* Hi brio
disc. &
Pancratio. b
* defidera.
tur pars ca
in qua men
Synopfis.
vetitus accedere, dum àdversùs tam fan&um 1
virum * malitia fe perverfa confumit. Suppu-
ratis deinde confiliis omnibus, ubi libitum eft,
advocatur. Adeftunà cum Romanis clericis *,
&. Lucifero Sardinië epifcopo.b Conventus uc
in Athanafium fubfcriberet, ait, De facerdo-
tali fide priùs debere conftare j compertos fi-
bi quofdam ex his, qui adeilent, heretica la-
bepollutos. Expofitam fidem apud Niceam,
cujus fuperiùs * meminimus, pofuit inmëdio:
fpondens omnia fe, que poftularent, eflefa-I
durum , c fi fidei profeffionem fcripfifïent.
s In mff malitio se per verf a r onfutr.it. Tum excufi ,foporatis: ubi '
ex mf. Vat. baf. reftituimus fuppuratis. Sic lib. de Synod, n. 63.1
ubi ex antiquioribus mil', exftac fuppurat<* impictatis doftrina, iu
recentioribus lcgitur fopornta.
b Codex S. Petri cum aliis mff. convenus Ht in Athanafium fub-1
Dionyfius Mediolanenfis epifcopus chartam
primus-accepit: ubi profiteri fcribendo ccepir5
Valens calamum & chartam è manibus ejus
violenter extorfit, damans non pofle fieri, ut
aliquid inde gereretur. Res poft clamorem
multum deduda in confcientiam plebis eft :
gravis omnium dolor ortus eft, impugnata eft
a lacerdotibus fides. Verentes igitur illipopn-
li judicium , è Dominico ad palatium tranfi
eunt. Cujufmodi fententiam inEufebium ion-
gèante, qudm ecclefiam d ingrederetur, fcri-
pferint: de fe loquitur ipfa fententia.
* Editi ,fi pro fidei profejfione: caftigantur ex mff. in quibusjiW-
pfiftent, perinde eft atque fubfcripfiffent.
d Mil. fummo conienfu, ingrederentur. Deinde in folo Vat. baf.
de fe loquatur ipfa, omiffo fententia.
IN LIBELLUM SU B SEQ U EN T EM
A D M O N I T I O -
T T I L A R ID S , Hieronymo tefte, càm Conftantinopoli verfaretur, libellum Conflan-
M -*■ tio ipfie tradidit. Hue enim SeleuciS, fynodi legatos fecurns, ut cumSulpicio Severn
loquamur, ubi extremum fidei periculum animadvertit , audientiam régis popofiit ,u t
de fide comm difputaret. Quod in hunc libellum maxime convenire, vel ex titulo in omnibus
niff, pranotato perfipicuum eft. Oblatus eft autem fub lite famofi , dum alii fub+
ftantix nomen retinendum , alii rejiciendum eff'e contenderent ; fib fynodo diflidenti
Conftantinopqlitana fcilicet, qua non minus fide, quàm privatts jurgiis , varias in partes
feindehatur : proindeque anno 360. ineunte , quo hue fynodus celebrate eft. Qua càm
ita fint,tum a Verrandodiacono epift. adVelagium (efi Anatol.n. i.tum in veterrimoba-
filica Viticann exemplari non ideo inferibitur liber ad Conftantium fecundus, quid cum
fùperiore cohareat ,fid quod tempore pofteriorfit. Aliis hic fkfpiciendam relinquimus in-
crcdibilem fanStiffmi prafrlis migilantiam ,fortitudinem, pmdentiam ac fidem, qua unus
quamvis exful, hareticis Imperatoris poteftate armatis , in ipfa regia âvitate fife non
timuit opponere, immo fu i terrorem incut ere valait. He que enim inani conatu fihareticis
oppofuit, qui licet non obtinuerit quod hoc libellapoficebat, eos cert'e infirmitatis fun conviât:
Ita etiam bac animi fu i fignificatione apud omnes paravit fibi fidem , ut càm paulo
poft afperiora in Conftantium feripturus , nulla fie impatiemii, nulhs humanis affeEtibus
ad id impelli diceret ,crederetur. Érafmo etfi minutas v if us eft hie liber: nihil m eo ta-
men profits defiderandum eft. Ham operofiim illud (êfi exaBum , quod eum polliceri nec
praftare notât , non ad hunc libellum pertinet ,fed ad publicam de fide difputationem,
cujus poteftas hoc libella poftulatur.
In ejus exordio Hilarius fe exjitlem confeffus , petit ut Satuninum prtefentem ufque
ad confiffionem falforum qua in ea caufa geffit adducat. Turn qua fua Junt oblitus ,Im-
peratori fidei cognofienda cupido exponit, qui ex frequenti mutatione accident evange-
liae fidei corruptio : adeoque ad baptifmi fidem redeundum fuadet. Imperatoris deinde
fludium laudat,fidemtantum fiecundàmeaqua firipta funt defiderantis. Commonet tamen,
nullum effe hxreticum , qui commenta fua ex Scripturis non confirmât. Demum pollicitus
nihil fie non ex Scripturis , nihil non ad Orientis (§p Occidents pacem, nihil non cum
honore regni ac regia fidei diBurum, quoddam firmonis futuri pignus pramittit.
SANCT I HILARI I
P I C T A V E N S I S E P I S C O P I
AD C O N S T A N T IU M A U G U S T UM
^ 7™ , L I B E R * S E C U N D U S,
Quem 8C Conftancinopoli eidem ipfe tradidit.
lie Synod, ;
O N fum nefcius, piiflime Imperator,
ea qua:a de non nullis
negotiis ad confcientia: public«
audientiam proferantur, pro di-
gnitate eorum qui eloquuntur,
vel gravia exiftimari folere, vel
levia ; b dum diftantibus opinionibus, ambi-
guam fententiam ad ftudium intelligentie
promovet hominis contemtus , aut gratia.
Sed mihi apud te de divina re pia di&uro,
nullus vulgat« confuetudinis metus eft :quia,
cüm fis bónus ac religiofus,nec vitiumjudicii
apud prudentes religionum, quid a quo aüdiat,
1 fed an que audiat fint religiofa, dijudicet. Et
quia mini a Deo prefentie tue opportunitas
preftita eft, nec erga hec quidem confidentie
mee cellavit officium : ut in eum*, quem
apud te habeo de religione fermonem, indi-
gnitas forte aliqua tecum loquentis ofFendat.
2. Epifcopus ego fum in omnium c Gallica-
rum ecclefiarum atque epifcoporum commu-
nione, licèt in exfilio , permanens, & Eccle-
fie adhuc per prefbyteros meos communio-
nem diftribuens. Exfiilo autem non crimine,
fed factione * &c felfis nuntiis fynodi ad te Imperatoren!
pium , non ob aliquam criminum
meorum confcientiam , per impios homines
d delatus. Nec levem habeo querele meete-
ftem dominum meum religiofum Cefarem
tuum Julianum : qui plus in exfilio meo con-
tumeliea malis, quam ego injurie, pertulit.
In promtu enim fiint pietatis veftre littere:
falfa autem eorum omnia, e que in exfilium
meum procuraverunt, non in obfeuro fiint.
. Ipfe quoque * vel minifter , velau&or gefto-
• rum omnium, intra hanc urbem eft. Circumtuum
eäconfidens Confcientie mee conditio- noccnciafi:-
ne patefaciam , ut fi indignum aliquid non CUIU*‘
modo epifcopi fan&itate,fed etiam laiciinte-
gritate geffifle docear,non jam facerdotium per
veniam exfpedem, fed intra penitentiam laici
confenefcam.
3. Hec autem nunc, dignantiffime Imperator,
arbitrio tuo derelinquo , quatenus &
quomodo me jubes loqui,&ea que maximè
B tecum in tempore hoc agenda fiint profequor.
Dabis quidem id in prefens inftru&ionis ad
caufam, ut prefentem eum , cujus minifterio
exfulo , ufque ad confeffionem falforum que
geffit adducam. Sed nihil deeo, nifi cum jufl
leris, loquar. Nunc autem f , quia mihi metus
eft de mundipericulo, defilentii meirea-
tu, de judicio Dei j cura autem eft de fj>e,
de vita, de immortalitate non tarn mea, quam
tuä, univerforumque. Que quia mihi cum
C plurimis communis eft, hec d me communis
lpei exfpe&atio eft.
4. Recognofce fidem, quam olim optime
ac religiofiflime Imperator ab epifcopis optas
audire , & non audis. Dum enim d quibus
ea requiritur ,fua feribunt, * & non que Dei
funt predicant j orbem eternum erroris & re-
deuntis in fe femper certaminis circumtule-
runt. Oportuerat enim, humane infirmitatis
modeftiä ,omne cognitionis divine facramen-
D tum illis tantüm confcientie fue finibus con-
tineri quibus credidit, neque poft confeflam
& juratam in baptifino fidem in nomine Patris
& Filii & Spiritus-fanfli, quidquam aliud vel
ambigere,vel innovare. Sed quorumdam aut
prefumtio, aut h facilitas, aut error, apofto-
Audiri ro-
lui auftore
Libcjli hu-
juscauü.
Conftan-
tius optât
fidem audire
ab epifcopis,
&
non audit. g
Fides in
a Codex Vatic, bafilics, de plerifque, dt nonnullis. Fortè 3 a
flerifque de nonnullis.
b In mff. dum his tantis opinionibus : & mox permovet, non
promovet: ac poftca in duobus gloria, pro gratia.
^ Mff. Galliaruln.
* Vat. baf. mf. delatis.. Ex fubnexis conficitur, Julianum aut
Biterris intetfuiffe, aut non proeüi abfuiffe, cum Hilarius inde
in exfilium millüscll. Porro, ut ex Ammiano lib. 16. conftat,!
■ Julianus anno 3yj. exeuntc Cxfar creatus , ftatim in Gallias
Viennam feccffit, ibique manfit,donee inde migiaret Augufto-1
dunum , ejub Junii 14. die pci vcnit.
• Ica eres mff. Alii vero cum vulgatis, qui. Hicindicat Hila-|
»ius fc , quamvis in odium fidei ,(ub alio tamen obtentu exfilio
effe multatum : quafi nimirum feciffet , quod ipfe fatetur indignum
non modo epifcopi fanHitate, fed etiam laici integritate. Facile
autem veritatis inimieis fuit, eum apud Imperatoren» animi
inquieti & ad feditionem parati accufare , cujus rci jam ab anno
3JJ. fufpicio injeda erat,ut vidimus librofuperioie n. 3.
f liipplc, loquor. Tum in excufis, quia metus eft, omiffo mihi :
& mox, pro cura autem eft de fpe , pravè legebatut cur autem eft
defperandum
6 In omnibus mff. & non Dei predicant.
h Exemplar Vat. baf. aut facultas. Fortè. aut fatuitat.
I l ii iij