E t claritas accepta fie reddi'tur, ut quod clari- A tionis exfpeôtet : Sc abfoluttim eft. Nam in
tatis in Filio e f t , id totum claritas Patris fit : ^
quia à Pâtre accepit omnia j quia honor famu- opus conjummavi quoi* «tnupt wum «* jutaem ; q. ^
lands * in honorem mittentis eft , ut honor
gignentis in honorem nafeentis eft.
14. Sed in quo tandem æternitas vitæ eft ?
A it ipfe , tUt cognofçant 4e folum vemm Deum,
& quem mififii lefrm Chrifium. Quæ hîc diffi-
cultatum quæftiones fùnt, Sc quæ pugna ver-
borum eft? Vita eft verum Deum nolle: fed
continentibus eft , Ego te clarificavi fuper terrain,
opus confitmmavi quod dedifti mihi ut facerem 1 ^
mine clarifica me Pater apud temetipfum ea clari.
täte quam habui, priüs qufon mundus ejjèt, apud
te. Manifefiavi nomen tuum hominibus. Operibus
ergo Filii clarificatus eft P a te r : dum Deus effe
intelligitur, dum D e i unigeniti pater manife.
ftatur , dum ad falutem noftram filium fuum
etiam ex virgine natum efle hominem voluit,
nudum hoc non facit vitam. Quid ergo con- B in quo explentur ea omnia in paflione , qua:
ne&itur ? Et quem mißfii lefum Chrifium. Debi-
tus P atri a Filio honor redditur, evim dic it, te
folum verum Deum. Non tarnen fe Filius a Dei
veritate fecernit, cum adjungit, & quem mififii
lefum Chrifium. N on habet intervallum
confeffio credentium , quia in utroque fpes
vita: eft : nec Deus verus ab eo deficit , qui
in conjundione fuccedit. Cüm ergo dicitur,
ut cognoficant te folum verum Deum', & quem mide
partu virginis ccepta funt. Itaque quia Dei
films ex omni c qua eft parte perfedus, &
ante omne tempus in divinitatis plenitudine
natus, nunc a carnis fua: origine homo, con.
fumniabatur ad mortem 5 clarificari fe apud
Deum poftulat, ficut Patrem ipfe clarificabac
in terris : quia turn D e i virtutes ignoranti fe.
culo clarificabantur in carne. N unc autem quid
eft quod apud Patrem d clarificationis exfpe&et?
fifii lefum Chrifium; fub hac fignificatione, id C Nempe hoc quod habuit apud eum, priùs quàm
"eft, mittentis Scmiffi , non Patris Sc Filii ve.
ritas Sc divinitas fub aliqua aut fignificationis
aut dilationis diverfitate difeernitur, fed ad
gignentis Sc geniti confeflionem fides religio-
nis inftruitur.
iy. Ergo abfolutè Patrem Filius clarificat
in eo quod fequitur : Ego te clarificavi fuper ter-
ram opere confummato, quod dedifii mihi ut fa-
ciam. Laus Patris omnis à Filio eft : quia in
mundus d ie t . H a b u ite plenitudinem divinita.
tis j atque h a b e t ,namque D e i filius. Sed qui
erat D e i filius, Sc * hominis cceperat efle filiusj *i
erat enim Verbum caro fadum. N on amife.
rat quod erat , fed cceperat efle quod non
erat ; non de fuo deftiterat, fed quod noftrum
eft ac ceperat: profedum * ei quod accepit, *|
ejus claritatis expoftulat unde non deftitit. Er. “
go quia Filius Verbum , Sc Verbum caro fa-
•- quibus laudabitur F iliu s ,lauseritPatris. Con- D d um , Sc Deus Verbum , Sc hoc in principio
v.---------1...-- apud D eum , & V erbum ante conftitutionem
fummat enim omnia, quæ Pater voluit. D e i
filius homo nafeitur ; fed D e i in partu virginis
virtus eft. D e i filius homo cernitur-, fed Deus
in operibus hominis exfiftit. Dei filius cruci fi-
gitur 5 fed in cruce hominis mortem Deus vind
t . Chriftus Dei filius moritur . fed omnis
caro vivificatur in Chrifto. Dei filius in inferis
e ft; fed homo refertur ad cælum. In quantum
hæc laudabuntur in Chrifto, tanto plus laudis
à quo Chriftus Deus eft confequetur. His ig i- £ eft : in qua eum judicii die compundum &de
tur modis Pater Filium clarificat fuper terram :
rurfumque Filius ignorationi gentium Sc ftul-
titiæ fæculi, b per virtutum fuarüm opera 3 eum
ex quo eft ipfe clarificat. Et hæc quidem clarificationis
mundi Filius: Filius nunc carofadusorabat,uc
hoc Patri caro f inciperet efle quod Verbum j
ut i d , quöd de tempore erat , gloriam ejus
qua: fine tempore eft claritatis acciperet} ut
in D e i virtutem Sc fpiritus incorruptionem
transformata carnis corruptio abforberetur.
Ha:c itaque oratio ad Deum e f t , ad Patrem
h x c conreflio Filii eft , h x c carnis deprecatio
viciflitudo non pertinet ad divinitatis
profedum, fed ad honorem eum qui ex cog-
nitione ignorantium fufeipiebatur. Quo enim
Pater non abundabat, ex quo funt omnia? V e l
quid Filio deerat , in quo complacuerat omcruce
recognitum univerfi videbunt; in qua
prxfiguratus in monte eft, in qua elevatusad
ca:los eft, in qua D eo ailed it a dextris, in qua
honorificatus ab Stephano eft.
17. Manifeftato itaque hominibus nomine1)1
Patris, ha:c poftulat: fed quo nomine ? Num- ^
quid nomen Dei ignorabatur? Ho c Moyfesde A
rubo audivit , hoc Genefis in exordio creati10
orbis nuntiavit, hoc lex expofuit , prophets
nem plenitudinem divinitatis habitare ? Ergo F prætulerunt, homines in his mundi operibus
clarificatur Pater in terra : quia opus ejus quod fenferunt, gentes etiam mentiendo veneratx
mandavit efficitur. funt : non ergo ignorabatur Dei nomen.8 Sed
16. Videamus quid Filius à Patre clarifica- plané ignorabatur. Nam Deum nemo nofeit,
a lea unus codex Colb. Alii verb libri hie & mox, in honore.
b Vatican* bafilics codex,per virtutem fuarum tperationum. Car-
nut. per virtutum fuarum oferationem.
c Unus c mff. Colb. qua. eft Pater. Carnut. qua eft Pater. Reti-
nenda leftio vulgata, non quod in Dei Filio ante carnis aflumtio-
nem fuerint partes , led quod nihil ei fucrit unde non pcrfc&us
dici poflit.
d Edict, clarificationis profedum, ac deinde Lipf. & Par. expe-
tat : refragantibus mff. quorum leftio fie oidinanda ; quid clarificationis
eft, quod apud Patrem exfpedett
* fcil. prills quam mundus effet} atque etiam babet, poll quim
ipfe faftus eft homo.
f Sic lib. de Synod, n. 48. Verbum caro fadum eft, ut caro potius
hoc inciperet effe quod Verbum: quod non lentit Hi lari us fieri mu-
uuonc fubfianti*, fed qualiucis, n#n ut euo effe dcliuat quod
eft, led ut ablorpca corruptione in incorruptionem aliafve dotes,
qu* divinse Verbi natura proprise funt, transformetur , uti mox
exponitur, Sc copios£ oftenfum eft in prsefatione generali $. ƒ•
Quod diligenter,attendendum, ne ubi Patres antiqui carnem noftram
a Chrifto poft refurredtionem deificatam predicant, carnis
abolitionem fenfifle tcmerc judicentur. A quo errore fefc alie-
num Me oftendit Hilarius, cum Chriftum judicii die ine^ip»
carne videndum docct, in qua transfiguratus in monte eft.
S In vulgatis, fed Deus plane. Expundta eft vox Deus autoritäre
mff. Hilarii fententia Iiquidius patet cx his lib. ĥ num. 17-
E t qua.ro an Deus verus non f i t , qui turn feeunditm opinionem fudto-
rum do benedicebatur & jurabatir. fudti namque facramentum mj'
(terii Dei nefeientes, d'per hoc Dei filium ignorantes, Du m ton*
turn, non do Patrem venerabantwr, Nam utiqut vtntrantU Pdirtt» >
vtnerarentur & Filium,
ifi confiteatur Sc Patrem patrem unigeniti A elementorum noftrorum pudore p rovexit, Sc
filii Sc Filium non portione, a aut dilata- perfectum ipfa de fuis f non imminuta genen
’ • 1. :. ----- ravit. Et quidem fas e f le t , non impoffibile in
D eo opinari, quod per virtutem ejus poffibile
fuifle in homine coenofcimus.
done aut emiflione 5 fed ex eo natum inenar-
rabiliter, incomprehenfibiliter, ut filium à patre
plenitudinem divinitatis ex qua Sc in qua
natus eft obtinentem , verum ÔC infinitum Sc
perfe&um Deum ^ hæc enim D e i eft plenitudo.
Nam fi horum aliquid deerit, jam non erit ple-
nicudo, quam in eo habitare complacuit. H o c
à Filio prædicatur, hoc ignoràntibus manifefta-
10. Sed te , quiîquis es | inveftigabilia fe-
«ftantem, Sc divinorum fecretorum atque vir-
tiitum gravem arbitrum confulo, ut mihi im-
perito, Sc tantùm de omnibus D eo ut funt ab
eo di d a creden ti, rationem faltem fàd i iftius
: fic clarificatur per Filium Pater, cum pa- ß afferas. Dominum audio , Sc .quia his credo
ter filii talis agnofeitur.
x8. Volens itaque Filius hujus nativitatis
fuæ fidem facere,.radorum fuorum nobisb po-
fiiit exemplum, ut per inenarrabilium gefto-
rum fuorum inenarrabilem efficientiam de vir-
tute nativitatis inenarrabilis doceremur : cùm
aqua fit vinum, cùm quinque panes fàturatis
quinque millibus virorum , excepto fexu Sc x -
tate reliqua, replent fragmentis cophinos duoquxferipta
fun t,fc io jam poft refurredionem
frequenter videndum fe in corpore prasbuifle
multis non credentibus j certe Thoms: , non
nifi contredatis ejus vulneribus credituro, ficut
ait, Nißvidero 8 in manibus ejusfiguram clavorum,, M-5
& mifiero digitum. meum in locum clavorum , &
mit tarn manum me am in latus ejus r non credam.
Dominus ad omnem fe in telligentx noftra:
imbecillitatem accommodat, Sc dubitationi indecim.
Res cernitur, Sc nefcitur * f it, Sc non C fidelium fatisfadurus, arcanum irivi fibilis
intelligitur 5 ratio non apprehenditur, Sc effe-
dus ingeritur. Stultum eft autem, calumniam
in eo inquifitionis intendere , quôd compre-
hendi id unde quæritur , per naturam fuam
non poteft. Ut enim inenarrabilis eft Pater in
eo quód ingenieus eft * ita enarrari Filius in eo
quôd unigenitus eft non poteft 5 quia ingeniti
eft imago qui genitus eft. Cùm enim fenfu atque
verbis imaginem apprehendimus, neceffe
tutis operatur : fad i rationem , quifquis eris
ca:Ieftium rerum fprutator , expone. Erant
difcipuli h in c lau fo ,& fecret6 poftpaflionem
Domini congregati confederant. Dominus
Thomje fidem propofitis conditionibus confir-
maturus afliftit, palpandi corporis Sc contre-
dandi vulneris obtulit facultatem : Sc utique
qui compundus recognofcendus fit , necefle
eft corpus in quo eft compundus attulerit.
eft etiam eum cujus imago eft confequamur. D Q ^ e ro ergo per quas claufe domus partes fe.
. . . S.. . I ■ V • 0 n _ ! . ■ 1_ TVilin-Pnl-fll- PnilTI P170 n Sed invifibilia perfequimur, Sc incomprehen-
fibilia tentamus, quibus intelligentia ad con-
fpicabiles res&corporeas coartatur. Noneru^
befcimus ftultitia:, non nofmetipfos irreligiofi-
tatis aro-uimus , D e i arcanis , D e i virtutibus
calumniantes. QuomodoFilius, & u n d e Filius,
& quo damno Patris , vel ex qua portione fit
natus, inquirimus.cHabueras inexemplo ope*
rationum , ut crederes Deum efficere p o ffe ,
quorum intelligere efficientiam non poffis..
19. Quxris quomodo fecundüm Spiritum na-
: tus fit F iliu s: ego te de corporeis rebus inter-
] rogo. d Non qu^ro quomodo natus ex virgine
fit; an detrimentum fui caro perfedam ex fe
carnem generans perpefla fit. Et certe non
fufeepite quod ed id it , fed caro carnem fine
fe corporeus intuferit. Diligenter enim Evan-
gelifta expreflit dicens, f/enit Jefus januis clau- ibid. ■.
fis 3 & ft et it in medio {. A n conftruda parietum
penetrans k Sc folida lignorum, naturam eo-
rum impenetrabilem tranfcucurrit ? Stetit namque
corporeus , non fimulatus aut fallax. Se-
quantur ergo oculi mentis tuæ penetrantis in-
greflum, Sc cum eö cfaufam domum intelligen-
tiæ tuæ vifus introeat. Integra funt omnia Sc
E obferata: fed ecce afliftit médius, cui per virtutem
fuam univerfa funt pervia. Invifibilibus
calumniaris : ego à te vifibilium expofeo rationem.
N ih il cedit ex folido , neque per naturam
fuam aliquid tamquam Iapfu infenfibili
ligna & lapides admittunt. Corpus Domini à
feTe non de fic it,u t fefe refumat ex nihilo : Sc
* In vulgatis, aut dilations : malè. Nec melius deinde apud Er.
& Lipf. aut rtmijfione. Verbis aut dilatatione aut emiffione cave-
cur hxrcfis Sabellii, quam lib. i. n. 16. explicuimus.
b Vat. baf. mf. cum uno Colb. & Remig. expofuit. Mox voeem
inenarrabilium an tea omiflam refticuimus è mff.
« Bad. & Er .htreas. Lipf. & Par. hire bas. Vidit quidem Eraf-
mus in mff. habueras. Unde ad oram libri adferipfit , Ego legen-
dum arbitrer hebueras. hoc eft cicutieras : atque opimoni illius Lu-
dovicus Mirxus perperam fubferipfit ; cùm non ambigua fit le-
âio mff. habueras ut, feu unde, crederes. Sic lib. 7 .n. y 1. Habueras
in confefftone eorum, quibus dcf&viente vento. . . erat reftituta tran-
quillitas, ut d ' tH verum Dei filium confitereris See.
. d Patticulam negantcra, quam fruftra fuftulerat LipfiUs , hie
reftituimuS. , - V •
* fcilicec ex viro : fed caro carnem perfeftam, feu hommem
Verum & pcrfedlum fine elementorum noftrorum pudore provexit :
quia nimirum omnes cx viro & femina carnis iniria trahimus.
V. lib. 10. n. 3y. & lib. 11. n. 49. Hunc autem locum cum altero
Traft. Pfiil 67. conciliavimus adcumdcm Traftacum p. t o 6.
f Illud de fuis ita Hilariano more pofitum eft, ut ad proximum
verbum non imminuta, & ad fubfequens generavit *què .referendum
fit, quafi haberctur, ipfa de fuis generavit, quamvis non imminuta
defuis. Sic autem poteft intelligi de fuis non imminuta,
quia fcil. integra & illibatâ virginitate generavit. At quod ex hac
B. Virginis. gcnerationedcducicur , ut credibilis fiat Patris xterni
generatio abfque ullo ipfius damno, perperam quidam rapiunt ad
infamandam Hilarii de Chrifti concepcione fententiam, jaftant-
que cum fenfiffe Chriftum ex Maria nihil fufeepiffe. Quafi vero
non in hoc maxime infticuca fit ipfius comparatio , quod ficut
Chriftus ex Maris fubftantia ills fa ipfius integritate natus eft,
ita abfque Patris damno ex ipfius lubftantia gencran potuit.
Chriftum ex Maris fubftantia gencratum fi negarec, nulla pror-
fus effet ipfius ratio. Hoc porro eum nullatenus negate evidcncilU-
mis argumencis oftenfum eft in prsfacione gencrali $. 1.
S Plurcsmff. in manusejsu. Turn cum Par. retinemusfiguram
clavorum confentiente vetufto codice Colb. ac Germ, juxta grsc.
r n-m -fit i\at. In aliis autem libris, fixuram. Mox in mf. Cara.
per locaclavorum, pro in locum. -
b Editi, incisifs. At mff. h îç , in claufo , Sc-ad ealeem libri m.
Conftantium, in quem hxc tranflara funt, unus Colb. mclaufi. Jam
4. in Matth, n. 13. ex mff. refticutum eft, Sfutfrutlut eft clauso
impenfam luminis continerel - . v
i Excufi hîc fubjiciunt difcipulorum fuorum ; quod neque in (a-
cro textu ex flat, neque in mff
k ita mff. Editi vero, & folidam lignorum naturam impenetrabilem
tranfeurrit.