Dominu s qu o t panes haberent. R e fpo n d eru n t P.
y jf, i l l i , feptem panes eflfe, 8c paucos pifces , T u rb is
f. 3«. ju b e tu r in cerram difcumbere : 8c Dominu s p a nes
ac pifces accipiens g ratia s e g i t , a c f r e g i t ,
f . 37. 8c difcipulis p r« fra& a u t ofFerrent ded it. Sed
fragm enca panum feptem paucorumque pif-
cium e xplent virorum qu a tuo r m illia j it a ta rn
en , q u ó d replendis feptem fportis pnefractus
p a n is , faturatis om n ib u s , abundavit.
* collate 7 . E t o ccu r ru n t quidem mu lta * qua: n o va
funt. D ifc ip u li unius die i je junium miferan- I
t e s , quinque millia v irorum a d coemendos ci-
narraum bos remitti in caftella v o lu e ru n t : nunc to to tri-
e^' 'd u o ta c en t. E t deinceps foeno fuperiór turba
fu b fte rn itu r : h « c accumb it in te rra . I llic quinqu
e p a n e s , h ïc feptem ofFeruntu r: illic duo
p i f c e s , h ic indefinitus , lub paucitatis tarnen
fign ifïca tio n e , numerus eft:. I llic qu in qu e m illia
v iro rum , h i c quatuo r : illic duodecim c o -
Supra if- p h in i, h i c feptem fp o r t« rep le t« . E t fuperio-
raciiiarum, rjbus qUidem puto elTe r e fp o n fum , 8c omnia (
tium è’des- ju x t a perfonam populi con gru en ter e fïe fub-
cxprimitur. je& a . N u n c qu o qu e competentem re i atque
eau fa: rationem a fferre tentemus : u t quemad-
moduni illa Judaica: credentium con gru unt
p le b i , ita h « c populo g en tium comparentur.
Baptizan. 8. O rd o ig itu r idem in fermone Domini e f t a.
^rofciiïo^' qui in con fequend a g ra tia manet. V e n tu r i enim
pr° c ,0' ad b ap tifm um , priüs con fitentur cred ere fe in
D e i hlio 8c in palfione a c refurre& ion e e ju s : 6c
h u ic profeflionis fa cramen to fides red d itu r. A t - ]
qu e u t han c v erborum Iponlïonem q u id am rc-
Jejunium rum ipfarum veritas con fequa tur 3 to to in je ju -
d^mimete n “ s Pa®onis dominie« tempore d em o ran te s ,
tempore. qu ad am Domino compalfionis fo c ie ta te ju n -
g un tu r. Ig itu r five fponfionis fa c r am e n to , five
je ju n io , omne illud paflionis dominie« cum
D om in o a gu n t tempus.
9. E t hujus fpei a tq u e c om ita tü s Dominus .
m ifèr tu s , ait triduo fecum elTe. Q u o s ne in
v i t« f« cu laris c u r fu , id e ft , in via: opere d e- ]
fe& io la b cfa& a r e t 5 v u lt cib o fuo a le r e , atque
ad peragen dam totius itineris fortitudinem
panis fui v irtu te firmare : con querentibus d if .
c ip ulis , panes in defe rto nullos e lfe. A tq u in
in fuperioribus exemplum fum fe ran t, nihil im-
poflibile D e o elfe. Sed g eftorum caufie ratio-
Apoftolo- nem in terio ris in tellig en t!« moliuntur. Q u a n -
ïute nLd” tus en *m Ap oftolorum in fa lvan do Ifra el favor
foMcicudo. fu e r i t , beatiflimi P au li epiftol« d o c e n t\ atque
Rom. 9 .3. ideo eodem demorante , nu n c in con cu rfu .
gen tium 6c de pane caufatio , 8c de je junio
filentium in troducitur.
Panes fep- . io . Panes ig itu r feptem ofFeruntur. N u lla
cem Spiri- enim e x les;e 8c prophetis g en tibu s falus fu-
feptem do- n u tu r , led per g ratiam Sp ir itus v iv u n t , cu-
na. ju s fe p t ifo rm e , u t pe r Efaiam trad itu r , mu-
Efai. a. i . nu$ e^. E rg o * Spiritus per fidem falus g en ti-
bus e ft. Q u « in terram recumbunt j nullis enim
le g is open bu s fuerant an tè fu b f t r a t« : fe d pe c -
cato rum 6c corporum fuorum o rig in i in h«ren- (
t e s , ad donum Sp iritds feptiformis v o can tu r .
* Carnutenfis codex cum Colb. Spiritu. i
b In mC Rom. participations.
c Apud Par. cum omnibus lex. Rc&iiis in aliis Iibris, omnit. Sic |
Indefinitus pifeium n um e ru s , diverforum do-
norum 6c charifmatum b partitiones miniftra- k
tione fqu e fign ificat : quibus fides g en tium , gra- j d
tia rum d iv erfitate fatiatur. Sed q u ó d feptem K
fiportæ replentur j redundans 8c multiplicata U
feptiformis Sp iritus cop ia in d ica tu r , cui quod
larg ia tur e xu b e re t : fitque faturatis nobis di.
tio r femper 6c plenior. Q u ó d y e ró quatuor mil.
lia virorum c o n g r e g a n tu r , multitudo innume.f
rabilium e x qu atuo r orbis partibus intclligitur.
A d formam enim fu tu r i in to t partium millia
plebs dinume rata fa tia tu r , q u o tid em de partibu
s a d cæleftis c ib i d onum con cu r fu ra effent
millia c red itu romm. T u r b a ig itu r dimittitur
fa tiata 6c e xpleta. E t quia omnibus diebus vita:
noftræ nobifeum Dominu s man et j na vem, id
e ft E c c le f iam , c reden tium plebe comitatus in-
gred itu r.
C A P U T X V I .
Dejona prophet<z ßgno, & de fermento Pha-
rißorum 3 de confejjione Petri benediBione
Domini, & de f i abnegando qui
Chriflum fiqui voluerit.
I# i \ T acceßermt ad eum Pharifai & Sad- M
, r H ducai tent antes: & rogaverunt eum, ut
* J fignum de calo illis oftenderet, 6c reliqua. ^
A d fu n t Pharifiei 6c Sadducad legis fiducia in-
folentes • ded ignantefqu e opera v irtu tum fidei,
lignum o ften d i fibi de c« lo p re cantu r. Humi- ,
lita tem in C h r if to carnis 6c corporis contuen- |
t e s , d o&rin am e x his qua: fub hominis habitu
g e r e b a t d ed ign an tu r a c c ip e re . Q u orum info- j
len tiam 8c in anitatem ir r id e n s , mu lta eos de f-1
na tura c « li con jic e re folere refpondit , cum
rubicundo au t o rtu aut v efp ere lerenum nim-
bo fumv e p ro n u n t ie n t : porro autem ignorare U
eos temporum f ig n a , * cum oi»nis le x 6c pro- i
pheta: adv entus fui in dicia e x operum qua: ge-
re r e t admiratione fign ificent : u t quemadmo-
dum fidem tem p e fta t is c « l i v e l matutini vel
v elpe ris rubor red d ere t •, ita manifeftam temporum
cognitionem v ir tu tum a tq u e operum
in dicia pra:ftare deb erent.
i. Sed ortus b cx\o lign um his terreftre con- H
f t i t u i t , u t eos in tra con feflionem humilitatis •
co rp o r e « co n tin e r e t, dandum d ic e n s jo n « fig- f*-
num, H u ic fe Dom in u s c om p a r a t , quem ad
fu tu r« palfionis efFedum in pn edicationem px-
n iten ti« ad N in iv ita s pa ri fp ecie pr«milerat.
N am q u e Jonas ventis aefievientibus projedus
b na vi e f t , 6c d evora tus a ceto^ 8c poll: triduum
v ivu s em iffu s , non retentus a monftro , non
c ib i con ditione c o n fe& u s : fed con tra humani
corporis naturam in te g e r 6c ill«fu s in auras
fuperas v ir tu te d ominie« d pr«figurationis eva- 1
d it .H o c e rg o p o te fta tis fu « lignum conftitutum
18c cap. i t . n. i . quia omnisltx ufqtte ad fobanntm.
d Latinius ex Vac. cod. incarnations, non eft audiendus.
elfe
I
689
efle dernonftrat t “ ip fe remiflionem p e é c a to - A
rum pet' pæ nitentiam præ dican s , d e Jerufalem
vel Synago ga immundorum fpirieuum dominante
n a tu e jic ié n d u s , tL P ila t i p o t e i la t i , id
eft fe culi ju d ic io trad en d u s , 8c à m o r te tam -
quam e lementi e jufdem monftro g iu d en d u s : -
Sc poft triduum e x e a , c o n tra con ditionem hominis
quem affumfe rat n on r e te n tu s , y ivu s a tque
incorruptus emergens. E a ig itu r , quæ in
homme de con ceptu v irg in is fumto divinarum
eraut plena, v ir tu tum , c o gn o fc i a tq u e in te lli- B
e i de f t v o lu it & proph etæ figno Sc h om in is .
esempio. * ' m "... .
3. Et relidis illis abiit. N o n lien t lo c is aliis
legitur dimillis turbis ab iit : fed qu ia in fideli-
tatis/ error infolentium animos o b t in e b a t n o n
dimililfe eos fe r ib i tu r , fed, reliqu ifle . Et dm
■ vètiiffet. trans fr e tttm obliti fitnt difcipuli ejus fa-
nes accipcre. lefts autem dixit illis , Attendue vo-
- bis k fermento Pharifeemm & Sadducntorum. A b -
s foluta omnis de fermen to P h a rife o rum 8c Sach- C
. ducæorum obfeuritas e ft . Q u 6 d au tem a b fti-
nere f t eo A p o fto li ju b en tü r ; non admifeeri
dodtrinæjudæorum monenrur ; quia leg is opera
in effeefum fidei & in præformationem rerum
cqnfequentium c o n ftitu ta fint : u t b 'in quorum
tempora a tq u e attatem v er ita s c o n t ig i f lè t , nihil
ultra in v e r ita tis fimilitudine fpei p o fitum
arbitrarenturj ne d odlrina Pharifæorum C h r i-
ftum nefeiens , e f fe ä u s v eritatis e v a n g e lic *
corruniperet. '
4. Fétiit autem lefts in partes tiafarsex Phi-
lippif cf interrotçabat difipulos ftos, & reiiqua.
In pro.ceffü fermonis a tq u e operis aWblutiùs
1. ujifcipuiis c o gn itio n em * fuam præ ftat , . &
quamdam in tè llig én d i fe formam racionemque '
cönftituit. E f t autem hæc v e r a & inviolabilis
- fides, e x D e o æternitaris ( cu i o b id q u ô d fem-
' per (ilius fu e r ic , femper 8t ju s patris 8c nomen
fit j ne fi non femper filiu s , non fempe r 8c p a te r
fit) D eum-filium pro fe& um fn iffe , cu i fit e x E
æternitate pa rentis æternita s. N a f c i autem
•t eum* v oluntas ejus fu i t , cujus in v ir tu te a e p o -
■ :teftate in erat u t na fee retu r. E f t e rg o filius D e i
ex D e o D e u s , unus in u troq ue : c th eotetam
enim, quam deitatem L a tin i n u n cu p a n t, * t e r -
* Sex mff. in fe remiflionem, non ipft.
' b Mf. Rom. in quorum tempore atque
n alio fenfu :
veritas conticefcit, luffragancibus Colb. & Carn. in quibus legicur
conticefcet: male. Legem , uc pote figuram Sc umbram, veuiente vc-
ritatc nullam cfle hic declaratur. ..
« Magis arriderec grscca vox ftlmra., nifi obniterentur antique
ediciones cum omnibus m£T. non tantum h ic , fed etiam c. x 6 . n. jr.
ubi theotetam rutfum legere eft. Unde Erafmus hic ad marginem :
Kefcio an theotetam dixerit, qutmadmodum alibi dixit , rheumam,
diaMniam, & mann am-
■ Sic m(T, ea feil, ratione qua 1.6. dcTrin. n.31 ."Ultra humanam
intelligentiam fe fides apoftolica protendit. At excufi, ultra humanum.
* In margine haiftcnus obtinucrat hec Erafmi nqta, Eccltfit
fundamentum fides. At nihil eft hip , cur non ipfummet Petrum hoc
clogioab Hilar io commendatum arbitremur. Erafmi errorem
Bellarminus vidit ac -juftè reprehendit, iniquè autem omnino ac
mala fide tucri conaturScultctus pag.4 03. quem cum ver* Hilarij
fcntentix id convinccrc debuiflet, quod ab ipfo rurfum in Pläl. 131.
n. 4. audiit Petrum, cui fuperiits claves regni cilorum dederar , fuper
quem Ecclefiam tdificaturus erat. . . . . Petrum frimumfilii Vei con-
fejforcm, Ec cleße.fundamentum, ciUftis regni janitorem; ex hoc loco
id tantüm memorat, quo primus fidei confeffor nuncupatin', ac cetera
difiimulans pravam (ententiam prefraöè tuctur. Fruftra: autem
contend« turpilfimam contradi&ionis maculam celebcrrimo
Doftori adfpergendam fi Petrum Ecclefitt fundamentum ab co
nuocupari dixerimus, cdm lib. 6. de Trin. inquit, eadam verba ad
ni ejus parentis , ex quo nafeendo eft profe-
<ftus , açcepit. Accepit autem hoc quod enit :
8c natum eft Verbiun quod fuit femper in Pâtre.
Atque ita Filius 6c «ternus 6c natus eft :
quia non aliud in eo natum eft:, quàm quod
«ternum eft.
5. Hunc igitur alFumfiffe corpus, 6c homi-
nem faclum e lfe , perfecta confeflio eft: : quia
ficut æternitas natur« noftr« corpus accepit j
ita cognofcendum eft , naturam corporis no-
ftriæternitatis affumere pofle virtutem. Igitur
quia lummum in fide ifta bonum eft j à dilcipulis
requirit quem fe homines effe aicerent :
6c ad je c it , hominis filium. Hæc enim confeflio-
nis tenenda ratio e ft , ut ficut D e i filium , ita
6c filium hominis meminerimus : quia alterum
fine altero nihil, fpei tribuit ad falutem.
6 . Editis itaqu e, qu« d iverf« de eo erant,
hominum opinionibus, quid de le ipfi fentiant
quærit. Petrus refpondit , Tu es Chrifius filiu s *
D e i v iv i. Sed Petrus conditionem propofitio- ’
nis expenderat. Dominus enim dixerat, Quem
me homines eße dieunt > filium hominis l Et certè
filium hominis contemplatio corporis præfere-
bat : fed addendo, quem nie eße dieunt, fignifi-
cavit, præter id qupd in le videbatur, eile aliud
lèntiendum j erat enim hominis filius. Quod
igitur de fe opinandi judicium defiderabat ?
N on illud arbitramur, quod de fe ipfe con-
fefTus eft : fed occultum eratf de quo quære-
batur , in quod fe credentium fides debebat
extendere.
7. Et dignum plané confeflio Petri præ- c
mium confecutaeff, quia D e i filium in homine n
vidiflet. Beatus hic e ft, qui ultra d humanos
oculos 8c intendifle 6c vidifTe laudatus eft: :
non id quod ex carne 6c fanguine erat con-
tuens, fed D e i filium cæleftis patris revelatio-
ne confpiciens 5 dignufque judicatus, qui quod
in Chrifto D e i effet, primus agnofeeret. O in
nuncupatione novi nominis felix E c clefi«e fundamentum
,dignaque «dificatione illius petra,
qu« infernas leg e s , 6c tartari portas , & omnia
mortis clauftra diflolveret • O beatus
cæli janitor, cujus arbitrio claves æterni aditus
traduntur, cujus terreftre judicium præjudicata
Petri confelfioncm referat. Primo enim vanum eft illud fi., ubi
mentem fuam apercis verbis declaravit. Deinde quæ concradiCtio-
nis macula, fi elogium, quod ob fidem & confeflionem fuam meruit
Petrus, modo ad ipfum, modo ad fidem illius referatur. Paulo
etiam confidcntiùs aflcrit Sculretus Hilarium his verbis, Et fu-
per hanc petram &c. petra nomine Chriftum conftancer intelle-x
xifle : cùm ne vel femel eum verba ilia ita interpretatum efle often-
dat. Nam quod affert ex lib, 6 . de Trin. n. 3t. Super hanc can~
feftonispetram Ecclefiafundata eft; ibi petram Petri fidem, non
Chriftum, nuncupari darum eft ex initio num. 33. Hac fides, Ecclefia
fundamentum eft : per hanc fidem infirmes adversits cam funt
porta inferorum : hac fides regni calorum habet claves &c. Immo
in eodem illo libro 6 . Petrus ob fuam fidem Ecclefi* fundamentum
efle fignificatur. Quid enim aliud fibi vult illud num. 16. Poft
facramenti confcffionem beatus Simon adificatitmi Ecclefia fubjacens, &
claves regni caleftisaccipiens! Namque acdificationi Ecclefi* qua ra-
tionc quxlo > nifi uc fundamentutn , fubjacet ? Dcmum qui verb*
n. 33.expcnderic, quamdam in apoftolatuac faccrdotio. Petri pr*-
rogativam ibi commcndari non inficiabitur. Ncque aliud fonat ,
quod in hoc ipfo Commencario c. 14- n. 17. totics primatus ipfius
cclebratur. C^ibus in locis Hilarius Leoni apettè prxlufit docenci
epift. ƒ • c. z. edit. Qucfnel. Dominus apoftolica dignitatis beatiffimo
apoftolo Petro primat um , fidei ftu remunerattone , commifit, ur.ivtr-
ftdem Ecclefiam in fundamenti ipfius foliditete conftituens. H*cdiö»
fine cx occafione .Senken, cujus falf* intelligent« ultto pepcrciüc-
mus, nlfi manifcûè acceffiflct 8C ruala fides.
x %
Petri juxta
Chrifti pla