a bufque prædicationis Veritas1 exfulabit, Lo-
Hikriusin qUemur enim exfulesper hos iibros, 6c fermo
ber à c k - Dei, qui vinciri non poteft , liber excurrer,
t«s. de hoc eodern apoftolicæ prophetiæ adfho-
nenstempore: ut cùm auditüs veritatis impatiens
deprehenditur , 8c fecundùm defideria
lïumana coacervati magiftrireperiuntur,jam
de tempore non ambigatur ^ fed in eo coexfu-
lare, exliilantibus fanæ fidei prædicatoribus,
veritas intelligatur. Ac de temporibus, non
queremur; quin etiam gaudebimus, quia-ini-
quitas fe per hoc exfilii noftri tempus.ïoften-
derit, quo veritatis impatiens fanæ doctrinæ
prædicatores ,ut{ècunaùm defideria fiia çoa-
cervet fibi magiftros, relégat : exfilio noftro
lætantes 6c exfultantes in Domino, confti-
tilTe in nobis plenitudinem apoftolicæ prophetiæ.
Quàm 5* Superioribus igitur . libellas finceræ , ut
cjutè le arbitror, fidei Sc incontaminatæ veritatis pro-
^erbHbus" ^e^onem tenentes , quamquam fecundùm
libr'is! S humaiiæ naturæ confiietudinem nullus ler-
mo non fit obnoxius concradictioni, earn tame
n nos arbitrer totiùs refponfionis noftræ
moderatos eflè ratioùem , ut contradicere
quifquam nifi cum impietatis- profelîîone non
poffit. Eorum enim di&orum, quæ fecundùm
falfîloquii fui artem ex Evangeliis hæretici
præfumunt, ita demonftrata veritas eft, ut
jam in contradidione ignorantiam exeufare
non liceat, fed irreligiofitatem neceflè fit
confiteri. Earn quoque nunc, fecundùm fandi
Spiritus donum, temperavimus totius fidei de-
fa monftrationem, b ut ne quid ementiri laltem
Soiicmncs adyersùm nos criminis poflènt. Soient enim
gM jU ita de nobis implere aures. ignora ntium, ut
in Cacholi- nos allèrent negare nativitatem, cùm unita-
cos- : tem divinitatis prædi camus : 6c dicant folic
tarium à nobis per hoc, c Ego & Pater unum
foh. 10.30. Jumtis, fignificari Deum : ut innafcibilis Deus
d defeendensinVirginemhomo natus fit,quid
ad dilpenlàtionem carnis id quod ita ccepe-
rit, Ego i ad divinitatis fiiæ verô demonftra-
tionem fubjecerit}.& Pater, tamquam hujus
hominis fui pater effet j ex duobus verôcon-
fiftens, homine fcilicet 6c Deo, de fe locu-
Q.o:d hac- tUS f i t , UïïUm J\umilS. .
Sam de Sed nos Hâthûràtem fiibfiftentem fine
zrerna Fiiiî tempore proteftantes, prædicavimus Deum
gcncrano- filium non alienæ à Deo pâtre naturæ Deum :
3 In vulgatis, exulavit: cui verbo non lacis modcftèfubjunge-
rèt Hilarius, Loquemurenim, fe unum ex omnibus fanftismemo-
rans. Ab hoc jaftantiæ vicio lermoncm iliius purgat leftio mff.
exfulabit: ut -a® fxnciis ad fidèles veritatis amantes referatur, quibus
vèram doftrinam, iibrorum fuorum fubfidio, minimè exfulatu-
ram pollicétur.
b Ica mff. Editi vero, ut ne quidem mentiri. . criminis aliquid mm , . 1A . c In vulgaris hic addicut qttod feriptum eft.- refragantibus mff.
d Hæc leftio, quæ eft plerorumque ac finceriorum mff. integra
erit , fi verbuni reft rat hïc fuppleatur- In tribus mff. exftat ,auia
ad difpenfationem carnis fit quod ita St c. At in vulgatis abique
alla auftoritate habccur , quia ad difpcnfationem carnis pertinent id
quod ita See. Hîc notatur Sabcllii doftrina, eu jus invidiam in
Catholicos Atiani conferebant.
c Editi, excepto Par. unigerùtum: malè. Nam vocabulum difpa-
rem refertur ad nativitatem fubfiflentem, id eft , iubfiftentiâ à gi-
gnentc diftinâam : quæ Parri æqualis prxdicatur ratione gene-
rationis, non ratione innafcibilitatis.
f hoc eft, neque uuum cos effe ob fingularitatcm perfonæ, cui
A neque ex innafcibilîtate ïnnafeibili coæqua-
lerii,fed ex generatione * Unigeniti nondif.
parem : neque ununV eos effe ex geminatis
nominibus 6 unionis e fed ex nativitate natu- f
ræ : neque duos deos per diverfitatem generis
in fide eflè, neque rurfum fingularem s quia .
folum Deum, ubi facramentum/rDei Unigeniti
eft confitendum >, fed in Pâtre fignificari
atque elle Filium 6. dum in eo 6c natura Pa-
tris 6c nomen * eft , in ,Filio yerô Patreju *tcil
B intelligi ac manere, dum filius neque dici tut*,
poteftnifiexpâtre,neque eflè : viventisquoque
naturæ effe viventem imaginem, 6c con-
fignatam naturaliter Dei in Deo formamuf.
que adeo indifferentis poteftatis & generis,
ut in eo nee opus, nec lermo, nec vifus alie-
nus à Pâtre fit : led çùm naturaliter in fe
habeat aucloris fui imago naturam, per natu-
ralem quoque imaginem fuam auctor 6c ope-
ratus , 6c locutus, 6c vifus fît*
C 7. Atque h hanc quidem 6c intempora- i, i
lem, 6c inenarrabilem, 6c omnem humanæ
intelligentiæ fènfuni excedentem Unigeni- cmpos
ti generationem prædicantes , nati quoque
in.hominem ex partu Virginis Deifacramen-
tum docuimus : demonftrantes fecundùm dif-
penfàtionem carnis afliimtæ, turn cum fe ex
forma Dei evacuans; jformam fèrvi accepit,
infirmitatem habitus humani Dei non in-
firmaffe naturam, fed falva divinitatis in ho-
D mine virtute acquifitam eflè Dei ad hominem
poteftatem. Namque cùm ' in hominem Deus i
natus fit j nonidcirco natus eft,ne non Deus
maneret , lèd utmanenteDeo homo natus in
Deum fit. Nam & Emmanuel nomen ejuseft, M»ni,1,
quod eft nobifeum Deus : ut non defedio DeilJ-
ad hominem fit , fèd hominis profedus ad
Deum fît. Vel cpm glorificari fè rogat , non 7-)
urique naturæ Dei, fed aflumtioni humilitatis
hoc proficit.Namhançgloriam poftulat,quam
E ante conftitutionem mundi apud Deum ha-
buit.
8. Refpondentes quoque ftultiflimis eorum
profèflionibus, ufque ad ignoratæ horæ de- tau.5
fcendimüs demonftrationem : quæ etiamfi, fecundùm
ilIos,àFilio * apprehenfa non effet,ta»
men id ad contumdiam divinitatis unigenitæ
non pertineret j quia natura non. ferret,ut eum
nativitas rètroageret ad innafcibilitatis k in- t
initiabilem fubftitutionem , poteftati fiiæ
nomina geminata fint. Hiitc confirmacur quod pag. 8 8ƒ. not. d.
obfcrvavimus , Sabellium in Virgine unionem eatenus dividere,
quatenus incipicbat Dei ejufdem nomina geminare.
S Reftituimus quia folum ex potioribus mff. Çolb. Carn. Remig.
Germ. Sec. ubi ^ folum noii (olitarium fignificat, fed unum : hoc
eft, neque quia prædicavimus unum ac folum Deum, ideo prædicavimus
fingularem ac (ôlitarium ; fi quidem unigeniti Dei con-
feftio, ut non duos generc diverlos , ita nec fdlitariùm recipit.
h Aliquoc optima; notx mfl. atque in hanc.
• In vulgatis, in hominr; ficque alias legit Hilarius, putalib.
f . n. 18. & lib. 9. n. 4. Hic tarnen auftoritate mff. reftituimus
in hominem, quod & paulo ante habent editi, ac magis congruic
cum fubnexis , natus in Deum fit.
k Aliquot mff initiabilem fubftitutionem : mcndosc. lninitiabi-
lem fubftitutionem vocat earn fubfiftendi rationem, quæ omnis prin-
cipii expers fit. Concedi nequit Patrem poteftati fuæ quidquam
refervaffe, nifi Filius ipfi inxqualis concedatur. Vcrùm hîc Hilarius
non tam ex fùa quàm ex Arianorum fententia loquitur : in
qua Filius non fimpliciter négctur lcire, fed eatenus nefeire di-
catur, quatenus non innafcibilis effe intciligicur.
pâtre momentum deflniendi adhuc diei ad de- A fimilitudinem exæquatæ ad Deum in Unige;
monftrationem audoritatis innafcibilis refera
vante S neque in eo infirmam intelligi poflè
naturam j in qua tantum ineffet ex nativitate
natuné, quantum implere poffet perfe&a na-
tivitas : neqüe ad difFerentiam divinitatis uni-
cenito Deo ignorationem diei 6c horæ depu-
tandam, cùm ad demonftrandam adversum
hæreticos Sabellianos innafcibilem in Pâtre
atque ininitiabilem poteftatem , innafcibilis
niti nativitate naturæ : quæ infirmitatem di-
verfitatemque fuam & deprecatione calicis *
6c defolafcionis querelâ, 6c d commendationis d
confeflione teftetur.
io. Ac primùm ante quàm ex his ipfîs didis
demonftremüs t nec metuendi de fe in eum
infirmitatem incidiflè aliquam^nec dolendi: muiffe,
quærendum eft quidnam videatur timere po-
tuiflèj ut in eunl formido intolerandi doloris mendam.
hæc in eo fit poteftatis exceptio. » Sed quia B c incideriti Et puto non alia hîc ad timendum,
hanc nefeitæ diei profeflionem, non ignora
tionis effe infirmitatem, fed tacendi difpenfa^
tionem docuimus : b expurganda etiam nunc
eft omnis impiæaflèrtionis occafio, 6c omnes
hæreticæ blafphemiæ tranfeurrendæ fîmt præ-
dicationes^ ut veritas Evangelii per ea ipfa
quibus obfcurâri Videtur eluceat.
Volunt enim pleriquee eorum eX paffio-
' métu & ex infirmitate patiendi, non in
quam paffionis 6c mortis, causa prstcenditur.
Et interrogo eos, qui hoc ita exiftimant, an
ratione fubfiftat, ut mori timuerit, qui omnem
ab Apoftolis terrorem mortis apellens,
ad gloriam eos fit martyrii adhortatus , di-
cens , Qui, non accipit crucem fuam & fequitur uatth. 10.
■ me3 non eft me dipius : & qui invenit animam J 8 -
fuam, perdet illam; & qui perdiderit earn propter
me, inveniet earn* Cum enim UJJ .........——— j----------7 ----- --- j • . jp. ro eo mo. ri. v.i»ta
natura eum impaflibilis Dei fuiflè : ut qui ti- C fit \ quid ipfe in mortis facramento doluille
muit Sc doluit, non fuerit vel in ea poteftæ
tis fecuritate quæ non timet, vel in ea Spiritus
incorruptione quæ fion dolet j fed inferior
ris à Deo pâtre naturæ,Sc humanæ paffionis
trépidaverit metu, Scadcorporalis poeriæ con-
gemuerit atrocitatem. atque hac impietatis
fuæ aflèrtione nitantur , quia feriptum fit,
Tiiftis eft anima mea ufque ad mortem v 6c rurfum
, Pater^fi po.flibile èft, tranfeat calix ifte k
exiftimandus eft,.qui pro fe morientibus vitam
rependat i Et chm hon timendos effe qui cor- ibidem is.
pus occiderent monet j ipfum ilium morsf ad f
timorem paffionis corporalis exterruit ?
ii. Turn s deinde quem dolorem mortis g
timeret, poteftatis fua: libertate morirurus i Q.uan? &
Humano enim generi vine mortem aut vis pc°"JeCum
exterior, id eft, febris, vulneris, casüs, rui- rcviviiccn-
n x , degraflata in corpus accelerat 5 aut ipfa JjPotcfta'
• ’fed 8c ilYud, Deui meus, Deus metis , quare D natura corporis noftri fenio in earn ipfam mor-
•me dvrehquifti l hoc quoque adjiciant, Pater,
commendo in mams tuas fpiritum nieum. Has
enim omnes piæ fidei noftræ profeffiones ad
impietatis fuæ rapinnt üfurpationem : ut timuerit
, qui triftis eft, qui Sc transferri à fe
calicem deprecatus fit -, ut doluerit, qui dere-
liftum fe à Deo in paffione conqueftus fit 5 ut
infirmus quoque fuerit, qui fpiritum fuum
Patri commendaverit. nec anxietas admittat
» Erafmus hîc infcrucrat : per quam patuit Verbi profejftonem ad
confummandi hominis facramentum pertinere : ut qui infirmitans no-
ftras portabat, infirmitatem quoque fibi humane, ighorationis ajTu-
mcret : atque ita diem nefeire fe diceret, ut fepulcrum Laxari nefeiebat,
d* attrecl.intern veftis [us. firnbriam mulierem ignorabat : tam infirmas
ad feiendum, quàm infirmus ad flendum.fub lafiitudinis & fitis ,
d* inedis officio i nefeientis etiam nin dedignatus errorem : maxime \
cum ex mortuis refurgentem & ingrejfurum fupergrejfurumque cslos j
Apoftoli non jam nefeientem, fed hujus ipfius diet fus potentem ac
feientem inteirogalfent, nihil aliüd percontantes quàm id qùod fub dif- j
penfatione hominis taiebatur : ut in eo quod nefeire fe aixerat, dum
turfum interrogant > affumtionem potties quàm neceffitatem ignorantis
intelligere viderentur. Q u a in (juodam codicc adfuta fe reperifle I
admoncc. In uno tantùm ml. Rcmigiano ànn. circiter 70 0 . in cjuo
multa paffim truncata àuc percucbarà fünt,ea ipfa reperimus initio
hujus numeri adfuta proximè poft verba, ufque ad ignorais hors de-
feendimus demonftrationem. In aliis autem mff. nullum eft addira-
menti hujus veftigiüm.Sicut in appendice ad ealeem libri ^ .adJcCtâ*
ita etiam hîc ignorantia Chrifti aliter explicatur, quàm in toto
iibro 9. expofita eft : in quo prætereacùm diei ignorantia difpen-
fationi tacendi tribuitur, dtjpenfationis vocabulo non quemadmo-
dum hîc inteiligitùr. myfteriurti aflumt* carnis, (èa abftrufùm
Dei confiliùm , quo prudenter judicavit hâne diem hominibus à
Chrifto non effe revelandam. Dnbitari vix poteft, quin hoc merum
adlumentum fit. Ec vel ex hoc confirmatur, qttbd çùm rion exftet
nifi in duobus mff quos feiamus , eorüm unus uno loco , altcro
alter illud collocat. Probabile etiam eft, ilhid ejufdem effe, cu-
jus eft additamentum libri 9. quanivis hoc exftet in longé pluri-
tmsmff Hilarium vero utriufque auftorem effe eâ tantùm ratione
cogitare licet, ut poft abfolutum opus annotaient novum quondam
explicandæ prædiâx iguorantiæ modum Patribus aliis iatis
Communcm.
^ Lipf. ex Erafmi margine , eXpugnanda : minùs concmne. |
c Non jam quod omnes, fed quod plerique Arianordm fentiant, j
rcfcllendum proponitur. Scntiunc porro illi, ut hîc fatis dilucidè l
tem vi&a concedit.'Unigenitus autem Deus ita
poteftatem habens ponendae animae, ut refu-
mends, ad peragendum in fe mortis facramen-
turn, cum poto aceto confummafle fe Crime foh.19.10
huiriariarum paffionum opus h teftatus effet, h
inclinato capite fpiritum tradidit. Si hoc nature
hominis jus reli&um eft, ut per fe exha^
Ians fpiritum requiefcat in mortem, 8c non
difloluto corpore labefa&ata anima decedat,vel
declaratur, Chriftum, quern (ecundum hominem timuiffe ac do-
luiffe Hilarius confitetur, natura; alterius impaflibilis prorfus
expertem effe. Sed de hiS Leontius audiendus. Ixftititautem, in*
quit lib. de Seftis aft. J. ftatim ipfo Conftantino imperante Arii
hstefis, qui Ö* cirCii divinitatem & circa naturam human am erra-
bat: circa divinitatem, quia Filium dicebatejfe Dei treaturam, itidem-
|jut Spiritum-fantlum ; circa incarHatimem , quia Chrifti corpui
aiebat inanimum effe, in quo anims loco Sermo principatum obtinue-
rit. Hoc autem proptcrea dicebat, quoniam conducerct ad ftabilien-
dum ipfius de Trinitate dogma. Qui autem conduceret, poft non-
nulla fic explicac : ldcirco Arianum dogma Chrifti corpus inanimum
effe tradebat, ut humiles ejufmodi voces Chrifto non Ut homini
tribueremus , fed ut Dei filio, deque ipfius fenteritia Filius Patre minor
deprehenderetur. Quod Athanafiuslib.de Ihcarn. Chrifti pag.
618. confirhiat his verbis : Fruftraigitur cavillantur Ariani, qui
carnem tantummodo ftatuentes, ea, qua de paffione intelliguntur, ad
impatibilem deitatem impie referunu Hac fententia fic explicata,
fcopoque Hilarii pcrfpefto, fatilius capientur qua: fubjiciet, aut
certe tufpicionem non ita facile movebunt. ’
d Vat. bäf. tnf. commendationis fpiritus.
* Excufi hie addunt vel terroris, non mff
f Sic mff At editi , a timore. Hie timer ab eo arcetur , pro
■ quo mori vita f it : ac pröihde ab hoc animi affeftu vindicatur
ehrifttiS quatenus DeUS eft , non qiiatenus homo.
S In Vulgatis, denique. Et hiedenuo oftenditur in Chrifto efle
natura aiiqiia timoris expers : neque hoc nifi dc divina prxdicatur
5 qux nimirum fola habet ponendx atque iterum (umendx —
mx poteftatem. Quod illuftratut his Athanafii Sermone
jore de fide apud Theodoretum Dialogo 3. Homo autem Dorn
nicus, nec vi morbi fuperatus, nec invitus mortuus eft; fed fua [pt
te venit ad mortis dtfpenfatimem, corroboratus ab inhabitante
ipfo Deo Verbo , qui dixit. Nemo toUtt animam meam a me Scc
Divinita* ergo Tilii eft, qua & f°nit > & rurfus fumit animam he‘
minis quern geftavit.
* Aliquot mff probx notx, teftatus eft.