Qmdiabo- filius Dei cs 3 du ut lapides ifii panes fianu Fallax
dcitacenf1 diabolus, Sc ad traduceiidum artifex callidiffi-
cxpiorarc, mus, pofle omnia Chriftum fciebat, Sc efuri-
vci paticn- tionem in homine ex ipfo jejnnii tempore fern
frangcrc.CCt tiebat, ignarus quidnam elüriretur. Earn ergo
in tentando conditionem operis propofuit, per
quam 6c in Deo, ex demucatione lapidum in
panes , virtutem poteftatis agnofceretj Sc in
a nomine, oble&amento cibi, patientiam a efu-
ritionis illuderet. Sed Dominus non panem
potiüs, quam falutem hominum efuriens, ait,
if. 4. JJon in pane folo vivit homo : quia ipfi? non 16-
chriftas lüm homo, fed Sc Deus, licèt ufque in ten-
homo & tationis diem cibo hominis abftineret, Dei tarnen
Spiritu alebatur: oftendens non in pane
hoc folitario, fed in Verbo Dei alimoniam
xternitatis effe Iperandam..
4. Sequens etiam interrogatio talis eft, cüm
if- 6. eum in fummum templi fuftuliflet: Sifilius Dei
es 3 mitte te deorfum3 Sc reliqua. Laborat tenta-
tione Dominum de excelfis ad inferiora de-
ducere : 6c pofitum in templi fummo, id eft i
fuper leges 6c prophetas eminentem , in hu-
milibus continere. Sciebat quidem Sc minifte-
ria Angelorum promta efle Dei filio, neque
pfal. 90. in Iapidem pofTe ofFenfionis incidere : quippe
11. fuper afpidem 6c bafilifcum ambulaturum , Sc
Diabolus calcaturum leonem 6c draconem. De his enim
comrTic. (ll1‘e dicta. funt tacuit j fed fuperiora me.
morando, vult quoquo modo obedientiam eli-
b cere b tentato j relaturus hinc gloriam, f i fibi
Dominus majeftatis , licèt per confidentiam,
paruiflet. Sed nulla diabolo contigit tanta: frau-
dis occafio , idipfum Domino tempore pofte-
fohm. 14- riore teftante, cüm dicit, Venitprinceps hu-
}0- jus fieculi , 6c non invenit in me quidquam.
Digna igitur hanc ejus petulantiam Domini
i- 7. efl: fècuta refponfio : JSfon tentabis Deum & Dominum
tuum. Diaboli conatus 6c tentamenta
e * contundens, & Deum fe proteftatur 6c Do-
Jaftantia minum : docens a fidelibus abeflè oportere ja-
cavenda. ftantiam, quia cüm omnia poflibilia Deo fint,
nihil tarnen in tentationcm ejus audendum fit.
j. Sed jam tertio tota diabolica: poteftatis
f.i. & 9- commovetur ambitio. Conftituto igitur Do-
Tcntatio- mino in monte excelfo , univerfa orbis terra-
ftiTdcm:n' rum regna 1 eorumque gloriam obtulit, fi mo-
ouio, cjui dö adoraretur ipfe. Jam gemina refponfione
A{|*- opinionem fiilpicionis exceflerat. Cibo Adam
pellexerat, 6c de paradifi gloria in peccati locum
, id efl:, in regionem vetita: arboris dedu-
xerat: tertio divini nominis ambitione corru-
perat, diis futurum fimilem pollicendo. Igitur
adversüs Dominum tota jam fieculi poteftate
pugnatur, 6c Creatori fuo pofleffio hujus uni-
verfitatis offertur: ut tenens ordinem fraudis
antique , quem neque cibo pellexerat, nee
loco moverat , nunc vel ambitione corrumpe-
ret. Sed relponfio Domini dignum de fupe-
rioribus gradum fecit, Ait enim, Vade d fiata-t»,J
na. Scriptam ejl enim 3 Dominum Deum tuum ado- „ I
rabis iili folifervies. Temeritatis tanta: con.
gruum exitum tulit, cüm 6c criminum fuorum
in fatana nomen audivit, 6c Dominum Deum
fimm adorandum in homine cognovit. Prasbuic
et;iam hujus refponfionis effe&u magnum no.
bis Dominus exemplum : ut e contemti hu. e
manx poteftatis gloria , 6c fieculi ambitione
poftpofita, folum meminiflemus Deum 6c Do.
minum adorandum j quia omnis f^culi honor Howj
diaboli fit negotium. Poft hanc ergo diaboli ^
fugam, Angeli Chrifto miniftrant: f oftenden- f n,
tes, a nobis vido calcatoque diaboli capite, (
6c Angelorum minifteria, 6c Virtutum in nos
cadeftium officia non defutura.
6. Cum audijjèt, autem Iefius 3 cjuöd Johannes tn,
traditus ejfiet 3 fecejjit in Ga lila am. Tranfitus in
s Capharnaum, 6c prophetia Efaia:, rei geftx 5
ordo eft. In pifcatorum veró h eledione , ex l
hominum arte futuri eorum officii opus prodi- apo»,
tur j ut pifcibus è mari, ita hominibus dein- tumj
ceps è fieculo in locum fuperiorem, id eft,in tio^
lumen ca:leftis habitaculi protrahendis. Quibus lio1“
6c artem 6c patrias 6c domos relinquentïbus.,
docemur Chriftum fecuturi, 6c fiecularis vitie
fbllicitudine, 6c paterna: domus confuetudine
non teneri. In quatuor veró primüm Apofto-
) lis eligendis, prater rerum fidem, quia & ita
geftum eft, futurorum Evangeliftarum numerus
pra:figuratur. Galila:am igitur circuit, &
in fynagogis pra:dicat regni Evangelium : 6c
omnium xgritudinum infirmitates medendo, CIA
factis ipfe fe profert: ut quem in prophetarum
voluminibus legere erant föliti, prjelèntem ope.Kn'
ribus contuerentur.
G A P U T I V .
De beatitudine £$* praceptis, de reconcilia-
tione fratrum 3 de adulterio 3 de oculo
& tnanu eruenda, 3 de juramentts & elee-
mojym.
i. y Ongregati s igitur pluribus tur- haA
B bis, montem confcendit,' & docec: cl*
in paterna: fcilicet majeftatis poficus
celfitudine , cadeftis vita: pra:cepta conftituit: j
Non enim sternitatis inftituta, niliin^terni-
tate pofitus, tradidiflet. Denique ita feriptum
eft : ylperuit os fuum, & docebat eos. Locutum i-u
eum fuifle , promtius erat dicere. Sed quia in
gloria paterna: majeftatis 1 inftiterat, Sc a:ter- ‘
* In aliquot niff, efurientis. Hie rurfum in humana Chrifti natura
corpoream agnofeit Hilarius efuritiouem, ita veram , ut pet
cam patieneix mcritum obtineat diaboli invidiä dignum.
b Quatuor niff, tentator. Mox per confidentiam, id eft, ut rerum
Dominus: nntttrt. fcilicet ejus confidentiam non oblitus, qua in ajfum-
tione licit hominis non car chat, ut loquitur in Plal. J4. n. z.
c Mil. Cam. Rom. Colb. contemntns.
d Carnutenfis codex, vade retro pofi me fatana.
« In tribus mff. contemplata.
{ In potioribus mff. oftendens , ’barbara quidem ledio, fed forte
fincerior, pro quod indicio eft.
B Sic mff. quibus verbis obiter memoratur illud Matth. Rclifl*
civitate Nazareth habitavit in Capharnaum........ut adimplcrttur
quod dictum eft per Efaiam & c. Malè igitur, in Bad. & nonnullis
mfl. prodit us in Capharnaum & prophete. Efaie. Ncc melius in edi-
cis aliis, tranpens in Capharnaum & prophete See.
h In quibufdam mff. alleitione.
• Beccenfis codex , inftituerat: Reftids alii, inftiterat, hoc eft,
pofitus erat, fupplc, net ab ea recefferat.
nitatem docebat j idcirco ad motum Spiritûs.
eloquentis obedifle oftenditur humani oris officium.
- ? ; ' ■ ’ - 1
2 . Beati pauperes jpiritu ; quoniam ipforum efi
revnum calorum. Exemplo Dominus docuerat
humanæ ambitionis gloriam relinquendam,
dicens , Dominum Deum tuum adorabis , 6c
illi fbli fervies. Et cüm fe per prophetas po-
pulum humilem Sc ad verba fua trementem
a præmonuifTet efie eledurum} in fpiritus humi-
litate perfedæ beatitudinis pofuit exordium, jj
Isitur humilia fpirantes , id eft, eflfe fe homines
recordantes, in cæleftis regni pofieffio-
neb conftituti, confcii fibi ex fordentibus ac
tenuiffimis fe principiis coalitos in hanc for-
mam perfedi corporis procreari, Sc in hunc
fentiendi, contuendi , judicandi, agendi fen-
fum,Deo profedumminiftrante, procedere :
nihil cuiquam fuum efle, nihil proprium, fed
cundis dono parentis unius eadem Sc veniendi
in vitam tribui primordia, Sc utendic eâ fub- 1
ftantiam miniftrari : ac nos optimi illius, qui
nobis fit ifta largitus , exemplo, perfundæ in
nos bonitatis ejus efle æmulos oportere 5 ut boni
omnibus fimus, communia omnia omnibus
exiftimemus -, nulla nos nec fæcularis faftus in-
folentia, nec opum cupiditas, nec inanis glo-
riæ ambitio corrumpat : fed fubjedi Deo fimus,
6c de communique vivendi in omnes communis
vitæ caritate teneamur. magnum etiam in
eo, quod nati fiimus, divinæ bonitatis futurum
profedum d exiftimantes , cujus præmium at-
que honor præfentis vitæ operibus fit meren-
dus : atque ita per hanc fpiritus humilitatem,
qua de Deo nobis meminerimus Sc indulta omnia,
Sc deinceps potiora fperanda , cælorum
regnum erit noftrum.
3. Beati mites i quoniam ipfi hereditabunt ter-
ram. Mitibus terræ hereditatem pollicetur, id
eft , ejus corporis, quod ipfe Dominus afliim-
fit habitaculum. Quia per manfuetudinem
mentis noftræ habitaverit Chriftus in nobis,
1 Hditi, premonuit ejfe leiturum : corriguntur ex potioribus mff.
b A pud Par. conftituit, confcii. Minus male in Colb. mf. poft
confit tut, pofitum eft confcios.
c In vulgatis, eadem. Rcâiùs in mff. eâ, feil. vicâ.
d Eadem in Plkl. 118. litt. 14. n. 1. luculentiùs edifferuntur in
hunc modum : Neque enim quifquam tarn demens attt inops fenfu
eft, ut in id cum nullus effet natum fe exiftimet f ut rurfum poft quam
tietus eft nullus effet : cum fine dubio meminerimus ex Dei bonitate
profectum effe quod natus eft , nec id in bonitatem ejus malitit cadet,
ut in nobis hoc fuum munus quo nafeimur in ter i mat.
* Abe ft folis à quatuor non inferioris not* mff. & abcftc debet,
fi fola hujus capitis verba evangelica refpiciantur! Non expunxi-
mus tarnen, ne forte ad verba Chrifti cap. i f . J ƒ rcfpeâus fit.
f Aliquot mS.fubfoleta eminus : corruptè. Ab hoc obfolecæ mentis
vitio aberat Propheca, qui in Plal. iz z . n. 1. memoratur incre-
mentis compctentibus contempt an di Dei ufus, fer modica & dimenfa
admijft fibi lucis Intervall a , ad cônfuetudinem totius lumtnis fripa-
B Ita mf. Bec. cum antiquis edit. Alii verb mff. patientes : quod
yerbum nondifplicerct, Ci cum fecundo eafu jungeretur. Quippe
in Pfal. 13s. n. zi. humana infirmitas occurfum Deifugeredicitur
ob impatientiam vifionis. Legitur quidem hîc apud Par. vifus oc-
curfus Dei effe patientes ; fed abique auftoricace. Yerbum pntere
Hilario familiäre eft, ut videreeftin Pial. 118. lit. 6. n. 9. &
lit. ip. n. 10. & in Pfal. ij i . n. 6.
h Excufi , jam mortalitate immutati. Reâiùs aliquot mff. &
immortaluate, quomodo & apud Auguftinum lib.de nac. & grar.
c- olim legit Pelagius, qui hxc Hilarii verba ad hxrefis fux
patrocinium detorquere conabatur. Ad quem Auguftiuus -ibid.
Slllld dixerit ( Hilarius ) contra id quod dicimus, vel quidiftum
( Pelagium ) adjuvet, nefeio , nifi quia poffe effe hominem mundo
corde teftatus eft. §}uod quit negati fed gratiâ Dei per fefum Chri-
& nos quoqite gloriä clarificati ejus corporis ve-
ftiemur.
4 . B ea t i lugentes ? quoniam ipfi confölabüntur, s-
Lugentibus^ternx confolationis fblatia repro- ^UJUS *u-
mittit. Non orbitates aut contumelias aut clam- confoiatio.
na ma:rentibus, fed peccata vetera flentibus,
Sc criminum quibus obfordefeimus confcientiä
jerumnofis, hxc fedula in ca:lo confoiatio prx-
paratur.
J. B ea ti qui efüriunt & fitiünt jufiitiam j quo- f . 6.
3 niam ipfifiaturabuntur. Sitientibus Sc efurienti-
bus juftitiam, beatitudinem tribuit: fignificans
extenfam in Dei doftrinam fanétorum avidi-
tatem bonis perfecta: in ca:lo fatietatis expleri.
6. Beati mifiricordes j quoniam ipfis miferebitur f. 7.
Deus. Mifericordibus mifericordi« munera pra:-
parat. In tantum enim Deus benevolentiie no-
ftr« in omnes dele&atur afFectu, ut mifbricor-
diam fiiam fite folis mifericordibus pra:ftiturus. e
7. B ea t i mundo corde 3 quoniam Deum ipfi v i- f . 8.
2 debunt. Mundis corde confpeétum Dei fpondet. Dei con-
Nihil enim pollutum Sc fordidum ad occurfum ^^nc-
divina: claritatis infiftit, Sc ad confpedum Dei quit im-
acies f obfoletx mentis hebetatur: eos fcilicet ™und“s-
Sc vifui 6c occurfui Dei efTe & patentes , qui- g
bus per animi nitorem ac vita: puritatem po-
teftas fit contuendi. Non enim nifi fpiritu perfedi,
h Sc immortalitate immutati, quod folis h
mundis corde difpofitum eft, hoc quod in Deo
efl: immortale cernemus.
D 8. B ea ti paeifici 3 quoniamfilii D e i vocabuntur. 1/-9-
Pacificorum beatitudo adoptionis eft merces ,
ut filii Dei maneant j parens enim omnium
Deus unus eft. Neque aliter tranfire in nun-
cupationem familia: ejus licebit, nifi oblivione
earum rerum afTumtä , quibus poflemus ofFen-
di, fraterna: invicem caritatis pace vivamus.
9. B ea ti qui perfiecutionem patiunturpropter ju - f - *«>.
ftitiam 3 Sc reliqua. Perfedä ad poftremum eos
beatitudine muneratur, quibus omnia pro Chri-
E fto pati ‘ pronus afFedus eft: quia ipfe juftitia i
eft. His igitur Sc regnum refervatur, Sc merfitum
Dominum, non fola arbitrii libertate. Rc ipfa munditiem Sc
confidentiam Iklagianam fcxccntis locis explodit Hilarius , qui
humanx naturx corruptelam, ignoranciam, Sc infirmitacem paf-
fim inculcat. Illi veibi gratiä minime favec quod ait in Plal. 136.
n. ƒ. & i4 j. n. z. hominem ab infitis naturx fux dotibus per pec-
catum excidiffc. Neque minus abeft ab illius fententia , .cum non
modo in Plal. j z . n. 11. docec bonitatem liulli homini ineffe per-
fe£läm; fed Sc cum hujus dodrinx rationemaffèrens in Pfal. 118.
lit. j. n. 6. habet, Sunt enim multa fcandala , qua prohibent per-
feBam nobis mandatorum eße cuftodiam. Taceo de naturis corporum,
qiu nos interim per incentiva vitiorum imperfcBos effe cotnfelluntSc
num. 3. Habemus autem etiam nunc admixtam nobis matcriam,
qua mortis legi & peccati obnoxia eft, &c. vel cum num. i. fua-
dens neminem non egere Dei mifcricordiä: Si enim, inquic, digna
fecunditm opera noftra retributio adtrit, in peccatorum ac deliBorum
noftrorum foenis manebimus. Quid prxccrea Pelagium juveric *
quod in Plal. 146. n. 4. feribit, in hac quidem vita inchoari fa-
nitatem hominis , fed non confummari nifi in alccra ? Neque
illius dodrinx magis commodum eft hoc Trad. Pfal. 144. n. 10.
Tetis itaque in Deum allifi & cadentes oculis adfpeBent.- neque quifquam
ita de fe confidat , ut non femper cadere , femper fe vereatur
allidi. Immo in hoc ipfo loco aliud omninb Hilarius afferit, quäni
quod eo vult.probare Pelagius. Ille quippe hie affirmat nemini,
I quam diu mortalis.fucric, conlpedum Dei effe concedendum, quia
uimirum tamdiu impollucus non eric. Contendit contra Pelagius
I ex hoc loco confirmare, quolHam etiam ex hao vita co animi ni-
tore , ea vitx purinane effe prxditos , quam lolis immortalitate
1 j donacis conccdic Hilarius. Hxc ftridim dida fint, ut oftendacur
hxrefis genium, qux ex veterum, teftimoniis non tarn veritatem
illuftrare ftudet, quam fucum facerc.
• Bad. Er. & Lipf. promtus affcBus. Haben: tarnen infra n. z j ,
I pronos effe oportere in officio difpenlandx gratix.