Neuter
T raftacus.
ex (lac.
b
595 S. Hilarii EpifcopiTraôt. in CL. Pfal. 596
traâavimus, quorum * t o u s , fecundùm præ- A in operibüs laudandus, fed laudandus in fan.
fcriptalegis,poft fabbatorum fahbataconfeffio- ftis eft, quos poft judicium eonferiptum in
nem peceaci reniiiffionenique complexes eft, Kternitacis gloriam collocaverit, 8e indemuta.
*alius fui* ejufdem numeri pienitudine non in- biles jam cælefti honore donaverit : per quod
jiuigentiam peccati, fed fruxftum officiumque in virtutis fine laudandus fie firmamentum ,
jnftitiæ compnehendit.1 Poftquæ rurfum adi- quia firmamentum æcernæ virtutis invexerit,
ficatâ jam in xternum Dei civicate, & omni- abforpta in contentione morte , cùm corruL
bus ad gratulationem ejus laudemque commo- ptionem incorruptio devoraverit. Et idcirco
nitis , iùb ejufdem rurfum numeri poceftate firmamentum virtutis laus fequitur porefta.
fpes eft confuinmata fan&orum, jam ad fpi’ri- turn, quia mortem immortalitas oonfumferit,
laiem omnibus gloriam natnramque rénova- B tribuens quod oculus non vidit, nec cor cogi.
tis : ut o-radatim per hoc ad Dei coniôrtium ravit, nec arms audivit. * . . ... . ........ ..
veniretur, cùm peccatorum remiiiio vitæ in- ........... . . . .'. . . ..... ... . y
nocentiam St judicii conftantiam mereretur, in fanélis & ad laudem...........fuas . .
vitæ autem innocentis judiciique conftantia ..................-u-'v:, ^
fpiritalis giorire fumeret dignitatem. Ac fie om- Deus fecundùm Apoftolum nos ante mundi“
nia, bapnfmum, refurredlio, demutatio conti- conftitutionem in cæleftibus fpiritali benedL1
nentur H cùm prima nos libri hujus quinqua- dtione benedixit : ad cujus laudis gloriam om.
gefima regeneret ad innocentiam, fequens ad nia & vocis St operum officia incitant diver,
judicium innocentire ^ refurreciio perducat, fitate habitationum. St claritate, Laudamus
tertia in naturam fpiritûs St laudem conftituat. C idcirco in cymbalis bene fonantibus : in cym.
Poft vinclos enim compedibus reges, ligatof- baüs exfultationis laus ifta perficitur. Quæ tus
que manicis nobiles, * fanctorum judidium omnis infandtis eft, quod ab bis corruptionem
eonferiptum, cùm in his omnibus gloria con- carnis fanguinifque ,depulerit, quod ad ima.
ftiti(Tet,uioriætamenipfiuscônfummatio'hæc ginem creatoris fui fint reformati, quùd con-
fecuca efl. formes jam elfe gloriæ corporis Dei coeperint,
1. Superior proximo pfalmus ad laudem nos. quod in omnem. Dei plenitudinem implean-
Deiobçreationummagnificentiamadvocayit: tur, qnôd cùm Deus fpiritûs fit, Deum tafed
poft cantici novi hymnum Dens non adhuc men non caro jam fit laudatura, fed fpiritûs.
* Reponimus poft qut, ubi priùs exftabat poßquam , expetei j
iTiendum idem fuperiùs fuifle corrigendum.
b Apud Par,, refurreftione producat : non difpliceret refurreftione,
nifi obniterctur mf. nam [cquens yidetur referri ad rocem quinqua-
gefima, quæ reticeatur.
c nimiruni poteftatem reges vinciendi, judicium eonferiptum
decernendi; nam illud fixe in quarto ca(u pluralis numeri intclli-
gendum eft. Mox proximo fie per modum adverbii apud Par. de-
lîgnabatur, cum idem fit Hilario fuperior proximo , quod vulgo
1 antepanultimus, puta 147.
A D M O N 1 T I O
I N C O M M E N T A R I U M S U B S E Q JJ E N T E M.
In Scripm- TT" ERS JO N EM TraBafuum Origenis inLucam nonnullù a f i expofientihus 3 hune Hi
ncndfsPqüî * Wwï Commentarium uni cum altero ViBorini mißt Hieronymus 3 gratulans quoi Sen-•
tcrTadnos p ^ ^ exponendis jam pridem ipfi etiam Latini operum navajfent. Commentarios, inquit
Hilarius prologo3 qu^Origenis in Lucam explanation! prafixus efi 3 viri eloquentiflimi Hilarii, &
° tincat‘ B. Martyris Vidlorini, quos in Matchæo diverfo fermone, fed unâ grätia Spiritus edide-
runt, poft paucos dies ad vosmittere difpofui: ne ignoretis quantum noftris quoque
hominibus (Latinis videlicet) fandarum Scripturarum quondam ftudium fuerit. 6)uu
bus verbis quodam pxSlo indicat Hieronymus, ficrarum litterarum intelligentiam baße-
nus è Gratis quoefitam 3 needum bene notos qui ex Latinis idem ßudium fiifccpijfent.
Ipfi in lib. de Script, eccl.fi Viclorinum extipius, qui etiam non æquë latine' ut græce
noverat,, nullius ante HiUrium in Scripturas operam memorat, nifi Rhatiçii Hedùonttn
epifeopi in Cantica, (êfi Eortunaticmi aAquilcienfis in quatuor Evangelia brevi & rulbco
fermone. His autem cùm a quali s fuerit Hilarius 3 primas et inter Latinos S cripturoe interprétés
dare f i non licebit s licebit certè cum primis eum accenfi're. Üubitari etiam poteft,
an Matthai Evangelium ab ullo Latinorum ante Je explanatum fiierit. Neque enim <vi-
detur expofitionem illius aggrejfurus frijfe 3 f i hoc latine jam confeBum refîijfet ; cùm wd
Quid fen tn °f'a'tionemrDominicam, ut tefiatur ipfi cap. S- idcirco dumtaxat feribere juperfident -,
km de quia eamdem Cyprianus explicajfet. Quo in loco non filet aptiffimum etiam de eadem ow
tione volumen a Tertulliano Jcriptum 3 fed ob errorem confiquentem hominis detraBam
597 In Matthäi expofitionem Admonitio. 598
ficriptis probabilibus auBoritatcm. Asgre quidem daretur ViBorini opera eum ighorajfe -3
fi cum Mariano in editione Hieronymi de Scrip, ecclefi idem ViBorinus Pidavicnfis 3 (dp
non potius cum mjf. aut Pitavionenfis ^ aut Petabionenfis j aut Poetabiohcnfis, aut
denique 3 quod habet Germanenfis codex litteris Merovingicis exaratus 3 Pe&abionenfis
in fuperiore Pannonia epifiopus firibendus ejfet. Sed (dp ex Hieronymo jam audivimus
Commentarios utriufque diverfi fermone fuijfe confcriptos. Itaque dum in his aliorum
fententias affert Hilarius 3 non tarn Gracos intelligendus eft memorare 3 quam Latinos.
II. Hon defuntquiputent3 ilium utin Pfalmos, ita & hic in Matthäum3 Scriptura
finjus ex Origepe fuijfe mutuatum. Hieronymi verba lib. de Script, eccl. ambigua fiint 3
chm Hilarii Opera recenfins hac habet: Et liber hyninörum, & myfteriorum alius, &
Commentärii in Matthäum, & Traciatus in Job,quos de graeco Origenis ad fen-
fum tranftulit. Anceps enim eft 3 an Jblos TraBatus in Job velit ex graco Origenis tranfia-
tos, an etiam ctim its Commentarios in Matthäum. At ambiguitatem ipfe filv it epifl. 7s.
advershs Vigtlantium 3 l quo accu/atus quod Origenis leBio familiaris ei fuijfe13 cum
primis reponit: Sihoc crimen eft, arguatür & Confeftor Hilarius, qui pfalmörum inter-
pretationeni & homilias in Job ex libris ejus > id eft, ex grseco in latinum tranftulit*
Neque enim hoc loco, ad majorem caufe Jua defenßonem, Commentarios in Matthäum fi-
lentio pwtermifijfet, f i eos etiam credidijfet ex Origene tranfiatos. Sed hocipjummagis
pdtet ex initio Apologia ipfius adversus Rujfinum 3 ubi enumerans antiquos Origenis
mnfiatores , ftatim profert Hilarium Confeflorem, qui quadraginta ferme millia ver-
fuum Origenis in Job & Pfalmos tranftulit. Certe in promtu ei magis erat Commenta-
rium integrum^ quam tot verfuum millia recenfire. Aut f i ex numero verjitum putavit
partes fuas juvari 3 quidni ex multitudine Operum ? Quid qubd Origenis TraBatus ex-
petentibus hoc Hilarii Opus promittens, non mandat Origenis fententiis refertum , fid
gratia Spiritus >
I I I. Sed neque hujus Commentärii cum lucubrationibus iis, quas ex Origene in Matthäum
habemus 3 Jrequens admodum occurrit confenfio. Hoc vero maxime ab iis dijjfentit,
quad rara in rerum enarratarum probationem Scripturarum adducantur teßimonia. Nuf-
quam etiam latiiis divagatur oratio ,• fid prope Jemper Jermo concifiis, paucis comple-
Bens multa; quod ab Origeniana dieendi ratione proCul abefl. Brevitati autem dum Jludet
Hilarius3nonnulla paßim reticet verba, nequeJemper acturatisgrammatica legibus adfirin-
gitur. Sed & quofdam Scriptura locos ita leviter tangit 3 ut interdum menti non occurrat
quid velit, nifi partem Evangelii quam explanat pralegeris. Jpfe ut plurimhm ev angelica
dicta gefiave ftriBim percurrendo ea animo fijlit. Tum litt era finfum nonnumquam paucis
indicat. At pratipuus ac fire totus illius labor eft in fpiritalibus (eft abßrufis finfibus
inveßtgandis.
IV. Non enim tanthm vetus irtfirumentum j fid etiam novum > prater fimplicem intelligentiam
, altera etiam altiore 3 interior* & fpiritali refertum ejfi exijlimabat: Sermo D ei,
inquit cap. 12. n. 9. dives eft, & ad argumentum pofitus intelligentiä? plurimam de
fe exemplorum copiam praebet: & vel ftmpliciter intelledus, vel inlpedus interiüs,
ad omnem profe&um eft neceflärius. Sed relidis his quas ad communem intelligentiam
patent, caufts interioribus immoremur. Quibus verbis declarat, duplicem illam
intelligentiam utilcm ac neccjfxriam ejfe 3 f i verb interiori potijfimum (dp* fpiritali adha-
rere; (gft hoc quidem, quia ßmplex cuique per f i obvia, communem captum non Juperet.
V. Hane autem adorjus interpretandi rationem 3 fe non propriam animi fintentiam
feBatum3 neque ad cogitata Scripturas 3 f id ad Scripturas cogitata accommodajfe cap, 7,
n- 8. profitetur his verbis : Non nos intelligentiam fingimus •, fed gefta ipla intelligentiam
impertiuntur. Neque enim res intelligentix, fed rei intelligentia febfecun-
dat. Fatetur quidem cap. 19. n. 4. ut fapijfime alias 3 qubd res omnes, qux feriptx
Tunt (in Evangelio, ) geftx effedaeque (tint. At ftatim admonet ea , qux fub Deo
( Chrißo) agebantur, praefentium effedibus , confequentium formam prxtulifte :
atque ita femper in Scripturis cxleftibus fermonem temperatum feifte, ut non minus
Ppi j
An in hoc
ex Origené
mutuatus
fic.
Interpre«
Ex intimis
ipfius Scripture
fenfi-
bus eft pc«’