Colberrime bibliothecae mf 8zj. quem cum aliis bene multis humaniffime nobis
fuppedicavit numquam latis pro lua comitate laudandus Stephanus Baluzius ei-
dem bibliotheca: prxfectus. Porro quamvis non careat hie codex mendis , qua:
imperitis exictiptoribus non rare aceidunc; nullum tamen habet, quod a feiolis
immiflum fulpiceris. Hoc in eo mf notatu dignum , quod cum ad ealeem cu,
jufque libri lubjiciatur Hilarii nomelt, nufquam occurrat nifi nudum & honori-
fico quolibet titulo deftitutum, v. g. Explicit Hilan liber primus, Explicit Hilari
liber fecundus , nufquam fanfti: quo tamen titulo cum ab Hieronymo , Augufti-
no & aliis ■, turn in laudato Vatican* bafilic* exemplari infignitur. Quod argu-
mento eft , eum vel ex ipfe Hilarii autographo, vel ex alio exemplari, quod Hi-
lario adhuc fuperftite feriptum fuerit , lumma fide fuifle exferiptum.
17. Longum eflet, forfitan Sc fupervacaneum, de -ceteris mlC fingillatim dif-
ferere. Hoc eerte aflerere liceat, nihil nos non egifie, quo plures ac prsftantio-
res compararemus ; neque etiam labori pepereifle vel tempori , ut quid in iis ,
quid in vulgatis pneponderarct , dijudicaremus. Et ad libros quidem de Trini-
tate nihil nobis amplius defiderandum videri, eonfirmavit codex infignis ecclefise
S. Martini Turonenfis ab annis circiter mille deferiptus : ex quo cum van* le-
ctiones , libris illis jam paratis & caftigatis led nondum prelo (ubjedis , mill*
eflept, ne una quidem inventa eft prius vulgatis prsferenda , quam non jam ex
aliis revpcaflemus.
18. Quanto autem ftudio m l copiam ubique conquifierimus , teftes funt
Germani , Britanni atque ItaH , quorum opera exterarum illarum regionum
bibliothecas luftravimus. Quod nobis cenfuimus praeftandum , non tantum
Ut edita Hilarii feripta priftin* integritati fir* reftituere , fed & e latebris erue-
re nondum edita valeremus. Latere enim multa certilfimum eft. Et plalmos
quidem fi non omnes , certe multo plures , quam quorum Tractatus exftant,
enarratas ab eo fuilfe fpeciali in eofdem Tradatus pratfatione evincetur. Gaffia-
nus prsterea & Alcuinus prommium ipfius laudant in Matthni Commentarium.
Et ab Hieronymo in ferie Operum Hilarii recenfentur liber ad prxfeclum Saluftium,
five contra Diofcorum , liber hymnorum , (ftft myfteriorum alius, liber adverstis Zlrfa-
cimn (pfi Valentem , TraHatus in Job , quos de graco Origenis ad finfum tranfiulit,
epiflolx ad diverfos , & , ut a nonnullis audierat, in Cantica Canticorum. Libri ad-
versus Uriacium Sc Valentem fuperfunt tantum fragmenta i ceterorum nihil,
aut prope nihil. Sed de fingulis nonnulla obfervare juverir , quo valeat quit
que vel oblata dignofeere , vel relpuere fallb Hilarii nomine perfonata,
III. De Hilarii Operibtis qua excider ant.
Liber eon- 19. Qualis Hilarii ad Saluftium liber , cujufve conditionis Diofeorus fuerit,
treDioco- epift. 84. ad Magnum explicat his verbis : lire pi libello, quern fcripfit
contra Diofcorum medicum, quid in litteris pojfet oftendit. Quibus fi addideris quod
de Saluftio narrat Theodoretus lib. 3. hift. eccl. c. n. eum, ethnicum liedt, Julia-
num tamen a crueiandis Chriftianis quantum in fe erat deterruilfe , ac tandem
hoc ei arte & induftria perfuafifle , quod primum verbis non Valuerat ; facile
alfenrieris, hunc librum minime inferibendum efle adverstis SaluSlium , ut in vuL
natis Hieronymi obtinet , fed , ut in exemplari Corbeienfi litteris Merovingicis
mripfo , ad Saluftium ; ad quem ut natura mi tom & humanum confugerit Hila-
rius adversus nequitiam Diofeori, qui forfitan crudelior Juliani jufia propenfius
ex&queretur. Hinc quoque conficitur , eumdem libellum Juliano rerum potien-
te feriptum efle.
Hymno- xo. Illius autem Hymni qua de re tradfaverint, breviter perftringit Concilumhbet.
jjum Toletanum iv. can. 13. ubi ait, Nonnulli hymni humano ftudio in laudem Dei,
atque Apoftahmm (Jr Martyrum triumpbas compofiti efie nofeuntur , ficut hi quos
beàtijfimi Dottores H i l Ajti us atque Ambrofius ediderunt. De iifdem Hieronymus
præfat. in lib. 1. Comm, ad Gal. hoc unum indiçat, quod Hilarius latina eloquen-
ti« Rbodanus, Gallus ipfe,(Bp PiBavis genitus ,in hymnorum carmine Gallos indociles
vocet. Sed cùm Ifidorus Hifpal- lib. i. Off. eccl. c. 6. hoc ei laudis tribuit ’ quod
hymnorum carmine clarmt primus, m unos Latinos refpexiflè intelligendus eft.’ Nam ^nHila'
& in hoc genere longe ante Hilarium ckruerunt Afeetæ iftiy fie quibus Eufebius p/S
lib. z. hift; e. 17.* h*c ex Philone 4eferibit ; Hon folilm contemplation1 vacant • ; fell fcnpklK‘
etiam cantica hypinofque ad laudem Dei componurqt omm metrqrum ac modulationum
genere. Arianis quoque ab ipfo ortu luo follemncm fuifle hymnorum cantum te-
ftis eft pereelebris ilia Arii Thalia, in qua Athanafius Or. i. conn Arian. pam 310.
Arium perverfa fua eommenta inferuifle memorat. Magiftrum imitati di&puli
hymnos apte ad luam hærefim compofitos alternatim ceqinerunt. Quod cum L‘b'
Arcadio Imperatore, Gain* potentiarreti, pub lice aefemma cum licentia præfta- soum. u.
rent ; veritus Ghryfoftomus , né quis ex fimpliçipribus -, hujufinodi canticis,ab
Ecclciui abftraheretur , quofdam ex cathojica plebe eis oppofiiit , qui majore
cum pompa & apparatu hymnos decantando Arianorum ftudium fuperarent.
Soçratis aé Sozomcni , a quibus iiac accepimus, fi expendantur verba 3 publica- ^“PPlica:
rum lupplicationum feu proceflionum confuetudo , in feftis ac Dominicis diebus “ «m‘‘
ufitata, hinc nata elfe facile exjftimabituri Quamquam hujufinodi ritum jam tartbp?
veterem appellat Ambrofius epift. nunc 40. ad Theodof n. ns. ubi Monachis à
Valentinianis prohibitum elfe memorat iter , quo pfalmos canentes ex confuctudine
ufuque veteri pergebant ad celebritatem Machabxorum Martyrum. His obiter obfer-
vatis, ut ad Hilarium reverramur, <fi>rté etiam ipfe inter Arianos relegatus , cum
bymnorum ufem, quo illi ad harefim fuam infinuandamabutebantur,adveram
fidem ac pietatem animis fidelium injiciendam & fovendam commodiflimum
judicaret, ad hymnos fcribendos animum adjeeit.
zi, Eerum feltem nonnullos in ecclefiaftjca Officia fufc.eptos elfe valde probaz
bile eft. Erafimis hymnos de S. Johanne Baptifta & de Cruce Hilarii elfe con-
jedfatfed hujus eonjeclüræ fea: nullam affert probationem, & hymnos de Cruce
nominatim cohftatefle Fortunati. Hymnum Gloria in excelfis ab illo audhim & n114™“
conlummatum elfe tradunt Alcuinus vulgatus lib. dq div. Off c. 40. Remivius ’x- -
Autiffi lib. 1. de celebr. Miff*,Hugo Vid. lib.z.deSacrami p. 9.c. 9. & Honorius a*«p5
Auguftodun. lib. i. de gemma anim* c. 87. idqueà pluribusita exiftimari fatetur °°°..u"°s
Innocentius III. lib. z. .lnyft. Mifl* c. io. quamvis ipfe Telelphoro hanc gloriam
.tribuar, Et quidem ut hymnus angelicus in mifla caneretur, à Telelphoro Papa
inftjtutum efle feripferunt Anaftafius Biblioth. in ejiis vita , Valafeidus Strabo de
iebus eccl. c. zz. Amalarius Fortunatus 1. 3; de; Off eccl. c. 8; & yulgatns Alcuinus
de diy, Off c. 39. Sed cum prtecedentibus a-bfque negotio ea ratrone conci--
liari queunt , ut Telefphorus quidem verba AngelOrum in miflà cani inftituerit,
quomodo re vera in Liturgia S, Jacobi ter dicuntur 3 fed reliquà auftorem ha-
buerint Hilarium; Neque contra priorem opinionem quidquam conficitur , aut
ex libro Athanafii de Virginitate , in quo hymnus hie integer memoratur, autex
lib-. 7. Conflit. Apoft. c. 47. ubi exftat ex folido deferiptus. Hunc enim confiât
pluribus poftmodum auétum elfe , ilium auteiti Athanafii elfe minïmé liquet. Sed
neque adeft audoritas fetis antiqua , .qua Hftario eum hymnum adfetibamus,
quem Concilium Toletanum iv . can. 13; indefinite tràdit ab ecclefiafticis aucto-
ribus elfe compofitum. Ejufdem hymni, non autem âüdoris , mentio habeturin
Régula S, Csfarii Arelat. c. zi.
zz. De audtore hymni Te Deum non minus diverfie fent fententi*. ,Qui ilium Hymnum
ab aliquo S, P. N. Benedicti difeipulo compofitum exiftimavit, quia in illius Re- d'ASit
gukc, 9 -præceptum-eft ut figulis Dominicis cantetur,refutaturexCæfari'i Benedi- Abb“'
d o squalis , immo etiam paulo feperioris, Régula , in qua idem hymnus cap. zi.
memoratur. Qjjæ autem Ambrofium Sc Auguftinum audores illius facit vulgi