Hilarius i
maledi ft i
i . Mach. 7.
profcribit ad vitam , Fed 1 cfitat in mortem j A tem put are genus noßrum k Deo ejfi derelicium,
non trudit carcere ad libertatem , Fed intra
palatium b honorât ad Fervitutem * non lacera
vexât, Fed cor occupât j non caput gladio deFe-
cat , Fed animam auro occidit -, non ignés pu-
blicè minatur, Fed gehennam privatim àccen-
dit. Non contendit , ne vincatur j Fed adu-
IatufjUt doîninetur. Chriftum confitetur , ut
negetj c unitatem procurât, ne paxfit jhære-
fes d comprimit , 'ne Chriftiani fine j fàcerdo-
1}attenter fußine, & vide , magna potfßas ipfius
qualité? te & fernen tuum torquebït. Et quidem
ita pueri. At verb Femina nihil minus perfe&is
& beads , viris locutà>eft, dicens, Tu vero | qui
inventor omnis malitia foetus es in jtîebroeos 3 non
effkgies manum D'ci. Si 'enim nobis k vivis propter
increpationem & corroptionem Dominus, modicum
iratus efi 3 fed iterum A reconàliabitur fervis fuis.
Nöneft iftud temeritas,Fed fidesyiieque incontes
honorât, ne epiFcopi fint 5 'ecclefiæ teda B fideratio 3 Fed ratio $ neque furoir ,-Fed fiducia.
ftruit, ut fidem deftruat. Te in verbis , te in
ore circumfert 5 & omnia omnino agit, ne tu
F Deus ita, ut Pater, elle credaris.
6. Ceflet itaque maledidorum opinio , &
mendacii FuFpicio. V er. i ta ti s enim m 1-
Ef I s T R o s decet vera proferre. Si falfa di-
cimus-, infamis fit Fermo s maledicus :fi verb
univerfa hæc maniFefta'efle oftendimus, non
fiumus extra apoftolicam libertatem & mode-
7.- Proclamo tibi, Gonftanti, quodNeroni
Jocuturûs fuifiem j quod exme ;Decius & Ma-
ximianus audirent : Contra Deum pugnas,contra
Ecclefiam fævis,lan6tos perlèqueris , præ-
dicatores Chrifti odis , religionem tollis , ty-
rannus m non jam humanorum :, dèd divino-
rum es. Hæc tibir à.me atque • illis focia atque
communia Funt:at vero nunp propria tua ac-
cipe. Chriftianum te mentiris:, Chrifti noviis
ftiam poft longum hæc fiientium arguentes. C hoftis es : antichriftum prævenis,&.BH HS_. • __HH ___ ___HH __n._SM ____H B __üHn ca rcanorum Sed temerarium me forte quifquam putabit j___ _
quia dicam Conftantium antichriftùm elle.
Quilquis h petulantiam iftud magis quàm con,-
ftantiam judicabit , relegat primùm Johan-
-nem dixiflè ad Herodem , Non tibi licet fa-
cere iftud : Fciat à Martyre efïe dictum régi
Antibcho 3 Tu quidem iniquus de proefenti vita
nos perdis y fed Rexmundï defunStos nos pro
fuis legibus * in oetemam vitam in refurrellione
myfteria.ejus operaris. Condis " fides, contra
fiaem vivéns. Doçtor profanôrum es , indo-
ctus piorum. 0 EpiFcopatus tuis donas , bonos
malis demutas. Sacerdotes euftodiæ mandas,
exercitus tuos p ad térrorem Ecclefiæ difponis,
fynodos contrahis, ôc Occidentalium fidem ad
impietatem compellis ', conclufos urbe * una
minis terres,famé débilitas,,:hieme conficis,
diffimulatione dépravas. Orientales autem
fufçitabit : & rurfiim beata fidelique voce alium D difiènfiones artifex nutris , q blandos elicis
increpaflè, Potefiatem , inquit, inter homines ha- fautores inftigas : veterum turbator es , pro.
bens 3cdmßs corruptibilis 3facis quod vis:noli-au- fanus novorum es. Omnia fæviffima fine
■ a Multos hac artc delüfos effe teftificatiïr Libcrius apud Theo-
dorccum lib. a. hift.,eecl. c. 16. dum aic, Gjukum^ucmndüigunt
glortam Dei, it tint mantra anteponentes, earn, quern ipfi non vidaant
nec judicaverant, condemnarunt. In his Potamius, ut Fauftinus &
Marccllinus lib. ad Imp. aiunc , primitm quidem fidem catholicam
'uindicans, poften verb pnmio fundi fifealis , quern habere concupic-
rat,fidempravaricatus eft. Talcs vocac Gregorius Naz. Or. zi.
■ auri magis quam Chrifti amantes , (piAo^giiV»? AWtMo»? (fiAo^piVvs:
addicque Conftantium bona pauperum in malos illos ulus infum-
fifle. Quamquam in mlT. Colb. & Martin, ddidcratur , non pro-
feribit ad vitam , fed ditat in mortem: neque hoc verè diccretur,
ft proferiptio folum exfilium, non etiam bunorum & -capitis multam
(bnaret: plurimos enim exlilio- jam punierat. Vel ccrtè hie
exhibetur Conftancius , qualis videri alFcftabat. Nam licet Lucifer
lib. mor. pro Dei filio de ipfo (cfibat: S poli.ns, prof crib is., ma-
ctas gladio &c. poftca tamen lubjicit\^r<i in innocentes tamra-
bide favis, Chriftianum te , pium , prudentem atque jttftum videri
pofte cenfes. ■ j- .
b Vat. baf. aliique duo mff. oner at : quod notamus , quia infra
legere eft , facerdotes honorat.
e Hanc faltem öbtendebar. Ipfa Conftantii in Concilio Medio-
lanènli an. jjj. verba refert Lucifer lib. de non con-yen- cum ha;-
'■ ict.’Dixifti, Pacemvolo firmari in meo lmperio , cupiens violdre in
nobis pacemdominicam ,fc:ndere defidirans Dei populum, &c. rurfum
póft pauca, Nobis dicebas , Pacem volt fieri.- & circa initium , Dt-
-xifti nosfuiffe atqueeffe inimioos pacts, hof.es unit aits , adverfarios
■ êtiam frater na caritatis.
Phocini videlicet , uti-declaratur infra num. i j . Omnem rurfum
adversitm Photinum Sirmium catholica doctrine, tua commoves
curdm.
e lea Sc Lucifer lib. i. pro Athanafio Imperatorcm alloqui-
;:tur : quod cum fit memoriae Marty rum inftaurans, tamen fervorum
uriittsfilii Dei entorem fundas. & Thcodorctus lib. hift.,eccl.
■ -C-.-ÏZ-.' teftis eft, Conftantium (plendidis ac magnificis vafis tempi»
-ditaffe.
•• f In vulgatis & aliquot mlT. ne.tuut Deus, it a pater. Pxaferi-
mus cum Vat. baf.'Martin. Colb. &-Carn. ne tuDeusita, /it■ Pa-
1 tér , (apple, eft Deust-mad Chriftum referatur , Tein ore 8cc. cu-
jus divinitatem paternx inxqualcm Conftantius inducerc vcllcreg‘
Exemplar Vat; baf. tnaledicens. .'
h In mf Carnuc. petulantia iftud magis qudm conftantia die/.
5 Colbertiniis codexi cum Martin, in attrne. vits. refurreflionem
fufeitabit. Grxcc, Wcuatiar dixSluettturns rn*£c ctictfmi.
I k Silvæ majoris mf tenus. Colb. nunc. Magis placcrer , vivus
tcl.vivens j juxtagrtecum verbum ffi*-
* I'n cxcufrs, recordabitur. Reftius mff. ^ Colb. & Martin.' re-
conciliabitur : confentiente grxco, nsctctMaymraj.
m hoc eft, non jam humanarum , fed divinarum rerum ty-
rannus es. Hxc à me difta , tibi atque illis loci'a & communia
funt. Unde hic non notantur quæcnmque haâenus diûa funt j
( nam Conftantii maxime funt propria quoe ante hune numerum
7. continentur, ) fed qiue Hilarîüs Ncroni ac Decio fe proclamatu-
rum faille proximo teftificatus eft.
“ Editi, condts fidem.. Concinniùs mf. Vat. baf cum aliquot
aliis , candis fides numéro plurcs, & perinde falfas : contra fidem
vivent, earn feil, quæ una & vera eft , nec ammo nec moribus
tenens. Fides illas intclligit, frequences fidei expofitiones Con-
ftantio præfence vel favente feriptas ; aut eciam libros illos , de
quibus Lucifer de non parcendo in Deum dclinquentibus,®««»-
tum enim apud te eft , tradidifti eum ( Chriftum, ) de quo & libros
feriptos dedifti, & prédicat or es benigni vote in omni loco conftituifti:
& fub initium ejufdem libri , Convincent te libelli recitati à te,
ac dati Rome epifeopit etiam catholicis, ad hocf videl. ut in omni loco
tua roborari poftet blafphemia. Unde cùm lib. i . pro Athanafio eum
legifperitum veile videri ,& lib. mor. pro Dei filio, eum fcll-pen-
tum arbitrari & dittatorum defignatum numerum habere meinq-
retj non negat fubindc , quin fermo illius fit polities , ornatus, qui
etiam dici mereatur difertus ac dulcis per artem quefitus. Quibus
illuftrantur proxima Hilarii verba, DoBor profanortem es.
0 In omnibus mff. cpifcopatustuos. T um in plcrifquc, donans. Et
hic Lucifer audiendus lib. de . non parcendo in Deum delinq.
Transfiguraties es in Apoftolos Chrifti, qui tamquam verb ad te 'omnis
cura T.cclefie pertineat, fic follicitus videlicet ne quit alicubi ca-
tholicus prefit Ecclefie epifcopus. .'. tollis epifeopos catholicos, or din as
hercticos. Cui, inquit lib- mor. pro Dei filio, crebrb funt acclamantes
Ariani dogmatic tui epifcopi , Epifcopum te ejfe epifeoporum■ De
hac, bonorum epifeoporum in malos demutatione videndus quo-
que Athanafius ad Solit. p. 8 j8. quo fpeiftat illud ejufdem pag.
86o. §}uinquaginta fedium epifeopos cumfatellitio militari ad intvi-
tos populos fubmittis 8cc. Forcé etiam Hilarius hie refpiciacin mu-
tacioncm epifeoporum Conftancinop. fynodo proxime fadtam, de
qua infra nura. if.
P Cplb. mf. ad errorem.
H Martinianum exemplar, blanditiisreligas. T um Colbertinum,
fautor. inftigas. Nondifplicercc ,blandus elicis , fautor inftigas. Hie
tanguiicur diffcnfioncs Seleuci* cxcitatx ,ac deinde Conftantino-
poli-nutrit».
124g Contra Conftantium Imperatoren!. 1244
invidia aloriofarum mortium peragis. Novo A f Sèd me ipfe unigenitüs Deus 4 qüçm in Dom
inaudicoque ingenii triumpho de diabolo vin.
eis, Sc fine martyrio perfequerisi
8. Plus crudelitati veftrje , Nero , Deci i
Maximiane, debemus. Diabofum enirn per vos
vicimus. Sandus ubique beatorum Martyrum
fanguis exceptus eft, b Sc v e n e r a n ö a
o s s a quotiaie ceftimonio func : dum in his
dxmones c mugiunr, dum zegrieudines depeU
luntur, dum admirationum opera cernuntur^
me perfequeris * admonuit ne tibi crederem,-
neque me hoc faliax in te émentitumque no,
men illuderet, dicens, JVon omnis qui dicit mihi>, i
Domine Domine, intrabit in regnùm coelorum : fed
qui facit voluntatem Partis mei , k qui in colis
efi, bit intrabit inregnum colorum» Agnofcis-né
nunc divinæ in te prophetiæ veritatem & domu
nicæ fententiæ fidem, * qua non profelfid no-
minis in cælefte regnum, fed ôbedientia pa^
elevari fine laqueis corpora, Sc fuïpenfîs pe- B ternæ voluntatis admittitur? At vide tu, fi præde
feminis veft*es non defluere in faciem, uri
fine ignibus fpiritus , confiteri d fine in-
terrogatione vexatos , agere omnia non mi-
nùs cum profedu examinants , quàm incre-
mento fidei. At tu omnium crudelium cru-
delilfime , damno majore in nos, Sc venia minore
defævis. Subrepis e nomine, blandimen-
to occidis, (pecie religionis impietatem peragis
, Chrifti fidem Chrifti mendax prædiéator
ferens nomen Domini in verbis * Voluntatenl
efficias Dei patris in rebus, Clamat i l l *
efi filius meus dileft us 3 in quo mihi bene comfla- :
cui: Sc tu decernis non efle filium , neqUe efle <
patrem j fed adoptionis nomina , externas
nuncupationes , Sc fimulantem de fe omnia
Deilm npvus hodie religionis divime perfe-
cutor inducis. Antehac pattes cui * in folum
Chriftum hoftes fuerunt: tu autem ad Patreni
exftino-uis. Non relinquis faltemmiferisexcu- CDeum certas,ut mendax fit, ut fefellerit, ut
fationes, utæternojudici fuo poenas & aliquas
Ianiatorum corporum { perferant cicatrices,
ut infirmitas derendat neceflitatem. Sceleftif-
fime mortalium, omnia perfecutionis mala ita
temperas, ut excludas & in peccato veniam,
Sc in confeffionemartyriiim. Sed hæc ille spater
tuus arcifex humanarum mortium docuic,
vincere fine contumaciamugulare fine gladio,
perfequi fine infamia , h odire fine fufpiciohoc
de fe profefTus fit quod non eflet, quafi neque
eflfe poffit. Clamat Filius , Ego & Pater
unum fumus} Sc, Operibus meis crédité, quia Palter
in me, & ego in Patre > Sc, Omnia 3 qua Patrisfunt3mea
funt : tu Chriftum objurgas m ve-
ritatis , tu Patrem arguis profeffionis* Emen-
das Deum homo, vitam moderaris corruptio,
Sc nox lucem illuminas , Sc promulgas fidem
infidelis, Sc " pietatem impiiis mentiris, Sc orfoh.
10. 30;
Ibid. 38.
joh. 16. I/.
ne, mentiri fine intelligentia, profiteri fine fi- D bem terræ profana fimultate committis : ne.
de, blandiri fine bonitate , age«e j quod ve-
lis , nec manifeftare quæ velis.
gans hoc de Deo, quod ipfe de Fe profeflus
eft.
* In mf Colb. fine injuria. Hoc ipfum Lucifer nonracuitlib.
mor. pro Dei filio : Sic nos, inquit, quos tarn infcSte perfeqncris, varie
excarnificari cupts , & quidem momtntts omnibus ; interfictendos
verb non ejfe Slatutfti , tamquam mors tantummodo beatos milites
Chrifti faciat,8cc. Elcganter deiude Hilarius Conftantium; ingenio
& arte Chriftianos rorquendi. diabolo fuperiorem effe enunciac.
h Verba, & veneranda oftd quotidie teftimonit funt,. in antiquo
bafilicx Vatican* codicc ab aliquo forfitan Eunomii aut Vigi-
lantii difeipulo primùm fupprefla, poltca in eftypis 8c vulgaris
defùere. Confervata func in mff. Colbcrcino 8c Martiniano : quorum
ope reftauratur, quod oi-ationis integritati deficiebat. Verba
enim , Dum in his dtmones mugiunt See. qux adfupcriora,
Martyrum fanguis exceptus eft , referri ncquibant > jam appri-
xne cohxrent cum his , veneranda ojfa teftimonio June. Hxc
quippe porcenta,cùm corum quioccifilimt,cumcjusproquooc-
cifi flint, gloriamac virtutem prxclarè teftantur. qiiod illuftra-
turhis lib-n . de Trin. n. 3. Hunc ( Chriftum ) Apoftolorum &
Martyrum loquuntur fepulcra... hunc punitorum dtmonum refonant
mugitus. Hilarii verbis inhxrcc Hieronymus concra Vigilant, ubi
lieras Apoftolorum Reliquias appellat fccundum nos veneranda
oftd, quas Vigilantius cum Eunomio vilem pulvifculumwocitabzt.
c Quinquc mff. rugiunt. Potiores cum vulgatis, mugiunt : quo-
liiodo lib. 11. de Trin. n. 3. legimus dtmonum mugitus, non ru-
gitus. Illis tamen favet Hieronymus epift. 17 . ad Euftochium
c. S1 ubi fimilia narrans aic, Cernebat ( Paula ) variis dtmones ru-
gire cruciatibus, & ante fepulcra Sanctorum ululare homines more
luporum, vocibus latrare canum, fremere leonum, mugirc taurorum;
alios rotate caput ,&poft tergum terram vertice tangere, fufpenfifque
pide feminis veftes ( addc non ) defluere in faciem. Qux poftrema
verba ad Hilarii imitationem expreffa , jndicio funt hunc librum
Hieronymo ignotum non fuiffe. Eumdemquoquc locum imitacur
Sulpicius, dum Martini in expellendis dxmonibus virtutem fic
enarrat Dial. 3. Cerneres miferos diverfo eXitu perurgeri, hos fu ll a-,
tis in fublime pedibus quafi de nube pendere , nec tamen vestes defluere
fuper faciem,ne factret vertcundiam nudata pars corporum. Ita &
Paulinus in Nat. 7. S. Felicis hominem à dxmonc obfeffum rc-
prxlcntat ad limina ejufdem Sanfti -corpore yerfo.
Sufpendi pedibus fpettantem teSta fupinis : cui
Veftibus ut rigides , aut ad veftigia futis,
' Corporis omhe facrum caslo velatur operto :
' Scilicet ut divini operis revertntia tettis
1 Corporibus marient, nec poena demon in ipfa
§jua crucialur o'vet, nudit prodendo pudorem
Ar tubus , ill tfo gravites t orque tur honefto.
Hujufmodi portcntUm noftra xtate vidit Lotharingie ,uti fide ni
faciuiu Commencaria Marchionis de Eeauvau gallicc leripta p. 6.
d Ec hunc locum reftauramus ex mff. Colb. & Martin, in quibus
caiïicn exftat age pro agere , 6c profetto non profectu. In aliis
aUccm libris habetur , confiteri fine interrogantis ■incremento fidei.
At tu omnium crudelitatum crudelijfime. Hie oftendic Hilarius,
iriimundos fpiritus occulta quadam vi agi ac corqueri, dum coruin
occulta eft plaga, & poena manifefta, ut loquitur Cyprianus epift;
z. ad Donatum , ubi & cormenta ipfis per Exorciftas inflidla vi-
defis. In illis autem rormencis confitebantur alii Chrifti divinitatem
, ut ab Hilario audivimus lib.,11. n.3. alii totius Trinitatis fidem
, cujusrei luculencum eft exempluin apud Ambrofium epift.
nunc 11.11 11. Alii vero,uci teftis eftCy prianus lib -ad Dcmetrianura,
ejniantes gi men tes voce htimana, Q- poteftate divina flagella &
I verier a fentientes, vertturum judicium confitentur. Interdum etiam,-
inquit lib. de Idol. Vanit. videas illos noftra vece & operationema-
\ je ft at is occultt flagrisetdi, igne torreri, incremento pcentpropagantis
extendi, cjulare, gemere, deprecari ; unde ventant, & quando difcedant
, ipfis etiam qui fe cblunt audientibus , confiteri, Sed maximi
omnium Sulpicius SeVerus Dial. 3. Hilarii verba dum mutuatur,
illttftrac in hunc modum ; Inparte alia videres fine interrdgatione
vexatos , & fua crimina confiteri tes. Nomina etiam nullo intent
gante prodebant ; ille fe fovem, ifle Mercurium fatebatur.
* In vulgatis ,nommebl»ndientis. In lex mil. nominisblandimen-
to. Rc&hisin Vat. baf. Martin. 8c Coll\.fubrepss nomine, fupplc,
quote Chriftianum fingis, ut dcclarat nutti. 9. blandlmento occidis
&c.
f Excufi ,proférant. Hilarius Me accedit adfencentiam Cypria-
ni , qui lib. de Lapfis miciijs agendum cenfct cum 11$ qui in tor-
mentis lapfi funt. §fueri, inquit, de tormentis poteft , qui per torrnen-
ta fuperatus est ; excufationem obtendere, qui vittus ejt in dolore 8cc.
g fell, inimicus homo omnium lixrcticorum parens , dum iu
agro patris - familias fuperfeminat zizania.
h In mff. Colb. & Martin, occidere fine fufpectione.
f Vat, baf nif. cum Colb. & Martin, quod velle. Alii, quod
k Tres prxdi&i mfl’. omittunt qui in edis eft.
F Solus Vat. baf codex, quam non... admit tit.
m Jn m f Michàelino , pietate veritatis. Minds difpliccret im-
piatt, quafi l»f* , veritatis. Quamquam prèffo quidem Icrmonc,
fed cui nihil défit, hoc fignificatur : Chriftum objurgas rim- '
quam non vera dicentchi, Patrem arguis' ut falfa profitedtem.
n Sex mff. contra pietatem : 8c mox, commifees , loco verbi
committis.' Paulo pbft ineditis defidcrabatur de f t '..