B e s ch r y v ïn g van de B o om en , I B o e k ,
X X I X H O O F D S T U K .
POPULIERBOOM
7 1
voeten. D it was als eeti Zinnebeeld van beftandige
roem : want gelijk de Palmboom van een zeer langdurig
leeven is, zoo blijft ook onfterflijk de eere der dappere
Helden , welke door hare onvertzaagdheyd groo-
te daden hebben verrigt.
71
k r a c h t e n .
e,*irn. U6 .
Simpt.
Med. 8.
Viofc
D:
Diofc. lib.
E Dadelboom heeft in al zijne deelen een tè
zamen-trekkende kracht, gelijk ook het witte
eetbare Marg o f Pit der Struyken. De Bladeren
de Bloemen , en de Scheede , o f de omwindzelen
der fruchten , zijn zeer koud', en te zamen-trekkend
van aart. Geneezen alle varjfche Wonden : verkoelen
de kittige Zwecringen, en doen dezelve zich fluyten.
’t Zap, ook een weynig te zamen-trekkend heeft in
zich een koude, aardachtige, en waterige eygenfchap.
De jonge Scheuten , van G alenus genoemd Elate ,
drogen meer als de Fruchten: zijn goed voor alle
vuyle Gezwellen; éfen flappe Maag: en werden gedaan
bij de dingen, welke te zamen trekken, verkoelen,en
de zwakke Leeden weer verfterken.
De Fruchten , o f Dadelen zelfs , zijn warm en
droog in den tweeden Graad, zwaar te verteeren. T er
dier oorzaak verwekken ze ligtelijk Hoofdpijn, inzon-
derheyd die wat fterk te zamen trekken.
Die volkomen rijp , w i t , morw , vocht en zoet
M/.149. zijn , van D iosco.rides genoemd Phosnicobalanus ,
werden gehouden voor de befte : bezwaren de Maag
niet zoo zeer , maar zijn in teegendeel dezelve aangenaam
; voomamentlijk wanneer ze niet meelachtig o f
Tlin lib. 13. verdorven zijn. Die in Paleftina en Syrien groeyen ,
ca$. 4. werden boven alle andere gepreezen: dikmaal tot Spijs,
ook in uytwendige dingen geb ruykt, om te verdrogen
, te verfterken , te zamen te trekken , o f dik te
Semp.lib. .maken: zij voeden reedelijk we l; verdrijven den Hoeft,
simp. cup. veroorzaken een week^Ligchaam; verfterken deLeever;
*9- . geeven kracht tot ’t Echte ïverkj. zijn goed voor het
simp e io fleuris en de Longe-zucht.
_roo * ’ De drooge Dadelen , van Zommige geheeten Ca-
Dadekn} ryota, ftoppen de Buykloop, de roode Loop, en ’t Bloed-
voorwelke fp ouwen: neemen wech *t Braken; de walging o f qua-
gebreeken njkheyd der zwangere Frouwen', en verfterken de
1C Ig‘ M ilt. Met Pingels, o f de Korlen van Pijnboomen ,
gegeeten, geneezen ze de rauwheyd der Keel. *t Water,
daar ze in gezoden zijn, verdrijft, als men’er mee
gorgeld, de zweeringen des Monds; doch gedronken,
ftild alle Buykzvloeden , en geneeft dë ‘Takteen aan ’t
Fondament. De onrijpe Dadelen hebben eeven dezelve
kjfocht.
. U y t deeze Fruchten wetd in de Apotheeken geftntm
Dia• maakt een Plaafter, genoemd Emplaftrum Dtapalma;
ook een Eleüuarium, o f Slikjftng, geheeten Diaphoenicon,
welke de Gal en alle flijmerige vochten uytdrijft,
als men daar van inneemd een half-, geheel-, ja ook
anderhalf-lood, na dat de natuur des Lijders fterk o f
zwak is.
De uifch van gebrandde Dadel-fteènen heeft ook
een • kleevende ,■ heelende , en te zamen-trekkende
kracht. Met Nardus Indica gemengd , is goed om
de puyften der Oogen te verdrijven : belet ook ’t uyt-
vallen des Hayrs. In Wijn gedaan , neemt ween ’t
uytwaffende vleefch der Wonden,en geneeft volkomentlijk
allerley Zeerigheyd.
Alpinus de Van de Bladeren deezes Booms worden Wayers en
Tl. aEgypt. Korven gemaakt; van de Stam Balken ; van de Boft
eat ‘ 7‘ Touwen en Kabels voor de Scheepen. Men kan ook
op deeze Bladeren fchrijven , vermits ze gantfeh effen
en glad zijn. Werden derhalven van de Indianen in
plaats van Papier gebruykt. Zij maken’er ook Boeken
van , en befchrijven Ze met een Priem , o f yzere
Griffie.
falma.
■ RueU.lib. i
En wel-bekend Gew as , en met gee- Verfchey.
nèn anderen naam in ’t Neederlandfch de namen,
genoemd; werd in ’t Latijn geheeten
P o pulus : in ’t Hoogduytfch Popel-
WEIDEN , A l BERBAUM , POPPEL-,
maar eygentlijk Papelnbaumj en in
’t Eranfch Peup l ïer .
Van deeze werden op veele plaatzen gevonden drie
bijzondere Soorten, welke wel te onderfcheyden ftaan;
te weeten:
I. Populus vu lg a r is , o f nig r a : gemeene Driebij-
Populierboom : in ’t Hoogduytfch A spenbaum, ° ^ ^ n^ r,e’
ook Schwartsz Papelnbaum : in ’t Franfch Peu - “ jj'® tc
PLiER NOiR: in ’t Itahaanfch Popolo nero. I I. Po-fcheydene
P ulus alba , o f w it t e Populierboom ; gemeene- fooxten.
lijk van de Neederlanders gezegt A beêlboom : in *t
Hoogduytfch P appelbaum , o f weisze Popelwei-
den : in ’t Franfch Peup l ïer blanc ; en in *t ita -
liaanfch Popolo b ian co . I I I . Po pu lu s trem u-
l a , o f L ib y c a : in ’t Franfch T remble : in ’t Ita-
liaanfch Popolo L ib ic o , o f Popolo M ontani ; en
in onze Landen R ate la ar , om dat zijne Bladeren
geduerig fchudden, beeven, klateren en ratelen , niet
alleen wanneer ze door de wind teegens malkander werden
gefmeeten, maar ook bij gantfeh ftil en fchoon
Weêr.
Deeze alle beminnen een gemeene, drooge, doch Waamce-
wel-gemeftte grond, en ook wel een van naturen voch- m,rn| 0o_ee*
tige plaats; liever een v ry e , opene, als fchaduwachtige men> •
lu ch t; veel water, inzonderheyd als ze met een afgaande
Maan van Februarius , Maert o f November
nieuwlijks geplant, o f verzet zijn , tot dat ze hare wortelen
wel geveftigd hebben. Indien dezelve ergens tot
aan een W a te r , Gracht o f Sloot konnen mytfehieten ,
zoo zal de Stam zeer weelderig opwaffen. In April
geeven ze hare Bloemtjens, hangende in kleyne Katte-
ftaartjens; en in goede Zomers altijd volkomen-rijp
Zaad. Sterke kpude , Sneeuw , felle Forft , Stormwinden
, en allerley ongeleegentheeden des tijds konnen
ze geduldig üytftaan.
Zij werden aangewonnen, door drie verfcheyde mid- Aanwin-
delen; te weeten: niDg»
Eerft, door haar Z a a d , het welk met een volle door haar
Maan van Maert in de aarde gelegt moet worden, in- Zaad*
dien ’ t wel zal voortkomen , en genoegzaam aan-
groeyen.
Ten anderen, door uytgeloope jonge Scheutjens bij Doorjon-
o f boven de W o r te l, welke men met een waffende ge Scheut:
Maan van April moet infnijden , en , om dies te bee- iens*
ter Wortelen te vatten, met aarde overdekken zoo verre
als *t gefneeden is. Wanneer ze nu Wortel gefcho-
ten hebben ; moet men ze met een afgaande Maan van
Februarius o f Maert van de oude afheemen.
. Ten derden, door Takfen. Deeze, met een volle Door Tak-
Maan in Maert afgefheeden,. aan een donkere plaats ken.,
een voet diep in de aarde geftoken, en dikmaal met
water begoten, zullen ligtelijk en zonder veel ongelee-
gentheyd Wortelen bekomen. ’
De befte en aldergevoeglijkfte t ijd , om de Knop- welke Po-
pen, o f jonge Vytloopzelen, van de gemeene o f zwarte pulfer-
Populierboom te plukken, is die van ’t Voorjaar, wan-1| & |
neer dag en nacht eeven lang zijn , o f ftraks daar na , Artze-
als men haar noch kleevende o f aanhangende vind : nijen dien*,
want dan zijn ze zeer g o ed , om te gebruyken teegens fti2zlin-
veelerley gebreeken der Menfchen. T en dien eynde
moeten ze alleen van deeze, en van geen andere foort
der Populierboomen werden genomen ; waar op e lk ,
die niet bedrogen wil zijn , o f andere zoekt te bedriegen,
voorzichtig acht moet neemen.
KRACH-
73 P o F U L I E R B O O N
74
K R A C H T E N .
GaUtt. lib. r \ E Bladeren en Baft van de P o pulus n ió r a ,
simp.Me . | 'J o f zwarte Populierboom, zijn matig koud, ver- 1
‘Curt. lib. . rnengd met eenige verdroging en afvaging. De
bor.i8.' jonge Knoppen , en der zelver vettigheyd , zijn ver-
«M- warmende en verdrogende van aart. De Bladeren, in
J & m È gek ° ° k t , ftillen de fmerten van ’t Leedenwee ,
fal. 61. jig * j en wat voorts onder de naam van Flerecijn begreepen
werd.
De zelve Bladeren, o f anders ook ’t Zaad deezer
( Boomen, met Edik ingedronken , is niet ondienftig
voor de vallende Ziekte. De uytvloeyende vochtigheyd
over de Wratten en Puyften des Ligchaams geftreeken ,
verdrijft ze.
Trag. 1. 3., Van de gedachte welriekende j.onge Knoppen werd
cAp.iiu een voortreflijke Z a lf bereyd , genoemd Vnguentum
Populeum, gantfeh verkoelende van aart, derhalven zeer
dienftig voor alle kittige en fmertende Wonden en diergelijke
befchadigingen des Ligchaams. In de Neusgaten
, op de Slaap des Hoofds, en op de Pols geftreeken
, doed wel flap en: verzacht ook de pijn van 't Podagra,
wanneer die uyt kitte ontftaat, doch.moet niet
al te oud zijn.
jcamerar. G p de Navel gedaan , doed zweet en ; en op de
{/. 1.^31. Borften der jonge Kraam-vrouwen gelegt , verdroogd
de Melk. hloch werd uyt deeze Knoppen een
Oly gemaakt: de wijze , hoe dit gefchied, kan men
vinden bij Ai t iu s , ALgine ta en B enedictus C ur-
. ■ . TIU$.
Deeze heeft een verzachtende en verwarmende
kracht, zeer dienftig, voor die van ‘t Podagra en pijn
in de Leeden werden geplaagd. Met varffche Boter
vermengd, en ’t Hoofd (na dat men ’t wel gewaffehen
en afgedroogd he eft) daar med gewreeven , maakt
lang en fchoon Hayr. ■ .
Jtomc.Ub. | De Gom deezer zwarte Populierboomen met Wijn
■ e‘25 ingenomen , ftopt de Buykloop, en ftild de Bloedvloeying.'
"
«ritte Po- IbeBUdcrcn en Baft van de Poputus alba, of wit-
t i n * 00' | Poï ulieri,0°m. zijn matig in haie kracht, ’ tuffehen
F ‘ warm en koud ; eevenwel ,wat droog en afvagende.
’t Z n f dfr Bladeren , lauw in de Ooren gedaan , verzacht
der zelver pijn, en geneeft de zwelling.
B n der zei. . De jonge Knoppen deezer Boomen werden ook wel
■ er ge- van zommige in de Populier.zM.lve gebruykt. Me t
■ “y • Honig vermengd, en op deOogcn geftreeken, verdrijven
ze der -zelver fcheemering. De Schors in Wijn ge-
■ Zoden,, doed wel wateren. T o t Stof gemaakt, en daar
van een vierendeel-loot met Wijn ingenömen, geneeft f C w I en 2merten der J ig t , volgens ’t gevan
Serenus. - Met de Nier van een Muyl-
%!■ .10. «ze i ingedronken, veroorzaakt de zwangere Vrouwen
een M isv a l, en maakt onvruchtbaar. *t Zelve doen
ook de Bladeren , ftraks na de zuyvering der Maand-
■ ftonden gebruykt, gelijk zommige willen.
W :!pM j W l PopULUS Libyca , of Ratelaar, heeft dezelve
H 9k doch met 200 fterk> volgens’t berigt van
M at th iq lu s.
W “ ! f f , De fihaduw deezer Boomen , inzonderheyd van’de
Kr.’«® Wttl e’ “ de ° ude 200 aangenaam geweeft, datze daar E onder gwgen zitten B van hare Tahjtcn Krooncn vlog-
W- H.tc. ten, en met dezelve hare Hoofden vercierden. Zul-
'W t f S ke Kr°mm wierden ook gedragen van verliefde Kners,
4^.21. wanneer 2e s avonds, of bij nacht, na hare Knflers
gingen , om hier door bij haar in dies te meer gunft
te geraken.
Breder berigt hier van'kan men vinden, bij den
Oudvader T e r t v e l ian u s ,: ook bij St a t iu s , V ale-
mps F laccus , A rteaudoros , en meer andere
voorname Schrijvers.
I E Y K E N B O O M.
x x x h o o f d s t u k .
e y k e n b o o m .
■ Enoeg aan ieder, en met geen andere v , .
naam (vb or zoo veel mij bewuft is) d caZca .
m dt Neederlandfche Taal bekend ,
7 R m "r f c^ec!en Q uercus,
baüm : in 'tFranfch C hesne, C her-
m i l l a t , o fDRiLLiE j in 't Italiaanfeb Q o e r c ia ,
o f C erczija.
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden Dritderley
drsederley Soorten; als Q jjercus sativa , o f gemee- fcorten.
NB .TAMME E y KENBOOM. I I. Q j;Er cus G a LLIFE-
r a , of G al la major , bij ons gezegt E yken-appe-
1 EN, 01'O alnootenBoomj en I I I . Q uercus ho-
milis , o f LAGE E yckenboom. Alle zijnze van de-
zelve Waarneeming.
Zij beminnen een goede, wel-bereydde aarde: en ook Waamee*.
e5?..^emeen.e 2andige grond; doch groeyen in deeze, ra'nS'
gehjk ook in een kleyachtige aarde, op verre na zoo
weelderig niet op. Begeeren een opene, vrye lucht, en
veel water. Konnen fterke koude, en allerley ongeleegentheeden
des tijds verdragen. Geeven 'ook ieder Taar
yolkomen-njpe Kruchten, welke men in onzeen andere Eykelen.'
.Landen E ykelen noemd. Doch deGALNooTEN ko - Galnooten.;
men in deeze koude Geweften noyt tot hare rechte vol-
maaktheyd o f .behoorlijke rijpheyd : ja in de meefte
Jaren werden’er gantfch geen aan de Boomen gezien.
D e Eykenboomen werden in deeze Landen alleenlijk Aamvin.
aangewonnen door hare Eykelen: waar ontrent men o p '
de volgènde wijze moet te werk gaan. . '
, G f.:la£.feniSe GroeP‘ ”y Of Koeren, zoo lang en veel alken door
als gij w i lt , ontrent vier vingeren breedte diep- zay hareEyke-
; uwe Eykelen daar in , niet veele bij malkander ook lcn 5 "
bol en luchtig, met een volle Maan van M a e r t: dek birintekt ’
ze dan wel to e , met goede aarde ; en laat ze zoo leg- Haat te i
gen. Men moet de plaats, daar ze gezayd zijn , wel ncemcn>.
zuyyer houden van allerley onkruyd; niet alleen een
tijd lang na datze gezayd zijn , maar ook als'er nu al
jonge^ Boomtjens van zijn geworden ; anders zullen ze
door t ruygt ligtelijk verflikken, en dus verderven.
! Is ook nod‘g> 2eer goede zorge te dragen, datze Bewaring
van geen Ongedterten mogen fchade lijden: want als’er v00r 0n-
dezelvebij quamen, en hare teederetakjens a f knauw-scdiert’
d en , zoo zouden ze ftaan treuren, en al quijnende
moeten ftervén. ' .
Deeze Boomen Keven van'naturen zeer lan g , zoo Lang
dat ze zomtijds meer dan tweehonderd Jaren oud w o r - ' '
den. Zelden werden ze gerept, of opgenomen, omh^ d“ '
met een afgaande Maan op een andere plaats te verplan- men °°"
ten , voor datze agt o f tien Jaren in de aarde, daar ze
gezayd waren, ftil geftaan, en een tamelijke dikte ver-
kreegen hebben.
Zij bloeyen n o y t, maar brengen hare Kruchten voort Wanneer >
uyt haar Hout. Werden o o k , als ze nu dik en be— TTlcn dezel-
quaam genoeg zijn , niet ter neer gehouwen , om ten
Mbruyk te dienen, als met eén afgaande Maan van goed Ho”
Januarius, Februarius, o f December. Indien men te kebben.
zich onderftond, dit te doen met een waffende Maan,
ZOO: zou 't Hout veel flechter als anders werden bevon-
den, ook veel eer vergaan.
H Io den eerften ouderdom der Wereld fin welke de Bedenkine
Menfchen eenvoudig , flecht en oprecht, zonder be- des Sckrij-
drog, argliftigheyd, valfche fchijn, haat en nijd wa- rers-
ren; niemant zijnen Evennaaften, veel min zijne Bloedverwanten,
éenig ongelijk deed; daar teegens haar van
herten meende, en haar befte z o g t , gelijk de Heere,
voor wiens oogen niets verborgen is i in zijn Woord
.heeft gewild en geboden, op dat de eedele en dier-
gekogte Z ie l, door eygene boosaardige quaad-verkie-
Zin g ,’twelk men met een bedrieglijke fchijn van goed,
ja heyligheyd, als met een Schaaps-vagt, poogd te
5 5 bedek