8g S-Hilarii Epifcopi 1 84
/*- ?» u&m. ‘ p  T â f S Ï Ï S * qui comedunt populum meum ut cibum pa-
nis S Deum non invocarvermt: ibi timue*-
► Hii, fuit. yunt ubi non * erat titnor» Quoniam Deus
diffipAwit ojfa hominibus placentium, con*
fu ß funt i quoniam Deus fprewit eos. Quis
* Hii. dum dabit ex Sion falutare Jjfirael ? * ln atver-
tendo Dominus capttwitatem populi ß ii 9
exfultqbit Jacob, & Utabitu# Jfia'eL
T R A C T A T U S P S A LML
Pfalmi p'r*-
pulus hic Ijibiis me honorât, cor autem eorum
longé çft à me t quia nolunt credçre, quod
negare non pofllint.
3„ Caufam verb hujus ftultiffimi in corde
eloquii oftendit, dicens, Corrupts feint 3 & abominabiles
falH funt in iniquitatibus fuis. Ini-
quum eft , quidqujd extra legem eft. Et le*,
gern pei exeedentes vprimùm corruptioni fub-
P diti funt, dehinc abominationi : quia ini quotas
corruptipnem affert * ,corruptio autem abo*
minationem . pieretur. Çùm enim quis tranf-
gredietur Dei legem, tum Deum negabit : 8c
Deum negate, éorruptiô eft. Dominus enim
nofter d ad depellendam corruptionem Ver.
bum caro factum eft, Oportet enim; ,! fecun-
dùm Apoftolnm, coyruptionem veftiri incor-
ruptipnem. Sed qui iniquus eft , 8c qui Verbum
Deum carnem fedum eflç non credit
ncgandiDljl
cauls. I i-1. I
i. R je. s e n s pfalmus tertio-decimo
mr^ plalmo pane conveniens eft : fed ha-
bet in hac ipla verborum fimjlitudine
pon exiguum intelligentia: difcrimen. Pri-
mbm virtute infcriptionis iplius. Nam ter-
tius-decimus ita inlcribitur , In finpm * illius Q 8c quia Deus non fit loquitur in corde; cor-
David i qup titulo id fignificatur, pfalmum ruptus 8c abominabilis permanehit. Tertius.
ilium à David prophetatum fuifle ; hic verb,
In finem pro h lÆaclcth intellcclùs illi David.
Obi enim eft , in finem intellect its 3 adhorta-
tionis 8c admonitionis eft fignificatio, qua ju-;
bemur fecundùm finis cognitionem intelli-;
gentiæ noftræ admovere judicium : ut ea in
pfalmo denuntiari intelligamus , quæ con-
fummabuntur in fine j fecundùm illud Apodecimus
pfajmus pro- eo quqd a h om in a b iies
f a c li fu n t in in iq u ita te \y ita ait j A b om in a b iles
f a l l i fu n t in a d in v en tic éib u s fu is . Nee differt
fenfus e & crimen : quia homines ea quæ fibi
funt placita feftantes, divinæ legis conftituta
tranfgreffi funt.
4. Çpnfcquitur deinde hæc querela : JSTon
e ft q u i fa c ia t b on it4tem . Verfum Jxunc, quia inc„
jj_ ftoli, Dehinc finis , cùm tradiderit- regnum pferiùs etiam cum acpeifipne fiibjeâus eft , fua
Boni in bB
g u i <yÆ
do<^uc,ifl
, Deo patri. Cum evacuaverit omnem princi.
„ patum & poteftatem & vixtutem , tunc &
„ ipfe fubjicietur fubjicienti fibi omnia. Novif.
fima autem inimica evacuabitur mors. Hie
ergo finis eft, qui intelligitur in pfalmo. II-
Dxvidi,in- lua autem, quod illi David pfalmus inferibi-
feriptio rur, oftenditur omnis de Chrifto, qui Davi4
Zidumd verus e^> prophetari: quia ubi illim inlcribitur,
ibi eum qui.; db^erit fignificat j ubi vero-
illi eft, ibi eum ad quem dipatur, oftendit.
Dcum cflc 2» Dixit, infipiens in, corde Juo , Hon eft Deus.
cuique per- yjtii humam eft, pudenda eloquia verbis oris
quod noi- nor?1 audere- comrhittere, fed inftinftu nequi-
jent impii. tix interioris urgente, ea intra cor eloqui:
dum, adverfum publici pudpris necelTitatem,
c ' voluntatis iniquitate luftante, quod pudet
dici, non pudet cogitare. Et idcirco ftultus
luc ’ ii"” " J
loco t^aftabimus. Qui tarnen nunc opportun^
& competenter adjeftus; eft, corruptis omnibus
&; abo.minatis,, neminem in operibus re-
pertum efte bonitatis : quia cum loqui qux
bona funt aliquando foleamus , fJactis tarnen
ipfis difficile qua: bona, funt exfequimur.
5. Ac neindiligens Dei erga homines volun- ]
tas eile exiftimaretur •; adjecit dicens, Dominus 1
de ctslo profit exit fuper filios homimtm3 { ut videret \
E\ ft eft intelligent 3 aut requirens Deum. Profpe&io
Domini de ca:lo frequens fuifle cognofcitur:
quotiens peccatis human) generis commotus
lalutis noftra; cauft; auf Noe ante diluvium
eligit,' aut Abraham juftificat per fidem , aut
Ilaac fponfionis fua; promitjrit heredem , aut
in Jacob s pofterioris populi primogenita prx-
figurat, aut Moyfen prophetam & ducem
in corde luo dicit, Non eft Deus : quia fi vel. præficit &, latorem legis inftituit , aut prolet
verbis oris hoc eloqui^ ftultus eflè, ficûti phetas in omni tempore legis inlpirat. Per
■ eft, publici aflènfus judicio argueretur. Quis F has igitur virtutis fuæ iftinlmodi elficientias
enim mundum contuens, Deum efle non fen- ad filios hominum prolpexit : ut videret ft
tiat ? Sed fit frequenter, ut cùm nos veri ne- ..............
ceflitas ad confelflonem Dei cogat, oble&atio
tamen vitiorum Deum nobis non efle perfua-
deat : & quod contra fidem credimus, id taa
In Vaticano codicc filio David-, mendosè. A pud lxx. tamen
Pfalmus Xifl. lion v , fed to da.füp inlcribitur.
b Editi cum Regio n>f. Abimclech. Vaticanus codex Amaltch.,
quod Sc' legitur BTs apiid Hieronymum in expoiltionc tituli.,
3uamv)s ipfe pialmus Mahalath apud eumdem inlcnbatur ,cjuomo-
o legitiir & in édit. Ruffirii, cùm' in mf. exftet, Melech. Rcpp-
nimus Maeleth cutn Auguftino, Theodoreto, & editione lxx, id-
qup auéloriratç mf. Miciacenfîs, in quo Meleth, ex d iâfntis. for-
litan & (cribencis errore . ipucato a t in t , dum diftpns ae lie.
pionuntiatit quad i , ac nc cxcepcxic feriptor quafi e. Sed bzc
vox apud Auguftinuna, Ruffin. Hicron. quamvis yarii fcribacuf i
uoa tamen rationc cxporiitiir doltns feu far tarif ns.
quis eilet intelligens & requirens Deum.
6. Non eft autem facile illud , ob quod
Deus profpicere dignatur ut videat : mao-num-
que, illud eft, quod tam ftudiosè an inaliquo
c Sola editio Par. voluptatit; contra mentem Hilarii innuentis
intellcdum qujdcin.co.nviiitum efle quod Deus fit , fed repugnare
voluncatem niîquam, qua: nollet eum vitiorum fuorum elfe vin-
diccm.
J Edjti ejcççptOi par. ad dcbellandam.
*ƒ?»/«» ;fçil- utriufquc P&lmi vciborum , St cr'tmen variis licèt-
fonis in uçrpqup expreflum.
f .In priùs excufis deerat, nr •videret. Ex flat in cod ice Vatic,
in facro texru grzco & latino, ncc omifliun ab HiJario fujife
fidem faciunt ppftrema hujus numcri verba.
Ï Yacicanus codex., (ttitris populi.
pauciusi
A i bonus
B i o , no
Abel , no
reperiri polfit inlpicitur. Profpicit enim è cæ-
lo Deus, ut videat an fe quifquam hominum
intelligenter exquirat. Quotum enim quem-
que hominum invenies,qui fecundùm perfe-
ftam intelligentiam Deum velit exquirere ? qui
primùm caiifas creaturariun , & dehinG con-
ftitutionem humani generis pertraftans, per
rationem intelligentiæ, auólorem ac parentem
tantx univerfitatis exquirat ? dehinc cur mun-
dus, cur homines, cur læculi tempora 5 cur
• patri'archa eleftus, cur lex conftituta, cur pro-
pheta præmiflfus, & in quem profe&um cau-
làrum omnium origo conftiterit ? turn præter-
ea a quem virtutes cælorum, & angelorum
minifteria, ÔC archangelorum poteftates, Sc
diaboli regnum, 8c fanfti Spiritus donum, 8c
Deus ex Deo unigenitus Dei filius, profe-
dum nobis ex tarn variis officiorum generi-
bus impertiant ? Hunc ergo exquirentem le
per intelligentiam virum Deus videre pro-
Ipeftat.
7. Eft enim intelligentiæ non exiguum meri-
tum,Salomone dicente,Intelligentia enim bona
omnibus qui inveniunt earn 5 8c rurlum per a-
lium prophetam : O Ilra’él, quid Deus exquirit
à te, niu facere judicium, 8c intelligere jufti-
tiam ? Proprium enim intelligentia humanæ
rationis officium eft : 8c idcirco nobis natura
animæ fpiritalis inferta eft, ut per earn ad in-
celligentiæ lènfum, qui lölus rationis eft par-
ticeps, tenderemus. Sed obruti vitiis, 8c per
oble&amenta corporis naturâ corporeæ gra-
vitatis oppreffi, declinamus nos à ftudio in-
telligentis exquifitionis.
8. Declinamus autem poftea quàm elle inutiles
coepimus : id enim propheticus fermo
fignificat, Omnes dedinaverunt 3 fimul inutiles
fatti funt. Non cùm déclinant, inutiles fiunt-
fed cém inutiles coeperint elle, déclinant. Et
virtutem didi facile eft ex confuetudine humanæ
demutationis intelligi. Namque cùm
ex bonis mali elle coeperimus, 8c ex pruden-
tum familiaritate 8c publicæ famæ honefta-
te per vida nos 8c dedecora fecreverimus •
effedi per id inutiles, tum omnes probabi-
lium virorum declinamus occurfus, fedantes
dévia, 8c præfentiam bonomm confcientiæ
noftræ pudore vitamus. Denique Adam per
peccatum inutilis fadus turn Dei declinavit
adventum. Vivens autem aliquandiu inno-
cens, 8c per mandatorum oblervantiamb uti-
lis, Familiärem fibi occurlum antea Dei, fimul
atque inutilis coepit elle, refugit.
9. Non reperds autem Deum intelligenter
I exquirentibus, 8c omnibus , limul atque inutiles
fadi, declinantibus, ex aftedûs dolore
iteratur querela dicentis , Non m qui faciat
bonum 3 non eft ufque ad unum. Gravis Dei pro-
felfio eft, & iîîaiflblubile lùper humana vitia
judicium, cùm bonitatem ufque ad unum nemo
facit, Et quæritur poft hæc, quomodo
* Er. Lipf. & Par. qua virtutes. Reéliùs Bad. cum mff. quem
puta profetfum. v'
h Apud Vit. fibi utïlis. Abeft fibi ab editis aiiis 8c mf. Reg. à
quo & paulo ante abçft autem.
A Abel placuerit, Seth probatus fitj Ifaac heres
fit, [ c Enoch tranllatus fit, Noe refervatus
lit, Melchifedech fandificatus lit, Abraham
eledus lit, ] Jacob Ifrael fit, Job inculpabilis
lit, Moyfes amicus lit, Aaron chriftus fit
David fecundum cor Dei lit, Prophets fpirita-
les lint, Apoftoli cxlorum claves lortiti lint
fi excepto uno tantum, bonus nemo fit ? Jam
vero illud quomodo didum intelligitur, Bonus
homo de bono thelauro profert bona j 8c
B illud, Serve bone intra in gaudium Domini
tui ? Quomodo enim bonus aliquis nuncupa-
bitur, nemine faciente bonitatem ?
ip. Ac primum ne etiam in hos quos fu-
peri&s commempravimus, judicio Dei proba-
tiffimos viros, cadere tamquam generalis hujus
fententia: pipfelfionem exiftimemus, lupe-
riQrum didorum fenfus obfiftit. Omnis enim de
ftultis 8c corruptis 8c abominabilibus cceptus
eft lermo : 8c Deo profpiciente de cario, ut
C videret fi quis intelligenter exquirens ellet
omnibus poll quam inutiles efle cceperant declinantibus,
nemo repertus eft bonitatem fa-
ciens ufque ad mum, id eft, ex illis qui 8c ftulti
8c corrupti Sc abominabiles, 8c poll quam
inutiles fadi funt, declinantes efle coepiflent;
fententia in eos divini judicii congruente, a
quibus ccepit 8c fermo. Id autem quod ait,
ufque ad unum j non unum excepit ex omnibus
j fed omnibus inutilibus 8c declinantibus,
D cbm ufque ad unum bonitatem nemo faciat
ne unum quidem lecrevif ex omnibus. Non
enim ait, prater unum, fed ufque ad unum. Et
in eo quod prater unum eft, exceptio figni-
ficatur unius: in eo vero quod ufque ad umm
eft, univerfitas generalis per prolpicientis b
cslo d ferentis diligentiam, fub quodam Ipe-
ciali 8c perlonali numero continetur.
ii. Quamquam verb earn efle infirmitatem
humane natura meminerimus, ut ex compa-
E ratione divine bonitatis bonus nemo fit : led
incomparabilis ilia divinitatis exceptio non
interclulit bonitatis officium , ut lecun-
dum comparationem humanam inter homines
.bonus nemo fit. Bonitas namque primum
perfeda eft, qua: indemutabilis natura
Bonitas
pcrfcfta
quod hac
virtute conliftens, nefeit aliquando aliud efle
quam fuerit, nec poteft non id efle quod
lemper eft. Humani vero motus ipsa plerum-
que mutatione diverfi funt, 8c terrene legis
F imperfeda natura fit alia, ex alio inftindu le
perturbante demutans : 8c ad id nos diverla-
rum affedionum motus impellit, dum contumely
iralcimur, dum damno movemur,dum
ira accendimur_, dum metu perturbamur,
dum amore infledimur, dum o;’:o impelli-
mur, dum gaudio efferimur, dum dolore fti-
mulamur, dum judicio diffidemus, dum cerate
mutamur. His ergo fubditi natura infirmis
motibus, cequales efle non poflumus, dum 8c
G affedu demutabiles lumus 8c tempore. Et id-
c Quod uncinis concludir
rein przccdcncia verba, ifq
ordine meJiori exhiber.
-, .Editi excepto Par. nccnonmf Reg ..feientemdih
ittic mf Regius.Vaticanus au-
fit, poft Abraham tleäus fit ,
Fij