92$
Sty E g o in Patré-, Sc P a td t
d e i p e ricu lo naturæ nomen confeflus e ft': qu ia
ab unius D e i pa tris profeffione relig io non e x1-
c id e r e t D e um con feflà D e i filium-, cùm in filio
D e i n on nifi paternæ nacuræ Veritas cred ere -
tu r 3. n e c Tub a lterius D e i im pia confeflione fides
m e : jam fine fii. A tiv ita te . H i e enirfi nobis fecundüs ad demon-
~ ftra tionem gradüs eft y ut D e u s fit e x na tivk
naturæ pe riclita re tu r u n iu s , qu ia non a k
terius D e i naturâm p e r fe& a D e i na tiv itas atu
tulifFet. V e r ita tem ig itu r e va n g e lic i fa cràmen ti
tä te . Q u amq uam mihi ad h ü c de proprietate
nominis fu pe rfit ap oftolica a tic lo r ita s : fed inte
rim evan g elicum p la c e t tra& a re fermonem.
14. Et primüm qua:ro, quam nativitas filii Fii;^
natura: novitatem potuerit inferre , ne Dens JJ®'
fit ? Intelligentia: iftud humana: fenfus excludit,
ut aliquid a natura originis fiue nafeendo diver-hibct
Thomas in telligen s 3 Domin um fiium & D e um fum f i t : nifi fo r te quod e x naturarum diverfi-
fimm e fle confeflus e ft. N o n h ie honoris e ft f i ta te con ceptu a l , novum a liqu id s in fe (_&
foh.io.r,.
, fed naturæ confeffio e ft : rebus enim
ipfis a tq u e v ir tu tib us Deuni. cred id it. E t D o -
minus profeffionis hujus relig iôn em non honoris
efFe d o c u i t , fe d fidei v d ic e n s , Quja vi-
difti * , credidifii : beati qui non viderunt 3 & cre-
didcrunt. V id e n s enim T h om a s c red id it. Sed
q u id c red id it quæris ? E t quid aliud c r e d id it ,
quàm pro fefius e ft : Dominus meus & Deus
meus b ? R e fu r re x iflè enim per fe e x mortuis
ita fit generis utriilfque , qu,6d neutrum f i t )
v en ia t in v itain 5 qu o d in pecoribiis a c beftiis
u fita tum eft. Sed e a ip fa riovitas non in e f t ,
nifi e x connatis proprietatibus fiib diverfitate
n a tu r e : Sc d iv erfitatem h eorum nativitas
non in tulit -, fed a c c e p it y dum id t e n e t , quod
e x utroq ue fibi unum e ft. E t chm hxc in his
corporalibus caufis & paflionibus ita fin t 3 quis
ro g o fu ror e ft na tiv ita tem unig en iti D e i ad
in v i t am , nifi D e i na tura non po tu it : Sc ere-. C d eg enerem e x D e o refer re haturam : cùm na*
d itæ relig ionis fides h o c e ft profefifa , q u o d tiv ita s non nifi e x proprie tate naturæ fit • Sc
D e u s e f t A n n e e rg o nomen D e i non naturæ jam n a tiv itas n o n e r i t , f i prqprietas naturæ in
res e xiftimabitu r , cùm profeflio nominis fidem n a tiv ita te non fu e rit ? H in c file omnis æftus Sc
naturæ cred itæ fit fe cu ta ? N am u tiq ue re li- furor eft-, u t in filio D e i non n a tiv itas fit , fed
giôfus filiu s , Sc q u i n on voluntatem fu am fed c rea tio 3 u t non naturæ fuæ o tiginem fubfiftens
ejus qui fe m ifera t f a ç e r e t , Sc qu i non hono- t e n e a t , fed alienam a D e o de non exftantibiis
rem fuum fed ejus à quo v en e ra t quæ re ret , fum â t : quia fe cun dùm quod a i t , 1 Quod de carne bk
hono rem hujus in fe nominis re cu fa flè t 3 n e nafcitura caro eft* & quod deJpiritu3 fpiritùs eft3 quia
qu o d ipfe unum D e um p ræ d ic a v e ra t, fo lve - D e ü s fp ir itu s e ft, n o n am b ig u um fitn a fe en tid i.
re tu r . Sed v eræ S c ap oftolicæ fidei my fterium D ve r fum a tq u e a lien um a l iq u id a b e o e x quo k na-
confirmans , Sc naturæ in fe pa ternæ nomen tus fit non ineffe. N a t iv ita s ig itu r D e i Deum
Pater &
Filius uni
tantum ei;
Deus.
a g n o fe en s , beatos efTe d o c u i t , qu i cum c fe
refurgentem e mortuis non v id i f le n t , D e um
taraen pe r refurredion is in tellig en tiam credit
d iflent.
13. N om en ig itu r natura: , fidei noftra: non
* d efe rit profeflionem. N om en e n im , qu o d rem
unamquamque fign ific a t, rem quoqtie ejufdem
g en eris o f t e n d i t : Sc jam non res dua: fu n t , fed
p e r fic it , u t D eu s non coeptus in tellig atu r e ffe , Nafci*|
fe d natus: quia cceptum efle, po te ft non idipfum B J
effe quod na fei 3 dum omne coeptum au t e x n ih i- |
lo in a liq u id e x fi ft it , au t e x alio in aliüd proficit
Sc d efin it j u t e x te rra au rum , u t e x folidis liqui-
d a , u t e x frigidis fe r v e n t ia , u t e x albis punicea,
u t e x aquis an im an tia , u t e x inanimis viv entia:
D e i autem filius n equ e e x nihilo D e u s ccepit
res g en eris e jufdem e ft. Filiu s namqu e D e i E e f i^ » f ed natus e f t 3 neque aliud a liq u id fuit
D e u s e ft 3 h o e enim fign ificatur e x nomine.
N o n duos deo s con numera t nomen unum 3
qu ia unius a tq u e indifFerentis n a tu r e d nnum
D e u s nomen eft. C um enim Sc P a te r D e u s
e f t , Sc Filius D e u s eft , Sc proprium natura:
divina: nomen in u troq ue fit 3 u terq ue unum
f u n t : qu ia cum fubfifta t Filius e x n a tiv ita te
e na tura :, unitatem tarnen c o n fe rv a t in nomine:
n e c ad profeffionem duum deorum n a tiv itas
an te quàm * D e u s eft. Â tq u e ita qui in D eum *
natus e f t , n e c ccepit q u o d D e u s e f t , 1 nec
p ro fe c it. T e n e t ita qu e na tiv itas earn e x qua
fu b ftitit n a tu ram , Sc filius D e i non aliud quàm
quod D eu s e ft fubfiftit,
15. A u t qu ifqu e h in c am b ig i t , d ifca t à j ih F
dæis in tellig en tiam naturæ , v e l potiùs c o g - e: ^
n o fe a t ab E van g e lio v e r ita tem n a tiv ità t is , in pnuî^
qu o feriptum e ft , Proper hoc maps quarebant lgl!y|
F ilii credentium fidem c o g i t , q u x P a trem Sc F eum ludai interficere 3 quoniam non folum folvebat f„
F ilium , ut unius na tura:, ita unius profitetur [abbatum 3 fed & qubd proprium fibi patrem di-
Sc nominis. E ft itaque D e i filio f nomen e x na- cebat Deum, aqualem fe faciens Deo. N o n nunc,
a Hie expunximus me, audloritate vetcrum librorum.
b Ancicjaior codex Colb. cum Germ. Deus mens ts tu.
c Particulam in hie prscmittunr vetuftiores libri.
i In mlT Mart. Sc Corb unum Deinomen: maid. HieDe«rmaterial
iter •, ut aiunt, lumitur.
* Vocabulum nature, in prius vulgatis interpunCiionc dividitur
ab antecedcnti voce, conjungiturquc cum fubfequenti. Interpun-
Clioncm mutamus, turn quia aliis remotior eflet particula tamen,
turn quia frequens eft a pud Hilarium nativitas nature, pro nativitate
naturali, ut videre eft in his num. n .A t vero ut in natura
licet Dei, nature tamen ex Deo fit intelligenda nativitat: Sc lib. 8.
num. 18. nee per facramentum difpenfationis unum funt, fed per nature
nativitatem. In mf. Mart, vox nature rurfum repetitur poll
unitatem tamen.
1 In recentioribusdumtaxat mff. verum nomen.
8 Erafmus pro in fe , male bat infit. Lipfius deinde legit, & quod [
ita, addito quod. In vetulliore mf. Remig. omittitur aliquid in fe.
j In mf. Vat. baf. exilât, aliquid prefer ifta fit generis See. Pro &
ita, magis placeret, ut ita.
I h In mf. baf. Vat.eorum triorum : interpolatio, cujus loco intel-
I lige re ell eorum pecorum, àquibus feil, exftac nativitas.
‘ Solus codex Vat. baf. cum Matt, hie addit, Dominus.
k Edici, natitm fit. ReCliùs mil' natus f i t .- hoc enim de Filio
prxdicatur. Eodem argumento Faullinus cap. z . §}uomodo, inqiiit,
non vertu Deus eft, qui veras eft filiusi Sc Auguftinus Collar, cum
Maximino n. 14. Non eft versts filius ,fi quod eft Tater, non eft Filius:
quod maximè in rebus fpiritalibus verum efle redd hic notat Hilarius.
Incerdum tarnen Ariani Chrillum verum Dei filium confi-
tentes, verum Deum negabant, uti confiât ex lib. contra Auxen-
tium n- 7. & i j . necnonex 1. r.Augufiini contra Maximinum c. 6-
1 Sic potiores mlf. At Bad. Et. & Lipf. nec quod Deus eSl proficit
: quod Sc in pollrema edit. Par. repofitum eft.
u t in cete ris fo le t , Jud&orum fermo ab his di- 1
d u s r e fe r tu r : e xpo fitio po tiu s hsec Evangeliftie
e ft caufam demonftrantis cu r Dominum inlet.
terficere judeci v ellen t. * CefTat e rg o pe r im-
piecatem blafphemantium v i t io fe in telligen tije
excufatio - chm pe r A p o f to li auefcoritatem, fub
fignificatione n a tiv ita t is , proprietas natüralis
oftenfa f i t : patrem fitum dicebat Deum 3 aqua-
lem fe faciens Deo. A n n e naturalis na tiv itas noil
eft , ubi p e r nomen patris pro pr ii j natura:
jequalitas demonftratur ? N o n enim am b ig itiir , i
quin jequalitas nihil difFerat. Q u is pörro dubi-
t a b i t , quin indifFerentem n a tu ram 'n a tiv ita s
confequatur ? H in c enim e ft fbla ilia qua: v e r e
efle poflit jequalitas : q u ia natura: a:qualitatem
fola poflit p ra fta r e nativitas. ^Equalitas v e ro
numquam ibi efTe c red e tu r 3 u b i unio eft : nec
a tamen illic r ep e r ie tu r , u b i difFert. I ta fimili-
tudinis ^ qu alitas n e c folitudinem h a b e t , nee
div erfitatem : quia omnis a:qualitas n e c diver-
fa , n e c fbla fit; 1
j 6. Qu amq uam ig itiir hujus intelligentia:
clim nofträc jü d ic ia cum humani fenfus opiniohe
communia fin e , u t Sc na tiv itas natura: habe at
[di- aq u a lita tem , & ubi cequalitas e ft > neque alie num
aliquid a fe poflit e fte , nec folum 3 tamen
ex ipfis di&is dominicis hujus qu oqu e fermonis
noftri fides afiirmanda e f t , ne temeritas con -
tr a d ic e n d i,fu b lib e r ta te diverfa: in nominibus
in te llig en tia , b au d ea t profeffionibus d iv in i de
fe teftimonii con ti'a ire. R e fpo n d it enim D o -
minus, Non poteß Filius ab fe facere quidquam,
nifi quod vidcrit Patrefn. facientem : quacumque
enim ille facit 3 eadem & Filius facit fimiliter. Pa-s
ter enim dilipt Filium , & omnia demonftrat ei
qua ipfe facit j & majora horum opera demonßra-
bit e i, ut vos admiremini. Sicut enim Pater fufei-
tat mortuos & vivificat yfic Filius quos vult vi-
vificat. Nec enim Pater judicat quemquam y fed
omne judicium dedit Filio, ut omnes honorificent Fi-
lium ficut honorific tint Patrem'. * Qui^ non honorifi.
cat Filium, non honorificat Patrem, qui mi fit ilium.
«'s Propofitlonis qu id em ord o id e x ig e b a t , u t fin-
f«u- q u x q u e gen era fingularum quarumeum-
m que caufarum p e r trad a r en tu r 3 u t quia Deum
tra' efle Dominum noftrum Jefum Chriftum D e i
filium 3 n om in e , n a t iv ita t e , n a tu r a , p o t e f ta t e ,
profeflione d d id ic if lem u s , demonftratio noftra
gradus fingulos dilpofitionis propofita: pe rcur-
reret * fed na tiv itatis id na tura non p a t itu r ,
qua: in fe & nomeri , Sc n a tu ram , SC potefta-
tem , Sc profeflionem fo la com pled itu r j Sine
his enim na tiv itas non e rit 3 quia in fe hcec
omnia nafeendo con tine at. H a n c igitur tra-
d a n t e s , incidimus in earn ne c eflita tem , u t fii-
periüs commemorata ad o rdiliem tra d a tu s pro-
prii difFerre non liceat*
t j . Refporidens enim Dominus ad Judæos 3 chrinüs à
quod eiim interficere ob hoc magis vellent 3 Jl,daris
quia patrem fuum dicens Deum i æqualem fe naturam &
D eo fecifiet* omne facramentum fidei noftræ, nat.vitatem
dum impiis eorum motibus contradicitj expo- me.”1'*1’ "
fuit; Dixerat enim fuperiùs, cùm3 paralyticô
curato, violati fabbati reus etiam mortis judi—
cio conftitueretur, Pater meus ufque adhuc ope- fihan.$.ip.
ratur} & ego operor. Et hinc omnis accendeba-
tur hiVidia, qu6d fe Deo exæquafTct paterni
nominis ufurpatione. Volens itaque Sc nativitatem
fuam confirmare , Sc naturæ virtutem
profited y ait : Non poteft quidquam facere ab fe lbid- l9-
Filius 3 nifi quod viderit Patrem facientem. Exordium
refponfionis adversùm judæorum impium
motum, per quern ufque ad voluntatem infe-
rendæ mortis exagitabantur ,aptatum eft. Nam
ad violati fabbati objedum fibi reatum dixeraty
Pater meus ufque adhuc operatur, ^ ero operor:
ut ufiirpafle hoc ex audoritate intelligeretur
: e exempli 3 fignificans tamèn h o c , quod ipfé 6
a g e re t , Patris efFe opus inteliigendum, quia
ipfe in fe operaretur opérante. Et rurfum adversùm
earn invidiam , qua fe per paternum
noinen Deo exæquafîèt, hæc fubdidit : Amen,
amen dico vobis , non poteft Filius ab fe facere
quidquam 3 nifi quod viderit Patrem facientem.
N e igitur exæquatio ilia per nomen naturam-
oue filii fidem nativitatis auferret 3 ait Filium ab
fe facere nihil pofïè, nifi quod Patrem facien-
)tem vidiftet; Et ut manerct falutaris in Patre
Sc in Filio cônfeflionis noftræ ordo 3 naturam
nativitatis oftendit 3 quæ poteftatem efficiendi
non per incrementa indultarum ad unumquod-
que opus virium fumeret i fed de cognitione chrifti vir-
præfumeret : præfurneret autem non de aliquo tl!s.de
operis corporalis exemplo, ut aliquid prius Pa_ Q^,d
ter faceret ad f id , quod poftea Filius fadiu cognitio.
rus eflet i fed cum natura D e i in naturam D ei
fubftitiflèt, id e f t , ex Patre Filius natus eflet 3
, per viftutis àc naturæ in fe paternæ confcieq-
tiam^ nihil ab fe , nifi quod Patrem facientem
vidiflet, Filium facere pofle teftatus eft:
8c cùm unigenitus D eu s paternæ v irtutis o pe-
rationibus o p e ra r e tu r , tantum fibi ad fa cien dum
præfurneret, quantum in con fcientia fua
e f le t , infeparabilem à fe D e i p a tr is , quam pe r
iegitimam na tiv ita tem o b t in eb a t , po fle naturam.
N o n 'e n im corporalibus niôdis s D e u s g
v id e t 3 fed v 1 s u s e i oittnis in v ir tu te naturæ
’ eft.
18. D e n iq ü e fu b je c it , Omnia enifti quacum- ibidem,
que fatit Pater, eadem S' Filius facit fimiliter, Dum eadem
fimiliter illud ad fign ificationem nativitatis
ad je c it : omnia v e rô 8c eadem ad oftendendæ dum fimrn-
naturæ v er ita tem locutus e ft. In his e n im , quæ " r*a,ius eft*
Sc quatumque Sc eadêm fu n t 3 n e c d iv erfitas poa
Deed tamen in mf. baf. Vac. Mox cum mflT. legimus ubi differt,
id eft , ubi diferepancia eft, non cum editis ubi diffcrat.
b In quibuldam mlT. gaudeat.
* Edici j Sjui non honorificant Filium , non honorifitant.- neque
cum lacro cexcu, neqUe cum mlf. heque fecum ipfi infra con-
^ Sic Pac. cum prcftanciocibus m(T. Vac baf Marc. Colb Carn.
&c. Ac cum nonnullis aliis Bad. Sc Et.docuijfemus. LipC.docuimus.
* fhiiftus oftendit fe ex aufloricace exempli habere ut agac
quod Pater, dum aic, Non poteft Filius ab fe facere quidquam nifi
viderit 8c c. ficuc flguificar Pacri libique unam Sc communem efle
agendi virtutem , cùmadjicit, Patermeus ufque motto operatur, &
ego operor'. Prima loquendi rationc le uacum, altera fe ejufdem
cum Patre naturæ docet.
F Voculam id adjecimusex mlT. Mentem Hiiarii illiiftrant Au^
«ruftini verba contra Serm. Arian. c. 14. ubi ait Filium non facere
nifi qùod videt : quia videt fe ex ipfo faciendi habere potentiam, ex
quo fe videt exftftendi habere naturam : nihil enim aliud fibi vult
quod hîc fubjicicur, per virtutis ac nature, in fe paterne confcien*
ttam. Vrlib. de Synod, n. 7
g Vox Deus, quæ in vulgaris deerat, reftituitur ex mff.
Nnii iij