tur > hi excuflörum H in porta inimicis fuis A timoré fentjtur. Timor eft emm humanæ im-
loquentes S necefle eft ut his inimicis fuis !o- H H trepidatio I metuentis id perpeti,
quentes non confundantur , qui cum juftis quod fibi nolit accidere. Exfifct autem & com.
non merebuntur intrare 1 exprobrantes illis movetur in nobis de- reatus confcientia, de
impietätem in Deum, inobedientiam in præ- jure potions, de impetu fortioris de ægritudi-
dicantes infidelitatem in æterna promiflà, nis d cafu, de feræ occurfü, 8c de omnis mali
: odia in innocentes, Sc in ipfa Ecclefiat membra paffione. Hic ergo timor non docqtur -, fed ex
fævitiam: ipfi confidentes, 5c nulla fidei fuæ natura infirmitatis occurnt. Nequejquid ti-
ac religionis ambiguitate trépidantes, fed hos mendum fit difcimus 5 fedterrorem luum ipfa
inimicos fuos ab ejus aditu ingrefîuque prohi- dla nobis injiciunt quæ timentur.
. bentes qui ait, Nemo vadit ad Patrem nifi B %, At verb de timoré Domini ita fcriptum
per me,b Dominus nofter Jefus Chriftus, qui eft : Venite filii, audite me, timorem Domini
eft benedictus in fæcula fæculorum. Amen. docebo vos. Difcendus ergo Dei timor eft ,
quia docetur. Non enim in terrore, led in ra~
_______ _______ _________________ ;------- 1----------- - t io n e d o & r in æ e ft : n e q u e e x t r e p id a t io n e nat
u r x , fe d p r x c e p t o r a m o b f e r v a n t iâ 8c o per ibu s
v i tæ in n o c e n t is 8c c o g n i t io n e v e r i t a t i s in eu n -
d u s e ft . N a m f i id c i r c o D e u s t im e n d u s e f t , q u ia
p lu r a fu lm in ib u s a r f e r in t , t o n i t r u p ro ft r a ta
f i n t , t e r r x n u n c .m o tu c o n G id e r in t , m in e h ia tu
EATI omnes qui timent Domimm, C r e c e p t a f in t ;m u l lum . f i i le i m e r i tu m in tim o ré
- - . 1 .. . ~ e f t , q u i e x t e r r o r e a c c id e n t iu m c om m o v e tu r .
N obis autem t imo rD ei omnis in
am o RE. es T : metum ejus diledio perfeda
confummat. D i l e c t ioni s autem noftræ
in eum hoc proprium officium eft, parère mo-
nitis, ftatutis obtemperare , pollicitis confide-
re. Audiamus ergo Scripturam dicentem, Et
nunc, Ifrael, quid Dominus Deustuus pofty-
lat.à te, nifi ut timeas Dominum Deum tuum,
P S A L M U S C X X V I I
Ccmtïcum graduum.
B
Timoris **
qui ambulant in viis ejus. Labores fru-
Buum tuorum manducabis : beatus es ,
bene tibi* erit. Vxor tua ßcut intis abun-
dans in lateribus domus tute. Filii tui ßcut
novella, olivarum in circuitu menße tute. Ecce
ßc benedicetur omnis homo qui timet Dominum.
Benedicaf te Dominus ex Sion : (eß
* tyideas qute ßtnt bona ferufalem omnibus ^ & ambules in omnibus viis ejijs, & diligas eum WM m Et ü iM i 1 ^ cull°dias prsceptaejus px toro corde tuo,
J J & ex tota anima tua, ut bene lit tibi ? v^uibus «
didis convenientia 8c congrua Propheta in
exordio pfalmi locutus eft, dicens, Beati omnes i
qui timent Dominum, qui ambulant in viis ejus:
oftendens non ex trepidatione noftra, quia hac
timoris audor eft e in ceteris j neque ex terrore
ejus, qui terribilis fit, beatos effe qui ti-
meantj fed exeo quöd in viis Dei incedant.
, * & videas tuorum : * tax ßtper Ifirael.
T R A C T A T U S PSALMI .
Q i
U o t iE N S C U M Q U E de timofe Domini
in Scripturis eft fermo, animad-
^vertendum eft, numquam eum foli— E Timor enim, ut diximus, non in metu , fed
tarium relinqui, tamquam fufficientem nobis
ad confummationem fidei : fed fiibjici multa,
aut anteferri, ex quibus timoris Domini ratio
8c perfedio intelligatur: ut cognofcimus ex eo
quod per Salomonemc in Procemiis didum eft:
Si enim fapientiam invoces, 8c intelledui des
l vocem tu*am, 8c exquiras earn tamquam argentum
, 8c tamquam thefauros inveftiges earn ,
tunc intelliges timorem Domini. Videmus
in obedientia eft : 8c timoris teftimonium eft
obfequela. Ceterum fi quis timeat, neque pa-
reat j erit quidem timens ex trepidatione natural
, fed non erit beatus ex timoris officiis.
3. Multa: funt autem via: Domini $ cbm ipfe v
tamen via fit. Sed cbm de fe loquitur , viam ^
ipfe fe nuncupat, 8c rationem cur fe viam nun- v
cupaflet, oftendit dicens, Nemo enim poteft V
ad Patrenj venire nifi per me. Verum cum''
enim quantis ufque ad timorem Domini gra- F de Prophetisacfcriptiseorum, quibus ad Chri.
dibus perventum fit. Ante enim invocanda fä-
pientiaeft, 8c omne legendi officium intelledui
eft deputandum, 8c exquirenda ac perve-
ftiganda fapientia: 8c tune timor Domini in-
telligendus. Sed quantum ad communem hu-
manx opinionis pertinet fenfum , non ita de
a Apud Zenon. ne» confundmtur hic > non hi. Mox in Ree. mf.
• oblicteracum eft non ante confundantur. Rctinendam eft illua non,
ut & fupra hi. Sic enim ratiocinatur Hilarius : Cum non de por-
tis in plurali, fed de porta in fingulari mentio fiat ; necefte eft ut
fermo ille de ea pprta intelligatur , per quam jufti intrabunt, ac de
iis inimicis,qui cum confufione ab ejufdem portx aditu repellentur.
b Ita mf. Turon. Alii verö libri, id eft per Dominum noftrum Sc c.
c Editi , inprovtrbiis .- renitentibus mlT. qui magno conlcnfu
haben:,/» Proemiis: ex quo in Paroemiis reftituendum ducimus, ma-
ximc cum apud Cyprianum üb. J. ad Quirin, paflim citetur Saloftum
pergitur, fermo eft 5 tunc vix plures funt
in unam viam undique congruentes: quod u-
trumque eodem per Jeremiam prophetam loco
fignificatum eft dicentem, State in viis Do- //«*
mini , 8c interrogate femitas Dei xternales: «
8c videte qux eft via bona, 8c ambulate in ea. «
man in Paroemiis, ac vocis ejufdem ufum a Herat T crtullianus de
Pudicit. n.x8. ubi ait, In ProverbiisSalomon, qua Paroemiasdicimus.
d Par. caufa. Moxin mff. Reg. & Turon. recurrit, pro occurrit.
* Regius codex cum Turon. in terris. Retinendum omnino in
ceteris : noc eft, timoris aliarum return 4 Deo, caufii eft trepida-
&c. Neque hie quidquam mutaudum. Tantumpoft in obedientia,
fubintellige non fola,fed in obedientia dileitionisquia, ut habe-
tur fupri pag. jyo. b. operationi obedientia praftat dileSionis ope-
ratio. Obedientia emm folaplerumque terror it eft See.
42$ TraólatusinCXX V II. Pfalmum. 426
Multæ itaque vix interrogândæ funt, 8c in A dbm mandatum Apoftoli acceperit, judicium1- cor.
multis infiftendum eft j ut unam qux bona eft
inveniamus, per multorum fcilicet doctrinam,
viam unam vitx xternx reperturi. Vix enim
in le^e, vix in Prophètis, vix in Evangeliis,
vix in Apoftolis funt : vix quoque in diverfis
præceptorum operibus funt, in quibus per timorem
Dei ambulantes beati fuiit, quibus di-
dtur.
4. Jjdbores fruftuum tuötum manducabis. Serfibi
acquirit. Hi funt ergo labores tru&uum :
manducandi, eorum fcilicet fru&uum , qui in
cxlis metentur. Nunc dum in terra fumus,
opera fumenda funt. Hxc enim nunc animam
faturant, hxc in cxlum fuis frudibus ß profe-
quentur. Denique fequenti verfu utriufque
hujus temporis beatitudinem Propheta demon,
ftrat, dicens, Beatus es bene tibi erit, Quo-
rum alterum in prxfens obtinetur , quod bea-
mo1ad plures coeptus, ad unum refertur , do- B tus es : quod verb bene tibi erit, repo fi turn eft
cens nos omnes qui in Chrifto crediderimus
unum efTe, Apoftolo ita confirmante : Omnes
enim vos unum eftis in Chrifto Jefu. Sive ergo
a d u n t im , five ad plures loqueturj inuno
id erit fignificantix, quod in pluribus.
j. Eft autem contuendum , propheticum
in futiirum, h quia interim labor Vuturorum
fru&uum manducetur.
7. Vxor tua ßcut vitis abundans in lateribus
domus tua, Filii tui ßcut novella oliv arum in circuitu
menße tua. * Ecce fic benedicetur omnis homo
qui timet Dominum. Multis forte fermo ifte
hunc fermonem ab ufu communis Opiriioms difi in prxfentis benedi&ionis gaudium aptus vide-
crepare. In hac enim vitx coriverfàtione, qui bitur : ut ex mifericordia Dei fuppetat pacifi-
manducant, laborum fuorum fruftus mandu- ca 8c utilis in domo ' conjugis falus, 8c dul-
cant, ex ‘proventibus elabôrati operis fumen. C ciflimus circum convivium coetus filiorum. Sed
tes. At.Verb Propheta aita labores früftuum fi hxc perfedè bona fuiflent, qux cbm fint
i-ABencdidlio
cemporaria
non pro-
mitticur
manducandos. Non confequitur fènfiis humanus
di&i hujus intelligentiam. Ex laboribus
enim fru&us eft, non ex fru&ibus labor. Deinde
labor minifterium corporis eft : frudus
verb merces laboris. Minifterium autem b corporis
incorpórale eft, licet corpore fit. Nihil
verb edere, nifi qüod corporale eft , pofliimus.
6. Sed Propheta nihil de terrenis 8c prx.
bona, non tamen cxleftia bona funt:k tamen
fi in his beatitudo timoris Dei conftitifiet,
obtinuiffet utique princeps fidei 8c timoris
Dei Abraham , cui uxor diu fterilis bis ab-
repta eft j films ex promiffione 1 unus ofFerri
in hoftiam jufliis , 8c facrificio admotus intu-
Jit orbitatis dolorem. Ipfi deinde Ifaac duo
filii diflidentes, 8c ufque ad odium mortis inifentibus
tradat : de beatitudine enim timen- D mici. Jacob autem ignoratx uxoris inopinatus
tium Dominüm, 8c in viis ejus ambülantium
ei fèrmo eft. Qtii ênim in viis Domini ambu-
labunt i, iii| laborés fruduum fuorum mandu-
cabunt. Nón 'enim 'liic manducatio corporalis
eft • quia neque id quod manducandum eft
corporale fit. Sed haberïms hic cibum fpirita-
lem, animam rioftram e in vitam aleritem ,
bona fcilicet Optra, boriifcatis, caftitatis, mi-
fericordix 4 patièhtix, trahqüillitafcis, in quibus
mari tus, 8c ad nuptias alias falsb coadus, 8c
viventis fiinus parricidali frätrum mendacio
plangens , caruit timentium Deum benedi-
dionibus. Et apud quos, 8c à quibus fides eft,
apud eos fidei fandificatio non reperietur.
Quantos autem m peccatorum videmus florere
domo, conjuge, liberis ? Jam verb benedidio*
nibus Dei privabitur felix illa 8c beata virgini-
tas, caufam fibi beatitudinis non jrelinquens :
nobis coiitrâ cörporum hbftrorum vicia labo- E & ubi illud erit Pauli, Veilem autem omnes i.cor. 7.7.
randum eft. Höriini lâbofüm frudus in xter-
efle ficuti 8c me ? Et nefcio quomodo
nitate eft : fed lâbbr hic xternoruni fruduum
Prophera perfedameam beatitudinem confti-
antè comédéndus eft, d éoqùe iri vita hac cor-
tuerit, qux negata fandis eft, peccatoribus
porali atiima rlbftrà alendà éft, 6 per cibum ho-
iifitata, non fperanda virginibus fit.
rum laborum obtinentés panem vivum, pa-
8. Ergo quia fecundiVn humanam intelligentiam
■ nem cxleftem j ab eo qui dixit, Ego fum panis
, propriam 8c perfedam beatitudinem
vivus f de cxlo : quem qui indigné fecunhomines
didi hujus fermo non explicat 5 erigendx funt
Spiritalia
funt eis pro:
4 Riirlum Hieronymus eademepilt. 141. ad Marcellam hunc
Hilarii locum carpit, quod prxculerit labores fruchtum, pro la-
bores manuum: iterumque errati invidiam confert in Heliodorum.
N u lla tamen fubeft caufa cur Helicdorus ca in re ab Hilario con-
fultus fuifl'e, nedum pceeaffc, judicandus fit. Hilarius verfipriem
novam non fufcepfcrar, fedlatinum interpretabatur codicem. La-
ri»i autem, ut ijPfe loco meraorato oblervac Hieronymus, de grad
vtrbi ambiguitate decepti yjtg&ds fruBus magis quam mantis inter-
pretati funt, citm xstfsrol niantts quoque dicantur. Re ipfa labores
fruBuum cum noilro Hilario legunt Auguftinus Sc qui apud
Hicronymum Plalmos expofuit : nec alia'm leftioncm exhibent
Vetera pfalteria Romana , Mediolanenfc , Germanenfe , Carnu-
renle &c. Quamquam Hicronymo labores manuum prseferenti
non rcfragamur.
b Mff. Reg. Sc Turon. corporis corporate eft, quod ( Turon. quo )
uti polftirmis. Sed Propheta See. refutanturex fiiofequentibus.
c Editi, in vita. Magis placet cum niff. Reg. Sc Turon. in
■ »Jr«?», quo fignificetur hoc cibo vitam animsc roveri. Ubi enim
infra vita: hujus tempus indicatur, legere eft in vita hac corporals.
Ex Rcgio mox adjecimus vocabulum caftitatis.
Apud Zenonem, eo quod : m'al£.
* Sola editio Par. per cibum bonorum laborum. Turn apud Zcr
nonem obtinens. Sic ponit Hilarius obtinentes, quafi priüs legiffet,
vicam rioftram alerc debemus. Hic verbum obtinmtes non poffef-
fionem , (cd meritura fignifieat. Subinde enim panem vivum vocac
eum quem in csüs guftaturi fumus, & cujus in Euchariftia: (acra-
mento pignus accipimus , quamvis ad hoc venerabile (keramen-
tum deinde fermonem convertac, ubi a it , quem qui indrgne Sc c.
quia nimirum unus & idem eft' Chriftus , unus panis quem in
terris guftamus & in cxlis.
f Iri mf. Mic. qui de colo defeendi.
B Ita mff. Reg. Sc Turon. Ac editi, profequuntur: minus apti
ad mentem Hilarii, bonorum operum prxfentes ac futuros frudus
explicantis.
h Ita etrieridamus ex mff Sc ex Zenonis exemplaribus ; cum
^rius obtineret, quia iterum labor futurorum fructuum manduca-
1 Apud Zenonem, conjunx, falvus & dulcifßmus & c.
k Pro tamen, ab Erafmo pofitum eft tum: quod prima editione
Par. mutatum , poftrema repofitum eft obnitentibus mff.
1 Apud Zenonem , munus.: quod poffet ferri, nifi fequeretur
.»'» hoftiam. In aliis autem edit. unicus.
“ Hic fubintelligitur de numero. Quamquam apud Zenonem
* legere eft peccatorm.
D d iij