lex umbra fit futurorum , veritatem cörporis A naturae non amitteret veritatem , neque ho-
utnbne fpecies expreffit. Et Deus in homine mo facias Deus efle defineret, cùm qui Deus
& videtur Sc creditur SC adoratur, qui fecun-
» Tub lege.
<ium plenitudinem cemporis eflet in homine
gignendus, Namque ad vifum (pedes pr«fi-
gurat« veritads aflumitur. Vifus eft autem
turn * tantfim Deus in homine, non natus eft;
moxetiamhoc, quod eft vifus, Sc natus eft. Ad
veritatem vero nafcendi, familiaritas proficit
aflumt« ad contemplandum a forrnam lpeciei
eft , homo efle coepiflèt : non intelligentes
non nifi ex veri Dei virtute efle, ut quod
non effet, eilet 5 nec tarnen quod effet , eflè
defineret: cum naturæ h infirmis aflumtio non
effet , nifi ex potentis virtute naturæ, quæ
cùm in eo quod effet maneret, poflet tarnen
elle quod non erat. O hæretica impruden-
tia, Sc ftulta mundi fapientia , opprobrium
Illic homo per Deum fecundum natura: no- B Chrifti non intelligens Dei efle virtutem
ftr« infirmitatem videndus aflumitur : hie pro n
natura: noftr« infirmitate nafeitur quod erat
vifum. Accipit * umbra corpus, Sc fpecies veritatem,
Sc vifio naturam. Non tarnen Deus
a fe demutatur, cum in homine nobis autyi-t
detur, aiit nafeitur, familiari inter fe proprie-
tate Sc nativitatis & vifus ;ut quod natum eft,
vifum fit j Sc quod vifum eft , nafeererur. Et
quia nondum nobis collationis evangelic« ac
Sc ftultitiam fidei non fentiens Dei eflè fa_
pientiam • Deus ergo idcirco tibi Chriftus
non eft, quia qui erat nafeitur, quia qui in.
demutabilis eft crefcit ætate, quia impaffibi-
lis patitur, quia vivens moritur, quia mor-
tuus vivit, quia omnia in eo contra naturam
funt ? Rogo hoc quid aliud eft, quam omnipotentem
efle, quod Deus eft ? Nondum vos 1
facra Sc veneranda Evangelia contingo, utex [
b propbeticæ locus eft, b inftitutum interim ex C vobis Chriftus Jefus in his palfionibus 1 Deus
lege ordinem perfequamur. Probaturi enim
poftea ex Evangeliis verum Dei filium natum
in homine fuifle, nunc vifum interim patriar-
chis in fpecie hominis Dei filium Deum verum
docemus ex lege. Namque cum Abrahae
homo vifus , eft Sc Deus adoratus, Sc judex
prxdicatus: & cum pluit Dominus ä Domino,
non ambigitur quin quod pluit Dominus d
Domino, ad fignificationem Patris 6cFilii lex
fit. Ex lege enim eftis: Sc oportet earn docere,
quod per afliimtam infirmitatem non amittat
Deus efle, qui Deus eft. Sacramentum enim
fidei veftr«, myfteriorum fuorum virtute te-
ftata eft.
19. Adefto , .adefto nunc mecum fidei »
tua:
fpiritu adversfis venenata infidelitatis fibila
(ancle Sc beate patriarcha Jacob , Sc in ludfca
hominis invalefcens , benedici te ab eo for-
loquatur : neque rurfum exiftimandum eft, D tior deprecare. Quid iftud eft, quod imbed!,
quod patriarcha nefeierit quin Deum verum '“Äjr' J *L tT
adoraret, e quern Deum intelligens adorabat.
18. Habet autem non exiguam perfidi« im-
pietas ad intelligentiam ver« fidei difficulta-
tem. Anguftum enim d irreligiofitate fenfum
religiof« doftrin« inftitutio non adit. Ex quo
fit, ut qua: ad facramentum (alutis human«
Deuse in homine nafeendo geffit, mens irre-
ligiofanon capL’t: dum opus fälutis f fu« non
lum oras, quod ab infirmo exfjpcctas ? Hunc
cujus k benedi&iones rogas, complexu tuo va-
lidior elidis. A geftis corporis tui, mentis tu*
opus dilfidet: aliud enim quam agis fentis. Teiles
in geftu lu61* tu« hominem infirmum : fed
hie tibi homo Deus verus eft, non ex nunen-
patione, fed-ex natura. Non enim adoptivis
benediclionibus benedici te poftulas, patriarcha
, fed veris. Cum homine ludlaris : fed
intelligit Dei efle virtutem. Et contemplando E Deum facie ad faciem vides. Non hoc oculis
partum nativitatis ,infantiæ infirmitatem ,pue-
ritiæ profe&um , juventutis ætatem, corporis
pafliones, Sc paffionum crucem, Sc crucis mortem
, per h«c non fentiunt Deum verum * cùm
hæc in fe e ad naturam genuerit , quæ fibi
non erant antea in veritate naturæ j ita ut
tui corporis cernis, quod vi(u fidei tu« fentis. »
Infirmus fecundhm te homo eft : fed anima [(
tua fecundum vilum Deum falvata eft.-Jacob 1
in lu6la es : poft fidem poftulat« benedidlio- j,
nis Ifrael es. Subditur tibi fecundum carnem s
homo, ad myfterium paflionis in carne: Deum
a Apud Bad. Er. & L:pf. form,i , omiffo vocabulo fpeciei. In
pluribusmft. form* fpeciei. In Corb. & Carn. forms, fpecies. In uno
Sorbon. forms fpecie. Recinendum cum Par. & quibuldam mff.
formam fpeciei. Hoc enim iibi vulc Hilarius , quod air Tcrtuljia-
nus, Filium in carne non naca didicilTe, quod poftmodum futurus
erat. Edifcebat autem, inquit contra Prax. n. 16. ut nobis fidem fe r nerer
, ut facilists crederemus filium Dei defeendiffe in faculum, ft &
retro tale quid gefium cognofeeremus. Icaque fpecies fxpius affirm ta,
in qua vcluc in fpectilo reprxlentaretur forma nafcicuri > ad hoc
profuit, ut credibilis ficret veritas nafeentis.
b Editi, infiitutus: mox, probaturi poftea fine enim : & poft
pauca, doce.tmus ex lege. . . . Deus adoratur & judex prsdicatur.
Sequimur in IT.
c Vat. baf. codex qui Deum: minus bene,
d Editi cum recenrioribus mff. irreligiofitatis fenfum. Concin-
nius alii, irreligiofitate. Sicut enim fcnlus pietate atquc caritate
dilatatur, ita in anguftum concrahitur irreligiofitate.
e Ita mff. quomodo lib. 9. n. 4. & alibi. Ac editi, in hominem.
f Par. fa'.utts non fus , librariorum lapfu : cum cum Lipf. non
intelligit effe veritatem, confcntientibus Bad. & Er nifi quod ad-
dunt Dei ante veritatem. Reftiüs mff. Dei effe virtutem. Manifefti
enim refpicitur iliud Pauli 1. Cor. 1. ubi a i t , Jefum crucifixum iis
qui falvantur effe Dei virtutem- x
g Maj oris claritatis ergo fupplendum hie quadam accefftone. Quod
in Pf. i . n. t ƒ. exprimitur in hunc modum : Non enim cum divini-
tatis dcctffione fit humilitotis accijfio. Homo qutppe, ait Auguftinus,
Deo accejfit, non Deusde fe recejfit. Vide ejulctem Scrm. 186. n. 1.
Quod rurfum Hilariusin Plal. 67. n. 9 - alias veibis fic enuntiat:
Noftrs qus in eo fuerunt infirmitates, non naturalet funt, fed ajfumtt.
h Editi, infirms: renitentibus mff. Ut argumenci hujus vis per-
fpc£ta habcacur, in memoriam revocandum eft, Spiritual)-famftum
in Marix concepcionc fuper ipfam venientem, Hilario ipfum effe
Verbum , quod propria virtute corpus fibi ex ea formant.
> In coaicc. Vat. baf verus Deus fit. Turn dc Evangeliis cur
fubj iciacur, Ex lege enim eftis, hxc in Matth. cap 2.7. n. 1 o . repe-
cendaeft ratio: Nam éo adventus&pajfio ejus ( Chrifti) ex lége eft:
ita ut facile, inquit S. Leo Serm. r. de Pentec. c. 1. diligent Chrifti
anus agnofeat, in'tia veteris T eft ament i evangelicis miniftraffe prin-
cipiis.Hoc eft quod ait Auguftinus de catechizandis rudibus C.4./0
veteri Teftamento eft occultatio novi, in novo Teftamento efi manifc~
ftatio veteris:& quxft. jj. fuper Num. n . n. 1. Eadem quippefunt in
vetert & novo, ibi obumbrata, hie revelata ; ibi prsfigurata, hie ma-
nifeftata. Non alio fenfu proximè habec Hilarius : Sacramentum
enim fidei veftrs myfteriorum fuorum virtute teftata eft. Quo fpeflat ft
initium num. 1 o . Lex autem docet Filium per affumcam infirnu-
tatem non amittere quod erat, cum cum, etfi in alicna & infirm*
fpecie , Deum tarnen & agnofeit, & profiterur.
. k Ita mff. At editi, benediftienem rogas; 6c mox, tenes in gtfti*<
865 De Trinitate, Liber V. 866
mis infirniitate non nefeis, ad (acramen- A ir. Non eft de Deo humahis judlciis lenrum
beneciièlionis * in Spiritu. Nec adlpeclus
impedic quin fides maneat} nec infirraicas avocat
quin benedi&io poftuletur. N ec homo b et-
ficit, quin qui homo eft, Deus fit : nec qui
Deus eft, non Deusc verus eft 5 quia non po-
teft non Deus verus efle , qui Deus eft , Sc
d benedicendo Sc transferendo Sc nuncupando.
zo. Tenet adhuc facramenti evangelici ordemonftratur
, Sc fuper fealam incumbens
Deusoftenditur, Sc interpretatio vifionis,re-
velationem fomnii prophetavit. Nam patriarch
« ditftis , & domus Dei & forta cali locus
eflè hie vifionis oftenditur. Et poft multam
tien dum. Neque enim nobis ea natura eft, ut
fe in cæleftem cognitionem fuis viribus eflè- arina aut
fat. A Deo difeendum eft, quid deDeointeL vil*.iDn°-
ligenduni fit : quia non nifi lè audlore cognof. c
citur. Adfit licèt (æcularis dodlrinæ elaborata
inftitutio, adfit vitæ innocentia i hæcquidem
proficient ad confcientiæ gratülationem, non
tamen cognitionem Dei conlequentur. Moy^- a h . 7. t i .
dinem legis umbra, Sc apoftolicæ dodrinæ ve- fes in reginæ filium adoptatus, Sc m omnibus m
ritatem myfteriis fuis veri æmula præfigurat. g Ægyptiorum dodrinis eruditus, cùm utique exodi i.ix.
c In vilu lomnii beatus Jacob Deum vide- ex naturæ affectu Hebræi injuriam morte Æ&
rat : in fomnio facramenti revelatio eft , non gyptii ultus effet, Deum tamen paternarum
corporalis contcmplatio. Nam Sc per fcalam benediclionum nefeiebat. Namque ob metum
defeenfus Sc adfcenfus Angelorum ad cælum cædis proditæ Ægyptum derelinquens , cùm
in terra Madian paftor ovium effet , ignem e xodi y 1.
in rubo fine concrematione rubi contuens,
Deum audivit, Sc nomen interrogavit, & naturam
cognovit. Neque enim hæc de Deo,
nifi per Deum, cognita efle potuiflent L o-
geltorum ejus enarrationem, fequitur : Dixit C q u e n d u m ergo non aliter ae Deo eft, quàm
autem Deus ad Iacob, Surge e $ adfcende in lo- ut ipfe ad intelligentiam noftram de fe locu«
cum Bethel, & habita ibi 3 & 8 fac ibi facrifi- tus eft.
12. Angélus Dei eft, qui in igné de rubo Filium de
apparuit : 5c de rubo in igné Deus loqui- rubo
tur. Habes difpenfationem in angelo , quia que verum
in angelo offiçium eft , non natura : habes Dcum-
in naturæ nomine Deum, quia Angélus Dei
Deus eft. Sed forte non verus eft. Num-
quid non verus eft Deus Abrahæ , Sc Deus
cium Deo, qui vifus eft tibi cum recederes d facie
Efait. Si evangelica fides per Deum filium ad
Deum patrem h habet adicum, Sc non poteft
Deus nili per Deum intelligi 5 nunc Deus, qui
honorem Deo incumbenti in (calam eseli poftulat,
doce unde non verus fit. Aut qu« inutro-
que natur« diverfitas eft, ubi ejufdem natu.
ne unum atque idem nomen eft ? Deus vifus D lfaac, 5c Deus Jacob ? Horum enim Aneft,
Deus de vilb Deo loquitur. N o n p o t
e s t Deus nifi per Deum intelligi, ficuti
nec honorem d nobis Deus nifi per Deum ac-
cipit. Namque honorandus efle non intellige-
tur, nifi ifte docuerit honorandum ; nec Deus
feietur , nifi hie Deus feitus fit. * Habet difi
penfatio lacramentorum k fuum ordinem. Ad
Dei Iwnorem per Deum docemur. Tenet natura
fuum nomen : non aliud uterque quam
gelus de rubo loquens Deus in «ternum
eft. Et ne adoptivi nominis fureris occafio-
nèm, loquitur ad Moyfen Deus ille , qui eft.
Ita enim feriptum eft: Dixit autem Dominus Exodiy.
ad Moyfen, Ego ftim qui ftim. Et dixit, Sic dices
fiiiis Ifrael: Qui, eft, mißt me ad vos. Cceptus
ab Angelo Dei fermo eft j ut facramentum
intelligatur human« falutis in Filio : idem
Deus Abrah«, Sc Deus Ilaac, 6c Deus Jacob
Deus eft. Et inter Patris Sc Filii natur« unius E eft 5 ut ei natur« lu« nomen fit: mittit deinde
nonjenunum,qu«ro quomodo Deus filius 1 a ad Ifrael Deus, qui eft j ut verè intelligeretur
fe poffit degenerare, ne verus fit. eflè quod Deus eft.
1 Uc-fupra nomiuc carnis humana natura , ita "hie divina »» fpir
raw (îgniheatur : adeo ùt Jacob, bcnediâioncm petendo , naturam
iffius divinam prodidetit, quem in homine cernebar infirmum'.
Juvçrit.hunc locum cijm altero Traft. Pfal. j-i. n. * i. con,fcrre.
b Vat. baf. rnf. net homo infirmus offcit, quin qui homo eft, Deus
non fit. Non difplicct vefbum officit.
c Mfl‘. Vàt. baf. unus Colb. Cam. Deus verus fit. Retinenduni
cum aiiis , Deus verus e£l.
d Verbal» benedicendoQ* transferendo & nuncupando, non ha^
bec optimus codex Colb. necnon Germ. Plctiquc alii libri hîc mul-
tt'uvi vatianc. Editio iBad. cum mff- Vind. AC Remig. habet, &
benedicit nuncupando. Exemplar Silvx-maj oris , & benedicittrans-
ferendo & nuncupando. Corb. Prat. Faur. Colb. cum edit. Er. &
Lipf. benedicit transférons nuncupando. His confentiunc alter mf.
Golb. Be unus 'Sorb, nifi quod addunt te poll benedicit. In Carnut. a
^■ rima manu legitut mendosè , &benediced transferen nuncupando
a fecunda autem cotteûum eft ut in textu , quomodo legitur in
Par. necnon in mf- Vat. baf. altero Colb. & aliquot aiiis. Non
difplicerct& benedicit ifrael nuncupando. Scd quidquid fit , ilia
bencdi.dio ponitur in ttanflatione ac mutatione nominis, qua ex,
Jacob Ifrael nuncupatut : quia ifrael Deum videns fit , ut dicitur
in Pfal. ja.ni ‘
c Sola editio Bad. in ufu fomni: alix, in vifu fornnt .-.caftigantur
f Bad. Er. & Lipf. necnon mff. Vat. baf. Carn. Corb. 6cc.
defeende. Rctincmus cum Par. & opcimo codice Colb. adfcende.
Sic lib. 4. n. z 8. Surgens adfcende.
8 Ita mff. .nifi quod in éxemplari Vat. baf. 8c in uno Colb. legi—
lur, fM m facrafium. Io vulgatis autem, offer facrificium. Paulo
»liter hie locus lib. 4. n. 2.8. fic refcrcur : fac ibi altarium Deo qui
X. memoria Scri-
nit tibi : quod indicio eft Hilarium ixpe
s r.eferre.
Üîc refpicitur iliud Johan. 1
e, necnon iftud. Match. 1
14. 6. Nemo venitad Patrem nifi
*7. Neque Patrem quis novit nifi
Filius, & cut voluerit Filius r, .
Editi, Habet ergo. Melius abeft ergo à mff. Ante habet, infe-
Erafmus : Hic janua eft , ut de fe in Evangeliis teftatus eft ;
■ David c&li portain profitetur in pfalmo : qux verba in uno
nplari addita fe reperifle ait , fibique videri affûta. Perti-
t fane ad illuftrandum locum, quem proximè ex verbis Johan*
ic Matthxi illuftravimus.
Editi, facramentorum fuorum ordinem .- Lipfius hîc expunxit
particulam ad. Sola editio Par. deinde habec ducimur, pro docemur.
Ac apud Er. ad Dei honorem per Deum qui & vita eft & porta
docemur, cxgloflemate. Verbi doceo cum prxpoficione ad multa in
Pfalmos funt exempla. Nam pfaimus 130. n. 1. dicicur ad humilita-
tem nos & manfuetudinem docens. Videfis alia pag. 44 ƒ ■ not. b.
1 Vat. baf. codex, Filius à Deo pojfet. Deinde in mf. Vind. uno
Vatic. & apud Bad. dene gare. T um in mf. Corb. à lecunda' manu
, ne non verses fit, in Vind. qtibd verus fit. Nihil mucandum ,
fed ita intelligendum ne verus, quafi ut non verus : quod Hiia-
rio familiarilfimum. Poft ne verus fit, fubjungic Erafmus, cum
pnfumtio divini honoris, natura in fe divin* protefiata fit veritate.
Hanc autem pofi facramentum in initio cum Jacob julfi locutus ell,
qui etiam ante ajfumtionem carnis & vifus eft , & via Dei Deus
adorandus effet, & porta non eft de Deo. Hîc non lacis fibi cavit à
verbis interpolerons peffime oranino digeftis.
m Vetcres libri Colb. & Carn. omnium Ægyptiorum : diffident à
I verbis A£tuum, omoi fapientia, grx^è ?m<rf ecÿtq,.