* Hilarius,
Pof".
tu.rba.bk eos. Ego autan conßitntus ßtm A priùs quàm umgenicus Dei Filius,, ante fx-
rex ab eo fuper Sion montan fanBum ejus,
* prteikans pneceptum ejus. Dominus dixit
ad me, Eilius meus es tu, ego bodiegenui
te. * ‘Voßula k me, (Bj- dabo tibi gentes
hereditatem tuam , (§b pofieflionem tuam
terminos terrât. Reges eos in virga ferrea,
£ÿ tarn quam y as figuli confiinges eos. Et H H j
nunc reges intelligite, erudimini qui judi- B feptuaginca fenioribus, quidoaores de'inceps
cula manens Deus Verbum, homo nafcere-
tur, pofcente rege Ptolemso feptuaginta fe-
niores libros veteris Teftamenti ex hebrsis '
litteris in grscas tranftulerunt. Erat autem
jam a Moyfe antea inftirutum , in fynagoga j
omni feptuaginta efle doctores. Nam idem 1
Moyfes, quamvis c veteris Teftamenti verba
in litteris condidjflet, tarnen feparatim quidam
ex occultis legis fecretiora myfteria
® manerent. intimaverat^
cutis terram. Ser<vite Domino in timore,
(&jr exfultate ei cum tremore. Apprehendite
difciplinam : ne forte ira.fia.tur Dominus ,
(d?* pereatis de <via jufla. Cum exarfirit in
breui ira ejus , beati omnes qui confidunt
in eo.
Pfalmus
hic an pars
T R A C T A T U S PSALMI IL
manerent,intimaverat.- Cujus doctrins etiam
Dominus in Evangeliis meminit , dicens ,
Super cathedram Moyfi , inquit , federunt 1
Scribæ 8c Pharifæi : omnia ergo quæcumque 1
dixerint vobis, fervate 8c facite -y fecundùm ■
verô faéfca eorum nolite facere. Doéfcrina er- «
go horum d manfit in pofterum, qus ab ip-
fo fcriptore legis accepta , in hoc feniorum
8c numero 8c officio confervata'eft. Hi ita-
C que îeniores libros hos transferences ^ 8c fpL -
ritalem fecundùm Moyfi traditionem occul- ;
tarum cognitionum fcientiam adepti, ambi-
gua linguæ hebraïcæ dicta 8c varia quædam
ex fe nuntiantia , fecundùm virtutes. rerum
certis 8c propriis verborum fignificationibus
tranftulerunt, e doétrinæ fcientiâ multimo-
dam illam fermonum intelligentiam tempérantes.
Et ex eo fit, qui poftea tranftule- :
runt, diverfis modis interprétantes, magnum '
PL u R. e s noftrûm ambiguos facit apo-
ftolica audoritas, utrùm pfalmum hune
cohærentem primo , 8c veluti primi
a extimum purent eflè: an vero fubjacentem
8c fecundum potius connumerent. Namque
in Actis Apoftolorum primum hune haberi
atque elle ,. fiib ora'tione beati Pauli ita dp-
cemur : Nofque vobis evangelizamus earn D gentibus attulerint errorem : dum occulta: i
quæ ad patres facta eft repromiffio : hanc illius 8c à Moyfe jïrofedæ traditionis ignari,
Deus expievit filiis veftris , fufeitans Dominum
noftrum Jefiim , ficut in pfalmo b pri-
1 mo feripturn eft, Filius meus es tu, egono-
• die genui te , cum fufeitavit eum a mortuis
I ampliixs non regreflurum in interitum. Ob
hanc ergo apoftolicam autoritärem errore
feribentium fieri creditur , ut in ordine fecundus
pfalmus ifte numeretur, cum primus
ea quæ ambiguë finguâ hebræâ commemo-
rata funt, incerti fuis ipfi judiciis ediderunt.
Ambiguitatis autem linguæ hebraïcæ unum
afferemus exemplum , ex quo cetera iftiufi.
modi elle, atque ita ut funt , intelligantur.
Brefith verbum hebraïeum eft. Id très figni-
ficantïas in fe habet , id eft, in principio, &
in capite , 8c f in filio. Sed tranflatores fep-
Hcbraïci I
lingua am-1
efle ipfo Doctore gentium teftante nofeatur. E tuaginta in principio ediderunt, ceteris diver-
Cognofcenda itaque ea ratio eft , cur & a se transferentibus: 8c fecundum hanc ambinobis
fecundus efle intelligendus fit , 8c ab guitatem hsc ab illis in omni tranflatione
Apoftolo efle primus oftenfiis fit. eft facta confufio.
2. Mediis namque legis temporibus , * 3. Sed perfeda horum feptuaginta inter-
* Ita mlT. potiores. At editi , extremum. Georgius , qui &
quandoque Gennadius appcilatur , apud Corderium in Catena
Patt. Grxc. Duo , inquit, naSti exemplaria htbraica, in altero
quidem referimus hoc efle fecundi pfalmi prinetpium; in altero vero
hoc efle conjunéium cum primo. Ceterum haua ignorandum eft, in
nullo hebraico exemplari Pfalmorttm numer.um adjunctum effe. Pa-
raphraftes vpro apud eumdem Corderium : Sciendum apud Hebroos
primum & fecundum pfalmum non efle diftinltos, fed con-
junBos. Huic conlcntit vulgatus Hieronymus in Pfal. i. Sic
utrumquc una ferie, velut unum Pfalmum, delcribit atque inferit
Judinas Martyr in Apologia i. Qui nunc fecundus eft , Pfalmus
primus appcilatur a Pcriliano apud Auguft. 1. a. c. j i , n. t o t .
b In nonnullis exemplaribus graxis legerc eft m afurto , in
aliis •& Siirrifu. Legére ■ » mpelreo poft Hilarium vulgatus Hie-
ronymus in i. Pfalmum, Occumenius in Afta, Bcda, &c.
c Mf. -Mic. Verba Teftamenti in litteras condidiffet.
d Verbum manfit a Lipfio cxpumftum , reftituimus ex Bad.
Er. & mff. '• ; ‘ v • ; • ; ^ ‘ '
* In uno mf. doBrins. fcientiam multimodd ilia fermonum intel-
ligent id temperantes : minus eleganter. Hue fpettat illud in Pfal.
141. n. I. T.is autem legis ac Prophetarum feientia ultra profcriptum
& ambiguitatem litters, fuit. Hanc ipfbrum fcientiam , quam
nofter Hilarius traditioni, alii prophetico Spiritui tribuunt
diccre non dubitet Auguftinus lib. 1 . dé confenfu Evang. c.
Septuaginta eo Spiritu interpretatos , quo ilia qua interpretabantur
dicta fuerant; 8c quidem ut habet Quaeft. 169- in Gen. run
terpretationis fervitute , fed prophetit auBoritate. Miritb mim
quit, ll-x;. de Civ. Dei c. aj. n. $. creduntur l x x . interprétés
accepijfe propheticum Spirttum, ut f i quid ejus auBoritate mu tarent,
atque aliter quàm erat quod interpretabantur dicer ent, neque hoc divinities
diBumefle dubitaretur. His fuf&agatur etiam Hieronymus,
à quo prxfat. in lib. Paralip. iidem alTeruntur Spiritu-fanBo plerii.
e Hunc Hilarii locum notafTe videtur Hieronymus Quarft.
hebr. in Genefim dicens, Plerique exiftimant, fient in altercations
jafonis & Papifci feriptum eft, & Tertullianus in lib. contra Pra-
xeam difputat, necnon Hilarius in expofitione cujufdam Pfalmi affirmât
, in hebr so haberi, I N F i l i o feat Dens cslum & terram :
quod falfum efle ipfius rei veritas comprobat : nam ÿ i n . interprètes
Symmachus & Theodorion, in principio , tranftulerunt,
0 \ in hebrso feriptum eft, Bereftth, quod Àquila interpretatur , in
capitulo , (ft. non Beben, quod interpretatur, in Filio. Magis itaque
fecundum fenfum, quàm fecundhm verb's tranflationem , de
Chrifto eft. Ita tarnen in hebrxo haberi, in Filio, affirmai Hilarius
, ut huic interpretation! neque adhtereat ipfc , neque ad-
hzrendum putet. De Tcrtulliano obiter obfervamus, cam in
ipfius libro contra Praxcam nufquam reperiri , fed hoc dumta-
xat num. j . de Praxeac feftariis , Aiunt quidem & Genefim in
hebrso ita incipere : In principio Deus fecit fsbi Filium : hoc ut fir-
mum non f i t , alia me argumenta aeducunt. Quamquam hunc
Tertulliani locum ex Hieronymo cmendandum elTe facilè concédant
us. Ipfc verb Tertullianus legcrc folct , in primordio ; Be
1. cont. Hermogen. n. 1 o ■ j uxta vim vocis græcsc permittit
ut legator , in principatu & pot eft ate.
I- pretum * äüdoritas manet. Primum, quod an- A unum advenus Dominum & advenus Chrißutn
Q# l in
palm
pnl&itece
advenrum corporälem Domini tranftulerunt
, iiec adulatio interpretandi adhibita
tempori ärguitur, tanto anteriore interpre-
tationis state: dehinc qüöd illi ipfi principes
döctorefque fynagogs y 8c prster fcientiam.
legis per Moyfen quoque dodrina fecretiori
perfedi , non potuerunt non probabiles efle
arbitri interpretandi , qiii cerriffimi & gra-
viflimi erant aüdores docendi. Hi ergo, pfal-
Cur Paulus
primair.
fiiBappcl-
larit.
ejus': Convenerunt enim in veritate in civita- «
te ifta adversùs fiindum tuum * filium Jefum, *
quem unxifti, Herodes.& Pontius iPikius, & «
populus Ifraël , .facere quanta manus tua & «
confilium præfcripfit fieri. Et nunc Domine «
refpice in minas iJlorum, &; da fervis tuis cum «
omni fiducia loqui verbum tuum. Non ergo «
ambiguum eft, quid tanto anteriore tempore
. w_ * prophetiæ pfalmus oftendérit. Nam * permik- * ^.pernios
inter ceteros libros transferentes , & in B fi tum fibi in Herode atque Pilato gentes
numerum redegeruiit , & in ordinem collo- frementes 8c populi vana méditantes, in
caverunt- , 8c diapfalmis diftinxerunt , qui unum cum ipfis fuis principibus 8c regibus’ad-
omnes fecundùm Hebræos confufi & habe- ftiterunt. Commimi enim 8c d prætoris & te- d
bantur .fiabentup; Horum igitur tranfla- trarchæ judicio in Dominum confirmata dam- ■■
tiones HeBræis tum lingua tantùm fuâ uten- nationis eft paffio-.
tibus non erarit neceflariæ. b Ipfis tarnen om- 6. Et quidem diligenter fecundùm proche- Gentes Frc-
nibus, diligehti' 8c religiöfa cuftodia. obferva- ticam fcientiam, unieuique o-eneri & nomini mcutcs-
tis , quibus poftea quàm Dominus legem fingulorum quorumque verborum eft proprie-
omnem facramento & cörporationis fuæ & tas côaptata : ut gentes fremuerint, imperitö
paffionis & refürredionis ilnpleverat ^ cüm his (2 fcilicetmotu incönditoque commotæ, Def fi_
libris quös -régi iidem tranflatores ediderant lium in corpore cernentes & odientes. Quæ
ufque adeo fremuerunt , ut coronâ fpineâ
compunxerint, vefte regia indutum falutatio-“
he atque honore regis illulerint , arundine
caput contuderint, aceto ac feile potaverint,
lancea latus fpderint. Cohors enim militum
Pilato fubditdrum ex fremitii iræ intempérants
hæc seffiti
Collatis , & fideliter confbnantibus c comper-
tis , indiflolubilis conftituta eft privilegio do-
drins & statis audoritas.
4. Beatus ergo apoftolus Paulus ^ fecun-
dum profeflionem fuam Hebrsus ex He-
brzeis, etiam fecundum hebraicam cognitio-
nem & fidem pfalmum hunc primum efle dixit
, trariflatorum diftindione non lifus : cui 7. Populi autem mania me die ati funt : id PoPu,ivar
nteximum höc prædicandi ad fyiUgogæ prin- D.efts inaiii in doarinis Dei meditacîone
Cipes ftudium erat , ut Dominum noftrum
Jefüm Chriftum Dei filium * natum* pafliim^
refurgentem, regnare in sternum ex dodrina
legis ofteiideret. Teniiit itaque hunc modum
ut Hebrsus ipfe & Hebrsis prsdicans He-
brsorum confuetudine uteretur. Sed hobis
tranflatorüm utendüm audoritate eft , leo-em
non ambiguitate litters , led dodrins feientiä
transferendo.
Qaosiquu dÄjiu'c
himaifafei,
eum per meditationem legis non intel-
lexerünt, qui prædicabatur in lege. Jam enim
tum non tantùm ex ilia fecundùm carnem
Abrahæ generatione fynagogæ populus abun-
dabat : fed ex multis populis v in uno Ifraël
populi nomine, multorum populorum diver-
fitas cöntinebatur. Et hoc in Adorum libro
ita feribitur : Erant autem in Jerufalem ha^ ab. i .s.
bitantes Judæi, viri timentes Dominum, ab «
5- Pneftat autem nünc abfolutiffimam in- £ omni gente qus fub cslo eft. Populi itaque
telhgentiam perfons , temporis, caufs ^ apo. ifti meditati funt inania , ex multis populis
ftolica audoritas. Nam quid in libro Adorum in unum popuJum congregati.
fuorum de hoc eodem pfalmö iidem Apoftoli 8. Reges quoqiie adftiterunt, Pilatus fei-
fenferint, verbis ipförum loquemur. Scriptum heet 8c Herodes •, in quibus reges terrs intel-
• namque eft: Et ipfis diceiitibus j Domirie, tii liguntur: 8c uterque pro legum quibus prse-
13 es °lui fecifti cslum & terram 8c mare 8c om- rant neceffitate, prsfentis fus adhibuit offi_
5 nia <]ll£e m fiinc i <Iui Per. os PaCris noftri dum. Qui autem impio irreligiofoque confij
David fandi pueri tui dixifti , Quare fremue- lio multis convenfibus adversüs Dominum
runt gentes, & populi meditati Junt inania | * Ad- tradabant, lii principes conveniunt in unum:
fiiterunt reges terra , & principes convenerunt in F frequenter fcilicet in domum Caiphs omni-
* E regione vocabuli hujus Erafmus adferipfit : Alittr fentit
Hieronymus. Ex ipfa tarnen Hieronymi eonfeflionc epift. i<ji. ad
Pammach. editio l x x . vires obtinuit in Ecclefiis, velquia prima
& ante Chrifti adventum , yel quia ab Apoftolis ufurpata. Eji
auéVoritatcm
quhl pi
commendat Irenæus lib.
1 prodierit ab ipfis fudsis multhm a
- w , .........tempora adventus Donoftri,
ut nulla relinquaturfufpicio ne morem nobis gerentes fudsi
__ti fint. Hai—
hom. j. in Matth, quèd tot :
Dominici adventus tempora
dicentur. Et ut Hieronymi
non alio fané refpexerit, cùi
Septuaginta nihil in fa ' "
plurimi facit Chryfoftoi
pariter ad interpretandum ante
ccedentcs ab omni fulpicione vin-
:ibis notulam hanc cfaudamus,
praefät. in 4. Evangelia ait, Boft
poteft immutari vel perverti, quin
b Non fatis prudenter rurfum lue Erafmus ; Fabula de cellulis
Septuaginta : cum nullum fiat verbum de cellulis. Verum etiam-
fj hie nonnihil defit, quod ex penuria mff. refarcire nobis non
Iicuit : ex fubjeftis tarnen evidenter colligitur, hxc de facris
Iittcris mterpretanda effc, qux ante Chrifti difpenfationem feriptx,
diligenti deinde ac religiofa cuftodia confervatx , & poft
cjufdem refurredtionem cum l x x. interpretum editione collatx
ruermt,eilque confonantes repertx. Qucm porro intelligemus tex-
tum ilium cum editione l x x . collarum , nifi hebraicum ? ma-
xim^ cum hoc Hilarius adnitatur oftendere, Paulo apud Gentiles
fuos licuifle Scripturam juxta hcbrxum textum laudarc,
etiamfi ipfe ecterique Apoftoli alias juxta editionem l x x . earn
in medium proferre foleant. Unde hie locus maxime favet he-
braico textui, cui una cum editione lxx. proprer prxrogativam
dodtrinx & xtatis conccdit Hilarius indiffolubilem audtoruaccm.
/ c L*pf. & Par. confonare : renitentibus Bad. Er. 8c -mff Si
autem , ut fuperiori nota oftendimus , de hebrxo textu atque
l x x . fermo eft ; intelligenda eft hxc confenfio in prxeipuis
fidei noftrx my fieri is-. In aliis enim minoris momenri rebus textum
utrumque inter fe diftarc , ex fide eorum qui hebrxam
linguam callerent, obfervat Auguftinus Quxft. 169. in Gen. ac
1. 1 . dc Confenfu Evang. c. 6 6. & nemo eft qui neget.
d E*pf- & Par. hie & dcinceps, prsfidit. Antiquam ledtioncm
prstoris rcvocamus ex Bad. 8c mff.
I I ;