a ' cömmipit 1' 8c voluttt * Ecclefiy legibus füb- i
d i t i, fori legibus judicare, Sed quamquam ad
ipfa officia quy agunt , ferant fecum religio-
lam voluntatem ^ benevolos/fefe continence^-
qne pryftando : tameU necefle eft eorura , in
quibns diverfabuntur , negotiorum quodam
peftilenti contägio polluantür, P u b l ic a r u m
enim cauiaritni ordo mauere eosvolentes etiam
in ecclefiafticy legis fanditate non patitur.
Ec quamvisreligiofi propofiti tenaces fine:
tarnen per neceflitatem fedis o b te n ty , tum
äd contumeliam , tum ad injuriam , tun! ad
b peenam b cundante lice t voluntate cogun-
tur. F a c it ' eos neceflitäs « neceffitatis ip fius efle
participes > cüm tamquam lue morbida im-
buuntur. Et iddreo hanc eorurn cathedram,
cathedram peftilentiy Propheta cognominat,
c quia contagione fua c etiam voluntatem religiöse
mentis inficiat.
Dci legi -||6. Sed beacitudinem viri nondum , vel in
fedvolun^ ^ p io rum confilio non ifle , vel in peccato-
rare pären- rum via non ftetifle, vel in peftilentiy cathe-
dtfm. ftra non ^ confiimmat. Poflunt enim
h y c 8c in ßeculari viro reperiri : ut unum
Deum eile creatorem mundi opinetur , u t a
peccatis fe per ftudium modefty innocentiy
refrenet, u t hönorum dignitatibus private 8c
tranquilly v ity ptium anteponat. Sed perfe-
dum nunc Deo virum Propheta confprmans,
8c quem in magnis y te rn y beatitudinis con-
ftituat exemplis, non communibus eum ad id
d docet ufurum eile d virtutibus , fed his con-
fummandum e f le , ut beams f it , quy fequun-
f . i . tu r , S e d in leg e D om in i f a i t v o lu n ta s e ju s .e Abe
ftentio fuperioriim inutilis eft:, nifi in confe-
quentia adhibeatiir intentio: icilicet ut in lege
Domini voluntas fit. N on exfpedat Propheta
ut metus fit. Plures intra legem metus cohi-
b e t , paucos verö voluntas conftituit in leo-e:
quia timoris eft: * non audere timenda ne<di--
g e r e 5 p e r fed y vero religionis e f t , pryferiptis
veile parere. Et idcirco b e a t u s ille e f t ,
cujus in Dei lege non timor eft , fed vo^
luntas.
d y beatitudinis etiam neceftitatë naturalium
decidamus , cum aliquando •. à . meditatione
diurna atque nodurna, negotii corporalis in-
terceflione fit dofinendum. Simile quoque
huic d iöo Apoftoli didum eft , Sine intermif. 1 Thi
fione f orantes. Quafi verb non oceupanda 17 -
in res fuas natdræ noftræ ncceflitas pofiit Qm id
fine intcrpellationc temporis femper orare.
Meditatio itaque legis non ibiiim in verbis
6 legendis eft , fed 8c in operis religione} ne^. »
que ut libros tantum 8c Seripcuras recenfea-
mus y fed ut ea q u x in Scripcuris ac libris
continentur , geftis. rebufque meditemur , 8c
diurna jiodurnaque opera h legem femper h
exerceant : ut illud Apoftoli e f t , Omnia qujc- > Cs*
cumquc facitis , in gloriam Dei facite , five }I-
cum manducatis, five citm bibiris , five cum «
aliud agitis. Per hoc enim efficicur, u t fine “
intermilfione oremus : cùm per opera Deo
placita , & in gloriam ejus femper exercit.a,
; s A n e T i c u j u s qji E' viri vita omnis oratio
fit : ac fic fecundiim legem noctu dieque
vivendo , vita ipfa nocturna legis ent 8c diurna
meditatio.
8. Sed confummata viri hujus bearitudine,
qui impiorum confiliis, 8c pcccatorum v iis , 8c
peftilentiy cathedra fe abftinens , Dci legem
volens die & node meditetur • doccndum eft
quantus ei frudus acquifitx hujus beatitudi-
nis fit futurus. Veile enim beatum efle , ex
> beatitudinis ipfius exfpedatione proficifcitur.
Sequitur namque , E t e r it tam q u am lig n um , t- 5.
q u o d p la n ta tum e ft ju x ta d ecu rfu s a q u a rum , q u o d
fra cfum fu um d a b it in tem pore fu o . E t fo liu m eju s
non d e flu e t. Ridiculum hoc forth 8c ineptum
comparatx beatitudinis credetur exemplum :
in quo ligni plantatio, decurfus aquarum, fru-
duum datio , fuum tempus , 8c folium non
defluens prydicatur. H x c quidem fecun-
dùm homines fyeuli nulla forth exiftima-
buntur. Sed videamus fecundiim propheti-
cam dodrinam , quanta in his ipfis rebus ac
verbis comparaty beatitudinis gloria collo-
cetur.
Lex Dei y. Seddeeft interdum & aliquid voluntati:
meditanda! ^ Perfedam beatitudinem folum veile non
o b tin e t , nifi voluntatem fequatur operatio.
Sequitur namque : E t in leg e eju s m e d ita b itu r
d ie a c n o ffe . Beatum hunc virum continua le-
gis meditatio 8c indefefla confummat. Sed
forth id humany infirmitatis natura non patitur,
per quam quiefeendum, dormiendum,
cibo vacandum eft j ob q u y a fjpe confequen-
9. In libro Genefis, ubi plantatum a D eo g«. 1.,
paradifum legiflator oftendit , omne quoque f ,iI®u“11I
lignum fpecie pulcrum 8c 1 ad efum bonum c E k '
produdum efle monftravit j efle quoque 8c ‘
in medio paradifb lignum v ity , 8c lignum
feiendi boni 8c mali expofuit 5 irrigari deinde
paradifum flumine , quod poftea in quatuor
principia divifum fit. Quod autem eflet hoc
lignum v i t y , propheta Salomon d o c u it , dia
T-ccleJit, legibus fubditi ii hic intelliguntur, qui fiiprä num. 4.
in ILccleßa quidem manentes , [cd Eccleß* difciplinam non tenentes,
omnes nimirum Chriftiani: & infrä, in ccdejiaftic* legisfanäitatc,
perindeeft atque in evangelica: legis kn&itacc. Unde n. 6. S&cularis
vir appellatur , nondum intcr Eccleiiz membra per baptifmum
computatus. quodobfervafle juvac.ne quis hsecadEcclefiafticos
dumtaxat, non etiam ad fecularcs judiees pertinere exiftimet.
Quocirca non placet Erafmi ad marginem nota , Sicularia m-
gotin periculofa olericis & bonis; quafi clerici nominatim exprefli
eflent.
b I'1 uno mf. cum tant.% licet voluntate. In alio, cunttatn licet vo-
luntate concurrunt. Mox deerat in editis Vox necejfttas, quam refti-
" c Addimus etiam ex mff, in quibus paulo antb , qua, non
quin. ’
d In uno mf. fujfragiis.
c Apud Par. abfiinentia ; verbum minus quidem durum, fed
ab Hilarii mente alienum.
* Un us codex Vatic, juxta noftra facri 'ïextus exemplaria ,
orate. Tum apud Bad. Er. & Lipf. quafi verb non recuperando
vires fuas.
S Bad. Er. cum Mic. mf. legendi efi. Lipf. & Par. cum aliis mff.
legentis eft. Ex utraque Ieftione conficimus legendis oft; quodfen-
fus requirit.
b Prima editio Par. per legem femper exerceamur. Poftrcma cx-
punäo per rccinuit exerceamur. Prior Lipfius pro exerceant re-
poCuerat exerceamus, renitentibus Bad. Er. & mff.
* vulgatis ad ufum. Melius in uno cod. Vat. ad efum, fa-
ventc Gcncii, in qua ad vefeendum bonum dicitur, non ad uten-
dum.
rationale
cf j ideo
|jat, non f<
'Mm tacit
W "
21
cens * de adoratione iapien tiy: Lignum v ity
eft omnibus qui complectuntur earn , 8c qui
» incumbuut in earn ficut in Domino. Lignum
ergo hoc vivens e f t : neque folum vivens , fed
etiam rationale j rationale autem in tantum,
ut fruhtus det j det vero non confush, non
importune, fed tem pore fu o . E t plantatum hoc
lio-num eft ju x ta d ecu rfu s a q u a rum , in poflei-
fione fcilicet.regni D e i , id e f t, inparadifo,
8c unde flumen exiens in quatuor principia
dividitur. Non enim a i t , Poft decurfus aquarum
, fed ju x ta decu rfu s a q u a rum , unde pri-
mum decurfum aquarum divifiones. fortiun-
tur. Illic enim plantatum hoc lignum e f t ,
quo latronem ilium., fe Dominum confiten-
.tem , Dominus qui Sapientia eft introdu-
x i t , dicens, Amen dico tibi., .hodie: mecum
eris in paradilo. Et quia fapientiam, qui Chri-
ftus e f t , lignum v ity cognominari de facra-
mento futury corporationis 8c paflionis, pro-
phetica auhfcoritate docuimus ; etiam ex Evan-
geliis intelligentiy hujus eft proprietas ad-
ftruenda. Dominus namque. ipfe ie arbori
comparavit, cum in Beelzebub dymonia eum
Judxi ejicere dixiffent : Aut. facite , in qu it,
arborem bonam 8c fruhlus ejus bonos, aut facite
arborem malam, 8c fruhtus ejus malos j ex
fruftu enim arbor cognofcitur. Quia cum fru-
<ftus eflet optimus , dymonia ejicere j Beelzebub
eum , cujus fruhtus peflimi funt , efle
dicebant. Hujus quoque bead ligni non de-
dignatus eft b in fe docere virtutem , cum
pergens ad crucem ait , Quia fi in humido
ligno h y c faciunt, in arido quid fiqc ? per hu-
midi ligni exemplum , nihil in fe . ariditati
mortis obnoxium efle fignificans.
io. Hu ic itaque ligno beatus file vir fimi-
lis fiet j cum , tranflati latronis in paradifum
modo, fecundum decurfus aquarum & ipfe
plantetur : 8c fiet beata i l ia , 8c non eradi-
canda novella plantatio, quam in Evangeliis
Dominus fignincat, cumde aliena plantatio-
ne conqueritur, dicens , > Omnis plantatio,
1 quam non plantavit pater meus c y le ft is , era-
dicabitur. Ho c ergo lignum dabit fruhfcus fuos.
Ubicumque autem de fru&ibus arborum aliquid
divinus fermo fignificat , facere potius
eas fruhtus , quam.dare memorat , cum ait,
Non poteft arbor bona frudus malos facere-
8c cum fecundum Efaiam querela de vinea
eft ,.Exfpeda vi, inquit, ut faceret uvas, fecit
autem fpinas. Lignum ergo hoc dabit frudus
fuos, arbitrio dandi 8c ratione c moderatum.
Nam in tem pore fu o dabit. Et quo tandem
3 Ex Vatic, roll, unus de Sapientia; alter de adoratione fapien-
tio. Forte leg. de honoratione-,. maxime cum in grseco paulo ant&
dc Sapientia dicatur, sm> $ ■ nfuos wi auriis ’ftr Mox in uno
mf. defideratur, ficut in Domino > quse verba funt t x x . Obiter
obfervamus Salomonem Hilario hic atque alibi 'dici prophe-
t a m ut futilis ac vana fit Eulebii Cxlac. 1. x. ad versus Marcel-
lum c. z. reprehenlto, qua hunc fugillat quod ipfum Salomonem
Erophetam, Proverbia prophetias dixerit: cum tamen, inquit, do-
num acceperit fapienti*, non propheeia; nec vitam inftitueric pro-
pheticam, qua Prophetas legimus circumiijfe melotis amitlos &■
hcedinis pelhbus , egenos , opprejfos , anguftiatos. . Quod fi valeret,
ipfi etiam Pfalmilix Propheta nomen eflet abrogandum.
In uno.codice .Vatic, non dedignarus .eft. comparationem cum
pergens, See.
c Hoc eft quod diccbatn. 9 ■ lignum vivens, nec folism vivens,
fruduum ,
glorix tem-
A tempore ? Nempe eo de quo beatus Apofto-
Ius a i t , d ut notum faceret vobis facramen- d
turn voluntatis f u y , fecundum beneplacitum EPhef- 1- *•
quod propofuit in ipfo , in difpenfationem pie.
nitudinis temporum. H o c ergo difpenfationis j
eft tempus, quo & accipiendi 8c dandi oppor- i
tunitas temperatur, cum fuum erit tempus,
ut accipiant quibus dabit. Temporis autem
mora in plenitudine temporum pendet. Dif-
penfatio enim dandi f ru d u s, plenitudini tern.
B porum refervatur. Et qui tandem hic difpen-
landus erit frudus ? N empe ille de quo idem
Apoftolus meminit, dicens, Et transformabit, Philipp, y.
inqu it, corpus humilitatis noftry e conforma- 1X- •
turn corpori claritatis fuy. Hos ergo nobis
frudus fuos dabit, quos jam in eo quern fibi
aflumfit, 8c qui f fignificatur in lign o , homi- 6
ne p e r fe c it , quern in immortalitatis fu y na-
turam abforpta mortalitate transfudit. Erit
ergo ut hoc lignum beatus file v ir , cum quan-
C do ipfe in gloria D e i Domino fuo conformis
. adftiterit.
n . F o lium autem ligni h u ju s n on d eflu e t. N e c Folia Dei
mirum fi folia ejus non defluunt , cujus fru- TCr a‘
dus dabuntur p o t iu s , quam decident, non
maturitate depulfi , non vi exteriore dccufli,
fed rationalis officii difpenfatione s demeffi. 8
Et quid in foliis fignificet, ex comparatione
rerum corporalium abfolutum eft. Namque
hanc efle naturam foliorum contuemur , ut
D 3-d cuftodiam fruduum frudibus ipfis circurn-
je d a prorumpant j ut quodam vallo tenera
pomorum initia communiant. Dod r in a ergo r.Ruffin.:»
verborum D e i , q u y promiflos nobis frudus hunc locur” '
conveftit , fignificatur in foliis. His enim
verbis fpes noftry inumbrantur : horum inter
has fyeuli tempeftates munimine con-
teguntur. N o n defluent igitur h y c folia,
id eft D e i verba j quia per Dominum di-
dum e f t , Cylum 8c terra tranfibunt, verba M**th, *4-
E autem mea non tranfibunt. N ih il enim ex his is‘
q u y a D eo dida fun t , dilabetur aut decider.
12. Qu od autem h y c folia ligni hujus non j
inutilia f in t , fed falutaria gentibus, fandus
Johannes in Apocalypfi teftatur , dicens, Et
oftenditniihi flumen h aqu y v i t y , fplendidum
tamquam cryftallum , exiens de throno D e i ■
8c agni, in medio platey ejus, Sc ex utraque •
parte fluminis arborem v ity , q u y facit fru- «
dum duodecies , fingulis menfibus reddens «
F frudum fuum, 8c folia arboris illius funt ad «
fanitatem gentium. * G ylefte facramentum ita ’
per corporales fpecies exponitur, ut rationem 1
fpiritalem corporalia ipfa quamquam implere
fid & rationale; rationale autem in tantum, utfruftus det: ubi in
hoc dandi arbitrio rationalem naturam maxime conftituit.
d Bad & Er. notum facere vobis. Exculi alii, notum vobis facto.
Alter c Vatic, mff. notum voluit vobis facere. Alium Vaticanum
melioris netx lequimur facto textui magis conlentientem.
c Et hie fibi non conlentiunt mff. Vatic. In alio enim, tranf—
formatttm, See. in altero, conforme corpori gloria fue , in tertio,
conformatum corpori gloria fua. V. lib. n . de Trin. n. j/. ex quo
aliifque pluribus locis liquet Hilarium cadem Scriptur* loca non
eodem femper modo referre.
j -f Lipf. & Par. fignificantux: corruptè.
8 In vulgatis, dimenfi. In duobus mff. Vatic- demenfi: ex quibus
reftituendum duximus, demeffi.
b Editi, aqua .viva, diflidentibus mff. Sc facro textu.
B i i
Horum fo