eenige kleyne roode vlek-
jens.' De verwe is aangenaam bleek-groen; dochzom-
mige zijn donkerder.
U y t haar Hert onder, vdefgelijks ter zijden, fchie-
ten yerfcHeydene Steeltjens u y t , tamelijk dik , rond ,
bleek-gróeh. van verwe , vol vochtigheyd, en benee-
den zpmtijds een weynig rood. Op de bovenfte punten
fiyrs-wijze, dopn holachtig gefield, groeyen
veele röódlverwige , hoekige en dikke Knopjens , aan
fchopnè, Bloed-roode, korte, ronde, en teedere Steelt-
jens., hangende altijd neerwaarts gekeerd. Als deeze
van onder op de een na de ander open gaan , vertonen
Ze groen-gebladerde kleyne Bloemtjens, welke van bin- I
hén hebben veele langwerpige gedachtige, en ook roode
Knop jens, o f A f handelt jens. Na dat ze eenige dagen j
hebben geópend geftaan, vergaan ze n iet, noch vallen
op de aarde neer, maar blijven ; en brengen met’er
‘tijd voort veele beziens-waardigegroote, langwerpige
Zaad-huysjens ; met agt breede , bleek-geverwde en
fchoöne roode Aderen yeel-voudig doorlopen, ook met
halve Maahs-wijze gefielde Vleugelen versierd, zoo
digt aan hare hoeken te zamen fluytende, dat ze niet
anders als'voor vier-hoekig aangezien worden. Inwendig
zijn ze voorzien met een bleek-bruyn-verwig,
blinkend, drie-hoekig, achter dik, en voor fpits toegaande
' Zaad , . het welk in Julins en Augufius rijp
word. Dit Zaad word ieder Voorjaar, met een waf-
fende Maan van April in de aarde g ele gt, niet boven
een ftroó-breedte diep i waar door dan deeze Me xicaan
fche Zuring genoegzaam aangewonnen, vermeer-
derd en dus eeuwigdurend gemaakt word.
De A cetosa annua o c im i -folia lu s it an ic a ,
o f een-jarige Portugalfche Zuring met Bladeren van Ba-
Jilicum, is een kleyn en aardig Gewas ; ter nauwer nood
de lengte van.een hand opwaarts fchietende. Kfijgd
u y t een teedere, bruyn-verwige Veezel-wortel kleyne
Bladeren ,- ruftende op Steelt jens, ontrent een vingerbreedte
lang. De vorm is langwerpig.-rond, o f Ovaals-
wijze; de lengte van ontrent de breedte eensfvingers,
ö f d uyms : de grootfte zijn ontrent een kleyne vinger
breed; achter aan d zS te e lfm A ; in het midden alder-
breedft , en voor aan in een ftomp puntje eyndigendé;
dikachtig van aart; aan de randen effen en flegt; don-
ker-groen van verwe, doch onder een weynig bleeker:
zuur van fmaak ; en in het midden voorzien met een
teeder regt-doorgaande Adertje ;, waar u yt voortvloeyen
eenige weynige andere kleyner na de kanten ,
nauwlijks zichtbaar.
U y t haar midden-pudt fchieten op twee o f drie
dunne Steelt jens, de een na de ander, ontrent een hand
lang ; rond, en geftreept van aart: aan welke voort-
kofnen eenige w,eynige~ andere kleyner Bladert jens ,
fmaller en fpitzer als d’eerfte , ook hol en luchtig; nu
u y t de eené, dan u y t de andere zijde, van de Steel, een
vinger-breed boven den anderen; en hoehoger.hoe kleyn-,
der. ’ Ó p de bovenfte T op ziet men , in Augufius en
September , Ayrs-wijze de Bloemtjens kort en digt aan de
Speel bij lidverdeelingen aan malkander groeyen. De verwe
is uyt den geelen groen. Zij beftaan u y t zes kleyne
Bladërtjens ^ en zijn van binnen voorzien met eenige
langwerpige Afhangzeltjens, gelijk die van de andere
zporten. ’ Als de. drie bovenfte kleynfte Bladertjens
eenige weytiige'dagen hebben open geftaan, krullen2e
zich om , en vergaan allenxkens; nalatende eerj neerwaarts
hangend en half Maa'ris-wijze' krom gevormd
Zaad-hüysje; onder een weynig purperachtig van ver- Z-aadhuys,
we ; en beftaande als uyt veele zachte Doorntjens; ook
vaft gehegt aan een dikachtig , hoekig, en langwerpig
gedeelte, gelijk men ziet aan het Zaad van Calendula,
o f Goudsbloemen, Zelden krijgt het in deeze koude
.Geweften zijne volkomene rijpheyd, ten zij in een Pot
geplant, en warm gefteld. .
Als men het dus bekomen heeft, word het met een Aanwïq-
wallende Maan van April weer gelegt in een goéde,
zandige aarde, niet diep, en vlijtig bewaard voor
veel Reegen. Dan komt het voort ; en door dit
middel kan deeze foort van Zuring hier aangewonnen
worden.
De A cetosa an nua A fr ican a , o f een-jarige Een-jarige'
kleyne Africaanfche Zuring, is een' teeder Plantje , van ^ ne
gedaante en aart de vorige foort gelijkvormig. Blijft ook
niet langer in ’t leeven Ss de Portugalfche, dóch fchiet ring.
in onze Landen wel zoo hoog op. Krijgt u yt zijne
teedere bruyn-vérwige Veezel-wortel eenige Bladeren,
van geftalte ,., natuur en grootte die van de andere niet
ongelijk, dóch veel ronder, en voor ftomp toegaande-:
.uyt wiens midden zoo wel als ter zijden van dê Steel
tuflehen de Bladeren voortkomen eenige- Tak jens, de Bladeren:
een na de andere opfehietende; boven voorzien mét
teven gelijke Bloemt jens als de Portugalfche., Ayrs-wijzè Bloemen^
gefteld: welke in Augufius, en ook later , opengaande,
eyndelijk al mee een doornachtig Zaad, op de wijze Zaad.
van het .voorgaande, verkrijgen;. het welk ook bij goede
Zomers in deeze koude Landen genoegzame rijp-
J ïe y d 'b e k om t ’ doch n o y t , o f immers zeer zelden,
in een natte o f koude Herffi-tijd. D it gezayd
zijnde in het laatfte van May, o f begin van Junius,
komt te voorfchijn , en dus word deeze foort van Zuring
ook vermeerderd,
De A cetosa annua It a l ic a , o f een-jarige Italiaan- Een-jarige
fche kleyne Zuring, is in alles de voorgemelde een-jarige
Portugalfche gelijk ;.behalven alleen in het Zaad; ’twelk rjng eu”
met de fcharpe Doorntjens, waar mee het voorzien is, wonder-
zeer aardig verbeeld, op een wonderlijke wijze,’t Hoofdüj^Z.aad.'
van een Os, ó f Koe, met O oren en Hoornen.
K R A C H T E N .
AL de foorten van Zuring, o f Acetofa, zijn Deugdea
verkoelende en verdroogende in den tweeden 4erZ,u-
graad. De grootfte der zelve worden gereékend
voor de befte. Zijn, op allerley wijzen inwendig ge-
b r iiyk t, zeer gezond voor een- ieder; inzonderheyd
voor zu lk e , die van binnen verhit zijn; ó f gequeld
worden van-een heete Leever. Zij maken u yt eyge-
ner aart een week Ligchaam; openen en verteeren;
■ yerfrifTen en verfterken de Maag; verquikken hetüfrrr, Rafis lib>
ftillen de D.orfi-, verwekken eetens-lufi ; weerftaan dé Simb cal‘
inwendige verrotting, dooden de Wormen, en beletten 1
it opbreeken: van de Gal.
Het Zap van Zuring o'ptnd; het verftopte^ Ingewand: Tr*tusf *
is goed in hitxüge Koortsen \ voor de Tandpijn; tee- Q^èrM.
gens de Pefi , alle v ergif, en de gebreeken van het z.cap.fi
Hert. Neemt wech ü y t de-Kleedercn en ’t Linnen al-
tefleyplekken, van buyten daar opgeftieeken; geneeft’t
kVildvuur, én de vlekken des Ligchaams.
Het Zaad is koud in den eerfien , en droog in serapioM-
den tweeden graad; ’t zelve gegeeten, flopt den Buyk.
Ge floten, in RooZe-water gëweykt, en daar mee op -jimautuè,
de O ogen geftreeken , zuyverd dezelve. Verfterkt. en
fcharpt óok ’t Gedicht. • ' _ eriawft-
De Wortelen , defgelijks de Bloemen, in Wijn ge- i 0wzoden,
en - daar -van gedronken, drijfd het Graveel af:. cér-M-li.„
is goed teegens de Geelzucht,’ en verwekt der V r o u -^ ff'
wen Stonden. Is ook een bequaam middel ;teegens
de Blauwfchuyk, o f Scheurbuyk^ (zo o men deeze quaal
gemeenelijk door verbaftering van het Larijnfche woord
nóemd ) , de Miltzucht, en het zweer en der Darmen.
Het