Matth. i f . 3. Tunc fimilabitur regnum calorum decent virgi- .
nibus 3 8c reliqua. Ex diéris fuperioribus ratio
quoque hujus fermonis intelligi poteft. D e die
enim magno Domini omnis elt fèrmo, quo occulta
humanarum cogitationum divini judicii
cognitione prodentur, 8c vera exfpeétati D é i
fides non ambiguæ fpei meritum confèquetur.
Abfolutè enim in quinque prudentibus 8c in
quinque fatuis , fidelium atque infidelium eft
CurMoyfcs conftituta divifio •- quo exemplo Moyfes de-
Dccaiogum cem verba duabus tabulis confcripta acceperat.
buiis^ccc- Nece fle enim e ra t , omnia ea in utraque con-
pit. fcribi : 8c duplex pagina-, inter proprietatem
dexteræ ac finiftræ, divifionem fub uno licèt
teftamento bonorum malorumque fignabat.
Parabolae 4 . Sponfus atque fponfa, Dominus nofter eft
virgimim j n COrpore D eus. Nam ut Spiritus carni * , ita
acuoexpo- Spiritui caro fponfa eft. Denique tuba excitan-
ficio. te , Iponfo tantùm obviàm * proditur 3 erant
Cpo£ . ' enim jam ambo unum 3 quia in gloriam fpiri-
| talem humilitas carnis exceflèrat. Primo autem
progreflu, vitæ hujus officiis, occurrere in re-
furreftionem quæ eft à mortuis præparamur.
Lampades ig itu r , animarum fplendentium lumen
eft , quæ facramento baptifmi fplendue-
runt. O leum, boni operis eft frudus. V a fa , hu-
mana funt corpora, intra quorum vifcera the-
faurus bonæ confcientiæ recondendus eft. Ven-
dentes funt h i , qui mifericordiâ fidelium indigentes
, reddunt ex fè petita commercia,
inaigentiæ fuæ fcilicet fatietate , boni operis
, noftri confcientiam b veneuntes. Hæc enim
indefeflî luminis copiofa materies eft , quæ
mifericordiæ frudibus 8c emenda eft 8c recon-
denda. Nuptiæ, immortalitatis aflùmtio e f t , 8c
inter corruptionem atque incorruptionem ex
nova locietate conjundio. Mora iponli, pæni-
tentiæ tempus eft. Exfpedantium fbmnus, cre-
dentium quies e ft , & in pænitentiæ tempore
mors temporaria univerforum. N o d e media
clamor, cundis ignorantibus tubæ vox e f t , Domini
præcedentis adventum, 2c univerlbs ut ob-
3 In aliquot mff. proceditur : eodem fenfu. Tum in exeufis, erunt I
enim: præcer fidem omnium mff. atque Hilarii (ententiam ,.qua
vulc fponfo tantùm, non etiam fponfæ, obviàm prodiri, quia in
Chrifto caro, qua; fponfa eft, port glorificationem ita cum Spiritu
ac deitacc unita e ft, ut illius diftinftio jam non appareat. Hoc ta-
men falva carnis veritate didtum elfe, non femel demonftratum :
& manifeftum eft vel ex hoc Tra â . Pfal. 6 f. n. i i . In tternam
gloriam ejus affumtt ex Virgine carnis natura trnnsfertur. Nequc
ambiguum quod in Pfal. 138. n. 17 . a it, Chriftum in eodem cor-
pore poft rel'urreâiünem confpici in quo mortuus erat : & port
pauca, in to quo elevatus eft corf ore a dextris Dei fédéré. V. T raft.
Pf. 131. n. 16. not. f.
b Bad. Er. & Lipf. ementes : renitentibus omnibus mff. Hoc ta-
men in prima editione Par. bene mutatum, perperam reftitutum
eft in poftrema. Vcndentcs vocat Hilarius pauperes , qui fidelium
eleemofyna indigent, & qui pro ftipe, qua ipforum indigentia ex*
pletur, vendunt feu reddunt operis boni conlçientiam. Nam veneo
aétivè jam vidimus cap. 21. n. 4. & c. io . n. 18. Itaquoddam fit
commcrcium, cùm dat dives pecuniam, & à paupere açcipit opc-
« Hunc locum qui inconfideratè logent, exiftimabunt forfitan
favere hetcrodoxis Sandtorum fuffragia & interceflioncm exfuf-
flantibus. Eum re ipla Catholicis objicic Bodius in Colledtaneis
fuis. Scd quid illos juv et, non vident prudentes. Non enim hîc
fermo eft , utrùm Sànfti nobis profpiciant, fed utrùm Saudi
polfint ita mérita fua partiri, ut alii proptiis meritis deftituti ex
h&c vita migrantes , meritorum alienorum fubfidio valeant cum
fponfo in seternam gloriam ingreffum obtinere. Quisautem catho- '
licus neget hæc mérita unicuique ita propria effe, ut in alium re-
fundi nequeant î Hac ratione unicuique oleum lampadi fuse cmerc
nccdl'c eft; 8c cui dec ft, non poteft ullus alius fufficerc. Nam fccuuviàm
fponfo exeant excitantis. Lampadum af.
fumtio, animarum eft reditus in corpora ; ea.
rumque lux , confcientia boni operis elucens
quæ vafculis corporum continetur.
j. Prudentes virgines hæ flint, quæ oppor.
tunum in corporibus operandi tempus ample,
xæ , in primum fe occurfum adventus domi.
nici præparaverint. Fatuæ autem, quæ difTo-
lutæ ac négligentes, præfentium tantùm follû
citudinem habuerint -. immemores promiflb.
B rum D e i , in nullam fe fpem refurreâionis ex.
tenderint. Et quia prodire obviàm fàtuæ ex. y ,
ftindis lampadibus non poflùnt j deprecantur
eas quæ prudentes erant , ut oleum mutuen-
tur. Quibus refponderunt, non poflè fe dare, y.,
quia non fit fortè quod omnibus fatis fit ; alie. i„ ^
nis fcilicet operibus ac meritisc neminem ad-
juvandum, quia unicuique lampadi fuæ emere S
oleum fit necefïe. Quas hortantur ut redeant ficue
ad emendum : fi vel ferô præceptis D e i obfe.na |
C quendo, cum lampadum luce fponfi dignæ effi.
ciantur occurfù. Quibus morantibus, fponfus tu,I
ingrefllis eft j atque unà cùm eo in nuptias
fapientes , quæ comparato lampadum lumine
operiebantur , introeunt , id eft, in cæleftem
gloriam fub ipfo ftatim adventu dominicæ cla-
ritatis incedunt. E t quia jam pænitentiæ nul- J»|
lum eft tempus 3 fatuæ ac cu rrunt, aperiri fibi
aditum rogant. Quibus refpondetur à fponfo,
quia nefeio vos. N on enim in officio advenien- f “■
D tis admerant, neque ad vocem tubæ excitantis
occurrerant, neque introeuntium comitatui
adhæferant : fed morantes & indignæ, intro-
eundi ad nuptias tempus amiferant.
(b. Sicut enim homo peregre proficifcens, vocavit fui
fervos Jitos, & tradïdit illis fubfiantiam fu am , &
reliqua. Divifio pecuniæ inæqualis eft : fèd non Tila
ad dividentem referenda diverfitas eft ; ait^“
enim, unumquemque fecundùm virtutem fuam nsi
accepifle. Ergo in quantum quis capax efïèttia
£ accepit : 6c extra moderantis arbitrium eft,
quod erat in jure fumentis. Patrem-familiâs,
dum ea, quæ quifque gelfit, auc falus obeingee ,aut damnatio. Ve-
rum cciamfi SanCtis non detur ut meritorum inopes ex fuis ditent ;
datur tamenut nos quam diu hîc vivimus adjuvent, unde refti
operari & mérita comparare valeamus. Immo etiam hîc Hilarius
nomine virginum prudentura , quæ fatuas bene confulendo 8c ad
pænitentiam hortando adjuvant , Sanâos dcmonftrat de noftra
falute follicitos. Difertiùs hoc ipfum docet in Pfal. 124. n. j. ubi
ait, Sed neque défunt ftare volentibus SanStomm euflodia, neque An-
gelorum munitiones : & num. 6. Ac ne leve fr&fidium in Afo-
ftolis, vel patriarchis ac prophetic, vel potiùs in Angelis , qui Eccle-
fiamquadam euflodia circumfepiant, crederemus &c. & poft pauca:
Sed forte Apoflolorum vel Angelorum euflodia fufficiens exiftimetur.
Verum id quidem eft. Si autem nobis profpiciunt Sanâi, quid æquius
quàm ut animum ad illos intendamus, ne nobis defint precemur,
ac demum aliquam pro acccptis beneficiis gratiam eis habeamus ?
In h is non videtur cur ,uti Scultctus vult, pudore afficicndus lit
Bellarminus , qui Hilarium citet invocations (anCtorum patro-
num. Ridendum potiùs iplc fe præbet, ubi primùin negat Hilarium
hujus (ententiæ patronum j turn propofitionis fuæ obütus
affirmât cum non nifi ex allegoria doccre Sanâos defunâos fidelium
elle euftodes. Nulla autem, inquit, allegoria firmat fidem. Quid
fibi vult ex allegoria f An non claris , per f pi cuis , ac nullatenus
allegoricis verbis hocaffcrit? Non enim hic agitur utrùm ca de
(anciis dochina in Scripturis aliquo modo contineatur j fed utrura
patronus illius fuerit Hilarius. Qua de rc longé minor eft dubi-
tandi ratio,cùm earn è Scripturisallegoricè intelledtis prædicat.
Cùm enim hoc interpretandi generc fbleat veritas aliàs cognica K
aperta ad obfcuros quofdam Scripturæ locos accommodari ; le"
quitur hoc Hilarium exiftimaffe omnibus nocum , quod in 5tn-
pturis allcgorico intellects contincri oftcudit.
i
fe ip fum e fT e f i g n i f i c a t .P e r e g r in a t io n i s t em p u s , A ( fta t io n e c o r p o r e æ p a ffio h is o ç c u l é r e . Q u i cù rrl
pæ n ite n t iæ fp a t ium e f t : q u o in cæ lis à d e x t r is C h r i f t u m D o m in u m a d fa lu tem g e n t iu m m i f
D e i a f fid en s , p o t e f t a t em u n iv e r f o g e n e r i hu^.
m an o fid e i a t q u e o p e r a t io n is e v a n g e l i c ie p e r -
m ifit. I g i tu r u n u fq u i f o ü e f e c u n d u m f id e i Cux.
m e n fu r am t a le n tu m , id e f t , E v a n g e l i i p r z e d ic a -
t io n em a p r x d i c a n t e fu fe e p i t . H x c e n im in -
c o r ru p ta fu b f ta n t ia . e f t , h o e C h r i f t i p a t r im o nium
x t e r n i s h e r e d ib u s r e f e r v a tu m .
n. S e d fo r v u s i l l e , q u i q u in q u é ‘t a l e n t a a c -
fum fu i f le n o n p o f f i t a b n u e r e 3 ( n am & a d v e n tu
s &c p a f f io e ju s e x l e g e e f t 3 ) o b t em p e f a r e ta r
n e n -E v a n g e l i i s ip f e n o lu e r i t . A i t e n im , Seid. ■
quia homo durus es 3 metis ubi non femina/li, &
■ colligis ubi non fparßßi.^jtSVim. p r x f e n t iu m n a tu r a
n o n f e r t m e f fem e f f e f in e f e r h in e , 6c c o l l i g i q u x
fp a r fa n o n fu e r in t : fe d to tu s fp i r i t a li s h i e fe rm o
e f t . D i x im u s e n im h u n c p o p u lum e f le d e l e g e ,
c e p i t , p o p u lu s e x l e g e c r e d e n t iu m e f t : e x q u a B n o n ig n o r a n t em D o m in i a d v e n tu m & g e n t iu m
p r o f e d u s , m e r i tum ip fiu s re«fte p r o b e q u e 4 p e r .
fun^ta e v a n g e l i c x f id e i o p e r a t io n e d u p l i c a v i t .
In r a t io n e a u t em p o n e n d a ju d i c i i .e x a m e n e f t ,
q u o c x le f t is v e r b i u fu s , 6c r e d itu s d i fp e n f a t i ta -
le n t i p o ftu la tu r . I g i t u r c u i e r a n t q u in q u e c om .
mifta , D o m in o r e v e r f o d e q u in q u e d e c e rn o b -
tu l i t : ta lis f c i l i c e t in f id e r e p e r t u s , q u a li s in
leo-e, q u i d e c e rn v e r b o r u m q u in q u e lib r is M o y f i
p r x e e p to r um o b e d ie n t i am p e r g r a t iam e van-i
fa lu tem 3 fe d i n f id e l em : q u ip p e c ü m f e ia t m e t e n :
d o s i l l i c j u f t i t i x f r u d u s , u b i l e x f a t a n o n f i t , 8c
c o l i ig e n d o s e x g e n t ib u s , q u i n o n e x A b r a h x f in t
f t i r p e d i fp e r f i j & id c i r c o d u r u s h i c h o m o f i t , fc il
i c e t f in e l e g e ju f t i f ic a tu r u s , f in e d ifp e r f io n e c o l -
l e d u r u s , 6c f in e " fa t io n e m e ffu ru s .
1 1 . A t q u e id e o h o c m a g i s f in e v e n i a e r i t ,
c u r p r x d i c a t ib n e m o c c u l u e r i t , 8c c om n ii f lum
f ib i t a l e n tu m f u f f o d e r i t , c ü m f e i r e t m e f fu r um
g e licæ ju f t i f ic a t io n is e x p l e v e r i t . I g i t u r ju b e t u r C e f le f in e fo m in e , 6c c o l j e d u r u m e f f e q u æ n o n
in g a u d iu m D o m in i in t r o i r e , i d e f t , in h o n o rem
g lo r iæ C h r i f t i r e c ip i tu r .
8. I lle v e r ó f e r v u s , c u i d u o t a l e n t a c om m i f la
fu n t , g e n t iu m p o p u lu s e f t , f id e a t q u e c o n fe f lio -
ne 8c F i l i i ju f t i f i c a tu s 6c P a t r i s , b 6c D o m in u m
no ftrum J e fum C h r i f tu m D e um a t q u e h o m i nem
6c S p i r i tu 6c c a r n e c o n f e f lù s . N a m 6c c o r de.
fid e s j 6c o r e c o n fe f f io e f t . H æ c e r g o h u i c
funt d u o t a l e n t a c om m if la . S e d u t p r io r il le om<
f p a r f i f l e t : f e d p o t i i i s o p o r tu i f l e e um n um m u -
la r i i s d a r e , i d .b f t , u n i v e r f o .g e n e r i h o m in u m ,
q u o d f x c u l i n e g o t i i s Ö c c u p e tu r , u fum c r e d i t i
f i b i t a l e n t i c om m u n i c a r e , D o m in o r e d i tu s e ju s
a f in g u l i s p o f tu la tu r o . O b q u am e u lp am t a le n tu
m a b e o n o n ta rn E v a n g e l i i , q i io d fu fF o d e r a t ,
q u am le g is a u f e r t u r , e iq u e q u i q u in q u e d u p l i -
c a v e r i t d a t u r , D o m in o d i c e n t e , Omni enim ha-
benti dabitur 3 & abundabit: qui autem non habet,
Q u *h
culpæ
di£ta.
ne fa c r am e n tum in q u in q u e r a l e n t i s , id e f t , in D etiam quod habet aùferetur ab eo. P o t e f t q u id em
h a b e n s a b u n d a r e 3 q u ia f a c i l e e f t , p e r in c r e -
m e n tum v e l m u n i f ic e n t iæ v e l l à b o r i s , o p u le n -
tuijii p o f le d i t e f e e r e 1-; f e d q u o m o d o n o n h ä -
b e n s h a h e b i t a d d am n um ? H o c i d e o , q u ia h ä -
b e n t ib u s u fum E v a n g e lio rum ^ e t iam l e g i s h o n o r
r e d d i tu r : n o n h a b e n d a u t em f id em C h r i f t i ,•
e t iam q u o d e x l e g e h a b e r e fib i v id e b a t u r h o n
o r is , a u fe r tu r .
C A P U T X X V I I I .
9. Q u i v e r o u n um t a l e n tu m a c c e p i t , 6c in
De adwentu filii hominis Dementis in
majeflate fm .
U m autem venerit filius hominis in ma- .
jefiate f u a , & omnes Angeli cum eo 3 6c
r e l iq u a . O m n em ip f e f e rm o n is h u ju s
le g e c o g n o v e r a t , id q u e ip fu m f id e E v a n g e l i i
d u p l ic a v e r a t : i t a i f t e in c r em e n t o d u u m t a le n to -
rum , e id q u e o p e r a t io n e p r o m e ru i t . R a t io n e a b
red itu d i f l im i l i , p a r t am e n a D o m in o m u n u s
am b o rum eft:5 u t g e n t iu m f id em e x x q u a t a m c r e d
entium e x l e g e f o ie n t ix n o fe e r em u s . N a m c o L
la u d a t io n e e a d em ju b e t u r in g a u d iu m D o m in i
in tro ire . E f t a u t em d u p l ic a t io f u m t x p e c u n i x ,
o p e r a t io n a l ! fid e i a d d id i f l e 3 6c q u x o p in io n e
c r e d id e r a n t , r e b u s f a & i fq u e g e f li f le . E
te rra r e c o n d i d i t , p o p u lu s e f t in l e g e p e r f i f t e n s ,
to tus c a r n a li s 6c f tu p id u s , 6 c n ih il fp i r i t a le in t e l -
l ig e n s ,& q u e rn v i r tu s p r x d i c a t io n i s e v a n g e l i c x
non fu b e a t , f e d p r o p t e r in v id iam fa lv a n d a ru m
g e n t ium , in t e r r a a c c e p tu m t a l e n tu m ab fe o n - -
d e r it j n e q u e ip f e u t e n s , n e q u e u te n d um a liis
d ifp e n f e t , f e d fu f f ic e r e fib i l e g em e x i f t im e t a d
fa lu tem . A t q u e id e o c i im a b e o r a t io e x p o f tu -
l a r e tu r , i t a a i t : Timui t e , t am q u am p e r r e v e - F r a t io n em a b f o lv i t . D e ju d i c i i e n im tem p o r e a d -
ren tiam a c m e tu m v e t e r u m p ræ c e p t o r u m , u fu v e n tu q u e c om m ém o r â t , q u o f id e le s a b in f id e -
e v a n g e licæ l ib e r t a t i s a b f t in e a t 3 d i c a t q u e , Eccè
quod tuum e ß , v e lu t in h is q u æ à D o m in o p ræ -
c ep ta fu n t fu e r i t im m o r a tu s .
io . I n t e r r a v e r o t a le n tu m a b f e o n d e r e h o c
e ft } n o væ p ræ d i c a t io n is g lo r iam fu b o b t r e -
3 Editi, perftmtfui. Potiores mff. perfunlla, & in aliis pcrfun£jt&.
b Particulam & adjicimus auftoritatdmff. Colb. & Catn. Hac
diftindlids exprimuntur duo talenta , quotum primum fit in fide
niyfterii Cinfta Trinitatis, alterum in fide Incarnationis.
c Excufi, atque operatione. Sex mfl. intelledum atque Operationen).
Pncferimus cum potioribus, idque ( lubauditur ipfum ) ope-
r.vione. Hare ledbio ob brevitatem obfeura , fic poteft explicari,
na ifte populus gentium incremento duorum talentorum intelligen-
dus eft duplicaflc quod fide pcrceperat; id ipfum , nimirum illa
duo talenta, promcruijfe operatione, eorum fcilicet qua: fides jubet.
l ib u s f e p a r a b i t , a t q u e â b in f ru i f tu o f ls f r u 6 tu o fa <
d i f e e r n e t , h c e d o s v id e l i c e t a b a g n i s , 6c in d e x -
t e r a a c f in i f t r a c o l lo c a n s u n u m q u em q u e , d ig n â
a u t b o n i t a t is a u t m a li t iæ fu æ f e d e c o n f t i tu e t :
f in d i c a n s f e in m in im is f u i s , id e f t , iis q u i fib i
Uno verbo ficuc populus Icgis fide Evangelii accedcntc duplicat ta-
lenta fua ; ita & duplicat populus fidelis , ubi quOd corde crédit
& conficetur ore, operatione teftatum facit.
* Editi, judicans : corriguntur ex mff. Deinde, qui fibi cum hu-
militatis fu t exfpc&atione famulentur, id eft, qui famulentur Deo
omnibus humilitatis officiis, quorum retributionem ab eocxlpe-
«ftent. Ita in Pfal. 138. n. 31. cxplicantur verba pfalmi,Et fubftantia.
mea in inferioribus terra. Ici). Chriftum effe inpaupenbusfptritu, in tri-
bulatis corde, in humilibus terre , in purgamentis mundi, in Ecclefit in*
fi mis. Infirment enim Ecclefit id eft omni humilitatc fummiffur».
A a a