8 79 S ëSAMUM. S eSAMOïDESi S eSELI. Z ÜYKER.WOR.TEL; 88ë
Diofc.l.%.
Durantes
hifi- Plant'
foU 434-,
P. Alpin.
de Plant.
JEg.c.ix.
Ra fis de
temp.
Simp.c. ic
H e t- Z m A van Sefamum is v e t van aart, en flo p t
de zwe e tg a ten; derhalven; om inwendig g eb ru yk t te
w o r d e n , v o o r de M a ag en ' t geheele Ligchaam on-
dienftig . ’t Z e lv e g ed ro o g d , g e flo te n , en met R o o z e -
w ate r v e rm en g t , v erdrijft de h a rd e , dikke gezwellen;
allerley verhitting, gebrandhcyd; leedenpijn, quet zu ren
d e r O ogen; de beeten en Jleekgn der Slangen, daar op-
g e le g t ; en m e t O l y van R o o z e n g em e n g t , verzag t
d e Hoofdpijn > v eroorzaakt d o o r g ro o te h itte. H e t
z elv e v ermogen de Bladeren, in W a te r g e z o d e n , en
daar op gedaan.
D e O ly , u y t d it Z a a d g eparfl ■, eh met W ijfi
in g en om en , maakt de Menfchen ve t ; d o ch doed
o o k de M a a g walgen. V e rd rijft de jeukerigheyd, o o k
de ruydigheyd van de H u y d ; de fmerten der Moeder
van de V r o u w e n ; en van de Darmen. H e lp t de
c c c c x x ix Ho o f d s t u k . SESAMOIDES.
E t d e e z en , en , mijns we etens, g ee-
| i nen andereh naam in ’ t Neederlandfch,
Ik L a t i jn , o f eenige andere T a a l bekend,
o f genoemd.
H ie r . van z ijn mij in haren aart
twee veranderlijke fborten bekend g e w
o rd en ; te w e e te n :
I . Se s a m o id e s Sa l a m a n t ic e n s e m a ju s . I I. M i nus
; dat i s , groot eh kleyn Sejamoides v an Sala-
manca. B e yd e z ijn z e v an eevèri de zelv e Bomving
en Waarneeming.
Grond. Z i j beminnen een z and ig e , g o e d e , gemeene g rond,
m e t een w e yn ig twee-jarige Paerdemifl voorzien : een
lu c h t ig e , w a rm e , g en o eg ter Z o n geleegene plaats; en
ma tig e; v o o r al niet te v eel v o ch tig h e y d . Blijv en drie,
o f o o k v ie r jaren in ’ t leeven.
fcaad.’ G e ev en in deeze on z e G ew e flen zelden , ten zij
m e t g o e d e , w a rm e , d ro o g e Z om e r s , vo lk om en rijp
Z a a d . K onnen op g eenerley w ijze v ee l koude He rffi-
Waaraee- reegenen <, o f eenige Vorfi verdragen. M o e ten derhalven,
minginde me t een wafTendeMaan van A p ril in Po tten z o o g e z a y d
Winter. geplant z ijn d e , in ’ t b e g in , o f ten halvën van OUo-
be r , na g eleegentheyd van de b equaamheyd o f onbe-
quaamhe ydde s t ijds, binnens h u y s w orden g eb rag t; g e z
e t op een plaats daar z e lang de L u c h t konnen geniet
e n ; en waarin o f gantfch g e en , o f immers zeer w e yn ig
v u u r w o rd g e f lo o k t ; vermits ze d o o r deeze v o o r haar
onnatuurlijke warmte haaflig zouden verderven. G e durende
de geheele Winter mo et men ze met flegts een
w e yn ig Reegenwater voorzien : o o k niet vo o r in het
b eg in van A p r i l , met een aangename L u c h t en R e e -
g e n , weer b u y ten f le lle n : dan noch v o o r zich tig wachten
en w e l dekken v o o r koude n agten, v eel vochtigheyd,
en hayrige Winden.
K R A C H T E N .
Krachten \ E krachten van deeze twee aardige Gewajfen,
onbekend. I 1 groot en kleyn Sefamoides, z ijn to t n o ch to e on-
,m~ ^ b e k e n d ; derhalven w ij o o k geen g eleegentheyd
h eb b en , om iet v erder daar van te fchrijven.
C C C C X X X H O O F D S T U K .
S E S E L I .
tS tö^ ^M itjE n aangenaam Gewas, van een ieder d u s ,
[ e n , mijns w e etens, in geene taal anders g e -
Ifoineiu
Vcrfcheynoemd.
H ié r van z ijn mij haren aart bekend
geworden é'enige bezienswaardige, veranderlijke föor- dené 6c=
ten; namentlijk: ziens-
I . Se s e l i p r a t e n s e ; o f Sefeli, groevende op Gras- waarc% e *
Vs !m ” o e je lii ' .meItL e en Melkachtig lZaacpt. csIcIIe.n sC r* e toi cf u m , o f ten} tot
Sefeli uyt Candien ; anders ook T o r d i l iu m gehee*-clf gc~
ten. IV . C k e t i c u m m in u s , o f k in « Sefeli ra» h‘ "
Candien. V. M o n t is L i i j a n i ; o f van den Berg L i - ftdd?
banm. V I . M a s s il ie n s e , o f S e fe li , groeyende ort-
trent Marjtlten. V I I . P eilopoNn en se m a ju s c t -
CDTjE p o l i o , o f groot Sefeli van Peloponnefiu, met
Bladeren van dttllc Kervel. V I I I . P l l o p o n n e n s e
m in u s c i c u x /e FO L IO , o f kleyn Sefeli van Pelo-
pomicfue met Bladeren van diillc K ervel. ‘ IX . P e *.
l o p o n n e n s e L u s i t a n i c u m , o f Pórttigalfch-Pclo-
ponnefm Sefeli. X . jE t h i o p i c u m h e k b a , o f Se-
Jehkruyd uyt Moorenland. , XI. Se Sê l i iE t h i o p i -
c u m f b u t e x , o f boomachtig Sefeli uyt M o o r c t-
land. Niet alle zijn ze van de zelve Bomvtng en Waar-
neeming.
Echter beminnen ze al te zamen een goede, ge- Gron£ii
meene, zandige aarde, vermengt met een weynig tweejarige
Paerdemifl: een luchtige, warme, wel ter Zon
geleegene plaats, en niet te veel vochtigheyd. Geeven
ook niet alle in deeze onze koude Geweflen Volkom
men rijp Zaad.
Het Se s e l i p r a t e n s e , o f Sefeli; groeyende op Ecnigé
Grasachtige plaatsen : P a l u s t r e l 'a c t e s c e n s ; o f Zaadgee-
voortkomende in vochtige Oorden ; met een melkachtig twee jareri
Zap\ C r e t i c u m m a j u s ; & m in u s , groot en kleyn leevende
Sefeli van Candien, zijn tamelijk hard van aart. Kon- foortcn-
nen felle koude3 en alle andere ongeleegentheedén der
ld inter, geduldig uytflaan. Bloeyen in ’t tweede jaar;
geeven. volkomen rijp Zaad3 en verflerven daar meêi
Moeten derhalven ieder Voorjaar, o f om *t tweede,
met een waflende Maan van M a ^ t , op nieuv/s, niet
diep, weer gezayd zijn. Komen ook uyt het neer-
gevallene van zelfs genoeg op. Hier door alleenlijk
konnen ze aangewonnen en vermeenigvuldigd worden.
H e t S e s e l i M o n t i s L i b a n i , o f Sefeli van de Sefelivad
ferg Libantu, w o rd met de gemelde Maan van April
in een P o t g e z a y d , en warm g ezet. B li jft niet langer
dan eenè Zomer in ’ t leeven. B lo e y d in den Herffi,
en g ee ft in onze G ew eflen ter nauwer noo d bij g o e de
Zomers vo lk omen rijp Zaad. Daa r mee ver-
fle r ft ze.
Het Se s e l i M a s s i l i e n s e ; o f Sefeli van Marfi- Langlee-
lien : P e lo p o n n e n s e L u s i t a n i c u m 5 ö f Sefeli uyt,
Portugal, een weynig gelijkheyd hebbende met de Se- ^n^Sefcli.-
f i l i van Peloponnefiu; en S e s e l i jE t h i o p i c u m f r u -
t e x , o f heeflerig Sefeli uyt Moorenland3 vergaan niet
haafl, maar blijven veele jaren in ’t leeven. Konnen op
geenerley wijze veel Water; o f Herffireegen, veelmin^
der eenige Winterkoude verdtageh. Moeten derhalven,
in Potten gezet zijnde, in ’t begin van OU ober binnens
huys worden gebragt, op een goede; luchtige
plaats; waar in niet anders als bij vriezend Weer word
gevuurd; onderhouden met een weynig lauwgemaakt
Reegenwater ; en niet weer buyten gefield voor in ’e
begin o f ten hal ven van Apr il, dan noch wel gewagt
en gedekt voor koude nachten en fchrale winden.
In deeze onze Geweflen krijgen ze zelden, anders als Zelden
met gantfch warme en drooge Zomers, volkomen rijp Zaati*
Zaad. Jt W e lk met eën waflende Maan van April in
Potten gezayd moet zijn. Hier door konnen ze be-
quamelijk , gelijk ook het Seseli ZEt h io p ic u m
frutex, o f heefierachtig Sefeli uyt sAïthtopien , door
de bij o f boven de Wortel uytgeloopene jonge Looten,
aangewonnen en vermeenigvuldigd worden. Welke ge- Aariwiö-«
dachte jonge Looten men met een volle Maan van April nin§-
ten halven , gelijk de Angelieren, infnijd; in de aarde
buygd ; o f met aarde b edekt: daar na , Wortel
gekfeegen hebbende * van de oude afneemt, en ver^
plant»
K kk kk b cK