i l
Matth. 17 . turbätaeft valde^ vel etianh hoc, Deüs Deus A meus,utrûmne fibi convenit, Nefno üovicFi-
Matt.ij. ij.
fohan.1.16.
meus, quare me dereliquifti ? 8c multa alia
ifiiufmodi, de quibus fuo ordine erit fermo *
tarnen in hac tam aflidua humilitatis contefta-
tione infôlentiæ eum arguat, quôd fibi patrem
Deum d icat, cùm a i t , Omnis p lantatio, quam
non planravit pater meus a, eradicabitur ; vel
illud, Domum patris mei domum feciftis nego-
tiationis j b & ubicumque Temper patrem fibi
Deum nominat, temerariæ præfumtionis po~
lium nifi E a te r, neque Patrem quis novit nifi «
Filius ? Non enim nifi per mutuam h teftifica-
tionem cognofci vel, per Patrem Filius, vel
per Filium Pater potuit, V o x b cadis e f t ; fer*.
mo etiam Filii eft. Tam ignorabilis eft Filius
quam 8c Pater. Omnia ei tradita fu n t : 8c
in omnibus nihil intelligitur exceptum, Si pow
teftas exarquata eft , fi fecretum cognitionis
xquale e ft , fi natura in nominibus eft : quxro
tills fit ,• quàm confidentis naturæ , quæ con- B quomodo quod vocantur non finit, quorum 8c
feia nativitatis luæ ten ea tc veritatis nomen in
pâtre. Humilitatis igitur profeflio frequens
non habet hoc infôlentiæ vitium, ut fibi aliéna
vendicet, 8c non fua defendat, 8c propriè Deo
coæquanda præfumat. N e c pari temeritate,
qua patrem nuncupat, le quoque filium pro-
fiteatur dicens , N e c enim mifit Deus filium
' fuum in hune mundum, ut judicet mundum,
fed ut falvus fiat mundus per eum -, vel iterum,
* vis in poteftate, 8c difficultas in cognitione
non differt. N on fallit itaque in vocabulis
D eu s , nec fe aut Pater mentitur, aut Filius : 8c
accipe k quàm in his fides nominum fit.
27. A it enim , Opéra enim quæ dédit mihi
P a ter , 1 ut perficiam e a , ipfa opéra quæ facio,
teftimonium perhibent de m e , quoniam Pater
mifit me : 8c qui mifit me Pater, ip£e teftifù
catus eft de me. Unigenitus Deus non no.
T u credis in filium Dei ? Quid nunc agimus, C minis tantùm teftimonio, led etiam m virtutis
Matt. 17. ƒ.
foh. i l . 41.
conccdentes tantùm d Jefii Chrifto nomen ad-
optionis ? per quod 8c in pâtre fibi Deo nuncu-
pando temerariæ eum arguimus præfumtionis.
Paterna de cælo vox e ft , Hune audite. Audio,
P a te r , gratias ago tibi ; audio, Dicitis quia
blafphemavi, quoniam dixi, Filius D ei fum : fi
non credo nominibus, fi naturam e vocabulis
non intelligo , quid credendum 8c intelligen-
dum fit quæro. Non mihi relinquitur alia fufi
docet fe elle filium : opéra enim ejus, quæ fa.
c i t , teftantur à Pâtre fe milTum. Quæro, quam
rem opera teftentur ? MilTum namque elTe.
“ îtaque 8c Filii obedientia 8c paterna audlori-
tas docetur in millb, dumçalterius opera elle
non poÛiint quæ facie , nifi ejus qui milïus à
Pâtre fit. Sed opera non fulficiunt 0 incredibi-
libus ad teftimonium , quôd fe Pater miferit. N
Sequitur namque5 Et qui mifit me Pater, ipfe
3 hominis fit, ut mehdax Deus fit, ut nomina A fed nativitatis * veritatem , per qüam folus Pa- * fupple,Iu-
• inania fint ? Teftatus eft Pater de F ilio , operi
- 1^,5 (üis Filius teftimonio fe Patris exa:quat:
cur non videatur efle in e o , * id e f t , filii veri-
tas qua: & dicitur Sc probatur? N on eft per
Deum patrem filii nomen in Chrifto ex.adop-
tione bonitatis : nèque fan&itate meruit hoc
nomen * ficut plures poft confefliönem fidei
Dei filii funt. Proprietatis enim in his fignifica-
tio nulla e f t : nominis namque 'tantum, ut Deo
trem novit ; cùm cetera eum quæ ab eo fu n t 1
ignorent.
29. Tarnen ne forte id ; quôd ab eo e f t, illud ab t
c ad adventus fui tempus hærefis invaderet}
continué fubjecit j Q u on iam a b eo fu m , & ip fe "arnenu
m e m iß t. Tenuit ordinem evangelici facramen- . c
ti j natum fe profeffùs 8c milium : ut 8c quis ‘ °h’
effet ^ 8c unde effet, fecundùm fuperiorem fèn-
tendam nofeeretur. Neque enim id iplum eft
■ di^num eft, indulta dignatio eft. Aliud eft hic B ab eo fitm3 8c ipfe me mißt : ( ficuti non idem f
eft 3 8c hic meus eft 3 8c hune audite : in hoc veri-
■ tas eft » liatura e f t , fides eft i
B)eo 28. N ec fânè quidquam de fe miniis Filius
“ ** <> hac paternæ fignificationis proprietate teftatur.
Ut enim in eo quod ait P a ter , Hic eft filius
meus i naturæ demonftratio eft ; 8c in ço quod
eft neque me feitis, neque unde Jim noftis. N um- Neque eft
quid non omnis homo, in came licfct natus* ne^Kur1^
fecund um fenfum communis opinionis ex D eo defic.
eft ? Et quomodo neg a t, ab his vel fe ipfum ,
vel unde ipfe fit f e i r i : nifi id unde eft , ad
nature fua: e referret audorem ? qui idcirco g
fubjecit, Hunc audite, facramenti 8c fide i, ob ignorabilis e fiet, quia ipfe efle filius Dei'igno.
quam e carlis venit3 auditio eft, efim eum ad raretur. Difcute infelix ftultitia'quid illud fit,
lalutarerii confeffionis doclrinam admonemur Neque me feitis s neque unde Jim noftis. Omnia
audire : ita in eo Filius 8c nativitatis veritatem C utique ex nihilo j 8c ufque adeo ex nihilo, ut
docuit 8c adventus v dicens, e Neque me feitis, etiam unigenitum Deum ex nihilo fubftitilTe
neque unde fim noftis ; nec enim kme veni, fed eft
■ verax qui mifit me, quern vos ne feitisj fed ego novi
eum j quoniam ab eo fum, & ipfe me mißt. Pattem
nemo novit, 8 4 freqiiens-hinc profeflio
' Filii eft. Idcirco autem foli fibi eflfe cognitum
dicit, quia ab eo fit. Quæro autem utrùm id ,
quod ab eo eft * opus in eo creationis 5 an natu-
1 ram generations oftendat; Si opus creationis
lis h anfa mentiri. Quid ergo eft , quod impii
8c Chriftum nefeiunt, 8c unde fit nefeiunt ?
Nam id , ‘ quod unde fit ignoratur, naturam
ex qua e f t , dum unde fit nefeitur , oftendit.
Ignorari enim unde fit non poteft , quidquid
fubftitit ex nihilo : quia hoc lplum , quod non
ignoratur ex n ih ilo, ignorationem ejus unde
lit non habet. N on ex fe eft autem ille qui
picio. Aucftoritas paterna de cælo eft : H e eft Dteftificatus eft de me : neque vocem ejus aufilius
meus. Profeflio f filii de fe eft : Domum
patris mei , 8c, Pater meus. Profeflio nominis
lalus e f t , ctim interrogatio fidem poftulat, di-
. cens, T u credis in filium Dei ? Proprietatis nomina
fequuntur, ubi meus eft. Tibi qua:ro, hx-
retice, unde alia prafumtio fit. Adimis Patri
fidem, Filio profeflionem , nominibus naturam
: vim verbis Dei-afFers, ne lint quod e-
nuntiant. Impietatis tux fola impudentia eft,
ut mentitum de fe Deum arguas.
26. Quamquam igitur lola fimplex confelfio
nature nomina oftendat, ut de quo di&um e f t ,
Hie eft filius meus, 8c ad quern diftum e f t , P a ter
meus 3 hoc lint quod nuncupantur : tarnen
ne aut adoptionis in Filio nomen f it , aut honoris
in Patre i videamus qua: * proprietates per
Filium ad filii nomen adje&e lint. A i t , Omnia
\ mihi tradita funt A Patre meo, 8c nemo novit
Filium nifi P ater, neque Patrem quis novit nifi
diftis, neque figuram ejusvidiftis. Quæro quod il.
teftimonium Patris * de eo fuerit. Evolve evan-
gelica volumina , 8c totum eorum Opus re*
cenfe. D a teftimonium Patris, præter quàm
quod auditum e f t , Hie eft filius meus dileHus, u
in quo complacui , 8c , Tu es filius meus. Hoc w
Johannes licèt non ignarus audivit, tamen ad
do&rinam noftram paternæ vocis teftimonium
mittitur : nec hoc fufficit. Johannes quidem in
E delerto dignus hac voce eft , led 8c Apoftoli
non fuerunt hujus teftimonii au&oritate pri-
vandi. Eadem de cælo ad eos vox adeft : fed
accipiunt plus Johanne. Johannes enim jam ab
utero prophetans, non eguit hac voce , Hunc
audite. Audiam plané : nec quemquam præter
hunc audiam, nifi eum qui audierit ut doce-
ret. Si nullum aliud Patris de Filio teftimonium
exftat in libris, quàm quôd h ic filius lùus fit :
teftimonii hujus veritas e ft, ut opera ipfa Paft
j univerfa quoque , quæ creantur, à Deo D venit j fed qui mifit eum verax eft , quern im.
funt. Et quomodo "Patrem non univerfa
verunt*' c&m Filius eum idcirco, quia ab eo
eft, non qefeiat ? Qu od fi creatus potiiis, quam
Mtus, videbitur in eo quod a D eo eft j cum d a
Deo cunfta fint , quomodo non cum ceteris
Patrem qua: ab eo lunt ignorat > Sin verb id-
circo ei j quia ab eo fit, eum noffe fit propriumj
quomodo non hoc e i , quod ab eo e f t j erit
propriiim ? fcilicet ut verus filius ex natura fit
pii nefeiunt. Jam ergo ille qui m ifit, ipfe eft
qui mifîlïè ignoratur. Ab eo ergo , qui mifit,
eft ille qui miffus eft : 8c ab eo eft unde elTe
nefeitur3 Sc ob hoc qui fit ipfe nefeitur, dum
ignoratur à quo fit. N o n novit Chriftum, qui
unde Chriftus. fit nefeit j nec filium confite-
tu r , qui negat natum j nec natum intelligit,
qui putavit èx nihilo. Ex nihilo autem ufque
adeo non eft, ut impii unde fit nefeiant.
Dei; cùm idcirco Deum folus noverit , quia È 30. Nefeiunt plané, nefeiunt, qui naturam
folus ab eo fit. Habes igitur proprietatem cog- nomini adimunt, k qui nefeientes non amant
nitionis de proprietate generationis : 8c quôd fcire; Et audiant Filium feientiæ hujus igno-
Filius, 8c cui voluerit Filius revelare. Ad id F tris, quæ gerit, veritatem teftimonii hujus affir-
quod didum e ft, Hie eft filius meus, 8c Pater ment. Quid inferturhodiecalumniæ, utadop.
a In vulgatis hic adjicitur ctlefiis: quod abeft a mfT. & apud
Pauftinum, Hilarii sequalcm , & , uti nobis vidccur, imitatorem.
Mox in mf. Mart. mercationis, loco negotiationis.'
“ Pro & commodiüs legcrctur ita ut.
* ^oc eft > in patre nuncupando nomen illud teneat, quod veri
ac naturalis patris At.
d Par. cum vetuftioribus mff. Colb. Rcmie. & Gcrm. Mum
Chrifium. * 1
* Excufi , naturam vocabuli. Rcdtius mlT. vocabulis ; fupple
fignificari. Sic lib. i. num. H. neque vocabulis intelligentsam conf
In mfT. Colb. Mart. Corb. & aliis, profejfio fidelis tfl. In Carn.
frofejfo fides efi. In aliis tribus , profejfio filii efi.
% Vat. baf. mf. profejfiones: qui ctiam paulo antè habet, pro-
fejfionum nomina fequuntur. non proprietatis nomina fequuntur.
h In codem codicc neenon Mart. fignificationem : vox minds
diferta.
1 In mlT. hæc v it jus acquè ac vis polfit adk
Editi , qua in his fides: caftiganrur ex feriptis.
1 Exemplar Vat. baf. ut faciam, omiflTo deinde qua facio; quod
in Mart, paritttr omittiturm
Apucl Bad. & Er. ut in reccntiorc mf. Colb. vtritatis. In m(T.
Vat. baf. & Mart, virtutibus. Magis placet cum aliis libris, virtutis
, fupple teftimonio.
D Particulam itaque perperjim a Lipfio expundlam reftituirous
ex Bad. Er. & mff.
° Lipf. cum aliquot m(T. incredulis. At Bad. Er. & Par. cumpo*
tioribus, incredibilibus: finccrius, ctfi non alio fenfu. Sic in Matth.
c. 17. n. 6. Apoftoli generatio incredibilis perverfa nuncupantur.
Eadem vox eadem rationc in Vulgata noftra ufitata eft, ut videre
eft Eccli. 1. } 6 .1 . 18. Baruch 1. ip. See. .
P In mf. Mart, hic occurric, prater quim quod auditum ‘ft*
quod ex fubjedtis videtur cxprclfum.
ab eo e ft , non creaturæ in eo virtutem, f nam
omnia ab eo per virtutem creationis exfiftunt, )
4 In vulgatis , quod eft, & poft paucà , quod Deo dignum eft.
Utroque in loco prseferimus mil', ledtionem.
b Vat. baf. mf. k paterna. Hate ita intclligere éft : Filius fe proprium
Dei filium non minus difertis verbis iignificat quàm Pater.
e Longé aliter modo, exftat in exemplaribus iatinis & grircis -,
puta, Et me feitis, & unde fim noftis, quod legit & Origenes T . 19.
in Johan, ubi ope ram dàt ut diverfam illam Chrifti Ifcntcntiain
Johan. 8 . 19. Neque-me feitis, cum hac, Et me feitis , concilier,
rcfpondetquc primùm eà non iifdcm , fed diverfis didta elle perfo-
nis : ac Jerofolymitis qûidem , Et me feitis ; P'harifxis veto, Neque
me feitis. Sed advertens fubiude etiam iis, quibus didtum eft , Et
me feitis, ftatim exprobratum effc quod Patrem nefeirent, proin-
deque quod ignorarent pariter & Filium , juxta illud Johan. 8.
19 Si me feiretis, & Patrem meum feiretis , utrumque locum fic
niavult cónciliari : Illud enim,. inquit, Er the feitis, & unde fim
feiiis, de fe ipj'o homine difputat ; hoc verb , Neque me feitis, neque
Patrem meutn , de divinitate. Hîc ieitür propter fubfequencia j
Verax eft qui me mifit, quern vos nefeitis, légitimé potuit Hila-
rius legére , Neque me feitis Sec. Immo hæc etiam tacita faris in-
dicantut ; ut plena & integra (ententia fic pôflit reddi : Er nie
feitis unde fim noftis fecundùm catncm : led eft aliud in me i
& fecundùm hoc neque me feitis, neque unde fim noftis ; nec enim
a me veni : adcoqué ftat, quod ex hoc loco conficit Hilariüs ar-
gumcncum cùm Çhtiftus Johan, cap. 8. exprefsè fe minimèno-
tum affirmée, quod cap. 7 . tacité tantùm innuit.
•* Ita mil'. At editi, ab eo. Hujus argumenti vira fruftra dé-
cliuarc tentavit Arius, cùm Athanafio telle Or. i . cont. Ar.p. jii.,
>n fua Thalia poluit, Patrem F die abditum ejfe, neque turn ab to
rationem impiis exprobrantem , turn qum fibi
patrem Deum Judari d ice ren t: ait enim , Si fa- +*•
aut cognofci pqffe ad plenum & exaffi.- fed quod cognofci
t & videt, id intelligit pro menfura & rati one fuarum virium ,
ut nos quoque inteUigimus pro modulo no fir arum facultatum. Ipfius
quippe Chrifti teftimonio cum. nemo Patrem noverit, ipfe tamen
eum novit, & novit quia ab eoeft.
e Apud Er. Lipf. & Par. omiftaerat particula ad. Hic adventUe
nomine intelligitur carnis fufeeptio.
f Vat. baf. mf. ficuti hoc idem eft : pugnat cum dicendis num.
30.&31 .
fe In mf. baf. Vat. reftrt aucloritatem: huic ledbioni non congtuit
fequens Vocula qui ad Patrem referenda. Hoc enim fibi vult:
Cum non.ignorarent Judari unde eflet fecundum carncm , illud
unde fum referendum eft ad xternx ipfius generationis au&orem:
quafi diceret, Neque me feitis, neque aternum Patrem meum. Namque,
ut declaratur lib. 3- n. 17. & lib. j n. i7-Judxi ignoraverunt
Dei nomen, quamdiu nefeierunt eum efle patrem, eique elTe filium.
Obiter obfervare eft auftorem generationis xternx fimpli-
citer ab Hilario vocari auSorem natura Chrifti: quia nimirum
Chriftum natura Deum , hominem autem tamum ex dilpenla-
tione efle fentiebar. Unde'»flf«ra nomen ad illius divinitatem
referre folcc. V.lib. 10. num. i z . 64. & 6$.
h In mf. Carn. aufus. Hoc Arius in Thalia aufiiseft apud Atha-
nafium Or. z. pag. 310. dicenis >Non ftmper fust Filius, ipfumqut
DeiVerbum ex nihilo faBum eft.
■ id eft, quod ait ignorari unde ipfe fit.
k Editi j quia nefeientes. Venus niff, qui nefeientes : qui nimi-
rum nec intelligentix rationem quxrunt, ncc ab aliis intimatam
capiunc, uc habetur liipra num.