legis exceflerat , nunc autem in eos cum ul- A
tione repudiata: ab eis g ra tis revertetur.
14, Et quia totum iftud in paternz maje*
y. 47. ftatis virtute loquereturs nuntianti fibi quöd
Prapirqui- foris » matre atque a fratribus exfpe&aretur,
iaium j y nianum in difcipulos extendens, eos fibi fratres
' Ü . eile matremque reiponditj &; quicumque vo-
luntati patern* obfecutus efTet , eum efle SC
fratrem Sc fororem Sc matrem: formam fe ipfum
univerfis agendi fentiendique conftituens, pro-
pinquitatum omnium jus atque nomen , jam E
non de conditione nafcendi, fed de Ecclefi*
communione retinendum. Ceterüm non fafti-
diose de matre fua fenfifle exiftimandus e f t ,
foh.xn.i9. cui in paffione pofitus maxim* follicitudims
& *7- tribuerit affedum. E ft autem etiam in eotypica
ratio fervata, ut mater ejus Sc fratres foris fta-
ren t , cdm utique ingrediendi ad eum habe-
chrißi pro- rent ut ceteri poteftatem. Se4 quia in fua ve-
pinqui fo- njt g f t fuj eum * non receperunt j in matre ejus
Synagoga.* ac fratribus Synagoga Sc Ifraelit* pr*figuran- C
ä tu r , ingreflu ejus atque aditu abftinentes.
C A P U T X I I I .
Sedens in narviculajefits turbis parabolas
loquitur de feminante bonum fernen, de
zj^ania (dp tritico 3 de grano ßnapis 3 de
fennento abfionfo in farina, ö* expoßtio
Tptania , de thefauro in agro , de bona
margarita, de reti mijfo in mare.
Uaith.iyi. j . ~T 2 f illa die exiit Iefus 3 & fedebat fecus ma-
y. a. J re: * & congregata [tint ad eum turba 3 ita
Vcrbum ut in naviculam adfcenderet. Sedifle Dominum
^unt abCa *n nayi î & turbas foris ftetifle , ex fubjedis
Ecckfia rebus eft ratio. In parabolis enim erat Iocutu-
alicni. rus . f t iftius genere fignificat e o s , qui
extra Ecclèfiam pofiti funt , nullam divini
fermonis capere poflè intelligentiam. Navis
enim Ecclefiæ typum præfert : intra quam ver-
bum vitæ pofîtum Sc prædicatum h i , qui extra
fu n t , Sc arenæ modo fteriles atque inutiles adja
cen t , intelligere non poflùnt. D e parabolis
b autem jam à Domino abfolutis b loqui otiofum
eft.
y. ia. x. Q u i enim habet 3 dabitur ei 3 & abunàabit:
L e g em ob qui autem non habet, & quod habet auferetur ab
ddP crdifi" eo% R-Cgni myfteria fides percipit. Hæc in qui-
derunt ju- bus fuerit proficiet, Sc incrementis profedus
d5ti- fui abundabit : in quibus verô non fuerit, etiam
quod habent auferetur ab eis. Damnum fcili-
< ce t legis ex fidei inopia déclarât : c quam fi-
demjudæinonhabentes, legem quoque quam
habuerant perdiderunt. Et ideo perfedum fides
evangelica habet donum $ quia fufcepta novis
frudmus ditat, repudiata ver 6 etiam veteris
fubftantiæ opes detrahit»
3. Veftri autem bcati oculi qui vid ent, & dures ylra
qua audiunt. Apoftolici temporis beatitudinem
d o c e t , quorum oculis atque auribus contigit
Dei Salutare vifere Sc audire : prophetis atque
juftis cupientibus videre Sc audire in pie.
nitudinem temporum d deftinatorum, Sc ex- (
? fpedationis iftius gaudium Apoftolis referva.
tum.
4. Simile eft rectum calorum grano fnapis3 & reli. j. j,
qua. Grano finapis fe ipfum Dominus compara-
vit, acri maximè, Sc omnium feminum minimo, n u
cujus virtus ac poteftas tribulationibus Sc pref.
fùris accenditur. Granum hoc igitnr poft quàm
in agro fatum fuerit, id e f t , ubi à populo com* *
prehenfus Sc traditus m orti, tamqüam in agro
fatione quadam fuit corporis confepultusj ultra
3 menfuram omnium olerum excrefcit, & univer.
fàm prophetarum gloriam excedit. Oleris enim oka|i
v ic e , tamquam ægroto, Ifraeli data eft prædi.
catio prophetarum. Sed jam ex ramis arboris } !l
ex fblo in fublime prolatæ , cæli volucres inhabitant.
Apoftolos fcilicet, Sc Chrifti virtute ApoW
protenfos, Sc mundum inumbrantes, in ramis ‘i“0®1
intelligemus : in quos gentes in fjpem vitæ ad.
volabunt, Sc aurarum turbine, id e ft , diaboli
fpiritu flatuque vexatæ, tamquam in ramis ar-
) boris acquieicent.
5. Simile eft regnum calomm fermenta 3 quod ac- f ».
ceptum mulier abfcondit in far in a menfuris tribus 3 d *
donee fermentatum eft totum. Fermentum de fa- Æ
rina e f t , quod virtutem acceptam acervo ge. Eiffl
neris fui reddit. Huic fe Dominus comparavit,
quod acceptum mulier, Synagoga fcilicet, per
judicium mortis abfcondit, ârguens Legem &
Prophetas ' Evangeliis diffolvi. H o c autem fa- 1
rinæ menfuris tribus, id e f t , Legis, Propheta.
I rum , Evangeliorum æqualitate coopertum,
omnia unum facit : ut quod Lex conftituit, Pro-
phetæ nuntiaverunt, id ipfum Evangeliorum
profeâibus expleatur. Fiuntque omnia per Dei
Spiritum ejufdem Sc virtutis Sc fenfûs : nihil-
que aliud ab alio menfuris a: qu ali bus fermen-
tatum diflèntiens reperietur.
6. Quamquam ad fidei f facramentum, id f :
e f t, ad Paths Sc Filii Sc Spiritus-fanéli unita- ^^
tern, fed Sc ad trium gentium vocationem, ex ^
7 Sem, Cham Sc Japhet, très menfuras farina: 00$
efle referendas, fenfifïè multos meminerim. Sed
nefeio an hoc ita opinari ratio permittat : cùm sb j
tametfi omnium gentium vocatio fit 8 æquè,
tamen in his Chriftus non abfconfus f î t , fed j
oftenfus j Sc in tanta infidelium multitudine
non fermentatum fit totum : in Pâtre autem
* Duo mlT. non cognovermt.
b Cuiitfmodi funt propofit* inter titulos parabola de femintmte
bonum fernen, Sc de zizania & tritico. Hinc nemo non videt titulos
illos non fruftra fuperiùs locum fuum obtinere , quamvis eis Hilarius
tarn paucis lâtisfaciat.
* In aliquot mlT. quia fidem.
4 Turonenlîs mf. abantiqua manu fecunda, defiinatam ; quod
etiam habent alii quinque, Sc non malè poteft referii ad Salutare.
Non mutamus tamen leâionem reccptam, quam confirmant mff.
non minus ûnccri. Lipfiu» autem de fuo ezpuuxerat piapofitionem
in ante plenitudinem.
c Sola editio Pat. ex Evangeliis: tum cetera: cum aliquot nlT.
dijfolutos. ,
f Obiter obferrare licet myftcrium Trinitatis ab Hilario ft-
cramentum fidei nuncupari : ut quos dc hoc myllerio libros con»
fcripfic, aliis de fide, aliis deTrinitate inferibere veri licueric.
S A belt aque ab aliquot probce none m(T. In Sem , Cham Sc Ja*
phetomnes omnino homines live gentiles live Judteos concinctl
diferte alTeritut cap. 8. n. 4.
&c Filio Sc Spiritü-fiin&o, a fine admixti extrin- A
fcciis fermenti neceflitate in Chrifto , omnia
unum fint.
■ 7. Iterum ftmile eft regnum ialotunt thefauro
abfeondito, St reliqua. Per fimilitudinem the-
fauri in agro, fpei noftræ opes intra fe pofitas
1 oftendic : quia Deus in homine fit repertus,
in cujus pretium omnes feculi vendendæ funt
facultates, ut veftitu , c ib o , potuque indigen*
tium, æternas cæleftis thefauri divitias coin-
paremus. Sed contuendum e ft , b inventum the- B
faurum Sc abfeonfum fuiflè j cum utique qui
invenit, Sc fecreto Sc tempore quo abfcondit
auferre potuiflet, Sc auferens emendi neceffi*
tate caruiflet. Sed ut r e i, ita S t dicti fuerit ratio
explicanda. Ideo enim abfconfus eft the-
C A P U T X I V .
be firiba in regno Cue lor urn, de fratribus &
fororibus Domini, de Johannis capite in
difio 3 de quinque panibus (df duobus
pifiibus , ubi fupra mare ambulat 3 (ftf
Petrum merfum erexit.
1. N t e l l e x i s t i s hac omnia? Dicunt Match.
I ei 3 Vtique. * E t a it illis 3Ideo omnisferiba
A doSlus in regno calorum, &c. Non turbis,
fed difeipulis eft locutus j Sc intelligentibus parabolas
aignum teftimonium reddit, ipfos lci-
fàurus, quia Sc agrum emi oportebat. Thefau-
rus enim in a g ro , ut diximus ^ Chriftus intelli-
giturin ca rn e ,quern invenifïèc eft gratuitum.
Evangeliorum enim prædicatio in abfoluto e f t ,
fed utendi SC poffidendi hujus thefauri cum agro C quôd quæ
poteftas non poteft effe fine pretio j quia c æ -
lestes d i v i t i æ non nifi damno fæculi
poffidentùr.
licet fub patris-famili* nomine fibi comparans ,
qu6d doftrinam de thefauro fuo novorum d a c <s
veterum fint adepti r quofque feribas propter
feientiam nuncupat, qu6d intellexerint ea, q u *
ille nova Sc vetera, id e ft , in Evangeliis Sc in
Lege protulerit, e Sc ejufdem paths-familias, *
Sc ynius utraque thefauri.
• 2. E t faHum eft, cbm conjummajfet le fts para- y. ;j.
bolas f t a s , tranfit inde, & venit inpatriam fuarn 3
Sc reliqua. Inhonoratur Dominus a fuis. Quamquam
8. Et de margarita par ratio eft. Sed ad ne-
gotiatorem jam diu in lege verfàntem profi-
' ciens hic fermo eft , qui longo a c diutino la-
: bore ad margaritæ feientiam pervenerit, Sc ea
quæ fub onere legis adeptus f it , derelinquat.
Diu enim eft negotiatus, & margaritam ali-
quando qualem optabat invenit : cui Sc unius D enim credunt hæc in homine Deum agere :
Sc docendi prudentia, Sc operandi virtus
admirationem commoveret} infidelitas tamen
eorum , veritatem judicii non recipit. N on
quin etiam patrem ipfius, matrem, fratrefque y. ss-
nuncupant, Sc paternæ artis quodam oppro-
brio lacefïunt. Sed plané h ic fabri erat nlius,
ferrum igne vincentis , omnem fieculi virtutem
f judicio decoquentis , mafïàmque for- (
hujus defiderati lapidis pretium, reliqui laboris
ja&ursl eft comparandum.
9. Iterum fm ile eft regnum calorum reti mijjb in
• mare, Sc reliqua. Merito pradicationem fuam
reti comparavit, q u * in fieculum veniens, fine
fieculi damno habitantes intra fieculum con-
gregavit, modo retis, quod mare penetrans ita
agitur de profundo ,ut per omne elementiillius
corpus evadens , claufos intra ambitum fuum
mantis in omne opus utilitatis humanæ : s in- g
formem fcilicet corporum noftrorum mate-
riem in diverfa membrorum minifteria, Sc ad
omnia æternæ vitæ opera fingentis. In his igi-
extrahat, nofque ex fieculo in lumen veri fblis E tur fcandalizabantur omnes : & inter t o th tarn- h
educat : in bonorum eledtione, Sc malorum ab- que magnifica quæ gerebat, corporis ejus con-
jeftione, futuri judicii examen oftendens, templatione commovebantur. Quibus Domi- f- S7-
nus inhonorabilem in patria fua prophetam elle
refpondit} quia in Juaæa eilet ufque ad crucis
fententiam contemnendus. Et quia penes folos
1 Editi , in ea admixti extrinfecus fermenti necejfitatt, in Chrifio
omnia unum funt : emendantur cx fsepe laudatis mff. Cam. Rom.
Vatic. & Colb. Hilacium fibi tcmpcraiTe, quo minus Spiritum-
fanftum Deum diceret, iis verbis annotarat Erafmus, qux dubiam
illius de Spiritus-fanfti divinicate fidem elficere idonea client. Sed
vcl ex hoc uno loco alFacim rcfellitur. Si enim Spirictis-lanftus
cum Patrc Sc Filio per omnia unum ; cum ucroque non modà Dei
nomine, fed Sc virtute > dignitatc , honore , naturà, lubftantiâ
unum fit needle eft. Qui hoc haud dubius afteruir, non cimuit
ûnè, ne Spiritum- fandum Deum dicendo, plus ci quàm par effet
tribueret. Quid autem aliud docet, qui Pattern Sc Filium Sc Spiri-
tum-fanâum per fe unum elle afferir, Sc non extrinfecus in Chrifto.
Per fermentum cxtrinfccils admixtum figurato Î Ex quo patet ver-
b* jn Chrifio, ad unum fint, in priùs vuleatis malè fuiffe relata.
hoc eft, cur inventus non ftacim abhtus fuetit ; cùm Sc fecreto
liccrec, & tempus, quo abfconfus fuit, ad id fulficetet.
4 bad. Er. Lipf. & lex mff. eft gratum : cui le&ioni favet illud :
tlutrn qui invenit homo, abfcondit, &pr* gaudio illius vadit. Atta-
men cum Par. & quatuor mff. przfcrendum effe eft gratuitum
fuadet fubnexa hujus didi ratio: Evangeliorum enim prtdicatio it.
abfoluto eft, hoc eft, publica & omnibus patens, qua fere rationc
fX ,« I7 - dic“ “ ’ univerforum turn & abfoluta
Vocabulum Sphritus-fanfti apud Bad. Er. Lipf. Sc in aliquo
Biff, hîç petperam inlèrtum eft : cùm doftrinam novorum Sc vc
tctu® iuterpretetur Hilarius doiltinam Legis Sc Evangeliorum
ic Lex non minus opus fit Spiritus-famfti quam Evangelium. Si
quidem thefaurus Chriftus eft; do Arina de tnelauro, do Arina de
Chrifto eft, qux in Lege pariter Sc in Evangelio continent r.
* id eft, qux Lege Sc Evangelio continentur, Sc ejufdem patris-
familias funt, 8c ad unum thdaurum pertinent. His lucem prx-
ftanc diAa function capite n. y.
Hie alludit Hilarius ad ignem judicii, cujus mencionem facie
a. n. 4. 8c cap. y. n. i t . Sxculi virtutem vocat diabolum cjufque
miniftros, quos mundipotentes nuncupate folec. Qui autem judicio
decoquenai fine, declaratur in Pfal. 14J. n. it. Hinc confi-
Jofcpn Hilario fabrum fertarium exftitiffe. Idem (entire vi-
detur T hcophilus Antioch, in Matth. doccns iis evangelicis verbis
indicati Deum patrem rigida mentium Spiritus igne mollire. Con-
(entit 8c Ambrofius in Luc. lib. j. n. 1. ubi allata Theophili verba
exferibit. In earndem fententiam abit Bcda in Marc. cap. 6 . Nihil
itaque fuit, cur Scultetus hanc Hilarii opinionem ut nxvum no-
tatec unde nullo modo exculari poflir Quamvis enim alii Jofeph
fabrum lignarium dixetint, xque tamen licuic ferrarium diccrc,
neutrum Evangelio definicntc. Immo neque Hilarius lignarium
negac. Utrumque verb innuit Ambrofius loco laudato. Verdm
vulgata opinio Jofeph artem lignariam cxcrcuiffc, ita altd Sculteti
animo inhxfcrat, ut facild fibi pcrfualetit quod Scriptura lignaria
mentionem faciat, eique Hilarius adverfetur.
6 Bad. Er. Lipf. 8c fexmff. formam fcilicet noftrorum corporum <$»
materiem.
h Sinceriores mff. tantaquo magnifies.
V u ij