519 S. Hilarii Epifcopi 5 2 o
Hoc ergo occultum myfterium revelatum e ft, A Dominus manifeftè in Evangeliis oftendit.
’ ' ^ -n ■ • • * n Namque cùm A qu6d eft Chriftus in nobis. Non per Apofto. poftolos fal terra, lumenmunlum
hax cantum Dominus, led. etiam in hoc
eodem pfalmo ica loquitur, dicens, N o n e jl occu
lt a turn os meum d te 3 quod feci/H in occulto: &
fu b f ia n tia me a in inferioribus terra. Non in inferno
, ficut fuperius cum de paflione tradabat,
fed in inferioribus t e r r a , cum de revelatis a Patre
qua: in occulto fuerant pradicabat. Occultum
autem fuerat, quod eft Chriftus in nobis,
d i, 8c lucernam domüs in candelabro ob egre.
gia & confpicabilia ( ad comparationis exem.
plum ) fidei fua: opera nuncupaflet 5 rurfum
vocans eos a terrenis 8c corruptibilibus the.
fauris 8c A fxculi lucris, efle oculos corporis
dixit ita j Lucerna corporis tui eft oculus tuus. M
Si oculus tuus fimplex e ft, totum corpus tuum i *
erit lucidum: fi autem oculus tuus nequam eft «
id eft , fu b f ia n tia me a in inferioribus te r ra j in B totum corpus tuum tenebrofum erit. Si ergo
^ ^ lumen quod in te eft tenebræ funt, tenebræ «
ipfæ quantæ erunt i Extra corporaleqj intelli. «
gentiam locus ifte eft } 8c idcirco Ipiritaliter
,£tum I'c-
cuudùm
inferioribus feilicet omnium humilitatis offi.
ciis.
32. Procedit deinde fecundum profedum
evangelicum fermo pfalmi, cum ait, Imperfe-
Buirj. meum viderunt oculi t u i , & in libro tno om-
nes feribentur : die replebuntur , & nemo in his.
Atque ut omnia fecundum dodrinam casle-
ftem intelligere poflimus , id quod difficulta-
tem affert abfolvendum eft. Quod enim laintelligendus
eft. Apoftoli itaque, qui Eccle.
f is , id eft, Chrifti corporis oculi hint, Iucidi
8c liniplices jubentur efle, corpore toto lucido
his fimplicibus manfuro : fi autem nequam
fuerint, toto corpore neceflariö tenebrofo fu_
turo j nulla feilicet tenebris fpe luminis refi.
icnnönis. tini tranllatores imperfectum interpretati liint, C duâ, fi lumen ipfum in tenebris fit. Ex quo, Coc
id in gracis libris ctxsntfy#**0* feribitur. Nec
querimur de tranflatoribus : vereor enim ne
non aliter fignificariab his potuerit. Id autem,
.quod græcè eft d w n p y c tw > fignificat id quod
fine * operatione maneat : ut fit id ipfum,
cùm factum tamen non fit. ImperfeBum autem
nobifeum id demonftrat, quod coeptum , nec
confummatum fit. Sed fi interiùs verbi hujus
virtutem pertrademus, poteft nona fané à graingenti
periculo, facerdotes qui Ecclefiæ oculi cc-<
funt, negotiis fæculi, curis pecuniæ, 8c fami- J“
liarium rerum increments , 8c conviviorum c“p
Iuxibus occupantur. Ecclefiæ enim lumen funt,
id eft, corporis oculi. Et fi lumen ipfum ava-
ritiæ 8c lafciviæ node tenebrefeat > corpori,
id eft, d Ecclefiæ cui per naturam fuam tenebræ
funt, quantæ infuper tenebræ de exem-
plo tenebrofi luminis invehentur ? Hi ergo
citatis proprietate efle diverfûm. Deo ,autem D ocuh ejus imperfedum Dei viderunt. Imperfbli
proprium poteft .efle , ut f it , 8c infedus
f it : quia quod e ft, non eft rtecelfitatis ut fiat$
quod autem fit, non eft ante quam fiat. Sed
qui aternus eft, manet, neque fadus eft. Hoe
ergo imperfedum, 8 c , ut ad intelligentie profedum
dicere audeamus, inoperatum Dei oculi
ejus viderunt.
33. ImperfeBum enim tuum v iderunt oculi mei.
Sed qui tandem oculi ? Numquid * fpiritales
fedum autem Dei diximus, quod fadum non
fit, & maneat : in quo æternitas infedæ di-
vinitatis oftenditur.
35. Sed audax fortè eft , e ut ininitiabilem
illam Dei patris æternitatem vifam ab Apo- ^
ftolis afferamus j maximè cùm didum fit, fil«
Deum nemo vidit umquam, nifî Unigenitus Ijjjl
Filius qui eft in finu Patris. Sed nihil noftrum '
dicimus, nihil audax prædicamus : dicat ille qui
illi , quibus Deum patrem folus Unigenitus E dixit, Qui me vidit, vidit 8c Patrem : non ipfum A
videt ? Sed ifti non egent his quæ fequuntur : fe patrem elfe fignificans. Non enim roganti
E t in lib ro , inquit, tuo om n esfe riben tur3 d ie repleb
u ntu r 3 & nemo in h is. Profedum indemuta-
bilis ilia unigeniti Dei natura non expetit. Et
qui tandem ei erit profedus, ut omnes oculi ejus
in libro feribantur, 8c die repleantur, ut in his
nemo fit ? Hoc totum contumeliofum 8c im-
pudens eft opinari.
34. Sedquemadmodum ofli ejus,in quo Ec-
. non occultata funt j ita oculi ejus hoc quod
imperfedum Dei eft viderunt. Os autem ad
Ecdefiam referri, quse corpus eft Chrifti, fuperius
admonuimus. In corpore vero b oculos
principalis, efle officii ac virtutis, nemini du-
bium eft. Et quia oculi potiores ceteris mem-
bris funt, in His Apoftolos fignificari non am-
bigendum eft ; per quos lumen Ecclefias c 8c
operationis divina myfteria prxbentur. Quod
Mpc.iI.c d.
V P >a'
|tioneni.
511 Tradatus in CXXX V III. Pfalmum. 52,2
filius eft, generatione filius eft. Opera teftan- A repletus eft non penetrat, fecundfim illud Apo*
tur poteftates loquuntur, per nature proge*
ftoli* Qus enim participatio eft luci ad tene^.
niem in Filio Patrem efle, 8c per legitime
bras? Neque federn Spiritus Chrifti adit fpi».
originis fubftantiam Filium in Patre efle. Non
ritus mundi, ut feriptum eft > Vos enim non
diffentit WhæMc ** aabb IInnfgfeenniittoo nnaattaa egeenneerrooffiittaass i$
fpiritum hujus mundi accepiftis , fed Spiritum
unum ambo funt. Pater videtur in Filio : 8c
qui a Deo eft. Neque qui mundo mortuus eft,
videtur non per invifibilis nobis naturæ con.
vivit fibi , ficut Apoftolus docet j Vivo enim
Liber De
|||01U
«terra
Oculi —- ^ , 1 j , 1 - x i ,
poris chri- çlefiæ corpus oftenditur, quæ occulta erant F loquor vobis, nond me loquor : fed Pater, qui «
ftoli & la-
ccrdotes.
a Mf. Mic. non fatis grteitatis froprietute.
b Prima editio Par. cum mC Mic. eculis. Antiquiorcs, oculiim.
Malumus oculos cum poftrema.
c Mf. Mic. ad operationis. Fortè ac operationis divina minifteria.
* Ecclefia vocabulo hie corpus intelligitur ut lecretum à capitc,
ac praefertim ab oculis. Ac ücut in corpore noftro per naturam
folis oculis lumen inert, ceteris rcrö membris tenebrae s ica Ac in
Ec delta : quae aliis cum capite Sc membris Ipeäata per naturam
fuam non tenebrolä, fed valde luminola dicenda eft.
c Editi, ut initialem illam: emendantur ex mf.
f Adjecimus ejfe mf. auAoritate.
templationem, fed per operum admirationem. jam non ego, vivit autem in me Chriftus. Qui
Filii enim opera, opera Patris funt, non im* die repletus eft, diem tantùm in fe habet : 8c
becillo ad efficienda ea F ilio,b neque diverfo ideo ait, D i e replebüntür , ^ nemo in h is . Nevirtute
naturæ : fed id Filio efficiente, quid- B mo in his erit præterdiem, quo repleti funt:
quid is à quo ipfe eft genitus efficiat. Atque non pecuniæ æftus, non voluptatum ftimulus,
iaeo per id,quód in majeftate operum Filius non ambitionis ardor , lion odiorum maligni-
contemplabilis e f t , Pater quoque videtur in tas , non invidiæ aculeus , non conviciorum
Filio* furor, non fuperbiæamentia, non cetera quaê
diaboli funt/arma atque virtutes : fed lux vera,
fed dies fola qua repleti funt ^ ceterarum quoque
36. His ergo oculis, qui aïtemitatem in Fi- ^
lio paternx virtutis contuentur, id eft, Apo-
ftolisidprecatur , ut in Dei libro feribantur,
jam rerum effe&i fimt incapaces. Et di-
maneant fcilicet in memoriam a:ternam , pro
. quibus tali prece in Evangeliis oravit: Pater,
• manifeftavi nomen tuum hominibus, quos de- C
dijfti mihi de fieculo : tui erant , 8c mihi eos f ic a t i femt am ic i t u i , D e u s 3 nimis d confottati fu n t
> dedifti 8c verbum tuum fervaverunt. Nunc pr incipatus eorum. * Dinumerabo eos 3 & ßtper
> coo-noverunt quoniam om n ia , quæ dedifti mû
> hi, dedi eis 5 8c ipfi acceperunt, 8c feierunt
> verè quoniam à te prodii, 8c crediderunt quia
> tu me mififti. Ego pro his rogo 5 non pro fæ*
> culo rogo, fed pro his quos dedifti mihi. Pro
i his ergo orat ut in libro Dei feribantur. Et fi
qui fortè ambigant, cur non in libro vivennam
gnum plané hi, qui fbla die pleni funt, tefti-
monium fumunt.
38. Sequitur enim : M i h i autem nimis honori-
multiplicabuntur. Quid cum his di&is ho-
mini commune, ut eos qüi fuper arenam muL
tiplicabuntur dinumeret ? Ei tantùm iftud com-
petit, cui fine recenfione 8c calculo innüme*
rabilis numeri cognitio eft. Amici autem ejus
nimis honorificati funt. N im i s cùm dicitur,
non fecund ùm latinitatis confiietudinem intel-
" tium feripti funt : mihi majoris dignitatis vi- D ligendum eft. N im i s enim nobifeum id fignifi
mract.
F{»L 6$.
ff. 6S.ij
detur efle in libro Dei feribi j quia peccatores
de libro viventium delentur , jufti autem in
libro Dei feribuntur. Quod utrumque fub his
diftis fignificatur : Deleantur de libro viventium
, 8c cum juftis non feribantur. Pro refur-
redionis enim diverfitate, quia ftella ab ftella
differt in gloria , plures in libro viventium
erunt. Jufti autem in libro Dei feribentur : quia
peccatores non modo cum juftis non feriben.
care fblet, quod neceflarium modum inutiliter
excedat. Sed Gratci id , quod noftri nimis tranf.
tulerunt, Ai<x* interpretati funt: in quo magis
v a ld e quam nimis continetur. Valde ergo honorificati
amici ejus funt.Etamicum quidem Abra*.
ham Deo fuifle cognofcimus. Amicum 8c Moy-
fen Lex efle Deo locuta eft. Evangelia vero
plures jam Deo amicos efle fignificant, Domino
dicente, Jam non dico vos fefVos, quia
Philippo ut fibi Patrem oftenderet, refpondit,
Ego Pater fum : fed ait, Qui vidit me, vidit
8c Patrem. Per indifferentis natura: virtutem
eum, de quo quxrebatur, Patrem confpici & in
fefe f efle refpondit : 8c id adhuc abfblutiüs
fubjecit, Quomodo tu dicis, Oftende nobis P
Patrem ? Non credis mihi, quoniam ego in |j
Patre 8c Pater in me eft ? Verba, qua: ego (
in me manet, ipfe facit opéra fua. Crédité «
mihi, quoniam ego.; in Patre 8c Pater in me. «
Sin autem, vel propter opéra crédité. Arguit «
non intelligentem, 8c adhuc de Patre quæ-
rentem, 8c per operum efficientiam virtutem
Patris in Unigenito non contuentem. Manet
enim * Pater. Eft namque genitus ex eo, non * * ^ '1
eft in eo novæ creationis aliéna natura. Vir- ’“ 'a
tute filius eft, divinitate filius eft, fubftantia
tur : fed ne in libro quidem viventium relin- E fervus nefeit quid velit dominus ejus: fed vos
dico amicos , quoniam perftitiftis mecum in
omnibus tentationibüs. Hos igitur, quos nunc
quentur.
, 37. Sed contuendum eft, qui profe&us eorum
fit, qui in libro Dei feribentur. Nempe
ifti die replebuntur, gp nemo in h is . In quibufdam
codicibus ita legimus : D i e e formabuntur. Nec
multùm differt repleri 8c formari. Formamur
enim , ut conformes fimus gloriæ corporis
• Dei. Et Apoftoli di&um eft : Filioli, quos ite-
rum parturio, donee Chriftus formetur in voamicos
nuncupat, ut fuperiùs oftendimus, 8c
à Patre fibi datos, 8c Patris efle confeflus eft j
& , fecundùm id quod a it, Et mea omnia tua
funt, 8c tua mea, amicos Patris efle eos dicit.
Non fblùm autem ipfi honorificati funt , fed
etiam principatus eorum confortati flint. Ipfi
quidem honorificantur, cùm amici funt, cùm
Abraham
& Moylts,
propric
Chrifti dif*
cipuli.
fohan. 17.
bis. Replemur autem fecundüm didum Pro- F die pleni funt, ctim in his nemo eft. Sed prin.
cipatus eorum confortantur, Ecclefis feilicet
ab ipfis ccepra , ab his principia fumentes:
qua: fuper terram toto in orbe fundara forti-
bus principiis conftiterint.
39. Et ut ad Ecclefije populos referri iftud ne«
ceflariö intelligeretur j adjecit, Dinumerabo eo s ,
& fu p e r arenam multiplicabuntur. Numquid numerus
eorum incertus e ft, qui in libro Dei feribuntur
? Ergo nulla eft difficultas in numero,
ijuigste irka.&rl<r(iiTai, cujusvcrbi loco Hilarii interpre* Icgcric ne-
ceflc eft osKnOtlootTcq. Qucm vero fccutus eft Auguftinus. osKaShl-
OtoT*i a ■ nharoy.aj duxit.
d In vulgatis, confortatus eft. At in mf. ut & apud Auguftlnum,
confortati funt, quod refpondet grxca Sc expofitioni mox fub- I jeft*. Vetera Plaltcria Carnut. Sc German, confirmati funt.
K k iij
phetæ : Replebimur ab ubertate domus tuæ,
D ie itaque replebuntur , id eft , vero lumine :
>• ( lux enim Chriftus eft. Erat enim lux vera,
quæ lucificat omnem hominem venientem in
hunc mundum. ) non jam ignorantiæ node
detenti, neque tenebris hujus fæculi cæci, fed
veritatis luce illuminati 8c die repleti. Quod
autem repletum eft , nihil prater id ex quo
plenum eft recipit. Nox enim in eum qui die
* In vulgatis, ab unigenito : grave mendum, quod corrigitur.
ope jmf. ; I
b Editi, neque diverfa virtute. Redliùs mf. diverfo, nempe Filio. I
c Ica fecundùm l x x. interprètes legendum innuit auftor Com-
nicntarii in Pfal. àpud Hicronymum. Apud Augurtinum autem
cxltat per diem trrabunt. In græcis cxcmplaribus modo habetur '
Elc&orum
numerus
I l l i
igllill
1i li illlllHl lil 1
m m
i i y
M i l