333 A n y s . A n t h y l l i s . M a a n k r u y d . A p h a c e . 334
wpo-lon. lib.
Latijn A n is u m Y in^het Hoogdnytfih A n i s z , in het
Franfih A n i s ; en in ’t Italiaanfch A n iso .
at voor Deeze Plant bemind van naturen een goede, zandi-
Liirdt ge, gemeene aarden, met twee-jarige Paerdemift matig
|jbtmi“ - voorzien : eenopene, luchtige, warme,-vrije, wel
ter Zon geJeegene plaats, en weynig Reegen. Gééft
elke Zomer Bloemen , en in den Herfjl vólkomen rijp
Zaad-, vnar meêze vergaat; vermits deNatuur,haren
fatwin- 1°°P voltrokken hebbende, dan niets meer vermag.
L . Moet derhalven , met een waflènde Maan van Zprilf,
in ieder Voorjaar weer o p’ niéuws' niet diep in de aarde
genayd werden. Sie hier op na ’t Hoofdjluk^, waar in
verhandeld werd ’t A n y s k r u y d u y t A m e r ic a .
K R A C H T E N.
H Et Zaad van Anys, het welk van deeze Plant
alleenlijk werd geb ruykt, is warm en droog in
den tweeden Graad; voor elk zeer gezond.
L i» . /. 7«' u yf hand gegeeten , o f in wijn , o f in Spijzen
■ Tj. genuttigd verdrijfd de Winden, Buyk^krimping^ het B oprifpen van de Maag, en de Engborftigheyd. ' Maakt
een goeden Adem; vermeerderd de M e lk jn der Vrou-
Mverroes wen Borften ; doet wel Wateren : ftild de witte Vloe-
mlioSimfi den der Vrouwsperfonen. Verwekt de lu ft to t ’t ech-
| IJ a /. 3. te Werh I Geneeft de beeten der 'vergiftige D ieren: be-
K'ó;. let het braken: doed dtSteen rijzen : verjaagd de f fik j
■ verligt de Vrouwen in barensnood: veroorzaakt een goede
verwe des Aangezdgts : bevorderd het zweet en ^ en
verzacht alle harde Gezwellen.
Br». /. 10. Op ’t vuur gedroogd , met Zuyker o f Honig verft
117- mengden, zoo genuttigd, verdrijft den Hoeft, en ,doet
de Fluymen gemakkelijk uytwerpën.
Gedroogd, en met roode Wijn ingenomen , ftild
de Bloedgang, o f Roode-loop, ejn helpt de geene, welke
zich gedurig geparft vinden' om haar G'^ö^f te doen;
B doch niet konnen.
t Gediftilleerde Water van Anys vermag eeven ’t zel-
Mjtö.Phm. ve. Defgelijks de Anys-oly, doch veel krachtiger. Ge-
nee^ ° °k allerley koude Gebreeken : verfterkt de Zee-
nnwen •, en met Geneeyer-water gedronken , geneeft
alle qualen van de Moeder: is derhalven’ zeer dienftig
voor alle Vrouwen, en een peftilentiale Lucht.
Bieydene
ïfconcn.
X L V I I I H O O F D S T U K .
A N T H Y L L I S .
g ^ ilt Gewas , van géén onaangename 5§ aanfchouwing., werd zoo wel in het
H Neederlandfih als Latijn, Hoogdnytfih
& en Franfih met geenen anderen,, mijns
Sr w eetens, als deezen naam genoemd.
* D e Italianen zeggen A n t i l l -id e , b
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden
^frt’fsonderfcheydene foorten, namentlijk: -
I. A n t h y l l is L e n t i f o l i -a , o f Anthyllis met
•bfie-bladeren. I I . V a l e n t in a , o f Anthyllis van
aencen m Spaanje. II I . L eguminosa B.ë l g a -
vm f l o r e lu t e o , o f Anthyllis der Neederlanderen
een goeie Bloem. IV . A n ï y l l i s leg um in o sa
™ s^ n «c a f l o r e r u b e s c e n t e , o f Spaanfihe
• 11 J s fitet roodachtige. Bloemen , en Zaad, zittende
tonde huysjens, Peuls-wij*,e, aan malkander. V . V k- ,
ICARIA H lSPANICA FLORE TOTO RURRO , o f
pynfihe Anthyllis met een geheel roede Bloem , en
U.^SJ etrS daar t Zaadin groeyd. V I . V e s ic a r ia
SPAN,c a Fp-PRE LUTEO, o f Spaanfihe Anthyllis
LIS * ‘ n e‘ ” £ " le V I I . A n t H Y L -
fibe m* J o r I n d ic a , o f groote Indiaanook
™ t Blansyens-,. eendeer aardig Gewas,
maal P P “ rde t y p e n d e ; 't welk ik voor de eerfte-
gezien m den H o f van de Heer Burgermeefter I
B ischo p te R o t t e r d a m , daar na o o k Zelfs koerende
gehad heb. Niet alle zijn ze van de zelve' Oucekinr
cn Waarneemingt ~~7~ • ■
.Zij hebben geerne een goéde, zandige grond, voor- Watvoot
zien met twee-jange Paerdemift: eenopene, warme , een aarde
luchtige, vrije, wel ter Zon geléegene plaats, en niet zii bemia*
te veel vochtigheyd. Tamelijk wel könnenze vriezend Öcn'
Weer uytftaan , ook meer andere ongeleegentheeden
der Winter ; béhalvén het Anthyllis met Lintse-blade-
ren; ’ t welk,, als,veel,teederder zijnde, 'sWinters bin.
nens.huys gebragt, en op een luchtige, bequame plaats
geiteld moet werden, waar in men met flerke Forfi
vuurd; ook moeten ze bewaard zijn voor alle T o ch -
ten.
De A n t h y l l i s L eguminosa H i s p a n ic a f l o - Bladeren
RE RUBESCENTE , o f Spaanfche Anthyllis met rood- ^er Spaan« -
achtige Bloemen, iaan hare teedere, tamejijk-lange, ge- fchi,^n'
ftréepte, ronde Stoelen veelvoudig ayrs-wijce boven ïoodachti!
malkander zittende, heeftvéele teedere Bladeren, ontrent g= Bloe. '
een Stroobreedté breed, en ’t lid eener vinger, wat mca*
min o f meer, lang; twee en twee regt téegens over
den anderen,' aan een in.het midden regt-doorgaande,
en een weynig roödachtige &erf gefield; doch voor in
een alleen eyndigende; te zamen de lengte van een hand
u yt brengende ;. dun en téeder van aart, hol van. malkander
gefcheyden, voor ftomp toegaande ; en daar
voorzien met een geheel kleyn puntje, op de wijze
■ van een Doorntje : ook in ’t midden met een groóte
A d e r , o f Rnggc ■, waar uyt ter zijden fpruyten eenige
andere, kleyne, eeven zigtbare, opwaarts gekeerd.
A l deeze foorten hloeyen ih de tweede Zomer. Gee- Blocmea,
ven gemeenehjk, bij goede Taren ,. vólkomen Z a a d ,
en flerven dan. Doch het A n t h y l l i s le g üm in o -
sa H i s p a n ic a f l o r e r u b e s c e n t e , o f Spaanfihe
Anthyllis met roodachtige Bloemen , vergaat zoo haall
niet, maar blijft eenige jaren lang in ’t leeven. Bloeyd
met alleen ieder Zomer , maar geeft ook volkomen Zaad Zaad.
o f Vracht, zeer- gelijk ’t Zaad van het H e Dy s a r um
C ly p e a t ijm , öf Schild-dragende Hcdyjarstm , doch
een .weynig langwerpiger-rohd.
A l de andere foorten werden alleen; door haar Zaad Aanwin.
aangewonnen; ’t welk mep met een wadende Maan van nin£'
Maert o f April niet diep in- de aarde legt.
K R A C H T E N .
A N thyllis is verdrogende in den eerften Graad; Galen. M
daar beneevens afvagende van aart, kleevende, simp.
en dun van deelen. r . 6.
De Bladeren gèlloten, met. een weynig Wijn ver- Am^ Luru
mengd , dan op Monden cn Zeeren gele gt, geneezcn 1 j i l 1, .
dezelve. Verdrijven ook de Vlekken des Aangez.igts. Met Melk en Oly.van Rozen vermengd ; dus op de
Navel gedaan , verligt de Moeder der Vrouwen , welke
met koude ■ vochtighecdcn bdiden is. Met Wijn gedronken
, verrigt eeven *t Zelve : verdrijft ook de pijn siefi. 1. 3,
,en krimping des Buyks; d e kpude Pis , en verzacht de ' 13-
fmert der Nieren; defgelijks der Lendenen , een lood , Tlm' f x6'
, o f anderhalf, daar van met Wijn gebruykt: jaagd ook ' ’ ’
uyt de Nageboorte , en doet het Water der Blaas
loflen.
In Wijn met een weynig Zout en O ly gekookt, dan -
•daar van gedronken , doet Melk, in der Vrouwen Borften
kómen.
X L I X H O O F D S T U K .
M A A N K R U Y D ,
aardig Gewas , op de aarde kniypen- Verfchey^
i ’ ^iee^t deezen naam in ’t Neederlandfch, de namca,
k °m dat men ’t Zaad plat en rond z ie t, gelijk
de Ma a n; twee Zaden gemeenelijkn