tium tjitèm popoFdt. Pópofcit enim cüm ait , A tum orante dicituf, A by flus multa circum-
fohun.x7.1. Pater, venit hora,honorinca filiilm tüüm, ut fi- fudit me, Atque hxc quidem infinita immenfitas,
qua: fecundüm verbi proprietatem in
abyflb fignificari intelligitur, fpiritali 8c di-
vin« fubftantix eft circumfcripta virtute, Fecundüm
illud Apoftoli, Quoniam omnia in
ipfo 8c per ipfum, ipfi gloria in fxcula fx-
culorum. Efle autem hujus infern« regionis
vaftxque abyfli incolas plures, beati Johannis
Apocalypfi doceniur: cüm nullus, neque in
filium tüUm,fi.
1 Iius tuus hónorificet te. Sicut dedifti illi pote-
*; ftatem omnis carnis, ut omne quod dedifti illi,
det illi vitam xternam. Et rurfum : Non pro
» his rogo tantüm , fed 8c pro illis qui credi-
> turi funt per verbum eorum in me. Hxc ergo
hereditas ejus , ut omni carni det vitam
xternam , ut omnes gentes baptizatx' atque
dp£t« regenerentur in vitam : non jam le.
gelorum dominatui a dédit«, neque fecun.
dùm eorumdem numerum divifæ 5 fed in do-
minicam familiam fufceptp:, 6c in domefticos
Dei députât« j 6c ex injufto b atque peccatore
& perverfb jure dominantium, in regnum æter-
num divinumque tranflatæ. Neque enim adhuc
tantüm portio Domini Ifraël, iieque funiculus
hereditatis ejus Jacob : fed gentes omnes,fecun-
dùm numerum angelorum antè divifie , nunc
cundüm 3lam divinam Moyfi cantionem an- B c«lo, neque Fupra terrain , neque infra terram
obfignatum librum dignus eft repertus ape-
rire. Non utique de mortuis 8c in terram fe-
pultis fignificare intelligitur : cüm ad tertii
incolatus demonfträtionem, non qm intra ter-,
ram, fed qui infra terram 5 neque qui mortui
funt, fed qui vivunt, e ullum in fe refi-
gnandi libri habuerint au&orem. Cüm ergo
pofleflio terr« finium Domino donatur, non
tarn terra donatur, quam ea quibus terra fijam
unius atque unus omnis h«c gentium uni- G nitur. Terr« enim terminos, quibus terra ip.
verfitas Dei populus eft : 6c æterna hxc om- fà determinatur, accepit.
nium ex mortuis refurgentium, primogeniti hujus
ex mortuis ætçrni heredis hereditas eft.
3z. In eo äutem quod fubje&um eft, Et
ftoffe.tjionem tuant terminos terra > non eft exifti.
5 mandum quod idipfum repetitus fermo figni-
ficet, tamquam illi fola gentium terras inhabi-
tantium donata pofleflio fit. Non enim ait,
Et poßejjionem tuam ufque terminos terr« : fed
33. Cujus rei facramentum omne beatus
apoftolus Paulus, ( quippe cujus ore Chriftus
de fe eft locutus,) expoluit dicens, Qm cüm
in forma Dei eflet, non rapinam exiftimavit fe
efle «qualem Deo, fed fe exinanivit formam
fervi accipiens, in fimilitudine hominis con-
ftitutus , 6c habitu repertus ut homo : humi-
liavit fe fa&us obediens ufque ad mortem,
terminos terra. Abeo autem quod terminatur, £) mortem autem crucis : propter quod 6c Deus
id quod terminat differt. Neque idipfum eft,
finitum efle, atque finire. Neque unum eft,
modum fiimere, atque moderari: quorum aliud
interius modum accipit, aliud exterius quo-
dam ambitu fuo objedtuque moderatur.
. N on enim ita in profundum demerfa eft terillum
exaltavit, 8c donavit illi nomen quod
eft fuper omne nomen, ut in nomine Jefu omne
genu fleefcatur, cxleftium, terreftrium 6c
infernorum, 6c omnis lingua confiteatur, quia
Dominus Jefus Chriftus in gloria Dei patris.
In forma itaque Dei manens, formam fervi
ra , aut in Jatitudinem extenfa, aut prolata accepit, fcilicet ex Deo homo natus. Et poft
in altum eft, ut non undique fecus aut cir- mortem crucis in nomen quod eft fuper om-
cumfufx aut fubjacentis fibi natur« conti- ne nomen exaltatur ; in Deum namque, quia
neatur objedu. Hanc enim infern« vaftitu-£ nullum ultra Deum nomen eft, provehiturj
dinis demerfa c 6c immenfa abyflus fuftentat: eique hoc petenti,id eft , ut eflet quod fue-
hanc circumfufi 8c fuperni aSris fpiritus inum-
brat atque ambit. Quod autem fubjeda fibi
abyflb fufpenfa fit, Prophetateftatur dicens,
• Ipfe fuper maria fundavit earn, 6c fuper flu-
. mina prxparavit illam. Et rurfum, Qui firma-
vit terram fuper aquas. Et hanc immenfam
atque infinitam vaftitatem abyflum Scriptura
folita eft nuncupare , cum d Jona intra ce- 3
Subjefta
ci abyffüs.
Pßl-j0 i
P/. 13j. <
ratantè, donatur. Formam enim fervi informa
Dei manens fumferat. Accepit deinde
pofleffionem finium terr«, id eft, ut in nomine
Jefu omné genu fledatur, cxleftium,
terreftrium 6c infernorum : 6c omnis lingua
confiteatur, quia Dominus Jefus in gloria
Dei patris. Non terrena fola, fed fuperna etiam
infernaque donantur, 6c e,a quibus terra con-
3 Lipf. & Par. dedicate : corruptc. Hxc dc gentium divifio-
ne fecundum numerum Angelorum opinio nititur bis apud t x x.
verbis : S&t* >-’<*’ xT eleo&iuh dfyiAai 0tv. Nec fuit Hilario
iingularis. Sic quippe legit Origenes Homil. II. in Num.
Sc atttit fines gentium fecundum numerum angelorum Dei ; & una-
quoque gens fub tllo angelo facta eft, una autem & electa gens
Jfrael fortio Domini fuit. Hinc Eufebius 1. 4. Dcm. evan. c. 7.
docet gentes angelorum prxfc&urx ac tutclse fuiUe commillas;
Jacob autem, leu corum genus qui Deum colerent, Chrifto Dei
Vcrbo. Eo refpicit Auguftinus Scr. 1. in Plal. 88. n. 3. diccns,
Non claufit Deus fontem bon it at is fue. etiam in alienigenas gentes,
quas fub angelis conftituerat fortionem fibi faciens fofulum Jfrael.
Hue Ipc&at illud Hieronymi in Mich. 6. x. In judicio vel ad
angelos trimen referetur, fi non egtrint cuntia qua ad fuum ojfi-
cium fertinebant; vel ad populum , f i illis univerfa facientibus,
ipfi audire contemferint. Unde & Chryfoftomus in CololT. Horn.
3 Primum fecundum numerum gentium erant angcli, nunc autem
non fecundum numerum gentium , fed fecundum numerum fidelium.
Et hzc quidem hue confcrenda duximus, quia ad sumdem Dcu-
(cronomii locum Cepe alludit Hilauus.
b Apud Par. ex injufto peccatore, See. In editionibus aliis , ex
injufto & perverfo jure. Hujus loci intelligentix lucem prxftant
mox allati Patres, ac prxterea Ruffinus in expolit. Symboli.
Ab initio, inquic, Deus cum feciftet mundum, profited ei & pra-
pofuit quafdam virtutum coleftium pot eft at es , quibus regeretur &
difipenfaretur mortalium genus. Quod ita fattum indicat Moyfiet
in Dcuteronomii loco mox memorato de angelorum numero,
Sed & horum noonulli. . . datum fibi à Deo poteftatem non hit
quibus acceperunt legibus temperaverunt, nec humantim genus divi-
nis obedire praceptis , fed fuis parère provaricationibus docuerunt :
& hinc adversess nos chirographa feripta funt. ■ . Per iftud ergo
unufquifque chirographum illis reSloribus pejfimis tenebatur , quod
Chriftus detraxit adveniens , $* hac eas poteftate denudavit, 8c. c.
V. Trad. Pfal. 61. n, i .
c Mf. Mic. & immerfa.
** Edit. Par. font, intra cetum oranti. Antiquam leftioncm rc-
vocamus, quz ell Sc mil.
c Bad. Sc Er. cum duobus mfT. Vac. ilium. Lipf. Sc Par. nuU
lum, ReiUtuimus ullum çx alio Vatjcano codicc mêlions not*.
Anvirg
ferreâ n
.gc®10^
Regeijhîc
loci nil diftan.
J0.1
cluditur. Et in gloria Dei patris hodie geni-
tus nafeitur, id eft, a in manentem antea Dei
formam per prxmium mortis form« fervilis
aflumtio honeftatur. Fitque fub tempore nova
nec tarnen inufitatà nativitas ‘ cüm ad
refumendam gloriam Dei patris, qui ex forma
Dei forma fervi erat repertus, primoge-
nitus ex mortuis nafeeretur,
34. Sequitur deinde: Reges eos in virga ferre a,
& tamquam vtts figtdi confringes eos. Multis aut
malè opinäntibus, aut virtutem 6c proprietatem
didorum divinorum ignorantibus, adver-
fa h«c efle bonitati Dei videntur : ut gentes
quas filius Dei in pofTeffionem popofeit, 6c
in hereditatem accepit, terrore virgæ ferre«
regat, 8c modo vans figuli confringat, Neque
enim boni cujufquam eft, dare 6c accu
pere perdenda. Et qui magis vult pêccatorum
pæriitentiam quàm mortem, non exiftimatür
- fecundüm * profeffionem natur« fuæ elle factures
, fi virgâ ferreâ confringat, quos dari fibi
in hereditatem popofeit.
. 35. Et primüm ne quis temerari« huic 6C
impi« prxfumtioni locus pateat -y proprietates
ipfie verborum in romanam hnguam tranfia-
torüm cognofcend« funt. Namque id quod
nobifeum eft, Reges eos in virga ferrea, quam-
quam ipfum reges non tyranfiicum neque
injuftum fit, fed ex «quitatis ac moderations
arbitrio regimen rationale demonftret : tarnen
b molliorem adhuc regentis afFeftum prö-
prietas græca fignificat. Quod enim hobifeum
eft , reges eos , cum illis eft mtufMvSi ew*mvs,
id eft:, paftoraliter reges : regendi fcilicet eos
, cüram affeeftu paftoris habiturus. Ipfc eft enim
paftor bonus, cujus nos öves fumiis, pro quibus
anilnättl fuäm pofùit. Né autem jus tyran-
nicum fignificari arbitremur in virga j qu« in
virg« nuncupatione pröprietas fit , ex novo
8c veteri Teftamento nofeendum eft.
36. Beatus Paulus ad Corinthios feribens,
qüós tum ex multis peccatis ad pxnitentiam
. moderata atque utili adhortatione revocabat
ait, Quid vttltis ? in virga veniam ad vos, an
. in caritate 6c fpiritu manfuetudinis ? Num-
qüid Paulo jus prætorium erat, ut in virga
comminaretur, 6c cum officio liftoris ad ec-
clefiam Chrifti adeflet ? Non utique ita opi-
nandum eft. Sed quia omnis Dei fermo, quo
ex érroré in veritatem c Dêi retrahimur 5 quö
per comminationem terroremque jüdicii äd
innocentis 6c fan£t« vit« viam regimur, virga
eft nuncupatus , per quam intra difcipli-
nam divini metus cohibiti * moderatid ac pro-
videntis redtoris monitu coercemur : beatus
1 Apud Paf. dccrac particula in. Tum ut in aliis edit, lege-
batur , manentc ante Dei forma. Glariùs Hilarii mentem expri-
mit mf. Mic. quem fequimur. Mox Bad. Er. & duo mff. adho-
neftatur, non honeftatur. Hu'nc Hilarii locum cenforiâ virgulâ
notans Erafmus, Subolet, inquit, Origeniacum quid dam. At cum
hie Commentarius in ipfius editione poll remum locum teneat,
atque in aliis libris eamdem (ententiam (knftus Doftor expo-
nätj cur ccnluram tam diu diftulit Eralmus î Quod lànè ar-
gumento eft , cum ex prxjudicatx mentis affeftu , non ex rerum
conlideracione fua judicia promlîlTé. Hîc porro exponicur
Chrifti glorificätio , qux nova nativitas prxdicatur relaté ad
hominem , relaté autem ad- Verbum nec nova, nec inufitata.
b In uuo codice Vaticano, meliorem.
A Apoftolus côriditiôném eligendi àdveiitus fiii
his quos monebat adjecit , iitrüm mallent
eum in feveritate doclrinx atque objurgatio-
nis adefle, an in fpiritu lenitatis, Quod ütrunù
que fecundùm modeftix tenorem erat necefl
fariitm , ut obedientibus len io r , infblentibus
vero feverior advenireti E t hoc quidem ex
novi Teftamenti auctoritate præfunitimt efti
37. Hanc autem verbi dodtrinam virgam ^
nuncupari ex veteri ita cognitum éft , cüm vccer1,
B dicitur, Virga directionis , virgà regni tui. pf*1- 44 7*
* Quia hæc eadeiii eft virgæ direétio, qua per c
dodrinam in æquam viam ütilemque dirigi-
mtir i 6c quæ vitga jregni eft , necefle eft ipfa
ilia doctrina fit regni. Ipfum autem Dominum
noftrum ob doctrinæ fùæ utilem ac modéra- chriftiis
tam prædicationem virgam nüncupatum ita
accepimus dicente Efaia: Exiet, inquit, virga Efa. n . 1.
de radice Jeffe. Ac ne tyrannicam in eo feve-
ritatem per virgæ nuncupationem audéret
C quifqüam opinarî j continuo propheticus fermo
fubjecit , Et flos de radice ejus adfcen- ibidem,
det, 6C requiefeet fuper eum fpiritus Domini :
ut virgæ fèveritatem floris fuâvitas tempera-
rët, cüm unicuique noftrûm dodrinæ terror
regimen perfedæ beatitudinis admoveret. In
hac ergd virga reget datas fibi gentes : non
corruptibili, non càduca, f non fragili, fed f
fferrea, id éft, validiffima, 6c pro natur« fuæ
foliditate fïrmiflima.
D 38. Hac ergo virga ferrea ut reget, ita con- Confringît
fringet 6c Conteret. Nam magis hoc fecun- ^ refor* ’
dùm Septuaginta tranflatores græcitatis pro- met.
prietas enuntiat. Ita enim feriptum eft,
tniivn s u f f i t aC- n i u ; . Sed five conte-
rat , five confringat, non ideirco exiftimandus
eft hereditàtem pofeere, ut éam ad perden-
dum atque abolendum confringat 6c conte-
rat : quippe cui cor contribulatum facrificium
fit optimum. Contritio ergo ilia five confra-
E dioeft, qu« in nobis corporeas voluptates 6c
fæcularium vitiorum incentiva eomminuit ,
dignofque nos dignatione Domini præftabit,
fecundum diftum Prophet« , Cor contribula- Pf- so. 19,
turn 8c humiliatum Deiis non fpérnet. Com-
parata autem vafis figuli confraftio , quan-
tam abfolutionem intelligentiæ hujus imper,
titur ? Non enim fine caufa quos in hereditatem
popofeit , virga ferreâ regens tamquam
vas figuli confringet : nifi quôd compàratio-
F nis exemplo fragment! iftiufmodi damnum
proficere in reftaurationem ejufdem vafis
oftendit.
39. Qualis autem à Deo fecundùm vas
figuli noîlra confradio fit , idem docuit per
c Abeft Dei à duobus miT.
d Par. poft Lipfium , ac prudeniis. Rcéliùs in alîis libris, ac
providentis, id eft, profpiciciuis atque confiilentis.
e Lipl?o magis placuerat, quia hoc quidem eft .- nec nobis dif-
plicéret, fi faVercnt feripti/ Turn’ idem repomerat, virga dire-
ftiotiis , quod & Par. arripuit , renitentibus veteribus libris.
Mox in' his verbis , ©• quo virga, particula & , uc Cxpe aliàs,
accipitur pro etiam.
^ IJnus è mff. Vatic, non faeili. Ad Hilarii mentem vulga-
tus Ruffinus : Virga ferrea accipitur inflextbilis juftitia : quo idee
virga, quia reft ai idea ferrea, quia dura: refta bonis, dura md~
lis', blanda jaftis, afpera perverfis.