wijz,c bij malkander gevoegde ronde groene Knopjens;
welke haaf boven flegts een weytiig openén. Dan ziet
men in de Maand van May en Junius gelijk als groene
Der Bloc- vijf-ge blader de Bloemt jen s ; waar uyt vóortfchieten v ijf
111011 • lange, ronde, teedere en rood-verwige Draadjensy van
een bevallijke aanfehouwing : die noch afvallen, noch
in haar welven vergaan, maar beftandig blijven, en bin*
ren haar bewaren v ijf rond-hockige aardige Knopjens ,
gevuld met een kleyn Z a a d doch *t welk in deeze
Landen noyt tot zijn volkomentheyd geraakt.
Waarnce- Deeze Gewajfen zijn teeder van aart;-want bu.yten
minginde gezet zijnde, worden ze haaft wechg'ènomen door fter-
jVinter. prorf . moeten dërhalveu-,. in hèt voorjaar met een
waffende Maan van -April in een Pot geplant zijnde, in
het begin van O ei ober binnens huys worden gebragt,
op een luchtige plaats, waar in niet, als, bij vriezend
W ee r’,, door een Kagchel werd geftookt; vermits ze in
de. Winter noch groote noch langdurige, hitte, des
viiurs, nocli veel water van nooderi h ebb en., Mogen
o o k niet ypor in ’t begin o f midden van A p r il, na be-
quaamheyd o f onbequaamheyd des. tijds, met een. zoete
Lucht en aangename Reegen weer buyten gefteld ;
en móeten dan wel nauw gewagt worden voor koude
nagten , Sneeuwachtige vochtigheyd, en Jchrale, hay-
rige Winden,
Aanwin- In onze Geweften worden ze alleenlijk aangewonnen
ping. door hare bij de Wortel genoegzaam uytlöpende j'ónge
S c h e u te n welke gemeenelijk met’er tijd-van zelfs Wortelen
krijgen. Dan-worden ze van de oude afgenomen,
en met een wallende Ma£n van April in Potten
gezet. 1
K R A C H T E N .
Krachten X ^ \ E krachten deezer Plant zijn tot tiöch toe
noch on- I . J van niemand, oyt-befchreeven, o f bekend ge-
bekend. maakt- . OndertulTchen hebben dé Leertouwers
haar gebruyk: daar van.. Zpmmige willen o o k , dat
ze zou konnen dienen ia plaats van ’t R hus,, o f de
Sumachboom.-
LI X H O O F D S T Ü . K .
V E Y X.
a a l t welbekend,aangenaam,gedurig groen-
blijvend. Gewas, werd in het Needer-
| ïandfch niet alleen dus, maar ook E y -
§ JLOOF, K leef y -en. K lim , genoemd ,
Jqna ‘dat het over-al bij op-loopt, en
t het zelve beklimmende verderft, ’t zij
waar.’t ook bij .gezet w o rd , ,ö f wat het kan genaken:
in *t L a tijn Hedera : in het Italiaanjch eeven alzoo
in het.Hoogduytfch E?hew , o f ook I laub : in het
. ' Frdnfch L ierre o f L ’hierre.
Twee Hier van zijn mij in haren aart bekend twee verfchey-
_,V"‘ defoorten; teweeten:
Verfchey- I* Hedera MAJOR ARBOREA, o f GROOT BoOM-
defoorten. ve yl; en II. Hedera minor repens , o f kley-
ne kruypende V eyl. Beyde zijn ze van eeven dezelve
Queeking en Waarneemtng.
Wat voor Z d beminnen al te zamen een gemeene, vochtige,
«en aarde ongemeftte ; o f ook een matig-vochtige en welgemeft-
*ijbemin-teaar£je . een ©pene, luchtige, v rije, en genoeg ter
®.c.nV JZon geleegene, immers zoo veel als een fchaduwachti-
ge o f r donkere plaats; en veel Reegen. Geeven ieder
jaar in den Herfft Bloemen , en zomtijds in de Winter^
yolkomen rijp Zaad. Konnen Storm-winden, Hagelf
Sneeuw, Rijp', felle Vbrft, en alle andere ongelee-
gentheeden der Winter zonder eenige verandering verdragen.
Aanwin- Worden niet alleenaangewonnen door hare. Bedien,
nirig op o f Zaad) ’ t weljt met een wadende Maan in Maert,
niet boven pwee Stroo-breedte diep , op een vochtige tweeder
plaats in de aarde werd g e le gt; maar veel meer en iey wij.
haaftiger door hare op o f in de grond geleydde, o f zen*
van zelfs voortkruypende , en binnen weynig tijds
wortel-Jchietende Jongen : welke men een wadende
Maan van,Maert , Apr il o f November, op néenit
en verplant.
Als hu deeze Vruchten beginnen te dragen, kan men haar
haar zeer. fchoone Beziën doen vóórtbrengen , wan- ^CjCr
neer mem zomtijds • op • hare Wortelen ftroyd de Beziet
Afch van gebrandde Mojfel- , ö f Oeflerfchelpen; o f, doen dra.
gelijk zommigé willen , liet Poeder van Aluyn. Dit Sen*
zou dan.de Oogen een zeer vermaaklijke aanfehom-
wing veroorzaken. ;
K R A C H T E N.
V E y t , Éyloof, o f Klim , is zeer h e e t, fcharp , Dioft. lm
te zamen-trëkkende , en de Zeenuwen door-
dringende van aart. -Moet derhalven van bin- J
nen weynig o f niet gebfuykt worden ; inzonderheyd
niet van Vrouwen j welke daar door onvruchtbaar zouden
blijven. . Men mag ter dier oorzaak dit Gewas al-
leeo uytwendig ons ter hulp. doen dienen; vooma-
mentlijk op Fontanellen o f JDragt- en andere lopende
Gaten.
De Bladeren gefloten , met Azijn en Reegen-water Ga^
gemengd; dan 'op 't Voorhoofd, ook in de Slapen van
’t Hoofd gele gt, is goed voor de verwerring der z>in- TragM.i, ■
nen y en de gekrenhtheyd. des Hoofds. In Wijn gezo- cap. 88.
den, en daar meede gewalfen, geneeft de Schurftigheydy
én .dllcrhy-Gezwellen.
D e Bezjien , o f Vruchten , geftoten , en daar van
een Drachma met Wijn in genomen, drijft het Graveel
af. Een hab/ëDrachma in een week E y drie dagen achter
malkander gebruykt, is-Zëer- goed teegens *t gebrek,
genoemd de Druyperti c .
Het Zap , vloeyehde uyt de afgefneedene Ranken , symph.lili
doëd de hu.yz.en fterven, en ’t Hayr uytvallen. Het hort. jo.
-Zap der Wortel met Edik gedronken, geneeft de Beetert ^
yan Spinnen en andere giftige Dieren. 34*
LX H‘O O F D S T U K.
M.
It aardig Gewas werd in het Needer-
y.landfeh. niet. .alleen, dus , maar ook
?^^\llLYNÉN.y; of.ViORNE genoemd. In ’t
^ } Latijn C lematis, V10RNA vulgi,
^ v ïT is a l b a , en A tragenes T heo-
PHRASTi: in ’t Hoogduytfch L inen,
R eben o f W aLdreben; !in hét F.ranfch V iorne;
en in *t Italiaanfch C lematidE. •;
Hier van zijn mij- in haren aart bekend verfchey-
dene fchoone foorten; namentlijk :
I. C lematis vulgaris, o f eemeene Klim. I I .C le- Neegcü . - *. nr verfchcj-
MATIS PEREGRlNA FLORE SIMPLICI CCeRULEO , 0l dc [0Qt.
vreemde Klim met een enkele blauwe .Bloem. III. Pe- tcni
REGRiNA FLORE simplXci PURPUREO', o f vreemde
Klim met een enkele purpure T}loem. IV . Peregri-
NA FLORE PL-ENO ATRO-PURPUREO , o f Vreemde
Klim met een dubbele donkerrpurpure Bloem, van een zeer
fchoone aanfehouwing. V . Peregrina flore al- vjn
BO pleno , o f vreemde Klim met een wdte dubbele j eze|vc
Bloem. V I . C lematis altera , o f tweede Klim; waarn««
.anders Flammula J o v is surrecTa , o f opftaande rotog*
Vuurkruyd) o f Brandkguyd. V I I . A ltera urens,
anders F lammula . J o y is , repens , o f kruypende
brandende Klim. V I I I . Cocrulea pannonica , o f
Ooflenrijkjz.e K lim , met een aardige blauwe Bloem.
IX. C lematis A mericana flore phceniceo, of
Amertcaanfche Klim , met een groote uytneemende