471 S. Hilarii Epîfcopi 47*
delis, in facramento Into potens, in prome- A quern omnia. Unus quidem Dein nobis eft,
rendis rurfiim benedi&ionibus pertinax, in Dei
cognitione & confpeétu Ifrael,
7. Novit autem Spiritus prophetiæ præpo-
tentem hanc nominis Dei in congregandis gen-
tibus Sc poflidendis fidelibus fuavitatem, di-
cens, Quia ego novi quam magnus eft Dominus.
Officio quidem oris fui Propheta loquitur,
a fed cognitione non fua, Vox ifta ejus eft,
qui ait, Nemo novit Patrem nifi Filius, Sc
Sc uiius Dominus : fed multi dii funt qui vo-
cantur, in cælo Sc in terra. Et quidem fi hoc jLj
deorum nomen hominibus fecundùm fenten- in«t
tiam Dei competit 5 mult6 magis Angelis, Ar.
changelis, Thronis, Dominationibus, Princi.
patibus, Poteftàtibus digiium, quos Apoftolus
deos in cælo nuncupari demonftrat.
10. Dii ergo funt qui vocantur , fed præ QI
omnibus Deus nofter eft : non comparatione - ■
ceteris eft. Et quomodo pras ceteris fit, mox
oftendit, dicens y Omnia qua voluit fecit in calo j. L
& in terra | in mari & in abyjjis. Soli Deo con.
gruit omnia faeere qua: velit.. Sola enim per.
lefta virtus in null© impeditur, quo minis
quod velit, Sc faciat: Sc ei ex quo omnia funt,
nihil difficultatisoccurrit.. Inferioris abeo na.
turseeft, ne totum quod velit, Sc faciat. Dum fliiui
enim alii d fe debet, caret omnipotentia: virtu. j£”ejj
voluerit Filius revelare. Et Filius quidem B qui incomparabilis ^æoellit/ed^poteftate præ *
Patrem, fi cui voluerit , revelabit : fed magnu
tudinem ejus nemo cognofcit, Propheta dicen-
te, Cujus magnificentiæ non eft finis. Cogni-
tio ergo infinitatis hujus ei foil erit propria,
qui fecundùm perfedam originis fuæ plenitu-
dinem ipfe imago eft infiniti.
8. Quia ego cognovi quhm mayius eft Dominus :
& Deus nofter b fra omnibus dits. Non præ diis
omnibusiUis eft,de quibusinfrd ait, Simula* .
» era gentium argentum Sc aurum ,* opera ma- C te : quia in id ipfum quod fubfiftit, habeat
» nuum hominum : os habent Sc non loquentur.
Nihil enim magnum, fi metallis Sc faxis Sc li-
gnis comparatus præfertur. Et quia ifti dii non
ls- funt, quærendumeft quos deos dixerit. Non
enim deorum multitudinem Ecclefia cognofcit.
Error hie gentium eft, ut coitus Sc conceptus
Sc procreationes Sc fucceffiones deorum aut
fingat, aut credat. Nobis autem, fecundùm
6. Apoftolum* unus Deus ex quo Omnia, nos
in ipfo j Sc units Dominus nofter Jefus Chriftus Does quoque lunæ viciffitudines,, Sc impertur
per quem omnia j Sc nos per iplum. Unus ex
uno, Deus ex Deo eft. Non recipit alterum
innafeibilis ut duo fint -, nec admittit quod eft
unus unigenitus ne Deus fit. Non funt duo in-
nafeibiles, non funt duo unigeniti : in eounuf.
quifque quod eft, unus eft : dum parem nec
unigenitus habet , nec innafeibilis admittit j
neque unigenitus Deus ex alio quàm innafei-
bili Deo fubfiftit,
alium audorem. Et qui non fe fibi debet, non
omnia poteft, dum a potiore fubfiftit. Sed vi*
deamus quid fitillud quod omnipotentia Dei
fecundum voluntatem fuam fecerit, in calo dr
in terra 3 in mari & in abyfiis.
11. Et quidem magnum eft , fi contueamur v
indemutabilem cseli firmitarem, folem annuis
curfibus indefeffifque moderatum , vicefque dl
anni definitis Iimitibus temperantem 3 perenbatos
omis , lapfus, converfionefque figno-
rum : jam verô terræ opes, Sc fecundos ejus
frudus in vitam hominum, volucrum, pecu-
dum, beftiarum : plena deinde incolis fuis maria
, Sc fpirantium intra fludus .pifeium vitam :
turn porro, quia plurali genere * maria græ-«i
citas elocuta eft, Oceani inæftimabiles vices & **"
capacis abyfli imperfpicabilem naturam, qua
rendus in terram æftus reforbetur. Sed cum
!Dii psr 9. Videndiim autem eft , præ quibus om. E hæc fecundùm humanam opinionem plena minuncupa
raculis fint,ac de ipfis dici merité debeat,
Omnia qua voluit fecit in calo & in terra 3 in
mari & in abyfiis : videamus qua: ea omnia
fint, qua: voluit Sc fecit.
ÉæOEs® - r > ___ ■: /I n - T - 'n a - l , . r o m l î c / i n f o r 4 a .in /i« r l i r i m A r ifA /IpIiAar .
tioncm ft
homines.
ïfal. 81.
fohan. I
T.xoA. 7.
I. Cor. 8
nibus diis Deus nofter fit. Invenio deos dici
per Prophetam ita : Deus ftetit in congrega-
tione deorum, in medio autem deos difeernit.
Et hoc quidem videtur ambiguum, c nec fa-
tis abfolute enuntiare quos deos fignificet. Sed
Dominus in Evangeliis errore nos nuncupa-
. tionis hujus fiberavit, dicens , Ego dixi, dii
eftis, Sc filiiExcelfi omnes. Etadjecit, Si ergo
illos dixit deos ,;ad quos verba Dei fadafunt, ^ ^ w
& non poteft folvi Scriptura. Indiffolubilis Dei F terra: , maris , abyffi miraculo : in his omnia
fermo eft, homines deos nuncupanjis. Invenio Deus qua voluit fecit 3 in calo & in terra 3 in tna-
Sc Moyfen Deum nuncupari, cum ei dicitur, ri & abyffoi educens nubes ab extremo terra3ful-
1. Deum te pofui Pharaoni. Sed Sc Apoftolus do- gura inpluviam fecit 3 qui producit ventos de the-
ƒ. cuit dici alios deos, cum ait , Namque etfi fauris Juis / An ha^c tantfim perfeda: in Deo
» funt qui dicuntur dii five in cado , five in voluntatis omnipotentia eft , terras exhalare
» terra, ficut funt dii multi , Sc domini multi:
» fed nobis unus Deus pater eft ex quo omnia,
» Sc unus Dominus nofter Jefus Chriftus per
1 2 . Educens nubes ab extremo terra, fulgura in fa.
pluviam fecit. Qui producit ventos de thefaurisjuis. Sub
Prasterito 'Thronorum, Dominationum, Prin. M
cipatuum Sc Poteftatum, Cherubim Sc Sera- n°
phim , Angelorum Sc Archangelorum , cadi,
nubes, corufcare pluviis imminentibus fulgu-
ra, alternatis fpiritibus flare ventos ? Sed ar-
guunt hanc opinionem noftram f virtutes ver-
* Editi, fed cognitione fun, fine »0» ; emendantur ope mff.
b Quamvis aliis locis prsepofitio pro. in mff. jungacur quarto
cafui ; hie tarnen cum cxcufis conlcnciunt feripti : licet non con-
ftantcr inferiùs.
c In vulgaris ,'necejfitntis abfoluu. nuntiare. Sinceram leâionero
fuppedicat m f Turon.
“ Àbcftfe à mff. Reg.. & Turon.
* Reg. ml. Threnuum: qui ramen in Pf. l i j . n.' i , habet Thro-
1 Lipfius contra fidem antiquorum librorum temere fubftitiic-
rat, mir eures herbarum & natura gemmnrum, nec poftea correflus
füit: cum nihil aliud' velit Hil>rius, nil» quod vis verborum (äcn
textus I Sc naturtr gcncrum feu rcrum in co expreffarum minimc
linanr uc litterz nimiirm hzreatur. LipCi animo alciiis irihzfêrac
comparatio initio lui jus T ra/latus adnibita de agco lalubrsbus
herbis divite. At de gemtnis nihil dum audierat.
473 Traclatusin CXXXIV. Pfalmum. 474
boruin Sc naturæ generum. Educens 3 inquit, A nitati in fpem Sc ipfa fubjeda job pærtitentiam
ejus ex peccato Angelorum in cadis maximum
gaudium eft. Hie ipfe per facramentum nati-
vitatis fecundilm hominem Jefum Chriftuin
affumtus in eum eft. Jam ubique irreligiofum
ante os ejus religionem docet-, jam pollutum
ftupris corpus cohtinentia purum eft, jam cxca
quondam a cognitione Dei mens, Ifrael fa-
da eft. Jam invidia d in imitationem boni pro-
fecit, jam ebrietas in jejunia exarfit,jam odium
nubes ab extremo terra. Quid enim fibi yuit
quod n u b e s deducuntur Sc educuntur ab ex-
tremo terra 1 Exhalant quidem valles uvida: nebulas
: fed neque valles extrema terra: funt,
neque quifquam * nebulam id ipfum exiftima-
vit efle quod nubem. Dekinc fulgura in pluviam
fecit. Qua: hie hurnani fenfus intelligent
tia efi ? Fulgura nonnumquam fine pluviis vi-
dernus , Sc pluvia.s fiepe efle fine fulgure:. Non
pluvije fulgura afferunt, neque rurfum fulgura B in amorem demutatum eft, jam vitia in virtu-
pluvias defundunt. Sequitur quoque : Qui, pro- turn c vitam peremta funt.
ducit ventos de the fau n ) fuis. Quxhichumani
fenfus intelligentia eft ? Anne in concavo ali-
quo Sc communito thefaurorum loco conditos
effe ventos exiftimabimus, ex quibus venti fo-
leant tamquam pretiofiffima thefauri portio
produci ? Et cum folent mutationes ventorum
frequentes Sc incerts fiepe Sc contrariae com-
moveri 7 tptiens negotiofus ad h«ec Deus ipfos
iy. Fecit ergo Dominus omnia qua voluit in
calo & in terra 3 in mari & in abyfiis. N ihil
enim in his omnibus carius homine fuo habuit,
ob quem etiam Unigenitus ejus Deus homo
exftitit ; Sc fecit ita, educens rnbes ab extremo
terra. Nubibus Dominus præcepit, ne fuper
fpinofam Sc infecuiidam vineam pluerent :
Maridabo, inquit, f nubibus ne pluant fuper
Nubes do- ftrinai
iftos ut demutentur, ut diflideant j ex fecreto Ceam-. Cog novi Sc nubem in qua locutus eft
■k
Deus : 111 columna, inquit, nubis loquebatur -
ad eos. Et teftatur mihi Paulus in hac nube
non hoc fo.lum quod legitur intelligendum,
diceiis, An nefeitis quia patres noftri fub nu- 1
be fuerulit, Sc in Moyfen baptizati funt ? Nu- !
bes hæc itaque fignificat dodrinam apoftoli-
cam : quæ inumbrans 3 Sc à calore defendens,
æftum omnem futuri judiçii excludit. Quod :
autem à noviflimis terræ 2 fint, audiamus A po- j
D ftolum dicentem, Puto autem Deus nos Apô- -
ftolos extremos oftendit ficut abortivos. Do- 1
minus ipfe, cùm de loco Sc dignitate inter :
difcipulos fermo effet, ait, Qui voluerit in .
Vobis efle primus, fit omnium noviffimus. Has
divitiarum fuarum producit
13. Sed hæc. à me volenti virtutem Sc ra-
c tioiiem didorum oftendere, ita commemorata
fint, ut nihilo minùs invifibilis Sc omnipoten-
tis virtutis efle b intelligatur, à mari, quod
eft ab extremo terræ, nubes educi, Sc inter
pluyias fulgura corufcare -, Sc ventos ex occul-
tis fpirituuni fuorum fedibus flare. Verùm quid,
non in his tantum omnipotentia Dei eft, neque
ill his fblùm qua voluit fecit in calo in
terra, in mari & in abyfiis > Sc in his quæ corporaliter
gefta efle riiemorantur, fpiritalia figni-
ficari meminimus : demonftrandum eft nunc,
quid fub his didis per virtutem prophetiæ in-
tellisere debeamus,
_______ ergo nubes Deus, omnia quæ vult façiens, à
14. In eo quód omnia qua'voluit fecit in càlo hoViffimis terræ educit : Sc hanc inumbrantem
dr in terra, in mari & in abyfiis > quantum cognU dodrinam, terræ humilia exhalant.
tioni lioftræ permiflum eft, nihil amabiliiis 16. Fulgurain pluvias fecit. Fulgur eft vir-
Deo homine efti Et fubeft caufa, ut peculiare tutis cæleftis a*gnitio : Sc hoc ipfe Dominus
hoc ei animai fit. Mundus yerbo confiftit, ho- È teftatu^, dicens , Sicut enim fulgur exit ab
mo autem cum confilio efficitür, non verbo, Orients, Sc paret ufque ad Occidentem 5 ita
Fulgura, a
qui feientia
fed opere cogitato. Fit quoque. ad imaginem
Dei: c per infpiratioiiem etiam Dei vivens
anima perfleitur. Legem accipit, voluntati fua:
permittitur, liber ab omnibus niundi dominus
conftituitur, paradifi incola eft, invidia dia-
boli dignus eft , poft peccatum mifericordi»
refervatur, * omni fieculi hujus a:tate ad cogni-
tioneni Dei eruditur, jvidex angelis pnepara»
erit adventus filfi hominis. Et hoe quidem ita c
in Domino, qui h non in locis ut corporalis,
fed ubique, adveniens cernetur,. Ceterum in 1
fingülis.hodie quiciimque virtutem Dei annun- '
tiabunt, qui cognitionem ejus per dodrinam |
pra:ftabunt, fulgura 1 in pluvias fadi funt: <
fulgure primiim ipft fcientia: corufcantes, turn
deinde verborum imbrem profundentes. Et
tur. Revelationem ejus creatufa exfpedat, va- F hujus pluviæ ex fè profundendæ Moyfès non
* Nebula apud Plin. lib. i c. Co. differt a nube, quod vapor1
fit e terra atquc aquis furgens , quae five ftacim evanefeit, five in
qlcura fublata in nubem convcrtitur.
b Mirari fubeft cur proximo ant1? annotarit Erafmiis, Deftruit
hiftoriom, contra tam expreffam cum hie, turn Traflatus initio In-
terpretis noftri profeffioncm; ut vix cxculari poflic quidam carpcn-
di pruritus.
c Ita mff. At editi, fit quoque ad imaginem Dei per infpirationem,
& eaDei vivens anima perficiturmendpsd & contra mentem Hilarii,
cui per infpirationem Dei non fit homo ad imaginem Dei,
fed anima fafla ad imaginem Dei cum corporc foeiacur in ani-
mam viventem.- Videfis hire latius cxplicata Trafl..Pf. ij8. lice,
lo.n. 7. & 8. & in Pfal. 130.0. ƒ.
® Editi, patticula jam omiffa ,»'» mutationem boni froficit. Tur.
m(.jam invidia imitatione boni profecit. Magis placet cum Reg. in
imitationem boni, quo exprimitur tranfitus a prava xmulacione in
fauflam xmulationcm.
c In vulgatis vita. Reflius mff. vitam 1 quo animi i vitiis ac
virtutes progreffus declaratur.
. f'Turoh. mf. nubibus mess. Superius in Pfal. 67,. n. 10. refertur
hoc aliefuibus nubibus przeeptum. _
t Vetbumßnt perinderefert Hilarius ad Apoftolos ,ac fi fupe-
rius dodrinam Apoftolorum, & non dodrinam apofiolicam feripfiflet.
h Editi, non in loess corporalibus. . . . cernitur .- emendantur ex
mff. Magis tarnen placeret ut corporalia. At qui Chriftus non in
locis exftat ad modum rcrum.corporalium, quern liquet corpore
non carere ? Videtur Hilarius refpiccre Chriftum quatenus virtute
divina ubique przlentem, & non quatenus corporis noftri con-
fortem. Similcm huic locum jam advertimus in Pfal 114 n. 6.
ubi explicans Chrifti ad Apoftolos verba, Ec« ego yobifeum fum
&c. fubjicit, Spiritus namque eft omnia penetrans & continent.
Non enim fecundum nos corporahs eft. ut cum alicubi adfit, abfst
aliunde &c„ •. , . „
i Inconcinne pr* fe ferebant editi, inter pluytas: rctragantibus
mff. Turn ex Turon. refticuimus, fulgure primum ipft feientia, ubi
antca legebatur, fulgura primum ipfi feientia.