i,xxxv Vita S. Hilarii Pidtavenfis Epifcopi iapPTVj
effet imbutus , altiori rerum contemplatione ma- A nils magnitudine præftitilfe, quàm acumine. Sane ad
gis ac magis confirmare ftudeat. Sanè tam lagacis
animi v i r , qui fortuita facronim librorum ledione
abftrufifllina quaeque Chriftian« religionis myfteria
per fe clarè dilucidéque percipere valu erjt, de Deo
non tunc primum coepiuet magnifies fentire , cum
ad Exodum perveniffet. Multa quippe continet Qe*
nelis , qua: majeftatem Dei atque gloriam miriftjfe
commendant. Ante etiam , quam atUgifltt Efaiam,
in aliis libris occurriffent plurima , qua: quam de
D fo ej-Exodo eonceperat opinionem jgonfiftnailpnt.
id perfuadendum idonei funt uni de Trinitate libri:
quorum fi primus ante ceteros feriptus concedatur,
( ad quod probandum argumenta non d efunt, )
ftupenda yidebitur illius animi amplitudo ; quippe'qui
tam valium Opus vel ab ipfo exordio accurate
adeo-porqplecti , tamque exquifitè delineare va-
lueajit.
JL An Rqma:, an etiafti in Gr«cia ingenium opti-
marum artium ftudio excoluerit ,non temere afferue-
rim : maxime eürn Hieronymus fpripto jpandayerit,
S^i ne| ulquapi Hilariusfefe gentilitatis erroremfde- g ftudja tüncijp GaUiis\flMntijjfrM exftitiftç.Tantam
pbfuiffe meminit. N<|m cüm verbis fiiperiiis janial-
Istrs a i r , éam fe alacriter fulcèpilfe dbdrinam , qua
mens in mvarn nativitatnn vocata, & ad caleflem regenera-
tionem obtinendam poteflati fita pempjfa ejl , tam exifti-
mandus eft loqui de lua recènti per baptifmum re-'
generatione , quam gratulari fc in ea religione in-
ftitutpm , qua nova animi nativitas non interitu-
ra | flivïnaqué ‘cofporum poft hanc vitam regeneratie
fperantur j eoquc fe fiberatum metu , quo an-
tea fe fatigatum d ix i t , ne animus corpufve interi-
rent..
Stadia.
f,er; H
■ ad Ruß.
ro elpquentià acqqjfivit glor jpm ,u t ab èodem Éfierp- pnfat.m
nymo v ir temporibus fuis difertimmus &eloquentiæ lib- l *
Rhodanus appellari meruerit. Poetic« quoque dédit
operam. f eamque artem, quam ad pràvos & impuros epiji. i4t,
ufus multi detorquent, *ad celebrandas Dèi laudes & Comil. ri
ad Apoftolorum gefta Martyrumque certamina decan- let- Iv-
tandâ acjhibuit. Illurp guaifidarp dqnitaxatfgræcarufn 1,1
litterarum aurulam cepiliè , & aa obfcuriofa Orige-
nis verba intelligenda Heliodori presbyteri opera
ufum elfe audor eft Hieronymus, fed eo tantum in
loco , in quo non fatis circumfpedè locutus effeme-
6. Neque efficaçiüs ex anriquis probant, Hilarium £ rito judicctur. Ibienim præ nimio erga Hilarium reverentiæ
Hier. epiß.
Marcellitm,
affedtu , cùm reprehenderè non àuderet, .
quem errafle fufpicabatùr ; priùs de eo exculando,
deque errato in alterum transferendo, quàm devera
ijlius ièntentia expendénda cogitavit. Sed neque ei j
in Orientcm deportato Heliodorum adhæfîflè , ne- .
que ilium toto exfîlii fui tempore à fçriptis
corum evolvendis abftinuilfe crediderim. Et Hiero^
nymus quidem , ni fallit conjectura , Hilarium in
græcis litteris tenuiter verfatum elfe non aliunde ju-
dicav it, quàm ex lit^rp dç Synodis, in quo verfiones
ipfîüs nonnihil intricatæ videntur & non fads libe-
in adulta dumtaxat ætate Chriftiaiiis myftêriis fuille
initjatum. Hæc quidem Efaiæ verba , Gloria Libani
tid tei/tniet, itaexponit Hieronymus j u t çurq Çypria-
'np , quem idoloruqi cultui diu mancipatum fuifle non
infîçiandum eft , Hilarium noîtrum cpnjiingac atque
çomparet in hune modum : for far. tins & elocjncn-
tißimus martyr Cyprianus , & noftri temporis confejfor Hilarius
, panne tibi videntur excelft quondam in ßcculo arbores
adifitifle Ecclepam Dei ? Sed apertum eft hoc Uno Hilarium
& Cyprianum unà conjungi, quod ambo ex--
celfie fuerint arbores. A t verb Cyprianum , quà
géntilem, non exçelfam, fed hupii potiùs repentem D ræ & expeditæ. Si quid tarnen in hisyitii e ft, in ætaduguß.
lib.
Cknift. c..
arborem exftitilfe quis neget ? Unde nec ab Hierony-
mp qicuntur excelft quondam in gfntii'itate arbores , fed
in jaciiio: ut Clero opponatur fseculum , in quo cum
nobilitate- generis, doCtrinse fplendore , ac fingulari
morum probftate claruiffent , totam illam gloriam
luo in Clerum traniitu ad Ecclefix utilitatem, decus
& ornamentum tranftulerint. Neque magis eft ob-
feurum j quid Auguftinus fibi velit his v erbis: Nonne
refpjcirmis quanto auro & argento & vefie fuffarcinatus ex}e-
rit de ts£jrypro Cyp'ianus doSlor fuavijfimus & martyr bea-
tijfimus, quanto Laftantius, quanto Viftorinus, Optatus § Hi-
laritis i .& ut de viyis taceam, quanto innumerabiles Graci ?
Evidens enim e ft , non hie fuperftitiolum cultum
«sEgypii vocabulo ab eo lignificari , fed mundanam
doannam : qua cum praftantes illi viri egregie ex-
cultj ac ditati e llent, totos illos thefauros , quos ex
Ethnicorum letftione decerpfiifent , poftniodum in
ulus Ecclelise converterint. Sed, ft id minus liqueret;
Optato , quem numquam non Chriftianum legimus,
ceteris addito, eo? non fuperftitione, led aliqua alia
ratione'inter le comparari nianifeftum elJet.
An igitur idolorum cultui aliquando deditus
tem, qua feripfit, commode referas. Tunc enim extra
interpretandi leges excurrere fibi videbantur, quo-
ties eumdem verborum. ordipem non retinerent.
Unde cum multas O rientalium fidei confelftonum ver-
.ftones dreumferri non ignorâret, novam tanien ipfe
cudere aggrefluseft , quod illarum ex grate in Utimtp desy-
ad verburnexprejfa tranflatio afferret plerumque obfeuritatem. nt*’ ?■ 9‘
Eum quidem modb yix cpgitaveris græcæ litteræ te-
naciùs adhærere potuilïe :fed hinc concédas neceftè
e ft , ilium in éo feribendi genere nonnulla ftbi per-
£ mililïè , qu* majores ipfius ftbi licere non exiftima-
bant. Verùm fi quislinguæ græcæ peritiâ,nemo phi-
Iolophiâ eum excelluiüe negaverit.
io. Ob varias opes,, quas ex hac djlçiplina in Ec- Ane. ni. 1.
clefiæ utilitatem tranftulit, non immérité dixit Au- de doctr.
guftinus,eum multo auro; argentoque fuffardnatum CM' f‘40,
ex Ægypto ad Ecclefiam tranfîilTe. Ita verb eas illimes
& ab omni fece purgatas fçriptis lins admit ,
cu it, ut nihil in eis profanum , nihil, pffendas laçer-
dote non dignum. Sed & ante quàm ad hanc dignitatem
.prqmoyeretur, non fola contentus çruditioné
philofophica, mores etiam ad perfeftas philofophiæ
ftiefit HilariuSjValde incertum eft: quod ne pro cer- p leges compofuit. Immo ab in fanfta/Fortunato fiere- PortutM
ruditio , fi*
des , & tîdu
Saujfuy
Hilarii in-
genium.
to haberetur, non litigandi animo , paulo diligen-
tjus traCtandum cenliiimus. Quod enim Vincentius
Bellovacenfis ac S. Antoninus leribunt , eum optL
viurn femper faijf : Chrifiianum, non minus eft probabi-
16 ,'qpäm quod vulgb exiftimant, eum ab incunabu-
lis^Chrifti legi non fuilfe liibditum.
S. M a g n us illeHilarius, quem cum iis , qui in.
fteculo feientiz atque infignium viftutum laude flodas,
divina quadam fapientiâ laCfcabatur.
il.: Vana tarnen & ftcrilis evafiifet multiplex illius Baptiibui.
Icicntia, nifi earn fides fecundaffet. Hanc porro eum
baptilmo abundè perçepifle , ex fubjeCtis conftabit.
Sed quandonam hoc falutari làcramçnto. initiatus fitj
incertum.; Hoc unumconftat,baptifinum ipfius non
paucorumannorum intervallo epifeopatum præcelfif-
w . fc:--fi quidem ipfe a i t , Regenerate pridem §g & in epi- Ub.de sy
rueriint ^, comparandum elle Hieronymi & Augu- fiopatu aliquantijper manens t fidem Nlcanam nutnquam.nifi n*d. r“ >'■
teftimoniis cpnftat, fi recentioribus quibufdam exfidaturus audivi. Quocx loco eorum forfan juyarctur
habenda fides, primis annisobtulb foit ingenio : led Ièntentia, qui Hilarium Chriftianis or turn, parentibus
Çorpam, atque inde in Græciam pro fè âu s , decenna- G negant»niliapud pmnes effet in confcjftb ,.id listen)-
Ii ftudio alfiduo, naturalem difficultatem vicit , & poribus moris obtinuiffe , ut in proveäam «taten)
rar« fapientiæ , eruditipnis ac cloquentiæ ornamenta baptifinus læpc diftèrretur*. ;
u . Verùm eo teftimpnio. luculcnter probat,/ Ni*
c*num Coneilimn, quàmvis wyaConfubfimtiaiis vo+
• - ' câbulo,
"conlècutus eft. Ut ut e f t , uno ore pra:dicant veteres,
fk -feripta ipfius confirmant, ilium ingenfi non mi*
Lxxxvij Ex ipfius potifiîm. fçriptis colle&a. Lxxxviij
cabulo, nihil tarnen novum decrevilîè icùmipfe ante A intelligentlam faSHnon apprehendimus ; & ccfante fenfit r,
quam Nicsnum lymbolum audiffet, eamdem doftri-
nam tum ex verbis evangelicis quibusbaptifmus tra-
d itu r, fum ex Apoftolorum fymbolo qüod ante ba-
ptifinum diieitur, ftemper intellexeritcredeqdam,ac
lib. t. ad firme Crediderit. Quocirca Conftantio auÄor eft, üt
conß.n. 4. G quidem Nicamis decretis fublcribere timea t, pri-
& y mam & folam evangelicam fidem in baptifmo con-
fefläm intelleCtamque retineat. Et initio lib. 2, de
Trin. queritur , qubd ciim Trinitatis myfterium ba-
ptilmi verbis fatis aperte eilet declaratüm , Ariani
ftrofa£bi ipfius cejfet effethts. Verùm lapientis. ftultiti*
armis inftruftus Hilarius ftultam illam fapientiam
calcat, eique vidoriä de qua fibi jam plaudebat ereptà,
fidenter lucclamat : Alibi imperito , er tantkm de omnibus
Deo ut fiunt ab eo diEta credenti, rationem iftius fatti né
repofeas. Dominum audio : & quia bis credo qua firipta
fwt.ifiioquiaadßitit-Dominus claufit domo in medio difei-
pulorum. Ac poftmodum omnes, ut vanas inanelqué
prudentiæ fiecularis ratiunculas fecum defpiciant, ad-
^ __ hörtatlir his verbis} Noli negare quod fieteritj quiaper in-
» carleftium verborum ftmplicitatem pro volimtatis fu« p telligentia infirmitatem. confifientis non confequaris introitum-,
„ fenfu , non pro veritatis ipfius abfoiutione fulcipe- & $ quidem maximè , cùm multarum Dei operatio-
, rent, aliter interprétantes, quàm diâorum virtus po- num exemplo habueris, unde crederes Deum efficere pof-
» ftularet. Alias eis etiam exprobrat, qubd fidei non
adhæreant Apoftolorum lymbolo confignat« , fine
llbid. n- c. culus profdlione nemo baptifmum percipit. Fides,in-
quit y firibenda efi: quafi in corde non fit. Regenerate per
fidem ad fidem docemur : quafi regeneratie ilia fine fide fit.
Chriflum pojl baptifma dtfeimusi quafi b apt ifin a all quod ejje
pojfit fine Chrifti fide. Contra Gallicanis epilcopis gra-
fib.de sy- tulatur, qubd neceflarium non habuerint epilcopi
ned.n. 6). legere, quod regenerati neophyti tenerent corde atf
i , quorum int eiligere efficientiamnon pojfts. Ulteriüs etiam
progreditur. Si enim, inquit, hominum intelligentia ibid.
ad confpicabites res & corporeas coartatur , quanto magis
ad invifibiles & divinos ? Si Chrifti corporei januis
claulis ingrefium ratione non affequimur, quanto minus
xternam ipfius ex «terno Patre generationem?
15.'. Eadem ratione lib. 8. de Trin. n. 14. omnem in
Euchariftia: lacramento de carnis ac languinis veri*
täte ambigendi occafionem prscidit. Sed ex allato
que crederent. Ipfe verb <^àm altè eamdem in rege- Ç exemplo, quod exipfis Hilarii fententiis Ac verbis in-
nerationis fuæ ßicramento imbiberit , variis modis ter ^ temperatis, numquam tarnen alienum in fen-.
a i t , In te ita credidi, perte ita re- fum detortis illuftravimus, intelligere enuntiat. Modb enim lntctta per te eft quàm caunatusfum:
& exinde tuns ita fum: modb verb, His imrne.
dtcabiliter imbutusfum: & ignofee omnipotens Dens, quia in
his nec emtndari pojfum, & common pojfum: & paulo ante
, Hac enim ego ita didici, ita credidi, & ita confirm at a
mentis fide teneo , ne aut pofftm credere aliter, aut velim.
Demum cur aliter credere ac doceri non pollit, earn
ad ealeem lib. 2. ad Conftant. reddit rationem, qubd
ea fides & evangelic« dodtrin« & regenerationis fux
lymbolo confentanea fit. Quz ratio cum in cetei'os
fidei noftra: articulospariter valeat; nemo juredubi-
tarit,quin & pari in eorumveritatem perlpicacitate
penetrarit, & ad defendendos fingulos «quali fem-
per conftantia fuerit inftrudtus.
Qul philo i3- Tanto fidei lumine perbaptifinum ilJuftratus,
hiamfi- nullis umquam van« philolbphia: fallaciisinerrorem
j “ ^c" abduci potuit: fed pracepto parens Apoftolico, P'idete
,je ttequis vosfpoliet perpbilofophiam, hoc feeffato adversbs
n.n.iy omnia human« rationis jacula Yeluti clypeo munivit:
Refpuit capciofu & inutslesphilofophia quafiiones fides con-
flans, neque humanarum ineptiarumfallaciesfuccumbens, Jpo-
<fe prabet veritas falfitati. Utenim in vera philolbphia
v . ,elt quam caute
fidei fcopulos declinarit j & quomodo extra metas
rationis erumpens, ftultus fit fadhis, ut obfequendo
Dei verbis fapiens evaderet. Utinam ftulti tainpru-
dentis veftigia premerent noftrz hujus atfatis h*reti-
e ijne e fidei foliditati,quam intemeratam fervatEc-
clelia , inanes quafdam rationes, feu potius , ut ita
loquar, Ipeciolas. hallucinationes anteponerent. Mox
fane intra Ecclelise finum , quem miiere dili-um-
punt , regrederentur. Earn porro unam ab Hi*
lario improbari prudentiam humanam , qua fidei
nefeiat fubjici, htc interim monitum volumus, donee
infequenti capite oftendamus, quantifecerit fidem do*
«ftarn , five feientiam qua: fidei famuletur.
16- Summo illo intemeratse fidei fervand» ftudio Hsret
impullus , a catholicse religionis hoftibus Gc abhor- rum «
J u t cum a Jud«orum vel h«reticorum convivio r° rcia.
abftinere Fortunatus luo etiam zvo diificillimum Vltac‘
efie teftetur , ipG non folüm menfa, fed neque falu- Fortun
tatio fuerit cum his pratereunti Communis. Earn tarnen 1 • »■ }•
agendi rationem, quam laudabiliter tenuit iaicus,
poftea prudens remifit. Epifcopus enim faftus , uc
vidit, ultra natura hurnana intelligentiam a Deogefia, nonfuc- E h«reticos Chrifto lucrifaceret, nec criminis loco du-
ettrnbunt rurfwn naturalibus mentiurn fen fib ns : quia infinit a XIt qtJCmquam cum his orare aut colloqui , nec ipfe »
aternitatis operatio infinitam metiendi exigat opinionem. quse eorum Colloqiua recufavit.
infinitas cum défit human« menti, nihil ei fuppetit, J7 - Cùm autem non ignoraret fidem mortuam in
unde divina myfteria affequatur. Vidit etiam humanam e lle ,nifi per caritatem operetur, hominelquenon fo_ ».
rationem,liquidem creata eft , perfedtarn non polïè lùm propter infidelitatem , fed & propter fterilita-
elfe ,• adeoque nec comprehendere Creatorem. Non t€m à Chrifti corpore eradicandos effe : primiim ec-
enim, inquit,concipiunt imperfeiïa perfeiïum. clefiafticis regulis & evangelicis inftitutis animum
14. Hanc uni fidei gloriam àttribuit, ut ad ea cz- infqrmandum tradidit : turn fe ipfum propria difciplllefti
ipfius virtute perveniat homo, ad quæ pertinge- n* ita coercuit intoniiis, ut irreprehenfibilis in tem- **
re propriis viribns non valet. Eamque ob caufam plo Chrifti facerdos jam turn pr«parari videretur,- ita "
Chriftianos , qui fidei intelledum fubjicere norunt, fe variis pietatis operibus e xercuit, ut adhuc in laifipientibus
mundi, àquibus defipere putantur, mul- F cali propolito pontificis gratiam divino nutu pofiE "
tb fipientiores elfe hinc demonftrat, qubd in arcana deret. Denique Deum , quo plenus e r a t , in alios "
i^H^.^tiora penetrent. De hacillorum fapienteftul- etiam effudit. Nunc enim, Fortunato telle, alios de '*
titia lib. y initio libenter ipfe gloriatur : & meritb
quidem , quippe cui ad fummam fapientiam hac iter
fuit. Quî autem fide naturalem philofophiam device-
r it, operæ pretium eft vel uno exemplo demonftra-
n. 20. re- -Audit ex Evangelio : Chriftus.poft refurredio-
nem corporetu , non Jtmulauts aut fallax, claufam domum in
qua erant difeipuli congregati introivit. Statim ei à philofo-
phia liiggeritur , An conftrufta parietaln penetrans & fo
confelfione lanctee Trinitatis informans, nunG alios
promillione regni c«leftis invitans , uno verbo om- I
nesde pio religionis opere commonens, non ceflabat **
in plebem verba veritatis fru&um fidei fedundantia "
leminare.
iS. Tanto viro dignam Deus tribuit Iponlam , ex **
qua filiam unicam nomine Abram procreavit. II*
lius quippe nomen , genus, ac vit« feriem quam*
lida lignorum , naturam eorum impenetrabilem tranfcHrrit? Q vis nulla nobis monumenta prodiderint j pietatem
Cui Hilarius quafi affentiens, Nihil equidem finquit,
cedit ex folido , neque per naturam fuam aliquid tamquam
lapfu 'mfenfibili ligna & lapides admittunt. Turn illavelu-
ti jam vidtrix urget: Dicamus ergo fa Hum non fuijfe, quid
tarnen , & in divinis rebus inteiligendis iagacita*
tem., necnon in fedandis evangelicis confiliis ftu*
dium Hilarius ipfe latiscommendavit ; cùm filiæ re- fpiß, aj
feribens , eamque fub «nigmatibus & parabolis qui-, Abr^,n.
Y