& S abc 11 io
* Sabel-
* Pbotino.
cùm uftuni D e um n o v e lla hæ c nü n c hærefis À
non n e g a b i t , ne filium D eum c red a t ; Sabelliùs
tarnen D e ùm u n um , ne filius omnin o e x f t e t ,
in profeffione retineb ic. * H i c filium o p e ra n -
. tem in ge re t t * h ic D eum in operibus e fle conten
de r . H ic uilum d ic e t : * ifte unum D eum neg
a b it. Sabelliùs le ira tu eb itu r dicens i O p é r a ,
quæ g c fta fu n t , præ ter quàm D e i natura non
efficit ; pe c ca to rum rem ilfio , curatio in firmita-
tu m , claildorum c u r fu s , cæcorum v ifu s , mon-
tuorum v ita à D e o folo e ft. N o n a lia n a tu r a , B
. quàm quæ fui c on fc ia e f t , d ic e r e t , E g o & Pater
unum fumus. Q u id me in fubftantiam alteram
rap is? quid in D e um alium follicitas ? G e f t a 3
quæ propria D e i fu n t , D e u s unus hæ c geflît.
C lam a b u n t v e rô c o n tra hæ c diflimilem DeO
p a t r i filium prædicantes non minus ore v ip e -
reo : Sa çramentum falutis tuæ ne fçis , c red en -
dus e ft filius pe r quem fæcula fa éta fu n t , per
qu em formatus homo e f t , qui pe r A n g e lo s legem
d é d it , q u ib de M a r ia natus e f t , qui miflus C
à P â t r e e f t , qu i crucifixus e ft , mortuus 8c fo .
pu ltu s eft , qu i de mo rtuis ,rel'urgens in d ex -
tris D e i e ft , q u i v iv o rum ju d e x e ft 6c mortuo^-
rum. In hune renafeendum e f t , h ic con fiten -
dus e f t , hujus regnum e ft promerendum. EJter-
qu e hoftis E c c le fiæ , res E c c le fiæ a g i t : dum
Sabelliùs D e um e x natura in operibus prædû-
c a t , h i v e rb e x fa cram en to fidei filium c D e i
con fitentu r.
7 . J am v e rb q u a fide i no ftræ v icto ria H e - D
b io n , q u i P ho tin u s e f t , au t v in c it au t v in c itu r :
dum Sabellium a r g u i t , c.ur hominem n e g e t filium
D e i ; dum ab d Ariomanitis c o n fu ta tu r ,
cu r in homine n e fe ia t D e i filium. A d v e r sùm
Sabe llium e E va n g e lia fibi e x filio Ma r iæ défe
n d it : Arius e i E va n g e lia pe r folum Mariæ
filium non re lin q u it. A d v e r sùm * hune , q u i
filium n e g a t , homo ab eo * u furpatur in filium.
f A b h o c e i , q u i an te fæcula filium n e feiat,
filius D e i folùm n e g a tu r e x homine. V in c a n t ,u t E
v o lu n t , q u ia fo in vicem v in c en d o v incuntu r :
. dum 6c hi * , qui nu n c fun t,de na tura D e i confu-
ta n tu r , Ôc Sabelliùs de fa cramen to filii refelli-
t u r , & Pho tinu s na tum ante fæ cu la D e i filium
v e l ign o rare a rgu itu r, v e l n e g are. Sed in te r hæ c
a Ita mfT. At editi hic, non ifte. Turn mf. Mart, mum negabit:
ubi habet exemplar baf. Vat. unum non negabit: quæ verba
cùm ad Aiium pertincre nullum dubium fit , ut & præcedenria
unum dicet ad Sabellium ; huic fané leâioni favet, quod paulo
ante diâum eft, unum Deum novella hsenune harefis non negabit.
Retinendum tarnen hic , unum Deum negabit. Hærefis quippe ver-
fipellis unum Deum nonnegabat, quo Filium à divinitate remo-
verct; Sc negabat unum Deum , cum Patrcm Deum & Filium
Deum profited coaCta , eos non unum fed duos dcos praedicabat,
uti jam obfèrvatum eft num. 3.
b Solus codex Mart, fer Mariam: man um infidclem fapit. Con-
ftanter enim Hilarius pratdicat Chriftum de Maria natum.
. c Vox Dei abeft à mf. Mart, neenon Vat. baf. in quo & proxi-
mè antè legitur, ad facramentum fidei .- quæ leCtio nihilo felicior
eft ac fuperiorcs exeifdemlibrisannotatæ. Saçramentum fidei vo-
cat Hilarius illud omne,undemox Ariani adversùs Sabellium con-
tendebant Filium cum Pâtre eumdcm non elfe, hoc eft, facramcn-
um falutis noftræ f*hut fi malis, Apoftolorum fymbolum.
cognominantur ab Athanafio , Phoebadio
Agennenfi , Gregoi
Mars, eu jus proprii
rio Naz. & c. maximè quia græca vox A pu;
. . eft furor, cum Arii nomine & indole ma-
ximam affinitatem habet. Unde in epiftola Conftantini T . x. Cone,
p. 170 . Age fane Mars Ari clypeis utendum eft : ac deinde in
proceffu fermonis, SswjWga r Apûv nail«*. Quo fpcûat illud Vin-
çcntii Lirin. c.6. Cum profana ipfa Arianorumnovitas uelut quadam
Bellona, cafte frites omnium Imperators , cunHa deinde falatii cul-
Ecclefiæ fides,evangelicis atque apoftolicis fun- j,
data doftrinis ^ 6c adversùs Sabellium tenet filü
profeffionem, 6c adversùs Arium Dei naturam t
6c adversùs Photinum fæculi creatorem *. 6c hoc
veriùs, quod hæc ab his invicem non negantur.
Naturam enim Dei in operibus Sabelliùs prædi-
cat,fod operantem filium nefcit.Hi verô filium
nuncupant, fed veritatem in eo naturæDei non
confitentur. Hominem autem Photinus ufurpat,
fed in ufurpato fibi homine nativitatem Dei
ante fæcula ignorât, & Ita dum quæ unufquif.
que défendit aut damnat, veritatem fidei noftræ
-, hæc ipfa prout funt religiosè 6c h defen.
dentis 6c damnantis , oftendunt.
8. Hæc igitür à me demonftranda paucis h
fuerunt, non copiæ ftudio, fed ratione caute.19
læ : primùm ut hæreticorum incerta efle omnia
6c erratica nofeerentur , ‘ cùm quahdo fibi
pro nobis invicem difliderent : turn deinde ne
me horum qui nunc funt * blafphemis pro.
feflionibus obnitentem ^ 6c Deum patrem ac "
filium Dei Deum prædicantem,deinde ut unius
nominis, atque naturæ,k indillimili genere divi-
nitatis, Patrem 6c Filium elle profitentem, quif-
quam aut in duûm deorum, aut contra in unici
ac lolitarii Dei teneret errore * cùm quando ne-
que unio in prædicato Deo pâtre 6c Deo filio
reperiretur, neque fub indiferetæ naturæ de.
monftratione deorum diverfitas conveniret.
Nunc quia negantibus Dei filium à Deo ex
nativitatis veritate fubfiftere , libro fuperiore 1
fecundùm Evangelia relponfum eft • demon- Ri
ftrandum eft eum , qui verè ex natura filius "*!
Dei eft , verè quoque per naturam Deuiii85
efle : ita tamen,ut neque ad fingularem, ne-
que ad alterum Deum fides noftra depereatj
cùm neque unum Deum fit fie prædicatura
quafi folum, neque quafi non unum fit confef.
ilira 1 non folum.
9. Deum igitur Dominum noftrum Jefum
Chriftum his modis novimus, nomine, nativi- ^
tate, naturâ , poteftate, profelîione. m Et de «
nomine nihil puto ambiguitatis. Legimus enim,
In principio erat Verbum 3 & Verbum erat apud jù
Deum 3 & Deus erat Verbum. Quid calumniæ ^
eft j cur non fit quod nuncupatur ? Aut num- y
mina fubjugaffet, nequttquam deincefs deftitit uni-ver f t mifcere atque
vexare. Quia verb Ariomanita idem lûnac quod Martio furore ab-
reptus, non later quo refpiciat nôfler H ilarius, cùm furentem hï-
relim cognominat.
« id eft , evangelicam difpenfationem & faeramentum falutis ,
noftræ : cujus opus non foli nlio Mariæ relinquit Arius, cùm pro*
bat à Filio fa£1 a fæcula, legem datant &c.
f Editi, ad hoc. Redtiùs mfl". ab hoc, id eft, ab Ario negatur
Fhotino Filium efle tantùm ex homine, feu ex quo tempore Clui-
ftus homo fuit. Turn invétéré mf Colb. & aliis, quia ante, non
qui ante.
S In vulgatis, itaque dum unufquif que : nullis fuffragantibusmfT.
h Excufi cum plerifquc mfl. defendentes & damnantes. Præferi- '
mus cum mfl'. Mart. Corb. & Faur. defendentis & damnantis, propter
adjun&um religiose, quod catholicæ fidei congrùit,non hxrcfi.
1 Editi, turn quoniam : emendanturex feriptis. Mox in vetete
Colb. blafphemia proftffionibus.
k Apud Par. in diffimili, duobus verbis. In aliquot mfT. in in-
dijfîmili. Sic tota ilia phrafîs eft intclligcnda.-»; me, poftquàm Filium
ita ut Patrem prædicavero Deum, Patrem d* Filium ut ne-
minis , ita & ( pro atque ) nature, unius effe profitentem & c.
1 Editi, ne folum: corruptè. Nativus hic eft vocabulorum ordo:
neque non folum quafi non unum &c.
I m In editis , Sed de nomine nihil futo ambiguitatis remanfijfe:
j^loflerna. Loco verbi remanfijfe , commodiùs intclligitur lupprcl-
|loyfi I
quid nomen hon natura; fignificatio eft ? Et A tum generandi, cum profectum teneat nafeen-
quiacontradidioomnis ex caufae ft, nunc hie di. Et idcirco earum rerum unigenito Deo apnes;
andiDe* quxro caufam. Simplex namque tata cognomina fun t, qua: cum eum fubfiften-
nuncupatio e lt, 6c caret offendiculo adjectio- tem ex nativitate conmmment, tarnen h Patri
nis aliens. Verbum enim , quod caro factum infintex indemutabilis virtute natura:. Unige-
eft non aliud quam Deus eft. Non eft hie de- nitus enim Deus verbum eft j fod innafeibilis
pütata: aut afllimta nuncupationis relida fufpi- Pater numquam omnino fine Verbo eft : non
c io : ut e i , quod Deus e f t , non ex natura fit quod prolatio vocis natura * fit Filii j fed ex
nomen. Deo D eus cum nativitatis veritate fubfiftens,
10. Refpice ad ceteras aut deputativas, aut ut a Patre proprius 6c per natura: indifferen-
aflumtivas appellationes. Ad Moyfon didum B tiam infeparabilis doceretur , fignificatus in
eft, Dedi te deum Pharaoni. Sed numquid non verbo eft. Sicut Chriftus fapientia 6c virtus
adjeda nominis caufa eft, cùm dicitur * Pharaoni
1 Aut numquid ei naturam D e i intulit, 6c
non potiùs in eum qui metueret terrorem, cùm
dracones magicos draco Moyfi mox virga ma-
. nens dévorât, cum cynomyiam quam immife-
■ rat abigit, cùm grandinem poteftate qua evo-
• caverat a v e r t it , cùm Iocuftas ea virtute qua
D e i e f t , non file, ut intelligi folet, interna po-
teftatis aut fonfds efficax motus : fed natura
tenens per nativitatem fubftantiee veritatem,
his internarum rerum fignificata nominibus
eft. Non enim id , quod nafeendo fubfiftit,
poteft idipfum videri e f le , quod unicuique
: femper internum eft. Sed ex a:terno Deo
invexerat repulit , cùm in operationibus ejus patre unigenitus filius in fubfiftentem Deum
magi confitentur digitum D e i elle ? Sic M oy- C natus , ut non alienus efle à natura paternæ
fes Pharaoni deus datus eft , dum timetur
b dum oratur, dum punit, dum medetur. Et
aliud eft deum dari, aliud eft Deum e fle .c In
Pharaonem enim deus datus e f t : ceterüm non
ei eft 8c natura 8c nomen , ut Deus fit. Me-
mini quoque 8c alterius nuncupationis, ubi dicitur
, Ego dixi 3 dii eftis : fed in eo indulti no-
. minis fignificatio eft. Et ubi refertur, ego dixi3
loquentis potifis eft fermo, quam rei nomen
divinitatis poflèt intelligi, per hæc proprieta-
tum nomina fubfiftens oftenfus eft, quibus1 ex 1
quo fubftiterat non carebat. Deus igitur qui Filius eft
eft , non eft aliud quàm Deus. Nam cùm au- pe^scicur
d io , E t Deus erat Verbum j non dichim folùm
audio Verbum m Deum, fed demonftratum in- m
telligo eflè quod Deus eft : n quia ficut fupe- n
riùs in Moyfe deo 8c in cognominatis diis per
appellationem nomenadje&um fit; hïc autem
quia rei nomen intelligentiam rei affert, cete- D 0 r^s fignificata fubftantia: e f t , cüm dicitur,
rüm voluntas appellationis ex alio eft. Et ubi Deus erat. Eflè enim non eft accidens nomen,
fe nuncupationis auétor oftend it, ibi per fèr- fod fubfiftens veritas, 8c manens caufa, 6c na-
monem au&oris eft nuncupatio, non naturale turalis generis proprietas.
nomen in genere.
h. A t vero hïc Verbum Deus eft : d res exfi-
ftit in V erb o , V erbi res enuntiatur in nomine.
‘ Verbi enim appellatio in D e i filio de facra-
- mento nativitatis e f t , ficuti fapientiæ 6c virtu
12. Et videamus an hanc Evangeliftæ prædi- Thomas
cationem , apoftoli Thomæ confeflio confo- cum con^"
quatur, cùm a i t , Dominus meus & Deus meus. f0han. 10.'
Deus igitur fiius e f t , quem Deum confitetur. i8-
Et certè diéfcum non ignorabat à Domino, Audi veut. 6.4.
tis eft nomen: quee c&mc in Deum filium cum Ifrael, Dominus D eus tuus unus eft : 8c quo.
fubftantia verx nativitatis exftiterint, f D eo E modo apoftolica fides principalis immemor eft
tamen, ut fua propria, quamvis ex eo in Deum
fint na ta , non défunt. N on enim, ficut frequenter
didum à nobis e ft, 8 divifionis in Filio
, fed nativitatis facramentum prædicamus.
N ée foparatio fuit imperfecta , fed progenies
perfeita : quia nativitas non habet aetrimena
In vulgatis, ut & paulo antè, Deum Pharaonis. Hîc non re-
petitur vox Deum in mil. quorum in vetuftioribus habetur Pharao,
hoc nomine juxta græcum ©tor <t><t&ca , per varios cafus non in-
flexo : in ceteris autem , Pharaoni, quibus infra confentiunt &
editi, fa vente Ambrofio cpift. nunc z 8. n. 8. ubi legit, Faciam
te in Deum regi Pharaoni : qui alias etiam in cafibus obliquis pie—
tumquc ponit Pharao. Quod Hilarius hîc ex nomine Dei fimpli-
citcr & ablôlutè dato conficit argumentum , fusé perfequitur Ire-
næus lib. 3. cap. 6. inter alia dicens , Neque igitur Dominus, neque
Spiritus-fanclus, neque Apoftoli eum, qui non effet Deus, definitive
O' abfolute Deum nominajfent aliquando, nifi effet verus Deus. Et poll
pauca : Cum autem eos qui non funt dii nominat, non in totum,
quemadmodum prtdixi, Scriptura oftendit illos deos, fed cum aliquo
additamento & fignificatione, per quam oslenduntur non effe dii.
b Unus è niff. Colb. dum honor atur : mendosè.
c Mfl. in Pharaone. Vertit Irenæus lib. 3. cap. 6. ante Pharaonem.
Explicari poteft illud, in Pharaonem, ex fuperioribus, Numquid
ei naturam Dei intulit, & non potiùs in eum See.
“ Mart. mf. & res. Hîc res opponitur accidcnti, quod fignifi-
catur per nomen adjeûum.
c Er. Lipf & Par. in Dei filium ; caftigant veteres libri.
f hoc eft, Patri, cui verbum, virtus & (âpientia non défunt,
quamvis ex eo ( rninùs aptè apud Lipf. & Par. ex Deo ) in Deum
8 In mf. Corb. natura divifionis, 9 Vatic. 6c Mart, de n
fa<fta mandati, ut Deum Chriftum confitere- ilksa Dei
tu r , cüm in unius D e i eflèt confeffione viven- unms ^ e*
dum ? Sed Apoftolus totius facramenti fidem
per virtutem refurre&ionis intelligens, cüm
frequenter au diflet, Ego 6c Pater unum fu- f«h. 10.30.
mus; 6c , Omnia qua: Patris fun t, mea funt; fob. 16. ig.
tur a divifionis, apud Bad. & Er. Dei naturam divifam effe afferi-
mus in filio: gloflemata varia. Hie excluditur ca fententia, cujus
invidiam in Catholicos conjiceic moliuntur Ariani fupra lib. 4.
n. 4. puta quód ex divipone paterna fubftantia effe Filius exiftime-
tur Scc. Eadcm ratione Achanafius Or. x. cont. Ar. p. 334. verbi
Sc fapientix cognomina Filio in (acris litteris idco aptaca docet,
quia verum , naturalem atque coxternum abfque ulla pafEone aut
itione paternx fubftantia; fetum aptiflimè fignificant.
Sic mfT. At edit. Patri non defint.- & mox, Deus & verbum eft.
Cotb. mf fit filius: male. Vult quippe Hilarius inprolatione
is, quatenus hxc accidens eft , naturam Filii non eflè fitam.
Duo mfT. fempiternum eft, Mart, femper in sternum eft: corruptè.
Semper internum, id eft , femper innxrens, quod numquam
in propriam fubfiftentiam evadac : qualis in nobis eft virtus aut
fapientia.
1 Supple, is, nimirum Pater, qui virtutis ac fapientix propne-
tatibus numquam caruit.
■ Ex mfT. reftituimus hie Deum, ac proximè infri Deus.
, “ Er. Lipf. Sc Par. quia non ficut: nullo fuffragantc vetere libro.
0 Unus è mfT. Colb. res fignificata fubftantia eft. Corb. rei fignificata
fubftantia eft. Vind. necnon edit. Bad. Sc Er. res fignificata d
fubftantia eft. Retincmus aliorum librorum leCkionem } qux fic
commodè poteft intelligi, res fubftantia fignificata eft; ut nic fere
idipfum fit quod initio num. n . Verbi res enuntiatur in nomine, vel
fubftantia tft, id e ft, ad fubftantiam pertinet.
N n n ij