formam orationum fidelium conftituta efle , A ait, Amen dico vobis, quàmdiu feciftis uni
* al. qi
beati Johannis Apocalypfis qftendit, cùm ait,
8- Et illi quidem viginti-quacuor feniores proci-
derunt ante Agnum, habentes quifque citha-
X. ram Sc phialas aureas plenas odoribus, * qüi
:ac funt oratiönes fanctorum. Quatuor autem ge-
am nera orationum Apoftolus efle figniftcat, ad
sc’ Timotheum fcribens : a Exhortare ergo pri-
mo omnium fieri preeationes, orationes, po-
ftulationes , gratiarum a&iones. Humilitatis
ex his fratribus minimis, mihi feciftis. Hoc «
facrificium vefpertinum, id ( eft , temporum
noviffimorum eft* In hoc maims elevandze
funt: quia iftiufmodi orationibus, jam ab initio
mundi, benedi&is Dei regni czeleftis praparata
pofleffio eft*
j. Sed meminit Propheta, prater ciamorem
fidei, prater orationem qua: dirigenda eft ut
incenfum, Sc prater elevationem manuum in
noftra eft deprecari, magnificently Dei eft B qua facrificium vefpertinum eft > Sc aliud fibi
orari fidei eft poftulare, confeflionis Sc lau-
dis eft gratuiari* Et forte quatuor ilia genera
odorum ad unum thymiama ex partibus fub-
tiliflimis comparata, fingulis quoque generi-
bus poterunt confummandæ orationis aptari*
vcl cx qua- Quamquam fpeciem quatuor elementorum ,
tuor ele-^ Eorum quatuor odorum natura Sc fpecies fi-
ftiam lau- anificare videatur : ut thus quod perlucidum
d^Dc° efl. fpiritui comparetur , ftade verb aquis,
adhuc opus confummandæ in fe juftificationis
optandum. Di&i fcilicet hujus evangelici me.
mor, Ex verbis tuis juftificaberis, aut ex ver- /
bis tuis condemnaberis 3 recolens quoque de i
omni fe verbo otiofo rationem in die judicii M
redditurum , neceflariô deprecatus eft , di-
cens, Pone Domine cufiodiam oti meo 3 & oflium f.,
circumftantitc labiis meis. Non levem cuftodiam Lin«0
ori orat apponi, oftium fcilicet circumftantiæ : pf« <
galbanum Sc onyx terræ Sc igni : ut per hæc C ut cuftodia ilia non obfervatio fit aliqua, fed
omnium, quze in czelo Sc infra caelum Sc in terra
& in aquis fint, placita Deo incenfi modo
h^c offeratur laudis oratio. Sed hzec his, quos
profundioris fcientize cognitio deledat, relin-
quamus : nobis fufficit prophetica atque apo-
ftolica auctoritas, qua: Sc incenfum orationes
efle fio-nificat, orationes deprecatur dirigi ut
incenfum.
3. Sed qui deprecatus eft orationem fuam
clauftrum. P ericulosus enim lingua Sc
promtiflimus lapfiis eft : Sc ex ea maledi&um,
mendacium , perjurium, obtre&atio motu fa-
cili Sc aditu patenti efferuntur. Oremus ergo
nobis circumftanda oftium. In eo enim libro,
qui nobifcum b Salomonis infcribitur , apud I
Grecos autem atque Hebraos Sapientia Sirach
habetur, ita monemur: Ecce circumvalla pof. m.
feffionem tuam fpinis, argentum Sc aurum l5-<
dirio-i ut incenfum, etiam illud poft hæc a it, D tuum conftitue, Sc ori tuo fac oftium Sc feram,
Allevatio manuum me arum facrificium vefpertinum.
in pf. 6t. Plurimis locis * tractavimus -, in allevatione
Unuum manuum excelfi operis officium monftrari : ut
evacio, sc cùm Moyfes elevatis manibus ftare praceptus
ctenfio eft} populo in allevatione Sc demiffione ma-
j$| 1 c‘ nuum marum vel vi&ore vel vicfco. Apoftolus
.Tim.i. 8. quoque orantes jubet eie vare manus puras.
Yidem. £c cftm ait ■ Sine ira Sc contentione • non ha-
bitum orandi conftituit, fed præfcriptum di-
Sc verbis tuis jugum Sc menfuram. Et oftium
Sc feram ori juffit apponi : ne verbis eflet fa-
cilis egreflus. Iifdem autem verbis jugum men.
furamque conftituit : ut rationis jugo fiibdita,
Iibrata per menfuram moderatione penderent.
6. Tendit adhuc Propheta ad juftitize per-
fe&ionem. Namque poft fidei clamoremjpoft
orationem, poft opera, poft oftium oris, con-
fummari fe quoque officio cordis orat, dicens,
vinæ operationis adjecit. Denique Dominus E Non declines cor meum in verba malitia, ad ex- j.
per Efaiam prophetam orationes impiorum
improbans, ita locutus eft ; Si extendatis manus
, avertam oculos meos à vobis. non utique
fi elevetis, fèd fi extendatis manus : quia habitus
orandi in manibus extendendis eft 3 per-
cufandas excufationes in peccatis, cum hominibus
operantibus iniquitatem. Cum ex innocentize ac cor:
juftitia: ftudiis in vitiofam voluntatem decidi-1|
mus, turn cor noftrum in mala verba decli-
nat.: non ut peccatum excufemus, (omne enim o
peccatum inexcufabile eft, ) fed ut excufationes
fedi autem operis efficientia eft in elevandis.
4. Manuum ergo elevatio, facrificium vef-
pertinumeft. Non enim fanguine Sc holocau-
ftis nos, in quos confummatio fæculorum de.
excufemus. Crimen enim c^dis, atque
adulterii, Sc talium ceterorum, per naturam
atque indignitatem fadti inexcufabile eft. Sed
venit, facrificamus Deo. Sed quod facrificium F qui in eo deprehenfiis erit, non dieet, AduL
Matth, !ĥ
34. &c. »
vefpertinum placitum fit , audiamus Dominum
in Evangeliis dicentem, Venite benedi-
<fti Patris mei , poffidete prxparatum vobis
regnum a conftitutione mundi. Efurivi enim,
Sc dediftis mihi manducare j fitivi, Sc dediftis
mihi bibere j hofpes eram, Sc fufeepiftis me}
infirmus, Sc vifitaftis me 3 in carcere fui, Sc
liberaftis me. Et refpondentibus illis quod num.
quam his officiis humana: neceffitatis eguiffet,
terium aut caedes non habet crimen : fed di-
cet, Mulier importuna, incontinens, adblan-
diens pellexit, Sc in c voluptatem coegit. Vel
alius ille dicet, Conviciis movit iram, injuriis
armavit dolorem, cafus litis czedem peregit.
In hzec verba cor fefe, poft qudm ab eo peccatum
eft, declinat: ut d. per excufätiones
peccati quod admifit, fe excufet. Cor autem
rectum atque purum in hzec verba excufatioa
Editi cxccpio Par. exoroergo. Apud Par. ex mf. Mic. repoli-
tum eft exhortare ergo. Magis nobis probarerur , exhortor , fecun-
dum glare, m&rjcA».
b hoc eft, apud Latinos. Ita inferiptus fsepenumero occurrit
apud Cyprianum , puta lib. 3. ad Qnirinum n. 96. 100. See.
Idem liber ab codcm Scriptura divina appellatur lib. de mortalit.
Pamclius in lib. %. Cypriani ad Quirin, nota i . recenfet antiquos,
qui eumdem librum Salomoni nuncupant, eique divinam.attribuant
auftoritacem.
c Editi, voluntatem : corriguntur ex mf.
d Ita editi cxcepto Par. in quo exftat , ut excufationepeccati.
omiflb deinde fe. Non dilplicerct, ut excufationes peccati fine fe.
non déclinât > fed marlet inviólatum at- A eus fermo, dicens t Corripict me jufius in miferi- t- sfefettin
aexcli.
nue conftans , fine follicitudine verborum ad
excufandas excufationes quzerendorum | cum
vitx innocentia peccati excufatione non egeat*
Et h^c quidem in corporalibus rebus ita funt*
In his vero, qua: fpiritaliaexiftimantur, id eft,
in luerefeos do&rina, incredibile eft quo cordis
labore, qua verborum exquifitione excu-
fationes feas h^retici excufent* In qua: omnia
declinetur cor fuum, juftus expofeit: ne
cordia 3 & increpabit me. E s T enim m i s e r i c 'or -
d i æ m o d u s : Sc miferandi adhibenda jiu
ftitia eft* ' Dolor quidem poteft efle prgaeos,
quorum crimina gravia funt $ fed mifericordiæ
locus nullus eft. Mifericordia enim fe ad ve-
niam de Deo orandam his quæ funt gefta de-
fle<5tit : ceterùm veniam præftare illicitis, non
eft mifericordiam præftare, fed juftitiam mifericordiæ
non tenere. Quam rationem diligenper
hanc deciinati cordis ad excufandas excu- B tiffimè apoftolus Johannes retinuit, dicens, Si * .Johan, p.
t- mm pIpAic pnriim pniTi nnie frit frnrrpm filum rlplinrtiiprp.fationes neceffitatem, cum ele&is eorum com- M i n itri
binetur*
7. Et non * combinabo, inquit, cum eleflis eo-
rum. Combinari cum electis iniquorum non
vult Propheta. Meminit enim numerum hunc
' rebus immundis deputatum, ctim ad Noe de
recondendis in area animalibus conftituitur
przEceptum : A pecoribus autem mundis induces
ad te feptem Sc feptem, Sc A pecoribus
quis feit fratrem fuum delinquere,fed non ad
mortem j petat, Sc dabit illi Deus vitam* Eft
enim peccatum ad mortem , fed non pro eo
dico. Quod autem juftus in mifericordiä compete
atque arguere eum qui lapfus fit debeat,
beams Paulus docet , dicens, Fratres , Sc fi
przeventus fuerit homo in aliquo delicto * Vos
qui eftis fpiritales, confummate eum in fpiritu
lenitatis. Sed ne ipfe quidem rationis juft^ mi-
! immundis bina Sc bina. Eft Sc majus adhuc Sc C fericordiæ immemor fuit : præventum enim
abfolutius inutilis hujus numeri exemplum.
Dominus enim nofter Jefus Chriftus omnes
immunditias noftras Sc peccata noftra aufe-
rens, fecit fecundhm Apoftolum .utrumque
unum, Sc fecundfim eumdem, ut duos conde-
ret in fe b in unum novum hominem , faciens
pacem,ut reconciliaret ambos Deo in cor-
pore uno, internum fcilicet hominem Sc externum
fecit unum. Non ergo combinamur, fed
in deli&o, non f voluntate delinquentem, con-
fummari per arguitionem jubet. Atque ideo
Propheta cùm ait, Corripiet me jufius in mifericordia
, & increpabit me j Sc fidei fuæ , Sc hu-
manæ infirmitatis memor, corripiendum fe in
his ait, quæ juftæ mifericordiæ arguitione funt
digna.
cf. Orat autem adhuc Sc aliud , ne do&rinis
videlicet peccatorum imbuätur , neve ufque
unimur : quia imitas fidei e ft, at verb combi- D 8 ad peccantium mifericordiam décidât : Oleum s
Rdinnatio
confortium fadtionis.
8. Non modb autem non combinari fe Propheta
cum c ele£tis iniquorum non optât 3 fed
etiam, quia homini errare d debitum eft , fi
quid forte fecus Sc humanitus geflerit, corripi
fe à jufto in mifericordia Sc argui mavult. Formam
namque in fe naturæ noftræ infirmitatif.
que conftituit. Plures etenim noftrûm , cùm
lapfi fuerint, cùm erraverint, emendari feju.
autem peccatoris non impinyiet caput meum. Vult
eum, qui nos doceat atque arguat, confcien-
tia: purze efle. Dominus verb in Evangeliis,
cbm de jejuniorum puritate loqueretur, ait,
Vos autem cbm jejunatis, ungite caput ve-
ftrum, Sc faciem veftram lavate. In abluenda
facie , nitorem purze confcientize exegit3 ne
quid in nobis fordidum, ne quid oblitum ad-
ha:reret : in capite verb ungendo, do<ftrinis
fee mifericordix arguitione faftidiunt: Sc com- E nos atque operibus fpiritalis inftitutionis per-
binari malunt peccatoribus , quam per jufto- febbos efle prxeepit. Oleum enim luminis pa-
rum correptionem ad pamitentiam retorqueri. bulum eft 3 Sc dobtrina atque opus fpiritale cx-
Tenuit autem egregie rationem veri propheti- Ieftis nobis gloria: caufa eft. Ut enim lumen ex
do£hina à
lànâio viro quarenda.
Matth. 6.
Dodlrinâ
luccre de-
bemus.
a Bad. Er. Sc Lipf. combinabor: quibus fa vet fubnexa Hilarii
cxpolicio. Non male camcn apud Par. ex mf. Mic. reftitucum eft
cotr.binabo. Sic enim legere eft apud Auguftinum Sc in veccri pfal-
terio German, fuffragantibus plerifque grsecis , qui feriburit ovt-
combinabo, ubi alii prxfcrunc amSbidm comtnunicabo. Illi ta-
raen verbo vim paffivam Hilarius accribuit.
b Parciculam in haiftcnus omiftam reftituimus auiftoritace mf. Sc
apoftolici tex-tus. Porro externum hominem corpus, internum autem
animam Hilarius intelligit in Pfal. u8. litt. id . n. 6. Sc 7.
& in Pfal. 12.9. n. tf.
c Qui fint illi, exponit vulgatus Hieronymus in eumdem ver-
fum : Sicut Dominus habet elect os fan cl os, isa & diabolsts habet ele-
Hos fuos.
d Sic homini enrare debitum hie ditfitur, quomodo fupra' in Pfal.
130. n. 15.. H ac funt infirmitati nofirs. & corpori debita, mori, infir-
mari, egefe. Quod ad hominem lapfuni attinct.
c lea mf ac prima editio Par. nee debuit in poftrematn revo-
cari, quod apud Bad. Er. Sc Lipf perperam exftabat, proh dolor ,
qmdpotcf effe erga eos See. Proxime adco Hilarium audivimus ad-
versus impiam Novatianorum doftrinam difputantem , puta in
Pfal. 137. n. 7. ut eum illis hie favcrc voluiffc, rre vel fufpicari
liccat.
hoc eft, qui voluntatem ita habet in peccatoobfirmatam, ut
cum feiat peccatum efle, nolit ab eo difeedere : feu ut Hilarius
iplccxplicac in Pfal. 144. n. 19. qui voluntate permanferit in pec-
cato, quern vitiorum ufus oblcclct, quern non psniteat admijjt. Hinc
cum ait in Pfal. I jj.n . 4. Extra veniam eft, qui peccatum cognovit,
nic C9gnitum confitetur, confitcri hie pro pxniccrc vidccur pofuifle,
adedque tantum impsenitentibuj veniam negare. Licet enim h x c ,
nec cognitum confitetur, intelligcre ex illis, quern non psniteat ad-
miffs. Et quidem cum in Plal. 13y. 11. 4. Sc in 137. n. 3. ait , Con-
feffloeft profffio definendi, ac rurfum in Pfal. i++. n. 18. Fsnitentia
ditftor eft defirtendi, fatis indicat pxnitentise & confeflionis vo-
cabulis non aliud fiepe uumero (e fignificarc. Itaque cum apud
Hilarium voluntate delinqucnces opponantur pxnitentibus , quia
nimirum bis affeiSns ineft inviti; quös intelligcre debemus voluntate
delinquentes , nifi impxnitentcs; His autem veniam nc-
gans, ceteris concedit in-Pf 144. n. 19. Habet enim venia apud
Drum folatium. panituijfe de geftisi nec temperatnento feveritatis in-
dignum eft, quod per admiffl dolorem, affeitum ita profitetur inviti.
Quamquam hoc pluribus locis videtur docere, iis tantum, qui aut
1 errore, aut cäfiiis frägilitate, aut tcncationc diaboli lapfi fint, ve-
I niam coilcedendxm ;• iis autem , qui feientes ac volcntc's peccavc-
I rint y denegandam. Hoc prat fe fert illud lib. 6. de Trin. n. 4;.
I dd infignes quofdam Arianos , quos , ut loquitur , irrcligiofitxtis
j Voluntas in hxrcfi detineret: Tibi jam omnia claufa funt ad fait*-
tern, qui negus quod jam ignorare non potes. Hon enim ignoras effe
!filium Dei Sec. Vide fimilia ibid. num. 1. Sc alibi,
j 6 In vulgatis, ufque ad peccandi ufum per mifericordiam: leftio
interpolata. Sincerior eft, quam exhibemus ex mf. Oblervandum 1
porro eft, in quibufdam plalteriis, v. g. in Germancnfi, pro Oleum
\ autem peccatoris, haberi Mifericordia autem peccatoris; lane quia
interpres pro i\djoi legerit iMos. Hilarius autem ucramquc illam
verfionem complcftens, utrique congruam interpretationem fub-
jicit j quod non tantum liquet ex primis illis, fed Sc ex poftremis
[hujufee numeri verbis.
L I lij