947 S. Hilarii Epifcopi 948
v undo qui & fcduÛorcs. ïta epim quæ propria A per do&rinæ fanitatem, per fideiveritatem, per
difciplinæ ac morum funt, ad facerdotii meri- verborum finceritatem 3 ut ôc f fin ce ri tas veri.
tum utilia eflè fignificat, fi etiam hæc, quæ ad tatis fit, 8c veritas fanitatis*
docendæ ac tuendæ fidei fcientiam neceflària 2. Ac mihiquidem ea mine coirtnlemoranda: h«
funt, inter reliqua non deerunt : quia non hujus fententiæ apoftolicæ fuit caufa, quia ho. pwjî
5 T a T1 m boni atque utilis facerdotis eft, aut mines mente perverfi, 8c profeffione fallaces, S
tantummodo innocenter agere , aut tantum- 6c fpe inanes, 8c fermone viperei, contradicen- ?
modo feienter priedicare : cùm 6c innocens fib'i di nobis neceffitatem imponnlit : dum lethàlës
tantum profidat, nifi dodus fit j 6c dodus fine dodrinas, 6c* morbidas intelligentias , 6c cor-
dodrinæ fît a'üdoritate, nifi innocens fit. Non ruptas voluntates, fimplicitati audientium per
enim apoftolicus fermo probitatis honeftatif- B fpeciem religionis infinuant : id apud eos præ_
quepræceptishominem tantùm fæculo confor- termiflà apoftolicæ predieationis finceritate
mac ad vitam, neque rurfum per dodrina: fcientiam
feribam Synagoge mftituit ad legem: fed
perfedum Ecclefise principem perfedis maxi-
marum virtutum bonis inftituit, ut 6c v 1 t a
ejus ornetur docendo , 8c dodrina vivendo.
Denique ipfum ilium, ad quem ei fermo erat,
Titum a iftiufmodi decreto confummandce religionis
inftruxit: In omnibus te ipfum bonorum fa
agentes, ne Pater pater fit, ne Filius filius
fit, ne Deus deus fit, ne fides fides fit. Quorum o*
vefanis mcndaciis renitentes ufque eó jam fer.
monem refponfionis noftre tetendimus, ut cüm '"ll
* Deum 6c Deum, 6c * verum Deum in vero *
Deo demonftraflemus ex lege •, turn deinde *
* perfedam ac veram unigeniti Dei nativita- *
tem ex evangelicis atque apoftolicis dodrinis
Horum proebcns cxemplum, docentem cum venera- C oftenderemus ; po ft rem ó * ut verum Deum Dei *a.j
tione verbum fanum, irreprehenfibile > ut adverfa
rius revereatur, nihil habens turpe aut malum de
nobis dicere. Non ignoravit dodor hie gentium,
6c, exconfcientia loquentis atque habitantis in
fe Chrifti, Ecclefiæ eledus magifter, morbidi
eloquii graffatura effe contagia, 6c adversùm
iànitatem verborum fidelium defævituram dodrinæ
peftiferæ corruptionem , quæ impiæ in-
telligentiæ fuæb luem ufque ad ipfam federn anifilium
8c indifferentis a Patre natura:, eodem
predicationis noftre curfu doceremus : ita ut
nec fingularem Deum fides Ecclefia:, nec duos
deos profitereturj eftm nec nativitas Dei folita-
rium Deum fineret,nec nativitas perfeda diver-
farum naturaruin nomina in diis duobus admit-
teret. Duplex autem nobis in refellendis eorum Qua
vaniloquiis cura eft, ut primi'im qua: funt fan.
da 6c perfeda 6c fana doceamus, neque fer.
mæ demergens, profundo ferperet malo. Ex his D mo nolter per deflexus quofdam atque amfraenim
ait, Quorum fermo ut cancer ferpit 3 latenti
femper fubrepentique contagio fanitatemc per-
vafie mentis inficiens. Ob quod fani fermo-
nis in Epifcopo voluit eflè dodrinam , fidei
confcientiam , 8c exhortationum fcientiam,
adversùm impias 8c mendaces. 6c vefanas con-
tradidiones d obtinentem. Multi enim fiint,
qui fimulantes fidem non fubditi funt fidei, fi-
bique fidem ipfi potiùs conftituunt, quàm ac-
cipiunt, fenfu humanæ inanitatis inflati, dum E
qua: volunt fapiunt, 6c nolunt fapere qua: vera
hint: cum s a p i e n t i j ha:c veritas fit, ea
interdum fapere qua: nolis. Sequitur vero hanc
voluntatis fapientiam e fermo ftultitia: : quia
necefle eft quod ftulte fapitur, ftulte 6c pre-
dicetur. Jam vero ftulta predicatio quantum
malum eft audientium, cum feducuntur in fen-
tentiam ftultitia: fub opinione fapientia:? Et
dus oberrans, 6c ex deviis atque erraticis cu.
niculis emergens , veritatem quærat potiùs
qjiàm oftendat : tum deinde ut quæ ab illis
inanium ac fallacium fententiarum argutiis ad
fpeciem veri blandientis aptantur, eaipfacon-
feientiæ omnium ridiculaeftè 6c inepta panda-
mus. N on enim fufficit nobis docuiflè quæ
pia funt, nifi piiffima ea effe per id intelligan-
tur, dum quæ impia funt refelfuntur.
3. Ut verô bonis 8c prudentibus viris naturæ H»m
ac ftudii eft, totos fe ad beare fpei alicujus ob- p’“'
tinendam vel rem vel tempus pqeparare, ne in a,naj
aliquo minor fit exfpedatione procindus } ita .
iftis hjeretico furore amentibus follicitudinis
maxims eft, toto adversfis pia: fidei veritatem v
impietatis fuze ingenio laborare : ut adversüs
eos , qui religiofi funt, b vincant efle irreli.
. _ f___ . giofij 8c ultra fpem vire noftre, vita: fuze deidcirco
Apoftolus hunc de his ordinem tenuit fperatione potiores fint j 6c plus impendant
dicens, Sunt enim multi & non fubditi, vaniloqui F cogitationis ad falfa, qudm nos dodrina:h apta-1,
& feduHores. Contradicendum itaque eft, 6c mus ad vera. Piisenim fidei noftre profeflioni-
impietati infolénti, 6c infolentize vaniloquze, bus has impia: perfidia: fuze contradidiones ela- CJL ™
6c vaniloquio feducenti : 6c contradicendum boraverunt, ut primum requirant, utriimnepJ
* Vat. baf. codex, iftiufmodi ditto.
b Apud Lipf. & Par. lucem. R'edtius in mlT. luem: pro qua voce
apud Bad. & Er. pofitum erac virus.
c M(T. Vat. baf. ,& Cam".perverfa. Mart. Corb. aliique cum edit.
Bad. perfuafs. Retinendum omnino perilafit ,quod eft Colb. alio*
rumcjuc quamplurium probx not* mlt.
<1 In vulgatis , obnitentem. Ex vetuftiflimis mff. Vat. baf Colb.
Cam. ut & Corb. ab anciqua manu , quorum confenfus maxim*
debec efle au&oritatis, prxferimus obtinentem, fupple palmam : ut
ea nimirum doClrina fit,qu* vincarac revincat contradicentes. Cui
ledioni favet illud num. ip. lib. n . ubi cam in Paftore feientiam
Hilarius exigit , qux fxculi (apientum feientiam fuperet : ut
qutn'.u, inquit, return divinurum humttnanimtjite diferetio eft, tantu
ultra terrena ttudtu ratio caleftis ( in Clnifti pafloribus) oxcedat.
* eorum fcilicet, qui nihil voluut verum efle nifi quod (apiunt,
leu quod humana racionc comprehendunt: qu* voluntatis upicu-
tia toto lib .}. fuse confutatur.
* Er. Lipf. & Par. fanitas veritatis.
t Vetus codex Colb. Sc unus Sorbon. ad marginem, vindican-
tes fe irreligiofi. Redtius in aliis, vincant ejfe irreligiofi , hoc eft,
vincant impietatis ftudio. Hanc Arianorum in difleminanda lua
hzrefi lollicitudinem ac vafritiem deferibens Athanafius Or. t,
cont. Ar. p. jxp. ait eos per forum circumcurlarc , ac inodo
pucllam interrogare, An is <jui eft, non exjiftentem ex non ex/iftnits
fecit, an exjiftentem Sec. modèmulicrculas feifeitari: An habebas
filiitm ante quam pareres ! Sed ft cut i non habebas, ita ($» Dei filiMt
non erat ante qudm gigneretur.
b Quidam probx nor* mil. optamus.
nobis
049 De Trinitate, Liber V III. 950
nobis in fide Deus unus fit 5 deinde fubjiciant, A Deum* nativitas preftaret,8cnaturain eounius *fuppu
_etiam Chriftus Deus fit jpoftremó, an Pater
major fit Filio: ut cüm audierint in profeffione
Deum unum, utantur ea ad id , ne Chriftus
Deus fit. Non enim de Filio qusrunt, an Deus
fit: fed id tantfim volunt, de Chrifto a inter-
ro^ando, ne filius fit 5 ut fimplicis fidei hominem
captantes , per unius eum Dei fidem a
Chrifti Dei confeffione depellant , dum jam
non unus Deus fit, fiyfic Deus confitendus 6c
Dei ex Deo, eum in Deum alterum nonfepa- cflc*
raret. Et quamquam ad id nos communis in. & fenfu
telligentiæ fenfus impelleret, ne in natura ea- •
dem naturarum nomina convenirent, 6c non didtis con-
unum efïènt, quibus id quod funt non differ- *"macur'
ret in genere : tarnen ipfis hoc Dominie no- e
ftri profeffionibus plàcuit oftendi , qui cùm
frequenter fidei ac fpei noftre Deum unum in-
timaflet, ut facramentum unius Dei fe quo-
Chriftus.Jam veró hîc quanta fæcularis inge- B que Deo profeffo probatoque firmaret, dixit,
nii fubtilitate contendunt, cum dicunt, b Si
unus eft , quifquis ille alius videbitur efle,
jam non erit. Quod fi alius eft, jam unus hie
non erit : ciim natura non finat, ut ubi alius
eft ibi unus fit 5 e aut ubi fit unus, ibi alius
fit. Dehinc cum facilitatem credentis atque
audientis, arte fubdohe hujus affertionis elu-
ferint, turn id d aptant, quod tamquam jam
faciliore via obtineant, ut Deus Chriftus ex
Ego & Pater unum fumus : 6c, Si feitis me} feitis fah. u
& Patrcm meum : 6c, Qui me vidit, vidit & Pa- fy f4
trem : 6c, Pater, qui in me manet, ipfe facit ope- ibid. 1
ra fua : 8c , Crédité mihi 3 quia Pater in me, & ibid. 1
ego in Patre : fin autem 3 vel propter opera ip fa
crédité. Nativitatem fuam in nomine patris ex-
prefiit, f cognofci Patrem in fe cognito docet. f
Unitatem nature fatetur, cùm Pater in fe vifb
videtur. Infeparabilem fe à Patre teftatur, cùm
nomine potiùs quàm ex natura fit j quia ge- C in manente b in fe manet Patre. Fiduciam con- g
nerale hoc in eo nomen in nullo earn , qua:
vera fola eft, unius Dei fidem deftruat: 8c per
hoc Pater Filio major fit, quia differente na-
tul a, eftm non nifi Deus unus eft, major Pater
fit proprietate nature j fitque hie nuncupatus
filius, 6c creatio ex Dei voluntate fubfiftens,
quia 8c minor Patre fit 5 8c Deus non fit, quia
Deus unus Deum alium efle non patitur, 6c qui
minor eft, necefle eft ut nature ab eo, qui fe
feientiæ tenet, cùm his diélis fuis credi poftu-
lat ex operatione virtutis. Atque ita in hac
perfe&æ nativitatis beatiflima fide, vitium om-
ne , 6c duûm deorum, 6c Dei fingularis exftin-
guitur : cilm qui unum funt, non fit unus 5 6c
qui non unus eft , non tamen ab eo qui eft,
ita ex aliquo différât., ut uterque non unum
fint.
5. Hæc igitur quia hæretici negare non pof- Ego & Pater
eft major, aliéna: fit. Et hi quidem quàm ridi- D funt, quippe cùm fint tam abfblutè didaatque
culi in eo funt, præfcribentes Deo, cùm * afle-
runt, ex uno nafci nihil polie, quia univerfa-
rum rerum ex duorum conjundione nativitas
eft : Deum autem indemutabilem nullam ex fe
nativitatem tribuere pofle nafcentij quia nec
acceffioni id quod non demutatur obnoxium
fît, nec folitarii atque-unius natura id in fè
habeat conditionis, utgeneret.
4. Nos autem evangelicam atque apoftoli.
intelleda, tamen ftultiflimo impietatis fua: men- ,
dacio h neganda corrumpunt. Id enim quod 1
ait, Ego & pater unum fumus, tentant ad una- ™ h
himitatis referre confenfum •, ut voluntatis in /oh. 10.3o'
his unitas fit, non nature, id eft, ut non per
id quod ‘ funt, fed per id qu6d idem volunt, i
unum fint. Et illud, quod eft inAdibus Apo- Att. 4. jt
ftolorum, k huic defenfioni fux aptant, Mul- k
titudinis autem credentium erat 1 anima & cor.quibus at-
cam fidem dodrinis fpiritalibus aflecuti, 8c E unum j ut animarum 8c cordium diverfitas, in gumcn“s*
beata: xternitatis fpem in Patris 6c Filii con- cor unum atque animam per convenientiam
c.rr. . r..n---- i-----— T'~: si. ejufdem voluntatis munitas fit. Vel illud,quod m
ad Corinthios feribitur, Qui plantat autem3 & 1. Cor.), z
qui rigat 3 unum funt: ut non differente minifte-
rio ad falutem 6c in ejufdem facramenti pro-
fedum, voluntatis fit unitas in duobus. Vel id,
quod Dominus falutem crediturarum in fe gentium
a Patre poftulans, ait, N o n pro his autem fohan. 17.
rogo tanttim 3 fed & pro his qui credituri fiint per
verbum corum in me, ut omnes n unum fint, ficut 11
felfione fedantes, demonftrato Dei 8c Dei ex
lege facramento, neque unius Dei fidem ex-
cedentes, neque non 6c Deum Chriftum pre-
dicantes, hunc ex Evangeliis refponfîonis ordinem
fumfîmus , ut veram ex Deo patre nativitatem
unigeniti Dei doceremus j quia per
eam 8c Deus verus effet, neque à natura unius
Dei veri effet alienus : ac fie neque Deus ne-
gari poffet, neque ipfe alius Deus dici j quia 8c
* Vac. baf. mf. interrogare. Sic reddenda coca hæc p lira fis : fed
interrogando de Chrifto tantitm id volunt ne filius fit. Chriftum
Deum apercé negare Ariani excimefcebant etiam cemporc Augu-
ftinijdciis lib. i. concra Maximin. c. 16. diçencis, Deus eft &
Filius, quod cJ» vos vultts , Deus eft Spiritus-fanttus , etfi non
vultis. Cumcjue eorum Sermo, quem refellcndum fufccpic, ab his
verbis incipcrec, Dominus nofter fefus Chriftus Deus Unigenitus Sic.
ejufdem refucacionem fie orditur , Eorum precedent! difputationi
hac difputatione refpondeo , qui ciim Dominum noftrttm fefum Chriftum
fatcntttr quidem Deum, Sic. Adcoquc Chrifti divinicatcm can-
tùm ex obliquo pulfabanc. Ica erac in animis omnium fidelium in-
fica ipfius fides.
b In mf. Martin. O ß unus.
c Mff. aut ibi fit unus, ubi alius fit.
d Verbum aptant, cum fequcnci rclativo quod, omittunr vul-
gaci ac plures mff. Exhibent autem cum codice baf. Vat. duo
Colb. & unus Sorbon. Mailemus tamen captant eo fenfu , quo Am-
brofius epift. nunc a j. n. 4. ad Studium fcripfit ,Chm adulteram
reperiffent fudti, obtulcrunt eam Salvatori, captantes ut fi abfolveret
.earn, videretur legem folvere.
I c In vulgatis nunc, loco noftri.
f Parciculam cum ,faventibus duobus mff Colb. hie addendam
prim a frontc conjedavimus , qua haze fententia ■ cum fuperiore
copularetur. Non male tamen utraque abfoluta incclligitur, uc
prima refpondeat verbis Ego & Pater unum fumus, altera fcquen-
tibus Si feitis me, feitis & Patrem, Sic.
8 Editi, in fe manet Pater: emendancur ex feriptis.
h In vulgatis, negando: quod pugnat cum proximi didis, negare
non pojfunt. Re&ius in niff, neganda, hoc eft, quo fubinde
poflint negare.
* In vulgatis, idem funt. ,Abeft idem a mfl.
k Editi, cxcepto Par. huic dijfinitioni fua.
I Sic mff. potiores conftancer juxea grxeum. At editi, anima
una: Si mox , animam unam per convenientiam.
m Quidam recentiorcs mff. unita f i t : maid.
“ Vac. baf m f in me unum fint. Mox Bad. & Er. ut & ipfi unum
fint. Etfi non cxftac unum in mff. id tamen, perinde ac fi exftarct,
inrellexit Hilarius,ut liquer ex num. n .
Ppp