Expendun-
tur lingula.
b
Filius &
Dominus ,
Sc Deus,
d
Gen.17.1 o
Vir quem'
ex tribus a
dorât Abra
ham, Do-
'D eusV&
judex eit.
Gen. iS. 1,
& }■
/oh. 8. s 6.
£
pucri de loco in quo eft. Sum , & accife fuemm, A c e tir . Concuere fponfronis effedum : memen.
r - to tarnen virum elle qui fpondeat. Quid ergo
Scriptura dicit , Et Dominus vijitavit Saram ! G«
Vir ergo ifte Dominus e f t , efficiens quod fpq.
pondit. Quid autem fequitur ? Et fecit Deus ik
Sara ficutlocutusefi.. V ir in loquendo nuncu-
parus , Dominus in vifitatione lignificatus,
Deus prædicatur in fad o . Locutum certc virum
non ignoras, qui Abrahæ 8c vifus eft 6c
locutus. Deum quomodo ignorabis, Scripturä
ft quocTnegatur. Angelus D ei loqui ad Agar B eâdem, quæ virum dixerat , Deum confitai.
• --------- --J---n— te ? Ipfa enim d ix it , Et concepit & peperit Sara m
Abraha filium in feneUute fu a , & in tempore ficut
locutus eß illi Dominus• Sed vir venturum fe locutus
eft. Virum crede tantùrn , nifi qui venit,
8c Deus 6c Dominus eft. Caufam compara. Vir
certè ob id ß veniet , ut Sara 6c concipiat 6c
pariat. Fidem difee. Dominus 6c Deus ob hoc
v en it, ut Sara 6c conciperet 6c parerct. In po-
teftate Dei vir locutus eft : in effedu D e i Deus
tene manutn ejus j in gentem enim magnam fa -
ciam cum, ■ -
, 26. Qua: perfidia: ca:citas e f tq u a ; increduli
cordisa o b tu f io eft , qua: irreligioutatis temeri-
tas aut ignorare h x c , aut non ignorata ne-
gligere? C e r t e ita commemorata 8c d ida lunt,
ne^intelligentiam veritatis error aliquis aut
obfeuritas impediret. Qua: ft non pone igno-
rari doceamus • impietatis effeb crimen necefle
ep it , Ifmaelem in gentem magnam adaudu-
rus , eique innumerabilem gentis progeniem
preeftaturus. Confeflio audientis 6c Dominum
eum efle 6c Deum edocet. Sermonis enim exordium
ab Angelo Dei ccepit, led in confeflione
D e i conftitit. Ita q u i, c Tub minifterio magni
conftlii nuntiandi , D e i angelus eft , ipfe 6c
natura 6c nomine Deus eft. Nomen enim natura:,
non nomini natura componitur. Iifdem
de rebus ad Abraham Deus loquitur: C præftitit. Ita fe Deum 6c loquendo 6c faciepdo
d benedidum jam Ifmaeli docetur, 6c multipli.
candum eumdem elle in gentem : Benedixi , inquit,
ci. Non itaque demutavit perlbnæ fuæ
fignificationem : le enim jam benedixiffe de-
monftrat. Scriptura certë lacramenti ordinem
6c veræ prædicationis modum, ab Angelo Dei
incipiens, 6c poftea iifdem de rebus eumdem
loquentem Deum confefla, fervavit.
27. Procedit autem pleniore dodrinæ profefignilicat.
h V ir i deinde de confpedis tribus
duo abeunt : fed qui r e fid e t , 6c Dominus 6c
Deus eft. Neque folùm Dominas 6c Deus eft,
fed 6c judex eft. Stans enim ante Dominum
Abraham d ix it , Nullo modo tu facies hoc verbum, <
occidere jufium cwm impio , & erit jußus ßcut im-
pius. Nequaquam, qui judicas omnem terram fa des
hoc judicium. T o to igitur fermone fuo Abraham
fidem , ob quam juftificatus eft , docet,
d u fermo divinus. Deus ifthic ad Abraham lo. D Dominum fuum ex tribus agnitum , 6c folum
quitur , parituram Saram pollicetur. Poft hare
viri tres iedenti alfiftunt, unum adorat, 6c Do-
minum confitetur. Idemque 6c adoratus 8c con-
feflïis ab illo , tempore eodem in futurum re-
diturum fe promittit, 6c Sara: filium futurum.
Deus ad Abraham locutus eft. Idem poftea
de rebus ipfis eumdem vir ab eo vifus alloqui-
tur. Demutatio tantum fit nominum, nihil tarnen
de confeflione deceflit. Virum enim licèt
adoratum, 6c ‘ Dominum confelfus 8c judicem.
28. A c ne fortè exiftimes in unius confeflio-
ne , trium omnium virorum, qui fimul vide-
bantur , honorem contineri j contuere quich
confpedis duobus qui difceflerant Lot dixe-1!
rit : k Et ut vidit Lot 3 exfurrcxit obviam illis, Gri{
& adoravit in fadem in terrdm : & dixit 3 Ecce,
domini 3 divertite in domum pueri vefiri. Hîc plu- Di
ralem retinuit fignificationem fimplcx vifio “
confpedum, Abraham tarnen c Dominum ado- E Angelorum , illic fingularem honorem patriai
ravit : facramentum fcilicet future corpora-
tionis agnofeens. N e c tamen tanta: fidei tefti-
monio caruit, Domino in Evangeliis dicente,
Abraham pater vefter f hetabatur, ut videret
diem meum : 6c v id it, 6c hetatus eft. V ir ergo
confpedus rediturum fe tempore eodem polli.
* In in IF. hie & alibi con Ranter, obtunjio.
b Criminis hujusqui rci fine, aperit lib. 6. n. i j . quos nimirum J
impietatis voluntas, Sc non ignorancia, in errore detinet. Qnibns
verb peenis fine multandi, in eodem lib. n. j. fic deejarat: Nam
judicaturus ipfe dc omnibus, & pro majeftatis fun. mifericordia pcena
meritum ignoranti moderations errors , negantes fe jar»'non judteabit
utique, fed negabit.
c Plures raff, cum vnlgatis, fub myflerio. Magis placet cum mff.
Carnut. Rcmig. See. fub minifterio. Ut enim fupra ex Tcrtulliano
obfervabamus, Chriftus magni confilii angelus diftus eft officii,
non nature, vocabulo. Et Hilarius ipfe lib. j . n. n . in angclo officii
potiits quam nature intelligentiam ejfe hinc probat , quod An-
geli miniftri Dei vocentur.
d Ita prseftantiores mil'. Colb. Cam. Rcmig. cum Germ, a pri-
mamanu. At in vulgatis, benedidum jam ifmaelem: ac deinde Par.
poll Lipf. docet, nec jnulto poft cum aliis editis, benedixit, pro
benedixi.
e Editi, Deum adoravit, repugnante facro textu cum mlT. Rc-
pugnat & hoc, quod Hilarius, cui vox Dens fimplicitcr^pofita
Patrcm , ficut Dominus Filium fonat, indc conficit Abraham Chri-
fti futuram corporationem agnoviflc. De cadem vifionc Tertullia-
nns de came Chrifti n. 6. non diverfa loquitur: Inter Angelos illos
ipfe Dominus apparuit Abrahe fine nativitate cum came . . . qui ja
tunc & alloqus liber are & jstdicare humanum gems edijeebat
hx fides confitetur. Hîc divinæ Scripturx1
hiftoria duos de tribus tantùrn Angelos fuifl?
fignificat , illic Dominum.6c Deum prardi-
cat. Ait enim : E t d ixit Dominus ad Abraham,c
Quare rißt Sara , dicens , Ergo verè. paritura
ß im / ego autem J fenui. Aumquid impoßibile eft
; carnis habitsi, non nate adhuc, quia nondum moriture.
t Carnuc. aliique nonnulli mH. exfultavit.
S In excufis venit. Melius in mil’, veniet. Inftituitur enim com-
paratio inter cum qui venturum fe promiferat Gen. 18.10. turn
vir confpe&us, & cum qui venillc narracur Gen. n . i. & 6. non
I jam vir, fed Dominus Sc Deus nuncupatus.
h Editi, viris deinde confpettis tribus : emendantur ex mff
i Editi : é* Deumconfejfuseft & judicem: rcnicentibus mff. Ne-
que Abraham in Scriptural)««»», led Dominum conllancer prohk
Ita caftigatiores mff. At editi, ö> vidit Lot, & furrexit. • • •
in terra : græcè to ®ooraV<» 'Gki thi ftit. Deinde legens Hilarius
ecce domini, confentientia habet gncca fimul & latina exempla-
Auguftinus tarnen Seim. 7. præfert ecce domine, nec ulquam vi-
diflc videtur ecce domini: fic enim habet num. 6. Cum duo mittp
rentur ad Sodomam apparentes fratri A brake. Lot, ip fe agnoftii
in eis divinitatem ; ctim duos vident, D o mi num appelât :
& ille in tribtss Dominum, & in duobus tile Dominum : adeo ut ex
hoc in earn abeac fententiam, qux tuetur non Dominum ipfum»
fed Angelos in quibus infidcret Dominus apparuiffe patriarchis,
qui non portantibus, fed infidenti gloriam dabant. Vidcfis cjuldcm
lib. a- contra Maximinum c. z 6. num. 6.
1 In vulgatis, qui jam fenui. Abell que jam à mff. & gr*c®
. lu&abatur , infirmus. Nunc de lutftæ facra-
mento b non eft* neque in tempore, ntque in b
materia, aliquid tradare, Deus certè eft j quia
Jacob adversùs Deum invaluit, 6c Iirael Deum
vidit.
K a j Deo verbum I In tempore hoc fever tar a d te . I in futurum, & E Sara filius. Tenct ergo Seri- I Dtura ordinem veritatis, nec pluralem fignifica- I tionem in eo qui 6c Deus 6c Dominus agnofee-
I katur admifeens , neque Angelis duobus hono- I rem , qui Deo tantùrn fuerat delatus , imper- I dens. Lot quidem dominos dicit, fed Scriptu-
I ra Angelos nuncupat. Illic hominis officium
I eft ifth*c confeflio veritatis.
■ ^ 29. D e h in c adeft in Sodomam 8c Gomori
rham jufti poena judicii. Et quid tandem mo- B
I menti in eo eft? Dominus fulphur & ignem pluit
1 à Domino. Ut Dominus à Domino j ita non dif-
Bus crevit naturæ nomine, quos fignificatione * dif-
§1. tinxerat. Legimus namque in Evangelio, Pa- 1,, ter non judicat quemquam , fed omne judi-
I cium dédit Filio. Dedit ergo Dominus, quod
I Dominus accepit à Domino.
■ 30. Sed qui accepifti in Domino 6c Domino
k judicis cognitionem , cognominis ejufdem in
Wc Deo 6c Deo cognofce confortium. Jacob dif- C
■ cedens ob metum fratris fui, fomnians vide-
■ rat fealam fundatam in terra 6c contingentera
■ cælum, 6c per earn adfeendentes 6c defeen-
I dentes Angelos Dèi, 6c Dominum incumben-
I tem fuper earn, fibique omnes benedi&iones,
I quas Abrahæ 6c Ifaac dederat, impertientem.
|j, 1. Ad hunc poftea talis Dei fermo eft : D ix i t autem
Deus ad Iacob, Surgens adfeende in locum B e thel
3 é " habita ib i , & f a c ibi altarium D e o , qui
apparuit t ib i cùmfugcres à fa c ie fratris tui. Deus I
honorem Deo poftulat, 6c poftulat cum alte-
rius fignificatione perfonæ : Q u i , inquit, apparuit
tibi ctïm fugeres j ne qua perfonæ ejuidem
confufio nafeeretur. Deus ergo eft qui loquitur,
Deus ôe dequo loquitur : honoris con-
reflio à naturæ nomine non difeernit, quos
fignificatio fubfiftentes efle diftinguit.
R& 31. Et huic quidem loco quædam memini
ad pleniorem abfolutionem neceflaria : fed fe-
K. cundùm propofitionis ordinem , refponfionis I
quoque ordo retinendus eft. Itaque quæ ei re-
liqua funt , in libro altero fuo loco exfeque-
mur. Tantùrn hoc nunc in Deo , qui honorem
Deo poftulat, demonftrandum fuit, An-
gelum Dei, qui cum Agar locutus effet, 6c
Deum effe 6c Dominum , cùm iifdem de rebus
ad Abraham locutus ipfe fit : 6c virum, qui
Abrahæ vifus fit, 6c Deum elle 6c Dominum j
Angelos autem duos , 6c cum Domino vifos,
& ab eo ad Lot miffos, nihil aliud à.propheta ]
nifi Angelos prædicatos. Non fblùm autem ad
Abraham in viro Deus adfuit, fed etiam ad
H1+1 Jacob in homine Deus venit. Neque folùm ve-
! nit, fed lu&atus oftenditur : neque tantummo-
! do Iu&atus, fed etiam adversùs eum, cum quo
32. Videamus autem, an etiam alibi, præter Moyfi in
quàm ad Agar, hie Angelus Dei Deus effe fit 1i“bo v,Ius*
cogmtus. Gogmtus plane eft. Neque folum
Deus, fed etiam Dens Abraham 6c Deus Ifaac
6c Deus Jacob repertus. Angelus enim Domini
Moyfi de rubo apparuit, Dominus de rubo loquitur
: vocem cujus intelligondam exiftimas *
utrùm ejus qui vifus eft , an alicujus alterius?
Hie mendacii locus nullus eft. Ait enim Scriptura
, Apparuit autem illi Angelus Domini in Exod. j . t .
flamma ignis de rubo. Et rurfum, Vocavit cum ibid.+.&t.
Dominus de rubo , Moyfes Moyfes. Et re(pondit,
Quid efiï Et dixit Dominus , Ne accefferh hue,
folve cala amentum de pedibus tuis ? locus enim, in
quo fias , terra fanfla efi. Et dixit ei , Ego fitm
Deus Abraham & Deus ifaac & Deus Jacob.
Qui apparuit in rubo, de rubo loquitur : 8C
vifionis locus unus 6c vocis eft» neque alius,
quàm qui eft vifus, auditur. Qui Angelus Dei
eft cùm videtur , idem rurfum cùm auditur
eft Dominus j ipfe verb c Dominus qui audi- «
tur , Deus deinde Abrahæ, Ifaac 6c Jacob efle
cognofcitur. Cùm Angelus Dei dicitur ,
non proprius fibi ac folitarius efle monftra- a
tur j d eft enim Angelus Dei : cùm Domi-
1 nus 6c Deus nuncupatur , in honore naturæ
fuæ 6c nomine prædicatur. Habes ergo An-
gelum , qui de rubo apparuit, 6c Dominum 6i
Deum.
33. Percurre adhuc Moyfi teftimonia, 6c Movfis
intellige an occafionem aliquam prædicandi non femel
Deum 6c Dominum negligat. Tenesnempe ex DomUium
didis ejus , Audi Ifrael ,• Dominus Deus tuus prsdicac.
unus efi. Tene nunc divinæ illius cantionisfuæ Deut' 6‘ 4*
dida : ait namque, Videte videte quoniam ego Dfwi.ji.j*.
, (urn Dominus, & non efi Deus prater me. Et cùm
omnis fermo ei ex perfona Dei e ufque ad fi- c
nem cantionis fuifferj ait, Latamini califimul ibid. +j.
cum eo, & adorent eum omnes {filii Dei. Lata- £
mini gentes cum populo ejus , & honorificent eum
omnes Angeli Dei. Hónorificandus eft à Dei Ucerque
Angelis-Deus , dicens , Quoniam ego fum Do- «menunus
minus , ^ non efi Deus prater me. Eft enim Uni- c
genitus Deus: neque confortem unigeniti nomen
admittit j ( ficuti non recipit innafeibilis,
in eo tantùrn qubd eft innafeibilis , participera
) eft enim unus ab uno. Neque præter
innafeibilem Deum innafeibilis Deus alius eft,
neque præter unigenitum Deum unigenitus
Deus quifquam eft. Uterque itaque unus 8c
folus eft, proprietate videlicet in unoquoque
* A pud Par. Deo , omiffo i . In editis aliis , <* Domino. Veriùs
in mil. « Deo: quo is , qui in habitu viri locutus crat if. x. Sc
>• quique ÿ. i. j. & 13. Dominus appcllatus eft , Deus quoque
effe fi«n>ficetur : qui fcopus eft Hilarii, griccum tcxciim
•Ä propriè npuù Deum, quafi v ©«5 interprerantis.
b Editi, neque eft in tempore : prater fidem mff. Eft autem hîc
pleonal’nius , cujus cxempla jam vidimus:
* In vulgatis, ipfe veto qui nuditur, Dominus Deus eft. Deinde
Abrnht , l\anc & f.uob Deus effe cognofcitur. Qua: lcftio confufa
icftauratuv ope mil.
d Editi, Etenim Dei angelus cum Sec. fenfu perturbato* & fub-
« lata probationc qua Deus non folitarius dcmonftxatur. Caftigan-
tur ex mff.
e fcilicec Unigeniti, ut apertiùs declararur lib. ƒ. n. jC.
f Hic Deuteron, locus in Pf. 67. n. 4. aliis verbis, alioque ver-
borum ordinc exprimitur. Ibi enim primo loco habetur Angeli Dei,
non filii Dei : poft ca autem filii Dei, loco Angeli Dei : cui Ic&ioni
fufiras'atur Juftinus fub finem Dial. cum Tryphone , favetque
Paulus Heb. 1. 6. Quem hîc tenet Hilarius ordinem , teuer 8c
Epiphamus hxr. 69. n. 60. ubi habet : Adorent ipfum omnes filii
Dei, & confortent eum omnes Angeli Dei.
H h h iij