95t S. Hilarii Epifcop 9 5 2 -
Pater in me, & ego in tejj üt & iffi fint in no- A nes enim vos mum eftis in Chrißo lefu. Quod
bis: ut quia homines refundi in De'um non pof-
funt , vel ipfi invicem in unitm atque indifcre-
cum acervum coire , id quod unum Tunc, ex
imitate fit voluntatis, ci'im & omnes Deo pla-
cita agant , 8c ipfi non diffidentibus inter fe
animorum motibus coeant j atque ita unum eos
efle non natura efficiat, fed voluntas-.
6. Nefcit plane fapere -, qui Deuin 'nefcit-.
Et cum fapientia Chriftus fit , n e c e s s e e s t
unum funt in tanta gentium , conditionum,
fexuum diverfitate -, numquid ex afTenfu vo.
luntatis eft , aut ex facramenti unitate , quia
his 8c baptifma fît unum , & unum Chriftum
induti 'omnes funt ? Quid ergo hîc ànimorum
concordia faciet, cùm per id unum fint -, quod
uno Chrifto per naturam unius baptifmi in-
duantur ?
9. Aut cùm qui plantât, 8c qui rigat, unum Q
ut extra fapiéntiam fit, qui Chriftum aut igno- B fmt 5 numquid non per hoc unum funt, quia
rat, aut odit : ut ifti, qui fnajeftatis Dominum,
8c Regem fæculorum, & unigenitum Deum
creaturam Dei volunt potiùs eflè quàm filium :
& cùm ftultè mentiantur , ftultiùs tarnen in
defenfione mendacii fui fapiunt. Dilata enim
paululùm etiam nünc eâ, quæ in Deo pâtre 8c
in Deo filio eft » unitatis proprietate , ex his
ipfis quibus utüntur refellendi funt.
7. Namque quorum anima 8c cor unum
1H 4- ?
& s-
Fidèles ex
unicate fa-
cramento-
Pauli in
fententia.
* ipfi in uno baptifmo renati una unius re-1
generantis baptifmi difpenfatio fint ? num-f“
quid non idem agunt ? numquid non in uno
Unum funt ? Itaque qui per rem eamdem unum
funt > natura etiam unum funt, non tantüm
voluntate: quia 8c ipfi res eadem effe&i funt,
h Sc ejufdem rei atque efficientke fint mi-
niftri.
10. Proficit autem fèmper contradictio ftul- Si
erat, quæro utrùm per fidem Dei unum eràt. C torum ad ftultitiæ demonftrationem : quia quæ
.Ütique per fidem : per eam enim anima 8c cor
unum omnium erat. Et interrogo, utrüm fides
una -, anne altera fit ? Üna certe , etiam ipfo
Apoftolo audöre , unam fidem , ficuti unum
Dominum, & unum baptifma, & unam fpem,
b & unum Deum predicante. Si ergo per fL
dem , id eft, per ünius fidei naturam unum
omnes erant * quomodo non naturalem in his
intelligis unitatem, qui per naturam unius fidei
ingenio irifipientis aut perverfie intelligentix fäl
adversüs veritatem coaptantur, dun* 8c incon. “
culla 8c immobilis eft, necefle eft, ut qu*c e du
verfb funt, & falfa intelligantur 8c ftulta. La-
borantes enim hxretici fallere per id quod di-
Ctum eft , Ego & Pater unum fumus * ne natura: j*
in his unitas 8c indifferens div'initatis fubftantia
crederetur , fed ex dileCtione mutua & ex
vbluntatum concordia unum eflent * exem.
fimt ? Omnes enim c renati erant ad in- Dplnm unitatis iftius* ut fuperiùs demonftravi
nocentiam , ad immortalitatem, ad cognitio-
nem Dei, A ad fpei fidem. Et fihæc nonpoflîint
fibi eflè diverfa , quia & fpes una eft, & Deus
unus, ficuti & Dominus ünüs eft, & baptifma
regenerationis unum eft : fi hæc aflenfu potiùs
unum funt , quàm naturâ 5 his quoque,
mus , etiam ex di<ftis dominicis protulerunt:
Pi omnes unum fint ,ficut tu Pater in me, & ego j»
in te ,ut & ipfi fint in nobis. Extra evange-
lica promifla eft, quifquis extra fidem eorum
eft : 8c impix intelligentitc 1 crimen fpem fim. f»
plicem perdidit. Habet enim non tam veniam, "
quam premium , ignorare quod credas : quia
maximum ftipendium fidei eft , fperare qua:S;
hefeias. At vero ultima: impietatis furor eft,
qui in hæc renati funt, unitatem voluntatis
adfcribe. Si verô regenerati in urtius vitæ at-,
que æternitatis naturam funt ■, per quod anima
eorum & cor unum eft j ceflat in his aflenfûs Ë aut intelleCta non credere > aut intelligentiam
ünitas, qui uûum funt e in ejufdem régénéra- corrupiflè credendi.
■ —. Ci. J tfii/iHan/iili
11. Sed licet ipfum in^elligentia fu« fenluiii 1“
impietas demutet, non tamen poteft intelligen-1
tia non exftare diClorum. Dominus Patrem t«
orat, ut qui in fe credituri fint, unum fint,a
& ficut iple in Patre, & Pater in eo eft, ita
omnes in his unum fint. Quid hie «equanimita-
tem , quid per voluntatis aflenfum anima: &
cordis unitatem introducis? Fuerat namque in
tione nature.
8. Non noftra loquimur, nequead illudert-
das audientium aures corrupto didorum fenfu
cliqua ex hisf ementita compingimus c fed fanæ
dodrinæ formam tenentes , quæ fincera funt
fapimus, & predicamus, Docet enim Apofto-
lus ex natura facramentorum eflè hanc fide—
Hum unitatem , ad Galatas feribens : Quotquot
enim in Chrifio baptixati eftis, Chriftum induiftis. F verborum copia & proprietate, ut fi voluntas
2Pon ineft ludaus neque Gracus, non ineft fervus
neque liber, non ineft mafculus neque femina} oma
In (blis editis hie addhur omnium.
k Mf. Corb. aliique nonnulli hie addunt, & unum fpiritum.
c Amiquus codex Colb. nati.
I Ita vetuftiorcs mff. Editi vero, ad fpem fidei. T um fubjicie-
bant, & non pojfuni htc, omiflo f i , quod exilât in omnibus /n(T.
e In mlT. Vat. baf. & Martin, hie adjicitur ut diximus.
f In codice Vat. baf. ementiti. Moxin vulgatis , fidelium Dei.
Abed Dei à m(T.
6 Editi, quia ipfis in uno baptifmo renatis. . . . difpenfatio fit. Reftituitur
ex confenfu mff. ipfi.........renati : ex Colbertino autem ac
Germ, difpenfatio fint, non fit. Unde duplicem qui plantât & qui
rigae habent unitatem , facramenti nimirtim , quia uno baptifmo
renati., ac.przterca inftrumcnci in eodem facramento difpenfando,
proindeque non meram voluntatis unanimitatem. Auguftini Coll,
cum Maxim, n. 14. ubi illud procerto ponit, Sfuando dicitur unum
funt, etfi non ditqfur quid unum, intclliptur una fubftantia, unica
unum efle eos faceret, Dominus ita precaretur:
Pater, ficut nos unum volumus, ita 8c illi unum
htec eft ad locum allatum refponlio : Legimus, Qui plantat & qui
tigat unum funt: fed ambo homines erant , ejufdem fubftantii futb
In mf. Carn. ut ejufdem, minus bene: quam vis fcquatur dcin-
de etiam in Ceteris fint miniftri. Hoc enim Hilario ulitatum, ut in
duabus (ententiis conjunitionc & copulatis non eumdem rctincat
verbi modum. Prxfei ebant tamen editi, funt miniftri.
‘ Lipf. & Par. trimine: renitentibus Bad. Er. & mff. Illud cri-
rtien eft eorum, qui limplicein rei credendae intelligentiam cor-
rumpunt , falfam ei nequiter fubftitueiites. Tumfpemfimplicem,
id eft, fpem fidei fimplicis & feientia deftitucx,de qua in Plal. iiS-
litt. 10. num. n . habemus : Plus eft autem nefcio quid in cogniiiO'
ne, quam in fide, opens: quia fides habet obedientis nieritum, Wd
habet autem cognitt, veritatis fiduciam. ■ .. Qui credit, poteft ignore"
quod credit: qui autem jam cognovit, non poteft id, quod tognovit,
adepta tognitione non credere.
De Trinitate, Liber V III. 954
velint * ut unum per concordiam fimus om- A premium, cùm fidem nobis nÈceflîtas affixæ
nes. Aut fortè qui verbum eft , fignificatio-
nem verbi ignoravit ? 8c qui veritas eft, loqui
vera nefcivit ? 8c qui fapientia eft, in ftultilo-
quio erravit? 8c qui yirtus eft, in ea fuit infic-
mirate, ne poflèt eloqui quas vellet intelligi ?
Locutus planè ille eft vera 8c fincera fidei
evan^elica: facramenta. Neque foliim locutus
eft ad fignificationem , fed etiam ad fidem
dbcuit, ita dicens: Vt omnes unum fint, ficut
voluntatis inferret* Accepti autem honoris
dado quid proficeret, oftendit: 'V t fint unum, 1
ficut nos unum ftimus. Ob eam ergo caufam
acceptus honor datus eft , ut omnes unum
fint. Jam igitur unum funt omnes in honore 5
quia non alius, quam qui acceptus eft, honor
datus eft } neque ob aliud datus eft,
quam ut omnes unum eflent. Et cüni per
honorem datum Filio, & a Filio preftitum
tu Pater in me , & eg0 in te , ut & h ipfi fint B credentibus, omnes unum fint ; quæro quonobis.
Pro his primùm precatio eft , de
quibus dicitur , Vi omnes unum fint : turn dein-
de unitatis profe&us exemplo unitatis often-
ditur, cùm ait, Si cut tu Pater in me ego in te3
ut & ipfi fint in nobis : ut ficut Pater in Filio 8c
Eilius in Patre eft, c ita per hujus unitatis for-
mam, in Patre 8c Filio unum omnes eflènt.
n. Sed quia foli Patri & Filio ex natura
proprium eft ut unum fint, quia Deus ex
modo Filius diverfi honoris à Patre fit,
cùm credentes omnes honor Filii ad unitatem
paterni honoris afliimat ? Et infolens qui-
dem hic forte humanæ fpei erit fermo , fed
non erit infidelis : quia quam vis hoc fperare
temerarium fit, tamen non credidifle irreli-
gioflim eft, * cum idem atque unus nobis 8c
fpei au£tor fit. 8c fidei. Et de hoc quidem
' planiùs 8c copiofiùs fuo, ut congruit, loco
Deo, & unigenitus ex innafeibili non poteft C traebabimus. Interim tamen etiam ex pre.
lifi in originis fuæ eftè natura j ita ut 8c in
fubftantia nativitatis fuæ qui genitus eft ex-
fiftat , neque aliam ac diverlam divinitatis
nativitas habeat, quàm ex qua profeâa eft,
veritatem : nihil nobis ambiguum Dominus
ad fidem relinquens , abfolutæ unitatis hujus
toto confequeiïti fermone docuit naturam.
Id enim fequitur : Vt & mundus credat, quo-
niam tu me mififti. Per id ergo mundus cre-
diturus eft Filium à Patre mifliim eflè, quod Dfint unum, ficut nos unum fumus , ego in his,
omnes , qui credituri in eum funt, unum in & tu in me j uf fint perfeBi in unum. Eos nunc,
fènti fermone neque inanis, neque temera-
ria efle hæc fpes noftra intelligitur. Per ac-
ceptum igitur & datum honorem unum omnes
funt. Fidem teneo, atque caufam unitatis acci-
pio : fed nondum apprehendo rationem, quomodo
datus honor unum omnes efle perficiat.
13. Sed Dominus nihil fidelium confcien-
tiæ incertum relinquens , ipfum ilium natu-
ralis efficientiæ docuit efFeétum , dicens , Vt
Patre 8c Filio erunt. Et quomodo erunt
mox docemur : Et ego honorem , quem dedifti
mihi, dedi èis% Et nunc interrogo , utrùm id
ipfum fit honor, quod voluntas j cùm voluntas
motus mentis fit, at vero honor nature
aut fpecies aut dignitas. Honorem ergo ac-
ceptum à Patre Filius omnibus qui in fe
credituri funt dédit , non utique volunta.
qui inter Patrém & Filium voluntatis inge.
runt unitatem , interrogo utrûmne per nature
veritatem hodie Chriftus in nobis fit, an
per concordiam voluntatis ? 6 Si enim verè
Verbum caro fa&um eft , 8c verè nos Ver-
bum cârnem cibo dominico fumimus 5 quomodo
non naturaliter manere in nobis exiftiman-
dus eft, qui 8c naturam carnis noftræ jam inturalis
fidc-
lium in Deo
pra’rtatur
Verbi in-
& Euchari-
ftie facra-
mento.
fob an. 17* lS-,
tem : quæ a fi data eflet, non haberet fides E feparabilem fibi homo natus aiTumfit, & na.
1 In vulgacis & , non ut. Hoc Hilarii argumentum ad verba
Chrifti, "Ego & Pater unum fumus, accommodans Fauftinus cap. i .
copiosc ac fubtiliter perCequitur : Qui, inquit, Ungut fermonem de-
dit, nefeiit loqui, & ignoravit ilium fenfum veftrum propriis & com-
pctentibus fermonibus explicare, & ineffeax fuit dicere, Ego & Pater
unum volumus ? Si tamen hoc in loco unitatem voluntatisnon deita-
tis ac fubftanUt volcbat intelligi. Et poft pauca , Vos quafi grammatici,
velut inefficaciam dominict pronuntiationis fuppofiti verbi demutatione
fupplentes emendatis, & dicitis , hoc quod ait sum os , volumus
intelligendum eft. Obfervat deinde hacreticos pugnantia loqui, dum
Chrifto alisks negant voluntatis concordiam,quia dixeric, Defccndi
tris. Ex quo fubjicic, Quomodo interpretaris quid Pater & Eilius
unum funt voluntate , cum Patris & Filii, fecundhm te, diverft fint
voluntates ? & c.
b In cxcufis liic & mox, ipfi unum fint. Abeft unum conftanter
a mff. • >' ^ ■ • • •_ •.
c In mff, ut, non ita: forci ad imitationem facri textus , in quo
primum ut omnes unum fin t , ac rurfum poftea , ut & ipfi fint,
non ita. De hac ipla unitatis forma Auguftinus Coll, cum MaSci-
mino num. 14. Non dixit, U t ipfi Ö- nos unum; fed, U t ipfi fint
unum in natura fua & in fubftantia fua etneordi equalstate quo-
dam modo uniti atque conflati, ficut Pater & Filins & Spiritus-fan-
äus unum propter individuam eamdemque naturam. Sc lib. 1. contra
eumdem Maxin\in: c. n . Cum ergo totiens dtxtrit, Utfintunum;
non tamen alicubi dixit, U t ipfi & nos fimus unum , hoc eft , ut
nobifeum fint unum ; fed, aut in nobis dixit, aut ficut nos, id eft,
ipfi fecundum naturam fuam ,nos fecundhm noftram. Volebat enim
eos, qui natura unum erant, in hoc ipfo quod unum erant effeperfe-
ttos. . . . quod nifi in ipfo fimus, omnino effe non poffumus. Qui autem
in Deo unum fimus ,deinccpscxplicac Hilarius.
d In uno £ mlT. Vatic, quod fit ita ejfet: corrupt^. Qui datam hie
neget Hilarius fidem, qussri poteft. Ac cum illaminfra »um. 30.
inter Dei dona recenfcar, probabile eft eum hoc loco tantum velle ,
fidem nobiS aftixx voluntatis neceflicacc non inferri , fed libera
voluntate nos credere j quia, ut apercius in Pfal. tfj. num. 14.
declarac, Fides anima & cordis ojficium eft, refque hac voluntatis
interna. Cui confentiens Auguftinus, quamvis epift. 194.. ad Six-
turn n. 9. fidem gratuitum Dei donum effe plurimis demonftret.
Sc Vitalem aliter fentientem corripiat epift. 117. n. 1 9. in eadem
tamen ad V italcm epiftola n. 16. libenter hoc fatetur : Scimus eos,
hi corde proprio credunt in Dominum, fua id facere voluntate & li-
ero arbitrio: Et lib. de Spir. Sc lit. c. 31. fidem ait efle in potc-
ftatc , fed poteftatem non effe nifi a Deo : adcoque lib. i. Retr.
n.-J. docet voluntatem a Deo quidem effe, quia praparat volun-
tatem; a nobis verb, quia non fit nifi volentibus nobis. Cur autem,
ait epift. 194. n. 10. ille credat, ille non credat, cum ambo idem
vident: alritudo eft divitiarum fapientia & feientia Dei. Quamquam
Hilatius non ita enucleate quid a Deo,qui& anobis fitdiftinguens,
8c unam atccndcns voluntatis libertatem, voluntatem dari eatenus
negarit, quatenus hoc necclfitatcm fonat affixcc voluntatis. Sic
porro argumentatur : Credences in Patre 8c Filio unum funt per
aliquid quod datur: atqui non datur voluntas feu confenfus voluntatis
: non igitur unum funt confenfu voluntatis.
e Lipf. 8c Pat. ut idem .- male Sc prascer fidem mff. Hie obiter
obfetvamus fuperius vetbum fperare de fpe Sc exfpeiftatione hu-
mana ac naturali d ici, at in rcliquis vocabnlo fpei, etiam ubi dicitur
humana fpei fermo ,* hominum quidem fpem , fed Dei pro-
miffis non humana racione fultam fignificari. Hinc primum fperare
dicitur temerarium: ac deinde fpes non temeraria.
f Sic mff. cum Bad. Sc Er. Ac editiones alise, plenths.
S Atgumentum hie duplex in unum conflacur , primum ex
Chrifti corporatione pecitum, qua noftram ille naturam ver£ fuf- I cepit; altetum ex Euchatifti« faciamenco, quo veram illius cat-
Inem vctc fumimus.
ppp