(5x3 B e s c h a v i n g d e r K r u y d e n | B o l l e n e n B l o e m e n , III B o e k , g |
Wat voor
een aarde BBS
CCLI H O O F D S T U K .
SCHILDDRAGENDE HEDYSARUM.
En zeer 'fchoon en bezienswaardig
Gewas, w o rd in 'h p t Latijn niet alleen
g enoemd H e d y s a r u m C l y -
p e a t u m , maar o o k w e l Se c u r i -
DACA MAXIMA SEMINE ROTUNDO 1 __ | ___ in het Hoogduffh S c h i l d k r a ü t :
ia'hetjtaliaanfch H e d is a r o s cyDATOi Hier van zijn,mij in haren.aart bekend drie veranderlijke
I. foorten : hamentlijk: ' r H e d y s a r u m c l y p e a t u m ï l o r b a l b o , ot
Hedyfarum met een rand en fla t Zaad, een Schild gelijkende
, en een witte Bloem. ÏJj. F l o r e r o b r o , of met een mode Bloem. III. H e d y s a r u m p e r e n -
n e ELORE c a r n e o , of altijd-dnrend Hedyfarum met
een lijf-verwige Bloem; ’t welk ook O n o b r y c h i s van
DoDONiEUS word genoemd. Niet alle zijn ze van de
zelve Bouwing en VI aarneeming. Eevenwel beminnen ze al te zamen een goede, ge-
meene, zandige aarde, met matige twee-jarige Paerde-
' mift voorzien } een luchtige , warme , welgeleegene
plaats, en tamelijk veel Water. Blijven met meer dan
twee Zomers in 't leeven. Geeven wel, in zommige
tijden, op B eerfte jaar,-in den Herfll, eemge Bloemen;
doch in 't tweede jaar volkomentlijk, en een rijp Zaad;
waar mee ze dan verderven. ^ ,
r Verdragen ongeeme fterke Vorft, vermits men haar
door de zelve dikmaal van ’t leeven beroofd vind. Is
derhalven geraadzaam, dat men een Plant of twee daar
van, in een Pot gezet, ’s Winters binnens huys bewa-
. re, op een luchtige plaats,, en de zelve onderhoude met
weyn'ig Water ; wijl ze in dien tijd door flegts wat te
veel lichtelijk verrotten: mogen ook, in ’t begin van
Jlpril,' met de geheele klomp uyt de Pot genomen, en
. zooH wete er in de aarde gezet worden. H e d y s a r u m p e r e n n e f i .o r e c a r n e o , of
: Hedyfarum met een lijf-verwige Bloem , ook O n o b
r y c h i s van D odonzeu's geheeten, vergaat met zoo
haaft, maar blijft lapge jaren in ’t leeven. Is ook veel
harder van aart. Verdraagd felle koude en allerley on-
geleegentheeden der Winter zonder eenige fchade. Geeft
'is ieder Zomer vermaaklijke 'Bloemen; ook de meefte tijd
rijp Zaad-, 't welk met een wadende Maan van Hpril
of Mat de aarde word aanbevolen. Opgekomen zijnde
, brengen de Planten in het tweede jaar hare eerfte
Bloemen te voorfchijn. Door dit Zaad worden al de
genbemde foorten aangeteeld. Zie hier bij na het Hoofdfiuk.., handelende van de
H a n e k a m m e t j e n s . ,
K R A C H T E N .
Galen, lib. . Stmp. 8. "ff" "VEt Schilddragende Hedyfarum , of Hedyfarum I— I Clypeatum, is warm en droog van aart ; ook
■*■- -*■ verteerende, en dunmakende.
De Bladeren gefloten, en alzoo plaafters-wijze.op
allerley harde Gezwellen , en Klieren gelegt, doed de
Tlin. 1 »4. zelve fcheyden, verteeren, en vergaan.
c. 16. In Wijn gezoden , en daar van een goede Roemer
Diofc. 1. 3. gedronken; of een, ook twee Drachmen van ’t Poeder
e' 17°‘ der gedroogde- Bladeren met Wijn gebruykt, doed veel
en gemakkelijk. wateren : verftopt het Ligchaam, en
verdrijft de koude Pis.
Hedyfarum
met
een lijf-
verwige
noemd
O nobrychii
van Dodo■
CCLII H O O F D S T U K . ZONNEWENDE
Ord dus genoemd in het Needer- Namen,
landfeh, om dat deeze Plant zich en oor-
altijd na de Zon wend. Word an-^^g^r
ders ook van veele geheeten K r e e f t *,
k r u y d : in het Latijn H e l io t r o -
. p i u m , S o l s e q u iu m , en S c o r p iü -
r u s ; ’t welk in het Griekfch zoo veel beteekend als
ScorPioens-staa rt ; vermits de Steeltjens op zulk
een wijze'gebogen zijn. In ’t Franfch T o u r n e s o l : in ’t
Italiaanfch H e l io t r o p io . , Hier van-zijn mij in haren aart bekend geworden Dr'e foor. j
drieId. erley foorten; te weeten: H e l io t r o p iu m . m a j u s , ofgroote Zonnewende.
II. S u p in u m , of k/aypende Zonnewende. III. Hel
io t r o p iu m t r ic o c c u m , of Zonnewende met drie
Bezien. Alle zijn ze van de zelve Bouwing en WaarneeZmiji
ngb.e |m innen ee|n goede, gemeene, zand_ige, wel-Grond,
gemeftte grond, dikmaal omgefmeeten ; een vrije,
welgeleegene plaats: veel, en ook weynig vochtig-
heyd, na dat de geleegentheyd des tijds vereyfcht.
Blijven niet meer dan eene Zomér in ’t leeven. Gee-Zaa(I;
ven teegeos de Winter volkomen rijp Zaad\ en verfter-
venM doaeatre nm eed.erhalven met een waffende Maan van Aanwiny
' April weer1 op nieuws gezayd zijn. Doch komen nm2'
ook, door het neergevallene Zaad, genoeg van zelfs
voort, en konnen deezer wijs met meenigten aangewonnen
worden.
K R A C H T E N .
Z onnewende,<. of Heliotropium, is verwarmende, 1
verdrogende, en afvagende van aart.
. Een hand vol hiervan ineen pintje Wijntotdp £'•ƒ'• Hl
de helft gekookt, en zoo gedronken , purgeerd het ^ j J
Ligchaam; reynigt het ook vim.alle Jlijmerige en:j»«i-tll8ó.’H
achtige vochten. Is zeer goed voor de heeten tn f i e lten
der Scorpioenen, en anderer giftige Dieren. Doed
de Wormen fterven. , De Bladeren gefloten , en gelegt op het Flere^Jn\ ^ X
gebrookene, of gequetfle Leeden, Zinkingen, en vuyle----- ■
Gezwellen, geneezen de zelve. Op den Buyk gedaan
, verwekken de Aïaandfionden; doch de zwangere
Vrouwen mogen dit gantfehelijk niet doen. Moeten
ook niet gebruykt worden van de geene die geerne
ontEfaenng en zouden. ' .. . ■ Scrupel van het geflotene Zaad met Wijn in-
genomen, vbor het aankomen van de Koorts, verdrijft J
de zelve. ( - * '' Rue^'^'3 Het zelve Zaad, defgelijks de Bladerem, gepulve- 7*
rizeert, en op de Wratten, voort- of ineetende zweer en,
knobbelen aan den Aers, ook op de roqde Puyjlen gelegt,
verdrogen en verjagen de zelve. v Ca0rsr;t Het Kruyd gelegt in de holen en gaten der Mieren,
dan de zelve toegeflopt, doed haar fterven.
CCLIII H O O F D S T U K . ARTICIOKKEN
onder de Aarde.
En geZqnde pn zeer voedzame i Vracht, VrfW
* w o rd dus in het Neederlandfch genoemd, | om1 dat ze in of onder de aarde voortkomt,
en de fmaak van regte Articiokgen heeft. Word in het Latijn geheeten
H él ia