au&oritas fit in c«lo : ut qua: in terris aut li- i
gata fint aut foluta, ftatuti ejufdem conditio-
nem obtineant & in c«lo.
1 10. 8* Jubet etiam difeipulis, ne cui loquantur
Divinicacis quod ipfe eft Chriftus : alios enim * Spiritus
chtifti tcf- fui e{fe teftes oportebat, legem videlicet 6c
' rophctx, & prophetas. CetenVn refurre&ionis teftimo-
rcfuircaio- nium proprium eft Apoftolorum. Et quia fcien*
«is Apofto- t jum jn Spintu Chriftum beatitudo monftrata
1 a eft j negat« rurfum humilitatis 6c paflionis ejus
periculum declaratur* j
-v t l a. Nam cilm pr«dicare ccepiflet, oportere
fe Jerofblymam i r e , pati deinde plura a fenio-
ribus plebis, 6c a Scribis 6c principibus facer*
dotum , occidi etiam , 6c poll diem tertium
■ $. 11. refurgere j apprehendens eum Petrus, a i t , Ab-
b f i t k te Domine 3 b non erit ifiud. A t ipfe converfus,
i). Petro d ix it 3 Vade retro poft me, fat anafcandalum
cluiftus mihi es. Ut D e i munus e f t , Chriftum c in Spi-
mo^onfi0' r*tu Deum noffe 5 ita diaboli opus eft , Chri-
M * ftum in homine nefcire. Atque ejufdem p e r i- '
c culi res e f t, d vel corpus negare fine D e o , vel
Deum negare fine corpore. Corpus autem car-
nis hujus in «cernitate Spiritus Deo nullum eft .-
verum humane falutis causa Chriftus in corpo-
c re e f t , quod afliimfite ex homine.
Diabolus io. Igitur port pr«dicationem paflionis acci*
auftor mfi- oiens diabolus facultatem,' ( ufque ad tempus
! ! § § enim ab eo fecefleratf , ) quia incredibile fatis
f Apoftolis videretur , eum in quo Dens erat
efle paflibilem, lumens hanc humane infideli-
tatis occafionem , opinionis iftius Petro infi-
nuavit affedum. Denique ita paflionem dete-
Abfic. ftatus e f t , ut d ix e r it , Abfit : quo verbo , rerum
deteftandarum exfecratio continetur. Sed
fciens Dominus diabolic« artis inftindum ,
g Petro a it , Vade retro poft me : id e ft, 8 utexemaChrifto
plo fe paflionis fequatur. In eum vero per
brio °cvin ducm °pini° h«c luggerebatur converfus, ad-
citur. je c it , Satana fcandalum mihi es. N on enim
convenit exiftimare , Petro fatan« nomen 6c
pffenfionem fcandali deputari poll ilia indult«
6c beatitudinis 6c poteftatis tanta pr«conia.
Sed quia infidelitas omnis diaboli opus eftj
1 id eft, divinitatis : qua intclligcntia mox feientistm in Spirits!
Chriftum, id eft, fcicncium cum efle in natura divina.
b Michaelinus codex, non erit tibi iftud: confeiuientibus grxeis
ac latinis Scripture cxcmplaribus. Lib. 6. dc Trin. n. 34. Jcgcrc
eft , Propitius tibi Domine , non erit iftud.
« Sex mfl'.i» fpiritu Dei noffe: minus concinni, fed non alio fenfu;
cum inSpiritu Dei effe perinde Hilario At ac indeitate Patris effe.
d Par. vel corpus dicere fine Deo & c. cui ediciones alia: hac parte
confcncicntcs poll hate fubjiciunt , vel Deum fine corpore , omiflo
verbo negare. Quaruin leftionem lubentcr prxfcrremus,nifi magno
confcnfu rcnitcrentur mlT. Hxc autem fententia ex przeedenti in-
telligenda eft; nccnon ex his Leonis ad Flavianum epift. 2.4. edit,
noviflimx c. ƒ. JEqualts erat pcriculi Dominum ftefum Chriftum aut
Deum tantummodo fine homine, aut fine Deo folum hominem crtdi-
dijfe. Deinde ubi negatur Deo ante qu&m carnem aflumerct, corpus
fuific, cum non dicatur fimpliciter, Corpus Deo nullum eft,
led cum adjumfto, corpus carnis hujus; hoc forfttan adjundhim eft,
nc Vcrbum ante carnis fufeeptionem (ubftantivum quid negari
cxiftimetur. Ea enim ratione Vcrbum xternum corpulentum prx-
dicari oblervatum eft c. f.n. 8.
e in mlT. Colbi 8c Carn. omittitur ex homine.
f nimirum diabolus. Hie refpiciuntur verba Lucx 14. 13. Et
confummata omni tentatione, reliquit eum diabolus ufqtte ad tempus.
Hinc male in prius vulgaris fententia fubfequens intra camdem pa-
rcnthcAm comprehenaebatur.
K Ita cadem verba interpretatur Origenes in editione Huetii pag.
a8/. ut Petro dixerit Chriftus, Vadepoftme, quafi quiirepoftillutfs
eumque fequi celfalfet. Poft fefum quippe effe, ut paul£> pbft obfervat,
bonumefti 6c d iaD o lo d id tum ,a b lq u c a a d itam e n to p « / !
. Petri relponfione Dominus offenfus, cum op.
probrio nominis, infidelitatis iftius eft detefta.
tus aueborem*
i i> Turn le fts d ix it difeipulis fu is 3 S i quisvult tf.14,
poft me venire 3 abneyst h f e ip fumy 6c reliqua. 0 \
beatum damnum, 8c ja&ura felix 1 Ditefcere EeiJ
nos Dominus detrimento anima: 8c corporislllni“®
volu it, 6c efie fui fimiles hortatur : quia ipfe
in figura Dei conftitutus, ulque ad mortem
humilis 6c obediens fa<ftus , principatum po-
\ teftatis * totiu s, qu« in Deo e f t , accepit. ;Se- i
quendtis igitur eft cruce aftumta: 6c paflionis Ci«g
lu x fi non fo r te , attamen voluntate comitan-
dus eft. Quid enim prodeft occupalfe mundum, dn.
6c toto terren« poteftatis dominatu k opibus ^1(1
f«culi incubare, fi perdenda anima, 6c lufci-
piendum vit« detrimentum eft ? Qua: autem
commutatio pro anima , chm merit amifla,
quxretur ? Cum Angelis enim Chriftus aderit,
reddens fingulis ut merebuntur. Quid affere-
2 mus ad vitam ? Pra:paratos credo terrenarum
opum futuris commerciis thelauros, ambitio-
fos dignitatum famaeque titulos , aut veteres
delicat« nobilitatis imagines ? Neganda! funt
h«c omnia, ut melioribus abundemus: 6c con*
temtu univerlorum Chriftus fequendus eft, 6c
a:ternitas fpiritalium , terrenorum damno eft
comparanda.
D c a ' p u t X V I I .
Vhi in monte cum Moyfe & Elia widetur,
ptft (vox de coelo auditur , ubi puerum
lunaticum fil<vit, de credentium fide,
de didrachma poftulata 3 (df flatere in
ore pifeis.
£ 1 . A M e n amen dico vobis , quoniam funt l
I jL aliqui de ddftantibus iftis | qui mortem
non yifiabunt 3 donee videant filium ho-
minis venientem in regno fuo. D o c e t Dominus 6c
me. His confentit AmbroAuslib. 1. dç Abraham n. ƒƒ. Sic Sc Eufe-
I bius lib. i. contra Marcellum cap. i . : §juid, inquit, ftgnifitet Hind,
Vade poft me, ftatim expo fuit Servator, citmfubjunxit, Si quit vult pojt
me venire 8c c ■ quod re ip fa adimplevit ipfe Petrus, citm martyrio confunr-
muret Hr. At Marcellum acritcr deinde reprehendit, quod minimi intelligent
quomodo hie, (Satana, fcandalum mihi es, ) dicantur ad Apo-
ftolum & quorfum, affirmât ad diabolum effe ditia. Hilarium noftrum
quod actincr, licet h zc ad diabolum di£ta hie enarret, tamen in PI.
131.n.4.8c in Pf.138.11.6. Pctrumipfumconviciofatane.nuncupation
dilertc affirmât. Illic utramquc illam inccrprctationem ita conci-
liandam diximus , uc convicium illud & in utanam cadat uc aufto-
rem inAdclitatis Petri, 8c in Pctrum ipAim ut fatanx fuggeftioni non
reAftcntcm : quia corum quifque nomcn accipit per quoseft ralis, uc
doceturin Pl'al. 141. n. i . Quam interpretationem multorumeffe
non diffitens Hieronymus in hunc Mattnxi locum, cam tamen non
fatis probat : Mihi enim , inquit, error apoftolicus çj* depietatis affeSa
veniens numquam incentivum diaboli videbitur. Vcrùm qui cum Hi-
lario confcntiunt, in verbis Petri, prxeer pietatis afFcaum, quod-
dam intuentur in Adclitatis vitium, quodiftis Chrifti defutura p/*
Cone fua non credcbat ; neque pietatis auiftorem fatanam volunt,lcu
infidelitatis : qux tamen , uti docet Hilarius lib. 6. de Trin. n. 34-
nonprofecit ad crimen. Hinc licit littcrx lenfum mox reiiccre vi-
deatur ; fatendum tamen eft , tantùm efle loquendi modum ali"
etiam ei ufitatum, quo prxeer littcrx veritatem aliquid'Agnincat*
indicat.
h Très mff. ft ipfum fibi:
> In mlT. Rom. Colb. 8c Carn. iftius, loco totius.
k Sola editio Par. operibus ftculi.
bus & verbis. : & fidem fpei noftræ æquali- A médius inter legem Sc prophetas Chriftus it
Saai _ ____ : n. - /I-,,».,* a n im rpm in . /'um k ic fermo atque opus inftruunt. Grave enim /»ni.m TfrnPlPm nm n iis ff*.
onus infirmitati human« impofuerat, ut M m
fenfum vit« homines ex yivendi affedu ha-
bere c o e p if le n t , fruiftum ejus qui pr«fens cor-
poribus blandiebatur amitterent} negarentque
fe f ib i, id e f t , quod efle ccepiflent, efle fe
nollent 5 cilm fenfus hujus exordium ex affedu
regno eft j cum his enim Ilraelem, quibus te-
ftibus pr«dicatus eft , ju dicabit: fimulque ut
6c humanis corporibus decreta efle relurre-
dionis gloria doceretur, cum quando Moyfes
confpicabilis adftitiflet. Iple autem Dominus
fit nive ac foie candidior , lupra opinionem
fcilicet noftram c«Ieftis luminis fplenaore con-
Curcx San-
Clis MoyA:*
1 1 habuiffènt I ddinde opinionem fpei fticuus. Petro autem, ut tria illic tabernacula
ambiéute incertæque lêquerentur ; cùm ■ h is, fièrent offerenti, nihil relpondetur : nondum
ooes-bnefentia haberentur , illecebræ gaudii B enim «tin hac gloria eönfifleretttf, erat tetapos.
blanenentis exfifterent. Opus ergo erat veri ac 3. Sed Ioquente adhuc e o , nubes eos can-
manifefti exempli auâoritatè, ut contra vim dida inumbravit, êc divinæ virtutis fpiritu am-
fenfumque ju d ic iia optabile fieret præfentium biuntur. Hunc elfe filium , hunc dileaum ,
damnum, lucro deinceps non ambiguo futu- hunc complacitum, hunc audiendum, vox de
f IChriftiprsB
cepca au-
dienda.
...um. Igitur poft quam Sc tollendamcrucem,
Sc petdendam animam, & damno mundi com-
muWndam vita: teternitatem monuerat; converfus
ad difcipulos, ait aliquos ex his futures,
qui guftaturi mortem non efient, donee filium
l._mrmi ITri rrlrsri'j rf»nniprpnrnr. F. x
nube fignificat : ut idoneus ipfe præceptorum
talium autftor effe t, qui poft fæculi damnum,
poft crucis voluntatem, poft obitum d corpo-
jum regni cæleftis gloriam ex mortuorum re-
furre<ftione fa&i confirmaflet exemplo. Terrihominis
in regni fui gloria contuerentur. E x C tos deinde 6c confternatos elevavit : e 6c fo-
c o n d i t I V n e autem g u s t a t ü s , te- in.
nueih quamdam fidelibus libationem mortis
oftendit. Itaque verba res fequitur.
2. Nam poft fex dies , P etrus, Jacobus 6c
Johannes afliimuntur feorlum , 6c in excelfo
monte confiftunt: ipfifque infpe&antibus D o minus
transfiguratur , 6c toto claritatis fu«
habicu circumfplendet. Et in hoc quidem fa&i
eenere, fervatur 6c ratio 6c numerus 8c exemlum
contuentur , quem medium conftitifle in-
ter Moyfen 6c Eliam viderant. Ad.futuri enim
formam, atque ad fa£ti fidem, Moyfes 6c Elias
in monte conftiterant. Silentium enim rerum
geftarum quas viderant imperat, donec cüm a
mortuis relurgeret 5 ( hoc f enim fidei pr«mium
refervabatur , ut honor reddererur iis , apud
quos non levis fpla pr«ceptorum audoritas
reperiretur j ) infirmos enim s fenferat ad vocis
plum. Nam poft dies fe x , gloriæ dominicæ ha- Dauditum : ut cùm effent Spiritu-fanclorepleti,
tiras 'oftenditur : fex M lium fcilicet annorum tune geftorum fpiritalium teftes effent,
temporibus » evo lutis , regni cæleftis, honor 4. Sollidti etiam de temporibus Elias requi-
prænguratur. Tribufqae alfamtis , de' trium runt. CJilibus refpondet Eliam eflè venturum,
orivine 9 Sem ! Cham Sc Taphet 1 futu'ra ele- Sc reftituerc univérfa, id e'ft reliquum, quod
. . ö . ï . „ ’ . . ^ A i , (. ___1____1 e n im ir in n am D o i
f . 9 .
Silentium
cur A poft Or
lis impcrc' tur- f
f . *0.
f . xw
ftio populi oftenditur. Q u ô d autem Moyfes
6c Elias ex omni fan&orum numero affiftunt i
deprehenderit ex I fra el, ad cognitionem D e i
revocaturum. Sed in virtute ac fpiritu Eliæ
I * Colbcrtinus codex cum Carnut. optabile fieret, prtfentium dam-1 |
^ 9 no, lucrum deinceps non ambiguum con feqtss futurorum.
b Ad incclligcnciam hujus loci obfervafle juvcric, plurimos cx j 9 antiquis omnem prxfcntis fxculi durationcm lex millium annorum
1 1 fpatio conclufifle. Cui quidem opinion! aperti fuffragantur Ire-
I nans lib. y.c. 18. Laflantius lib. 7. c. 14. & Hieronymus epift.
I j 139. ad Cyprianum. Eamdcm utprobabilem proponit Auguftinus
I lib. io . de Civ. Dei c. 7. At in Pfal. 89. num. j.-omnino rc-
I fpuendam dcclarat. his verbis : Aufi funt homines prtfumere feien- 9 Siam temporum , quod feire cupientibus difeipulis Dominus ait, Non
I eft veftrum noffe tempora See. & definierunt hoc ftculumfex anno- 9 rummillibut tamquam fex diebsls poffe finiri. Idco.vero hoc op 1-
H nati funt veccrcs , quod Pfal.. 8j». 4. 8c 1. Pet. 3. 8. lcgcrent
I rnille annos apud Dominum tamquam diem unum , putareneque
■ Deum poftorbem conditum fabbaci requic prxmouftrafle tempus ,
■ quo requiem xcernam fanftis fuis impcrciturus eflec. Unde Irc-
9 nius loco laudato : Quotquot diebus hie faSlus eft mundus , tot & 9 millenit annis tonfummattn. Cum his Hilarium hie confenfiflc
■ multi cradimt : quibus objicerc eft primoquod infra c. 16. n. 4.
I fc alibi paflim incertum mundi fincm prxdicet. Quo fpeftat illud
9 lib. 9. dcTrin. n. 6 6. Securitatem cognitionis definite, ademit: ut
■ pendule exfpeHationis incerto stuns follicita 8c c. curamque pervigilem
9 incertum ipfum non ambigendi temporis detineret. Deinde quid hie
I Hilarius lentiar, notarc videtur Ambrofius lib. 7. in Luc. n. 7.
I qui ilium & legiffe 8c imitatus efle, cilm ex multis locis, turn ex
■ -initio prxdi&i lib. 7, non immcritojudicandus eft. Sic autem ibi
9 habet: Matthaus & Marcus poft dies fex affumtos hot effe memorarunt.
9 De quo poffemus dicere poft fex tuillia annorum. Mille enim anni in
■ confpeSu Dei tamquam dies una. Sed plures quam fex millia compu-
■ tantur anni :, q, malumus fex dies per fymbolutn intelltgere &c. Atqui
9 cilm not« Ambrofius diem unum mille annos fine fymbolo intelligi
■ ac dici poflc, ex hac (ententia tantflm (equitur, Chriftum poft fex
■ annorum millia i.conditionc mundi difcipulos affumfiffe , & in
I corum confpc£lu transfiguratum cflc. Cui interprerationi favec
I quod ait Hilarius , Sex millium annorum temporibus evolutis regni
B teleftis honor prefiguratur , cum potids datar diccndum ei- fuifl'et,
I A dc mundi conlummatione loquerctur. Sed quia (acild intelli*
B guur tacituna vcrbum dandus anfc prafiguralUr; nihil vetat , quo
minus Hilarium de mundi fine & retributionis xcernx tempore lo-
cutum efle intelligamus.. Sic etiam Ambrofius his verbis jam fu-
perius allatis, Sed plures quam fex millia computantur anni , fatis
indicat fc ab hac opinione recedcre, quia cum plures jam compu-
tarec annos, quam fex millia, necdum tamen mundum, confirm-
matüm cerneret. Porro Hilarius cum hie mundum poft fex annorum
millia confummandum feribit, cercum & definitum numcrum
pro inccrto & indcfinico pofuifl’c crcdendus eft : quemadinodum
& in-Pfal. nS. lit. 3. n. 7. ubi David laudat, quod feptimi anni
legt fatisfacit, fed exaäis feptem rmllibus feculi efie liber expoftulat.
-Ibi chim,myftica ad feprem annos ratione habica,mundi fincm jam
non intra fex millia , led exatlis feptem millibut conftitnit. Neque
vidcri debet hoc poftcriorc loco cum Millenariis faccre , a quibus
eum alienum efle jam dcmonftracum eft in Prxfatione generali
§. 6. Denique quod fenferit Chriftum fex annorum millibusnou-
dum exadtis natum efle palam fiet ex cap. a o. n. 6.
c hoc eft, ex univcrlo generc humano: quia poft diluvium, ut
enarratur cap. 8. n. 4. in hos tret fuit humani generis divifio. ^
d Editi, poft obitum corporeum: rerragantibus mil. Neque vci 0 hoc
ad Chriftum refertur, led ad cos qui jufla illius implevcrint. Chriftus
porro prxdicatur prxeeptorum dc Ixculo rclinqucndo, ferenda
cruce, morre corporum oppetenda idoneus auftor, qui poft im-
plcca ilia prxeepta dandam gloriam prxmonftraflcccxcmplo Moyfi
hac vita fun&i, & tamen in gloria viventi*.
« Ita melioris notx mff. Alii cum cxcufis , ut folum contuerentur.
f Particula enim aut refertur ad filentium imperat; quod fadlum
dicat Hilarius, uc'fidei locus darctur, 6c major gloria redderetur
iis , apud quos fatis gravis per fc reperiretur prxeeptorum audlori-
tas, ut, exemplotransfigurationisminimi propofito , ad crcden-
dum inducercntur : aut rclpicit verba donec cum a mortuis refur-
gcret: ut deinceps lermo fit dc Apoftolis, majorc reverentia turn
audiendis, cüm apud eos prxeeptorum au&oritas non nuda , fed
refurre'dbionis exemplo confirmata reperiretur.
g Bad. Er. Lipf. ac plures mff. fanaverat. Re<ftius potiores cum
Par. fenferat, hoc eft, expertus erat. Scriptum quippe eft f . 6 . Et
audientes difeipuli ceciderunt in faciem fuam , & tsmuerunt valde.
Ideo filentium imperatur, donee Spiritus-fanfti virtutc fortiorcs
evadant. .
X x ij