inteUi^eretur efle quam Dominus $ qui & poftea A da -, cujùs profeffio ifta fit intelligènda, de-
fibi lèrvientes novo eflet nomine muneraturus, monftrant, Ait enim, P'alum appatui non inter- £ƒ„;
Chriftia-
num nomen
novum,.
& non ignoraretur 8d in prophetis locutus efle,
Sc piorum atque impiorum judex futurus ? Myfterium
itaque fermo reliquns * evangelici fa-
cram'enti, ne quid in Domino dicente Sc in
Domino interficiente ambigi poflit, explicuit:
Servientihus verb mihi vocabitur nomen novum,
quod benedicetur fuper terram. Omnis hie futuri
temporis fermo eft. Et quod eft hoc novum
rogantibus me , & inventus film non quarentibus 8* *•
7»«?. Dixi, e Ecce fum genii qui non invocaverunt {
nomen meum. Extendi manus meas tota die ad
populum diffidentem & contradkentem. Anne im-
pia furtiva: pradicationis falficas in obfeuro
eft, Sc Deus verus ignorabitur qui hsec loquitur
? Rogo s quis apparuit non interrogantibus,
Sc quis inventus non quarentibus ? Et quis
nomen reli<rionis, quod benedicetur fuper ter- B gentium eft, quæ non invocaverunt antea no-
Si à fæculis Chriftiani vocabuli
beatitudo umquam fuit, nunc novum non eft.
c S in verô hoc * fanctificatum pietatis noftræ
in Deum novum nomen eft, hæc profeclô pro-
feffionis novitas cæleftium benedidionum mer-
ces fuper terram eft.
Qnod de 30. Jam v erô totius fidei noftræ confcien-
S« 'en in" t^lm ^equens fermo confirmât, dicen s, Et be-
dumEt be- nedicent Deum verum, & qui jurant fuper terram
men ejus i Et quis die tota manus ad diffidentem
Sc contradicentem populum extendit ?
Confer cum his fascrum illud 8c divinum Deu-
teronomii Cànticum, in quo fuper non deos Dum
Deus exacerbatus, fuper non gentem Sc gen-
tem ftultam in zelum f incitât infidèles: 8cin-
tellige quis ß manifeftus fit ignorantibus, &
quis proprius ufurpatur alienis 4 8c quis manus
faas ante diffidentem contradicentemque pojurabunt
in Deum verum. Hi cerrè benedicent C pulum , configens cruci^chirogfaphum eefifti
Deum verum, quorum in Dei fervitute novum
nomen eft: turn deinde qui jurandus erit Deus,
Deus verus eft. Anne ambigitur quis juretur,
quis benedicatur, per quem novum ipft fervien-
tibus benediclumque nomen fit ? Confiftit me-
cum adversüs impiam tuam , lueretice , prar-
dicationem abfoluta fermonis ecclefiaftici fi~
des, novi per te Chrifte nominis, Sc per fer-
vitutis d profeffionem benedi&a: ex te fiiper
anterioris, expandit, Hîc namque prophetæ
Spiritus dixit per continentem fibi in ordine
connexumque fermonem > Servientihus verb mibi tyuJ
Notabitur nomen novum, quod benedicetur fiiper terram
, & benedicent Deum verum : & qui jurant fiiper
terram 3 jurabunt in Deum verum.
$2» Hæc fi ftultitia atque impietas hæretica, Efaii
ad fallendum ignorantes fimpliciorefque, difta |||
eflè ex perfona Dei patris mentietur, ne in î
terram nuncupationis, te verum Deum jurans, D Deum filium di&i hujus intelligentia iufeipi ||
Idem ex
fuperiori-
bus prophe
tar diet is il-
luftratur.
Omne enim os credentium te, Chrifte, Deum
loquitur. Omnis credentium fides te Deum jurat,
Deum venjm effete confitens,Deum verum
efle te prjedicans, Deum verum efle te confcia.
31. Quamquam igitur omnis hie propheti-
cus fermo nullam reliquerit difficultatem, quin
Deum fignificafle intelligatur , Sc cui per novum
nomen ferviatur , Sc per quem ejufdem
nominis in terris benedi<5fca fit novitas, Sc qui
poflit : audiat mendacii fui ab Apoftolo Sc dotiere
gentium reatum, omnia hæc ad fàcra-
mentum paflîonis dominicæ Sc evàngelicæ fidei
tempora prædicante, tum cùm infidelitatem
Ifrael adventum Domini in carnem non inteh
ligentis exprobrat. Ait enim ita : Omnis ehiin, «*i
quicumque invocaverit nomen Domini, falva-
bitur. Quomodo invocabunt eum in quem non “
crediderunt ? Quomodo autem credent ei «
benedicatur Deus verus, 8c qui juretur Deus E quem non audierunt ? Quomodo autem auverus
5 qua: omnia fecundüm temporum pleni-
tudinem Ecclefia: fides piä in Dominum Chri-
ftum religione profitetur : ( Sc ita fe in eo pro-
pheticus fermo coaptavit, ut fignificationem
perfona alterius adjedione pronominis non
novaret. Si enim addidiflet, te Deum verum,
referri ad alterum dicentis fermo potuiflet:
fed cum ait, Deum verum, fignificationis in-
telligentiam penes loquentem reliquit:) Sc
dient fine pr^dicante ? Quomodo autem prx- «
dicabunt nifi mifli fuerint? ficut feriptum eft: E/iV
h Quam fpeciofi pedes eorum qui annuntiant «
pacem, eorum qui annuntiant bona \ Sed non «
omnes obediunt Evangelio. Efaiasenimdicit, e/mi
Domine , quis credidit auditui noftro ? Itaque « 1
fides ex auditu , auditus autem per verbum ‘. « I
Sed dico, numquid non audierunt ? Immo in «
omnem terram exivit fbnus eorum, 8c ad ter- <
quamquam quem præfenS fermo fignificet, E minos orbis k verba eorum. Sed dico, Num-«
non ambigatur j tarnen connexa luperiùs di- quid Ifrael non feivit? Primus Moyfes dicit, «
* Pot eft hoc ica intclligi , UC myfterium evangelici facramenti,
reliquus prophets fermo explicucrit. Vel ctiam prophcticus fermo
dicitur evangelici facramenti; quia in eo continetur, quod ad Evan-
gelium attinec, feu in illo velatur, quod apertius in Evangelio re-
velacum eft.
b Vat. baf. mf. nomen benedicium umquam fuit, nunc novum nomen
eft. Carnut. cum uno Colb. antea beneiiBio umquam fuit,
nunc novum nomen eft. Bad. Sc Er. antea beatitudo numquam fuit,
nunc novum nomen eft. Melius alii libri, nunc novum ( fupple vo-
cabulum ) non eft. Nam ex non facilè fa&um eft nomen.
c Editi excepto Par. fanftificatur > turn Er. Sc Lipf. pittas noftra
in Deum: renitencibus mff.
4 Vat. baf. mf. hie add it Tut.
e Primus Erafmus de fuo hie pofuit, ecce adfum: quod retinens
Lipfius propria au&oritatc deinde vulgavit, gentibus qua non invocaverunt.
Neutrum in Par. corre&um eft : quam vis in omnibus
müT. legator, ecce fum genti, qui Sc c. confentiente grace , iSV
Shot, 9i : neque aliud permittente Hilarii interpretatione,
qua illud ecce fum genti, perinde cxplicat atque, pertineo jam ad
f Exemplar Vat. baf. incitatus, infidelis tu vide & intellige. quod
Sc habet Carnut. a fecunda manu. Hujus potior erat leftio prima,
quam habent quoque alii libri, confirmatque facer textus.
t Editi, manifeftus fit. Poftea Erafmus , pro quis proprius, ad
marginem appoint , Forte quis propiiss locum Elaix, Ecce futn
genti, qui non invocaverunt, ab iplo ut iuprä monuimus nonm-
hil corruptum, non percipiens lie ab Hilario intclligi, quafi t Jam
Deus fum iis proprius, quibus antea cram alienus , wu qui tae
non invocabant. Neque felicius paulo pbft expungit, pro expandit,
legendum conjedtat, quafi hoc verbum ad chirographutrf referre-
tur , non ad manus, quas in cruce Chriftus extendit.
b In mf. Carn. a prima manu, quam veloces pedes.
» Removimus hinc verbum Dei, veterum librorum auftoritate.
k In vulgacis hie addicur terra.- quod abeft a mff.
> Ego incitàbo vos m n'ön gentem, in gentem A Bjljl Deum itaque hemini vifum, unigenituS Prcffms
> infènfacam exacerbabo vos, Efaias autem aü- filius qui in finu Patris eft enarravit. Aut difi nifum^ab
> det Sc dicit ^ Apparui autem his qui me non
>a quærunt, inventus fum iis qui me non inter-
, rogabant. Ad Ifrael autem quid dicit ? Tota
» die extendi manus meas ad populum non audientem.
fblve Unigeniti enarrationem -, aut crede qui Eiau Deum
vifus eft, qui apparuit non intelligentibus fe ,
b 8c fa&us eft gentium non invocantium fè, Sc cffc.
expandit manus ante populum contradicen- h
tem : ita tarnen ut Sc fervientibus fibi nomen
b Qms cæli circulos, incertum incorporeus
an corporeus, egreffus, fidelior Paulo novum vocetur, Sc in terris Deus verus bene-
diftorum propheticorum interpres exftitifti ? dicatur atque juretur. ' Prophetia loquitur,
Quis inenarranda cæleftium myfteriorum au- Evangelium teftatur, Apoftolus inten>retatur.
dièns facràmenta Sc tacens, majore hæc fidu- B Ecclefia confitetur, Deum verum efle qui vicia
revelatæ tibi à Deo feientiæ prædicafti ? fus fit j cùm tarnen Deum patrem vifüm nemo
fateatur : 8c eè hæretici furoris prorupit infa-
nia, ut dum confiteri fè fimulat, denegaret.
Negatenim novo confeflionis k impioque con- Hserctîco-
filio j 8c arte fubdola fidem dum mentitur, rum “e-
eludit. Cùm enim confeflo uno Deo eodem- fohis!”"
Quis ad plenitudinem dominicæ paflionis cru-
cire/ervandus, antea in paradifum raptus eva-
dens, meliùs de divinis Scripturis eleftionis
vafe docuifti, hæc nefeiens dicta geftaque eflè
à Deo vero, Sc ad intelligentiam Dei veri à vero
ejus 8c ele&o Apoftolo prædicata ?
___________ que vero 8c folo jufto, folo fàpiente, folo in- k
-N i f i forte Apoftolus di&is propheticis demutabili, folo immortali, folo potente, fub-
non c ex prophetiæ fpiritu ufurpatis, temera- jicitur Sc filius in diverfitate fubftantiæ, non ex
rius alieni fermonis interpres eft. Omnia qui- C Deo natus in Deum, fed per creationem fuf-
dem per revelationem Chrifti Apoftolus dicit : cèptus in filium, non naturæ habens nomen,
fed Eiaiæ difta ex didis Efaiæ ipfius novit. In : fed adoptionis fortitus appellationem j necefle
* . . . eft ut his omnibus careat Filius, quæ ad privilegium
fblitariæ in Pâtre majeftatis funt præ-
dicata.
35. Nefcit hæretica perverfitas unum Deum Ariani u-
verum noffe Sc confiteri} 8c extra impietatis
fènfixm, confeflionis hujus eft Sc fides Sc in- fciunr. cm.
exordio enim fermonis ejus, in quo Deus ye.
rus a fervientibus fibi benedicendus atque ju-
• randus eft, base prophets oratio legitur: A fa-
culo non audivimus, nec oculi noftri viderunt Deum
prater te, & opera tua d qua facies exfpeSiantibus
ir mifericordiam tuanu Loquitur Efaias , praster
* hunc fe neminem Deum vidifle. Vidit enim
_________ telligentia. Priùs confitendus eft 1 Pater Sc Fi- 1
gioriam Dei , cujus e prænuntiaverat myfte. Dlius, ut unus verus Deus poflit intelligi : 8c
rium corporations ex virgine. Ac fl tu hære- cognitis facramentis falutis humanæ, quæ in
rice ignoras , quôd in ea gloria unigenitum nobis per regenerationis virtutem in Pâtre 8c
Deum viderit 5 audi Johannem evangeliftam Filiom confummantur ad vitam , legis 8c pro- m
dicentem, Hæc autem dixit Efaias , quando phetarum funt myfteria confequenda. Unum
viditf honorem ejus, 8c locutus eft de eo. Hinc Deum verum non- apprehendit ignara evanapoftolicis
hinc evanaelicis, hinc propheticis gelicæ Sc apoftolicæ prædicationis impietas.
dictis , impie hærerice , concluderis. Efaias Cujus quamvis intelligentiam, ufque ad abfo- ^ udeu°-
enim Deum vidit5 8c cùm feriptum fit, Deum lutiflimam veræ pietatis profeffionem, ex ipfis rioril“upsennemo
vidit ß umquam , nifi unigenitus filius, "eorum doftrinis præftabimus j ut indivifus at- bcispræftiqui
eft in finu Patris, ipfe enarravit } Deum E que infeparabilis, non ex perfona, fed ex na-
tarnen propheta vidit, Sc gioriam ejus ufque ad tura, fubfiftens ex Pâtre Unigenitus intelliga- ftandum.
invidiam propheticæ dignitatis adfpexit. Nam tur j 8c per id unus Deus fit , quia ex natura «
in judicium mortis ob hanc caufam à Judæis Dei Deus fit : tarnen ex propheticis dnâis peraftus
eft. fedæ hujus unitatis fides eft ° exftruenda, 8c o
4 Editi yqutrtbant: repug^iaftcibüs irtff. |
b Bad. & Er. cum unico inC. Colb. minim* auftoritacis, ß u is I
in tertium ctlum incorporent an corporeus ingrejfus. In edit, aliis re- I
tentum eft verbum ingrejfus, quod Sc habuit mf. Cam. a pnma
manu. At à fe cu n d a conlcntiensKfiis mff. habet, egreffus. Palam
eft hîc refpici Pauli raptum ufque in tettium cslum : ( qui qtlidem
in Pial. IJ g n. 10. fic exprimitur, Citm raptus ad ctlos eft : ) mox
veto ubi fubjicitur, Quit ad plenitudinem Sc c. alludi ad h*c Colof.
1 . 14. Adimpleo ea qua défunt pajjtonum Chrifti. Ita in his Hilarius
adverfarium cum Apoftolo comparât, ut qu* Pauli funt, iu
ilium conferre videatur.
* Quidam mff ex propheta fpiritu:
d Editi, quafacis ; relu&antibus mff. & gr*co à' mciaosc.
e Apud Bad. Sc Er. pronuntiaverat : malè. In codicc autem Vat.
baf. prtnuntiabat. In aliis vero libris pranuntiaverat : ycriùs. Tum
excufi, myfterium incorporations. Elegantiùs mff. myfterium corporations.
Ut autem Hilarii argumentum apertiùs pateat, fic uno
fyllogifmo poteft comprehendi : Efaias vidit Deum 6 . i. Vjdi Dominum
fedentem, See. acqui non aliam Dei perfonam prater quim
Eilii vidit 64. 4. Sec oculi noftri viderunt Deum prater te: Filius
igitur eft Deus.
f In vulgatis, gioriam: à qua voce non abhorrer Hilarius. Re-
ponimus tarnen honorem ex fide mff.
e Ab omnibus fere mff. hîc abeft umquam, fecus vero lib. $. n.
4»- & lib. tf.n. Q_uod pag. 8 ƒ a. not. h. obfervatum eft, D«nomine,
ubi h*c vox fimpliciter occurrit, Patrem ab antiejuis intelligi
feiere , maximè in hifee Johannis verbis locum habet. Sic
porro Hilarius ratiocinatur : Elaias ex Johannis teftimonio Deum
vidit : at Deum Patrem à nemine vifum Johannes idem teftatur :
vidit igitur Efaias Deum Fiiium.
h Editi cum pluribus mff. & palam faBus eft genti noninvocanti
fe. Exemplar Carn. faBus eft in medio gentium Sec. Verius vetu-
ftiores mff. Colb. Remig. & Germ. faBus eft gentium non invocantium
fe , fupple, Deus proprius.
‘ Sic mff. At editi, Propheta. Nota hîc non modo ex propheticis
, evangelicis, apoftolicifque teftimoniis fidem adftrui, fed
ctiam ex Ecclefix confeifione.
k In codice Vat. baf. adjiciturfua. Hie indicatur epiftola Aria-
norum ad Alexandrum.
1 Exemplar Vat. baf- verus Pater : quod cùm hujufmodi additions
alibi habeat, ab interpolators manu temeratum fufpicari
eft. Cur in hxrcticorum fenfum non cadat Deivcri cognitio, fic
ratio redditur lib. 8. num. 6. Ckm fapientia Chriftus f it , necejfe
eft ut extra fapientiam fit , qui Chriftum aut ignorât aut edit.
» Hîc Spiritus-fandtus fuerat nominandus , nifi tota effet nunc
de Patrc & Filio controvcrfia. Sed fufpicioncm nullam relinquit
libri i. exordium.
n Illud eorum fic referturad evangelies & apoftolicafradicationis,
perinde ac fi diâum effet, evangelicorum & apoftolicorum prtconum.
Deinde non intelligendus eft Filius à Patre eciam ex perfena di-
vifus ac feparabilis, nifi quatenus hoc tantdm fonaeperfon* utriuf-
que diftindtionem.
o In vulgatis, aftruenda. In mf. Carn. a prima manu ,ftruenda ;
à fecunda autem, infiruenda , unde Sc in unum Colb. tranfiit
eadem ledtio. Aptiùs in ceteris, exftruenda.
K k k ij