Dei ex Deo Deum natum, ci\m jam fuperi&s A
commemoraflent mum Deum folum verum, neque
ad jeciflent & patrem } ut unius vericatis
efle Pacrem & Filium exclufa proprietate na-
'3 tivitacis negarent, dixerunt, Nec ut Valen-
3 tinus prolationem Natum Patris commentatus
eft: uc Tub fpecie ha:refeosa Valentina:, nomine
prolationis improbato, nativitatem Dei ex
Deo improbarent. Valentinus enim ridicula
quiedam 8c fceda commentans , cum prater
principem deum, familiam deorum 8c nume- B
rofas b asternitatum poteftates introduxiflet,
tunc prolatum Dominum noftrum Jefum Chri-
, ftum myfterio occults voluntatis afleruit.Hanc
ergo inanem prolationem, temerarii ac ftulti
au&oris furore quasfitam , evangelica atque
apoftolica Ecclefia: fides nefcit. Ignorat enim
Valentini c bythona, 6c filentium, 6c ter de-
nos ;eonas : d fcit vero nihil aliud quam unum
Deum patrem ex quo omnia lunt, 6c unum
Dominum noftrum Jefum Chriftum per quern C
omnia , natum ex Deo Deum. Sed quia ex
Deo Deus e natus, neque per nativitatem
luam Deo ademit efle quod Deus eft, neque
ipfe in nativitate non Deus eft 5 6c quod Deus
eft, non coepit efle, fed. natus f ex Deo eft}
i 6c quod nafcitur, id ipfum fecundum humance
nature fenftim videtur efle prolatum , ita ut
. prolatio ipfa nativitas efle exiftimetur: idcir-
• co tentatum eft per Valentini hjerelim prolationis
nomen excludi, ne nativitatis veritas D
permaneret 5 quia prolationis intelligentia,
opinione terrena, non multiim eflet a natura
terrene nativitatis aliena. Natura: humana:
tarda ac difficilis ad res divinas intelligentia
• exigit, de his, qua: femel di<fta * a nobis flint,
frequentius admoneri, ne fatisfacere facra-
mentis divina: virtutis , humana: comparatio-
nis exempla credantur $ fed tanttim. ad im-
buendum fpiritaliter de carieflibus fenfum,
fpeciem terreni generis afferri, ut per hunc E
natura: noftra: gradum ad intelligentiam divine
magnificentia: provehamur. Non eft autem
fecundum humanarum nativitatum prolatio-
nes, Dei nativitas * xftimanda. Ubi enim unus
ex uno eft, 6c Deus natus ex Deo eft, affert
tantum fignificationis intelligentiam terrena
nativitas: ceterüm non fatisfacit com para tio-
nis exemplo origo nafcentium, qua; habet in
fe 6c coitum, 6c conceptum, 8c tempus, 8c par-
turn j cum Deus ex Deo natus nihil aliud intel.
ligendus fit efle, quam natus. Et quidem de
divina: nativitatis, fecundtim fidem evangelL
cam atque apoftolicam, veritate fuo I0C0 tra-
(Sbabimus : interim tarnen lueretica: artis in.
genium oftendi debuit, qua:, ad veritatern nativitatis
abolendam, prolationis nomen exftin-
gueret.
10. Tenet verb etiam in ceteris ejufdem artis
fua: malignam fraudulentiam, dicens, Nec
ficut Manichsus partem unius fubftantia: Patris
Natum expofuit. Negatafuperiüsprolatio
eft, ut nativitas negaretur: nunc quoquefub
Manichari nomine s neganda unius fubftantia
infertur 8c portio, neDeus ex Deo efle cre-
datur. Manichxus enim abrupti in improban-
da lege ac prophetis furoris, 6c diaboli quantum
in fe eft profefliis aflèrtor , 6c h folis fui
nefcius cultor, id quod inVirgine fuit,por.
tionem unius fubftantia: prxdicavit , 8c id Filium
intelligi voluit , quod ex Dei fubftantia
parte aliqua dedudum apparuerit in came. Ut
igitur unigeniti filii nativitas, 6c unius fubftantia:
nomen tolleretur , portio unius fubftantia
in nativitate Filii pratenditur: ut quia
profanè ea, qua ex portione unius fubftantia
nativitas aflerta eft, pradicatur j primurn nativitas
ipfa non eflet, qua in Manichao effet
ex portionis profeflione damnata j turn deinde
nomen ac fides unius fubftantia tolleretur
, quia apud hareticos ex portione com-
peteretj 6c per id non ex Deo Deus eflet,
* quod in eo divina natura proprietas non
ineflèt. Quid vefanas follicitudines ementita
reiigionis fpecie impius furor fimulat? Mani-
chaum, fecundum haretica infania: pradica-
tores , k pia Ecclefia fides damnat. Nefcit
enim in Filio portionem: fed fcit Deum totum
ex Deo toto: fcit ex uno unum j non defedum,
fed natum: fcit nativitatem Dei nec diminu-
tionem efle gignentis , nec infirmitatem effe
nafcentis. Si ex fe fcit,infer calumniam 1 te-
merariè ufurpata fcientia: fi verb de Domino
fuo didicit, nativitatis fua fcientiam permitte
a Excufi, Valentiniana: rcnitentibus mff. Sic lib. x. n. 4. vulgaris
etiam confentiencibus, legere eft Valentinos, non Valentinia-
nos. Ita & inlibrode Synodis Arii, non Arimi ipfius Arii fauto-
res nuncupantur, & fupri lib. $, n. x j. in afiquot probs nots mff.
exhibctur Sabellia harefis.
b In quibufdam mff. At a turn. In aliis nonnullis, 1lanitatum. Regius
in ceteris libiis, aternitatum: quod latinum nomen eft vo-
cis grsccx ehar, ex qua eones denominati funt.
c Ita cum mf. Corb. In aliis verb, bythonam. Atinprius vulgaris
, bythonas male. Unum enim bythum, id eft , pofnndum,
(quod Epiphaniotefte hser. kit n. x. Hefiodi chaos crat, ) non
plures admittebat Valentinus, uc cernereeft apud Irenxum lib. 1.
c. 1. Tertullianum de prxfcript. cap. 49. Epiphan. haer. j i . Phi-
laftrium &c. Fabulas illius ita paucis coinpleftitur Tertullianus
loco citato : Dicit in primis ejfe bython & filentium, ex his pro-
ceftffe femen mentem & veritatern; ex quibus erupijfe verbum &
vitam; de quibus rurfum creatum hominem & Ecclefiam: ( en pri-
mam seonum ogdoadem. ) fed enim ex his quoque procejfijfc ix.
aonas, de fermone autem & vita alios lo . hanc effe aonum tria-
contada Sec. Bython autem apud antiquos in quarto cafu lie ac-
cepifle videtur Hilarius ut in rc£to, quafi hvfurtf : ex quo
conficere ei licuit, bythonam, quomodo in Matth. c. 16. n. 4. &
c. x6. n.,f . theothetam.
** Sic miT. Editi veto, nefcit enim aliud.
*' Verbum natus in antb editis omitlum reftituitur ex miT.
f In prius vulgatis, ex Deo Deus eft : abundat vox Deus, Sc
abeft a mff. Filius negatin' coepiffe; quia ex Deo natus, non fa-
<ftus, fubftantiam ac naturam Dei obtinet, cujusnullum eft initium.
S Sola editio Par. negando: mendose. Quod autem hie unius
fubftantia portio, grxca lingua, qua primurn edita eft haic epiftola,
dicitur c/uswiti. Unde liquet Arianos vocabulum ifjovmi non
poll Nycxnam fynodum tantum, fed Sc ante, valde extimuiffc.
Hoc enim rurfum exploderc conantur , ubi aiunt, Si enim quod ex
ipfo, velut partem ejus unius fubftantia, grace 5 o/asvmi.
h In editis , folius fui. In uno mf. Remig. folus fui. Melius in
aliis, folis fui. Manichxi enim , uti cradic Auguftinus ad Quod-
vultdeum ha:r. 4 6. orationes faciunt ad folem per diem quaquaver-
fum circumit. Lucemque iftam corpoream , inquit fuperius, Dei di-
cunt effe naturam. Porro hie nefcius cultor idem eft quod imperitus
cultor. Ideo autem, puto, ait Hilarius, folis cum adjundo/wi, quia
lol propter hominem , non propter folem homo.
1 Vat. baf. mf. neque in eo divina natura proprietas ineffet. Quid
vefanas fimilitudines Sec. libris aliis ne hlc prxferatur.
k Editi, pia. At mff. pia, hoc eft,fides qua pio ac (anofenfu
homoufion prxdicat, Manicliseum non fecus damnat, atque ipfi.
Ariani. Sic enim fibi velle videtur, fecundum haretica infania pra-
dicatores. Nam fccundttm; pro ad inftar feu aqueae, Hilario ufita-
tum effe jam obfervavimus.
1 Ita mff. Colb. ac Germ. In plerilque aliis, temere: in Cara.
Sc Mart, temeritate. In vulgatis autem, temeritati.
nafeenci.
nafcenti. Hæc enirn ita ei à Deo unigenito A ret , efletque media materies lumen ex fe
comperta funt, qubd Pater & Filius unum funt, ucrumque protendens. Hæc ftultitiæ humanæ
quod plenitudo deitatis in Filio eft : per quod error invexit, dum quod fapiunt, ex fe po-
& portionem unius fubftantiæa odit ad Filium, tiùs quàm ex Deo fapiunt. Sed quia veræ fiée
per nativitatis veritatern, veræ divinitatis dei profeffio eft, ita Deum ex Deo natum ut
proprietärem veneratur in Filio. Sedb repofita lumen ex lumine , quod fine detrimento fuo
pleniore fingularum refponfionum abfolutione, naturam fuam præftat ex fefe, ut det quod ha-
per reliqua^urramus. bet,6cquoddederithabeat,nafeaturquequod
* ii. Namque id fequitur: Nec ficut SabeL fit 5 cùm non aliud, quàm quod eft, natum fitj
lius ,* qui unionem dividit, ipfum dixit Filium 6c nativitas acceperit quod erat, nec ademe-
quem 6c Patrem. Ignorat evangelica atque B rit quod accepit *, fitque utrumque unum, dum
apoftolica facramenta fie credens Sabellius. ex eo quod eft nafcitur ; 6c quod nafcitur,
' Sed hoc non fimpliciter ab hzereticis c in ha:-
retico damnatur. Volentes enim nihil inter
Patrem 6c Filium efle unum, divifeaSabellio
unionis crimen exprobrant : cujus unionis di-
vifio non nativitatem intulit, fed eumdem di-
vifit d in Virgine. Nobis autem in confeflione
nativitas eft: 6c unionem deteftantes, unitatem
divinitatis tenemus j fcilicet ut Deus ex Deo
neque aliunde , neque aliud eft j eft enim
lumen ex lumine: ut ergo fidei hujus intelli*
gentia averteretur , Hieracx Iampas vel lu-
cerna ad crimen confitendi ex lumine Iumi-
nis objefta eftj ne dici religiosb exiftimetur,
quod impib di&um 8c nunc 6c antb damna-
tum eft. Abflfte, abfifte inaniffime timor h«ere-
ticorum, nec patrocinium ecclefiaftica: fidei
unum fint in eenere naturæ, dum quod per C fa^â follicitæ afTertionis opinione mentire. Ninativitatis
veritatern ex Deo in Deum exftitit,
non aliunde quam ex Deo efle fubftiterit. Quod
autem non aliunde quam ex Deo manet, ma.
neat necefle eft in ea veritate qua Deus eft ;
ac per hoc unum funt, cum qui ex Deo Deus
eft, neque aliud ipfe eft, neque aliunde quod
Deus eft. Idcirco autem unionis in Sabellio
impietas prxtenditur, ut f Ecclefia: fidei uni-
tatis religio auferatur. Perfequardeinde 6c cetera
hil corporale fecundùm nos, nihilk inanium in
Dei rebus eft : quod Deus eft, Deus totum
eft. Nihil in eo, nifi virtus, nifi vita, nifi lux,
nifi beatitudo, nifi fpiritus eft. Materies hébétés
natura ilia non recipit, neque ex diverfis
confiât ut maneat : Deus, ut eft Deus , quod
eft permanet : 8c permanens Deus Deum ge-
nuit. Non continentur, ut lampas 6tlampas,
aut lychnus 6c lychnus, exteriore naturä. Uniciofis
hjeretici in^enii artificia, ne forte fufpi- D geniti ex Deo Dei nativitas non feries eft,
magis quàm veris follicitudinibus, ma-
levolus interpresalienæ fimplicitatis exiftimer :
oftenfurus totius profeffionis s conclufione, in
quem fe exitum præmiflio tam fubdoli fermo-
nis inftruxerit.
j n. Id enim fequitur : Sed nec ficut Hiera-
is cas, lucernam de lucerna , vel lampadem in
J duas partes. Nec qui fuit ante , poftmodum
j natum vel fupercreatum in filium. Hferacas
fed progenies 5 non tra&us eft, fed ex lumine
lumen.1 Luminis naturæ unitas eft, non ex con-
nexione porre£tio.
13. Jam verb in eo quanta hæreticæ aftutiæ 1
8c quàm callida profeffio fuit : Nec qui fuit c
antè, poftmodum natum vel fupercreatum in t
filium ? Deus, qui ex Deo natus eft, non utique
natus ex nihilo eft, neque de non exftantibus
natus eft : fed nativitatis fuæ viventem habuit
nefeiens Unigeniti nativitatem, nec evangeii- E naturam. Nec idem Deus, qui erat j fed Deus
ex Deo, qui erat, natus eft : 6c nativitas ha.
buit originis fua: in ipfa fua nativitate naturam.
Si ex noftro loquimur , infolentes fumus: fin
verö ad loquendum edo£tos nos per Denm
docebimus, nativitas Dei fecundüm do&rinam
Dei eil confitenda. Hane igitur in Patre 6c Filio
natura: unitatem, 8c hoc viventis nativitatis
inenarrabile facramentum excludere hxreticus
corum facramentorum virtutem adeptus, unius
lucerna: duo lumina prsdicavit, ut lychnorum
bipertita divifio fubftantiam Patris 8c Filii x-
mularetur, qux ex unius vafeuli ungiiine ac-
cenderctur in lumen j tamquam eflet fubftantia
exterior, h ut olei in lucerna., continens luminis
utriufque naturam y vel certe ut Iampas
papyro ‘ eodem intexta, utroque capite luce-
* Bad.arfif.Er. Lipf. & Vxt.addit: cmcndanc mff Odit quippe Ec-
clelia portionem,quae amat&prxdicac inFilio deitatis plenitudinem.
b In editis, fepofita. In mC Cam. dtpofta. Magis placet cum
Colb. Silv. & Germ, repofita, hoc eft, dilata.
e Apud Par. defideratur, in haretico. Propria acque omnibus nota
in hoc crat Sabellii hzrefis, qubd unionem in Deo prxdicaret} ac
qubd unionem in Chrifto divider« , minus innotcl'cebat. Hoc autem
fraudulenter, non illud , exprimunt lucretici j uc catholicos
unionem in Deo deteftantes, & diftindtarum perfonarum in natura
aqualitatem profitentes, cum Sabellio paritcr damnent.
d Mff. inVirginem. Cum unio ad perlonas referri folcat j hoc per
fe fonat, perlonam in Chrifto non fuiffe fingularem,ut explicuimus
pag. 8jj. not. i. fic tamen potius intelligcndum videtur, ut Sabellius
unionem in Virgine divilerit, quatenus poll fufeeptam in ea
carnem eidem Deo pacris ac filii nomina adferibere ccepcrit; no-
minum augens numerum, non perfonarum.
* Par. mumfit. Re&i&s in aliis libris, unum fint.- ut Deus ex Deo
& fontem divinitatis Patrem , Sc Filium qui ex eo originem ducic
fignificet. Ex quo mox concluditur, ac per hoc unum funt.
f Ties Vat. mff Sc Silv. ecclefiaftica fidei. Hserefi hie opponi-
tur Ecclefia : cujus fidei eft unitatis religio , quia unitatem in
Trinitare & credit Sc veneratur.
8 Editi, conclufionem: cmendancur ex feriptis.
b In vulg. ut oleum. Ac in mff ut olei, tacica voce fubftantia. In
hac fcntencia datur fubftantia Patri Sc Filio prior , quae ab utroque
participata f it : quo (enfu reprobatur homoufion lib. 4. num. 4.
‘ Sola editio Par. papyro eidem. Papyrus vel papyrum eft herba
Nilotica, cujus ufus non unus fuit. Ex co conficiebantur charts»
vela, teocres , funcs nautici &c. Ufüs quoque ejus ad cereos
ac lampades meminit Gregorius Papa 1. r. Dial. c. ƒ. Omnes lam-
pades ecclefia implevit aqua , atque ex more in medio papyrum pofuit.
Gregorius Turon. de vitis Patrumc. S. mencioncm facie cicindilis,
in quo nec papyrus addita, nec olei gutta ftillantis adjeSta. Demura
Paulinus Nat. J. Clara coronantur dtnfis altaria lychnis, lumina ce-
ratis adolentur odora papyris. Hinc Johanni de Janua papyrus dicitur
quafi par ans pyr, id eft, ignem: (ubtilius forth, quam verius.
k Editi} inane. Mf. Corb. a prima manu, inanimum: a fccun-
da cum ceteris, inanium : qua voce negatur Deus confequentia corporis
fuftinerc j ficut antca probatur non effe corpus, in quo nihil
corporate afferitur. '
» In vulgatis, ex lumine luminis natura. 'Unitas. Addimus lumen
ex mf. Colb. aliifquc duobus , quibus alilcctcra confentiunc.