in fplendorem bonæ confcientiæ elucos, & in A corpus pluris eft quàm veftimentum ? Contemtum
hic , ibi
poft lune
gratiam mifericordis operis delibutos, Deo
jejunia noftra commendent. Ceterùm fugien-
tes in jejuniis hominum confcientiam 8 un&is
capitibus , & ridiculi magis erimus , & cog-
nici.
3. Holite tbefitüriz^tre vobis thefauras in terra 3
& reliquat Prætermifla igitur humanæ gloriæ
& opulentiæ follicitudine , omnem placendi
D eo curam fumi oportere demonftrat : quia
fæculi, 8t fiduciam futurorum toto fuperiore '
fermone præceperat» Nam cùm ad injuriam J-
pronos jubet e f lè , & ad damnum voluntaries n
8t ad ultionem négligentes , & ad diligendum
f promifcüos > & ad humanam gloriam incurio-
fos j confirmari nos in fpem bonorum xterno-
rum laborat. Plures enim 8c amor præfentium
8c defperatio futurorum incertos fecit : 8c aut
illecebris ca p it, aut infidelitate confondit. Er.
humanam laudem vel corporum vitia, vel ob- B go regnum cæloruin, quod prophetæ nuntia.
tre&atio invidentium corrumpatj 8c hic the.
faurus p e cu n ix , aut detrimento fit periculo.
fus , aut furto. Ceterüm laus cxleftis xterna
eft , nec fubrepentis furto fubtrahenda, nec
tineä aut rubigine invidix exedenda : corde
noftro federn thefeuri utram fit b fecutum ha-
bituro, 8c intelligentix noftrx lumine aut cum
pecunia damnofa futuro, aut cum D eo fem-
piterno.
v erun t, Johannes prxdicavit, Dominus nofter
in fe efle pofitum eft profeflus, vult fine aliqua
incertab voluntatis ambiguitate fperari: alioquin
juftificatio ex fide nulla eft , ft fides ipfa fiat
ambigua. Igitur curam nullam efle veftitüs 8c
cibi prxeipit, dicens 8c efeis animam, 8c cibo
corpus efle pretiofius. *
7. E t quidem pulcrum e f t , prxfentium re. 1
rum contemtu, curam tantiim divinis rebus im- ^
4 . Zucerna corporis tui eft oculus tuus. Con- C pendere : fed altiùs fermo defeendit, 8c in cæ-
Corporum
claritas aui
tenebrx Xtinens
fenfus eft. D e oculi enim c luminis offi.
cio lumen cordis expreflit. Quod fi fimplex 8c
lucidum manebit 3 claritatem xterni luminis
divcrfaPr°- corPori tribuet, 8c fplendorem originis d fnæ
tione ani- corruptioni carnis infundet. Si autem obfeu-
morum. rum peccatis, 8c voluntate erit nequam 3 vitiis
mentis natura corporis fubjacebit. Et fi lumen,
quod in nobis eft , tenebrofiim fit 3 quantas
necefle eft ipferum tenebras efle tenebrarum ?
leftis difti intelligentiam verbis fubjefta ratio
extenditur.Thefeurum Dominus condi juflit in
cælo, 8c ex oculi lumine corpori quoque fplendorem
fpopondit, 8c dominis duobus neminem
placere pofle teftatus eft : 8c poft hæc a it , Ideo
dico vobis, ne coytetis in corde veftro3 quid mandu-
cetis'j neque corpori veftro, quid induatis. 8 Q u x con,
fequuntur, non fetis propofitionibus congruunt.
Numquid 8c unius cfomini fervus non poflit cir.
quia jam periculosè fbleat animi generofitati D c a veftemeflè cibumquefbllicitus ? Numquid
terrenx carnis vitiofe origo dominari, longe-
que magis peccata corporum ingravefeere, fi
etiam cupiditatibus adjuventur animorum : ex
eoqu ee fieri prxter naturam fuam corpora no-
ftra tenebrofa, fi in illis mentium lumen ex-
ftindfcum fit. quod fi per fimplicitatem fpiritds
retinuerimus, lumine fuo necefle eft 8c corpus
illuminet.
5. Hemo poteft duobus dominis fe r v ir e , 8Cc,
per adverfem valetudinem hebetato oculi lumine
obfeurabitur corpus*? aut quod corporis
lumen efle poflit ex oculo ? Numquid thefauri-
zare in cadis fbla nuditas ant fames poterit ?
8. Sed quia corruptus circa futurorum cu- 1
ram infidelium fenfus e f t , calumniantiiïm quæ ä
in refurre&ione corporum fpecies fit futura, f(
quæ h in fubftantiam æternitatis alimonia} 8c
cùm ex difficultatibus quæftionum inutilium,
B D u u m dominorum infidele fervitium eft, nec E quædam utendarum præfentium voluptatum culo ferviri
nequie par ejufdem poteft efle ad fæculum atque ad
Deum cura. In alterum enim necefle eft
odium f it , in alterum amor : quia idem opus
diverfæ dominorum non conveniat voluntati,
nec pauperes fpiritu D e o placentes ambitiofæ
fæculi hujus poflint apti efle ja&antiæ.
6. Ideo dico vobis, ne coy,tetis in corde veftro ,
quid manducetis 5 neque corpori veftro 3 quid veftia-
tis. lionne anima veftra pluris eft qu hn efca 9 &
ratio qujefita e f t , inutili * metu circa Dei re-
verentiam demorantes, in febculi gaudia tranf-
eunt 3 atque ita e f t , ut duobus dominis unius
infidele fervitium fit : igitur ex fummo pieta-
tis aflè&u , graviflimo k diffidentia: periculo an-
tè prjedifto, ita admonet: Home anima pluris j
eft qu bn efca 3 & corpus pluris eft qukm veftimentum
? In di&is Dei. veritas e f t , 8c rerum crean-
darum efficientia omnis in verbo eft. Ita nec
* Carnutenfis codex, comtiscapitibus. Monet Hieronymus Chri-
ftum hic loqui juxra ritum prcvincit PaUJliru, uti ditbus feftis fo-
Imt ungtre capita.
In vulgatis ,fecutus: (oloecifimis quern emendant m(T. Anti in
nonnullis utrum, non utram: quod ad fedem vel in Deo vel in pe-
cunia habendam re£tius refertur. Poll in iifdem damnofo: hoc
ad intelligentix lumen referri queat, quod in pecunia damnofum,
in Deo (empiternum futurum fit.
* Vocabulum luminis in vulgatis omilTum, fupplemus ex mff.
Sic & infra n. 7. non fimpliciter tx oculo, fed, cx oculi lumine
corpori quoque fplendorem fpopondit.
d Hilarius hic, vetcrum more, animam noflram fpeClat ut ex
natura fua quamdam lucem, quemdam fplendorem. Sic & Gregorio
Naz. Or. 41. poft quim num. la J difti funt Angcli fecundi
fplendores primi fplendoris adminiftri, num. Ij. homo fecundum animam
angelus alius nuncupatur.
* A pud Par. fuerit: corrupt^. Turn prater naturam fuam , id
eft, amplius quam ex natura fua fine, quad prster nacurales tenebras
, novas quafdam contrahant cxftinfto lumine mentium.
quod lumen fi .retinuerirrmt See.
f hoc eft, ad diligendos ami cos vel inimicos, feu ad benevel
male fibi facientes promifeue fe habere.
S id eft, licet in hrs , Ideo dico vobis ne cogitetis, particula idee
connexionem fuperiofum cum fubfequentibus indicée : tarnen
qux illud ideo confcquuntur , non fatis congruunt cum iis qux
prxeedune.
** Editi , in fubflantia. Reâiûs mlT. potiores , in fubftantiam,
hoc eft-, qua in xrernum valcant fubfiftere atque confervari. turn
^ro & ciem , mallemus ut ciem ; maximè quia in mfi Colb. poll
equitur , in feculi gaudia tranfeant.
• hoc eft, cùm abje&a xternitatis fpe incultu ac meeuDeiiti
demprentur, ut cultus ac metûs fui nullam utilitatem gerent. D<-
je&ut enim unufquifquevel motus de gradufpei ejus quam fufetpent
apud Creatorem . facile jam declinatur adalterius fpei autlorem, «
loquitur T crtullianus de refurr. carnis n. i.
* In vulgatis, graviffimoque. Removctur particula fupervaca-
nea auâoritate ml. Colb. Neque audiendi quinque alii, qui hunc
locum ita exhibent : igitur ex fummo impietatis affeclu, graviftimo-
que diffidentia , pradicatio ita admonet. Admonet porro Dominus
ex afteftu pictatis, ppft quàm prxdixit diffidentix pcriculum.
quod fpopondit ambiguum eft , nec inefficax
quod locutus eft. N ihil eft quod non in fub-
ftantia fua 8c creationea corporeum fit 18c om^
nium, five in cado five in terra, five vifibilium
five invifibilium, elementa formata funt. Nam
2c ani marum fpecies, five obtinentium corpora^
five corporibus exfulantium, b corpoream ta-
mcn natura: fua: fubftantiam fortiuntur : quia
omne quod creatum eft, in aliquo fit necefle
eft. Atque ideoc ineptiam inutiliffima: quxftio-
nis Deus arguens, non patitur, anima 8c cor-
porein xternitatis fubftantia collocandis, fpem
noftram futuri in refurreftione cibi 8c veftitus
follicitudine demorari: ne d tanto pretiofa red-
denti, corpus fcilicet atque animam, Cbntu-
melia in non efficiendis levioribus inferatur.
9 . Refpicite volatilia c a li, quoniam non ferunt 3
neque conyrezant in horrea : & pater vefter ctele-
fiis pafeit ilia . Nonne vos mays pluris eftis illis 1
Sub nomine volucrum exemplo nos immundo-
rum fpirituum adhortatur : quibus fine aliquo
negotio quxreridi 8c congregandi, vivendi ta-
men tribuitur de xterni confilii poteftate fubftantia.
Atque ut ad immundos iftud fpiritus
referri oportere monftraret 3 adjecit, Home vos
mays pluris eftis illis ? de comparationis prx-
ftantia, diferimen nequitix 8c fantftitatis often-
dens.
10. Quis autem veftrumpoteft adftcete ad ftatu-
4 Quid hie corporeum dicat Hilarius , non fatis liquet. Cum tarn
cn in Ptal. lip . n. 5. expli’caturds illud Johannis , Deus fpiritus
eft , fubjiciat, invifibilis fcilicet & immenfa atque intra fe manens &
sterna, natura ; innuit id corpus elfe, quod immenfitate aut xterni-
tate carcns intra le non maneat. Idipfum confirmarc videtur in
Ptal. 12.4. n. 6 . ubi docet Deum omnibus adelfc : & hoc , quia
Spiritus eft omnia penetrans & continens. Non enim fecundum nos
corporalis eft, ut cum ulicubi adfit, abfit aliunde Sec. Ubi vides
id vocari corporale, quod cum alicubi adfit, abfit aliunde. Cum
igitut hic aftcrens nihil non in fubftantia & creatione corporeum,
id una ratione confirmer, quia omne quod creatum eft , in aliquo
fit neceffe eft; nil vetat quo minus intelligatur id corporeum dicere,
quod in aliquo tantura, non in omni tempore aut loco f i t , feu
quod in alio aliquo , non intra fe maneat. Id quoque corporeum
vocare potuit, quod cum ex partibus aut qualitatibus natura fua
compofitum fit , nihil non habet quod ad integritatem lui perti-
neat: quo fpeCbat illud in Plal. 119. n. 4. Quidquid compofitum
eft. . . . habet initium quo corporafter ut maneat. Immo apud Phoe-
badium Hilarii xqualem vacuo & inaniac non pleno corpus oppo-
nitur. Ipfe enim Dei filius ab illo vocatur Dei fermo, non fonus vocis,
fed res fubftantiva ac per fubftantiam corpulentiva. T um profequi-
tur , Non enim fine fubftantia conftitit, quod de tanta fubftantia
fecit ( forte fait. ) Nihil ergo vacuum de pleno, nihil inane de folido:
quia Dei fermo fpiritus Dei Chriftus inftructus eft, & , ut evidentius
dicam , fermonis corpus eft. Corpses enim fpiritus, fed corpus fui generis.
Nam & invifibilis & incomprehenfibilis fpiritus : numquid
tamen & inane & vacua res ( forte rei aut vacua res ) Deus. Quo
fenfu Tertullianus lib.de carne Chrifti num. iz . dixilfe videtur,
Onme quod eft, corpus eft fui generis. Nihil eft incorporate, nifi quod
non eft. Sic & Tullius lib. 4. dc finibus, Alii, quafi nullum corpus
fit hominis, ita prster animum nihil cur ant: ciem prsfertim ipfe
quoque animus non i n a n e nefcio quid fit , (neque enim id poffum
inttlligtre , ) fed in quodam genere corporis. Id demum corporeum
vocare licet , quod non eft fine aliqua ad corpus habitudine :
ficque intclligi commode poteft illud Evodii apud Auguftiuum
cpift. 158. num. 11. Animam ergo omni corpote car ere penitus non
pojfe, ilia res ut puto oftendit , quod folus Deus omni corpore femper
caret. Hxc interim notx fubfequenti prxmifla lint.
b Difficile eft hunc locum conciliare cum pluribus aliis, puta
Traft. Pfal, s i . n. y.Pfal. xiS.Htt. 19. n. 8. nccnon Pfal. lzp .
**■ 4 - S- Sc 6 . ubi anima non modo fpiritalis, led & incorporalis
difert^ alferitur. Si pro corpoream , legere licerec congruam, nihil
jatndifficultatis fuperclTcc. Sed lediioncm Claudiani Mamerti xvo
jam recepcam mutare quis fibi arroget ? Vcrum aliter conciliari
v»let, fi attendatur Hilarii fcopus. Non enim ei lermo eft de interna
animarum fubftantia, fed de externa quadam aut quafi externa
, qua: in modum veftimenti aut alimonix ad vitam carum
confervandam requiratur. Totus quippe eft contra eos , qui rc-
lutrciftionem licit 4 Deo audiant , dc ca tamen idcirco diffi-
A ram f iiam cubittim m um ? * E t de veftimènto q u id
fo l li c i t i efiis f F id em v i t a l i s fu b f t a n t iæ n o f t ræ d e
d o c i im e n t o fp ir itu um f i rm a v i t : o p in io n em a u t
em h a b i tu s f u t u r i , ju d i c io c om m u n is in t e l l i g
e n t i x d e r e liq u i t i C ù m e n im u n iv e r f o r u m c o r p
o rum , q u æ v i t am h a u f e r i n t , d iv e r f i t a t em in
u n um c o n fu m m a tum v i r u q i p e r f e & u m q u e f i t
e x c i t a t u r u s , fb lu fq u e p o t e n s f i t a d u n iu f c u ju f -
q u e p r o c e r i t a t em c u b i tu m u n um 8c a l t e r um
t e r t iu m - v e p ræ f t a r e j d e v e f t i t u , id e f t d e fp e -
B c ie c o r p o r u m , c i im q u a n t a e ju s c o n tu m e l iâ
am b ig im u s ? q u i u t x q u a l em a t q u e u n i fo rm em
om n em h om in em e f f i c i a t , t a n tum m e n fu ræ f i t
h um a n is c o r p o r ib u s a d d itu r u s .
in 'Considerate lilia a y r i quomodo crejcunt i non
laborant 3 neque nent. * Dico autem vobis 3 quoniam
nec Salomon in omni gloria fua coopertus eft
fient unum ex iftis 3 8c c . L i l i a n o n l a b o r a n t , n e q
u e n e n t : 8c S a lom o n c o o p e r tu s e o rum g l o r
i a n o n f u i t , p r o p h e t a m a g n u s , 8c m e r i to d i le -
C â æ fe p ie n t iæ D e o c a r u s . S e d l i l ia n a f e u n tu r
p o t i ù s , q u àm o p e r iu n tu r . C o o p e r t io a u t em v e -
lam e n tu m e f t c o r p o r i s , n o n - co rp u s ip fum . Q u o d
f i a d fè n fum h um a n æ in t e l l i g e n t i x r e f e r t u r ,
c o lo r em l i l i i , v e l am e n t i c a n d o r p o tu e r a t xm u -
Ia r i. S e d l i l ia n o n la b o r a n t i a n e q u e n e n t ia f ig n i-
f î c a r i in t e l l ig e n d a f u n t e A n g e lo r u m cæ le f t ium
c l a r i t a t e s , q u ib u s e x t r a h um a n æ f e ie n t iæ e ru -
d i t io n em , fu iq u e o p e r is m e r c e d em , à D e o g lo .
1 dunt, quia qux alimonia turn futura fit non alTequantur. Primo
itaque refurrcClionem adftruit, de qua ambigexe ftultum fit,
poft quam cam Deus & in diltis verax , & in fadfcis potens
fpopondit. Turn afterta refurreCtionis veritate non minus va-
hum oftendit, de alimonia fbllicitum efle, cùm experientiâ do-
ceamur, nihil à Deo fcmiplenum aut non integrum, non for-
matum Sc quodam modo cprporatum creari , led omnia ab eo
accipere qux ad lubftantix lèmel creatx confervationem neccfla-
ria lint. His addk, Deum qui promifit majora , animam fcilicet
& corpus, non negaturum efle leviora, hoc eft, alimoniam
Sc veftimentum. Denique totum hoc illuftrat exemplo fpirituum
immundorum, quibus .fine aliquo negotio qusrtndi & congregandi,
vivendi tamen tribuitur de sterni confilii poteftate fubftantia. Undé
& poft pauca concludit : Fidem vitalis fubftantis noftrs de documenta
fpirituum firmavit. Ubi igitur ait, Animarum fpecies corpoream
natura fua fubftantiam fortiuntur, nihil aliud fibi vult, nifi
animas non interirc, led unde in fua vita eonfervencur ac fiib-
fiftant acciperc : cùm quod hic corporea fubftantia , numéro lè-
quenti vivendi fubftantia, Sc num. io - vitalis fubftantia verbis
jam apertioribus nuncupetur. Hanc porro vitalem fubftantiam ho -
mines ex le & non aliunde fumturos tacite fignificat num. n .
ubi tradit Angelos cx originis lux forte ut lint femper accipere ,
eilque nos fimilcs poft relurre£tionem futqros : quod diferte jam
declarat in Pfal. 147. n. 3. ubi beatorum ccetus nullius egens ad
corporis animsque fubftantiam prædicatur. Demum cùm Hilarius
eos hic rèfellat, qui de animarum poft refurreâioiiem turn alimonia
turn veftimento folliciti funt ; cûmque infrà cap. li. n. 4.
explicaturus illud, Hominem mollibus veftitum, veftimentum ani-
mx interpretetur corpus quo anima ambitur ac circumfcribiriir,
Veftem , inquit , ambitus» corporis quo anima induitur fignificat :
quid hic fibi volet, Corpoream natura fua fubftantiam fortiuntur,
nifi, Non carent vcfte, qux à corporibus niïmquam non ambiun-
tur ? Ad fummum igitur hie fenfit animas numquam exfiftcre extra
Omne corpùsicùm tota quxftionon de animx fubftantiafed de
fubfiftendimodoverfetur. Sed hxc interpreteturquifqueut volet,
modo non credat Hilarium iis diiftis animam in fe ipfa corpoream
voluille : aliter enim eum fenfifle confiât, ut fusé in générait
prxfatione fingulari diflèrtationc demonftratum eft. Obfcrvamus
obiter quofdam in h is, Animarum fpecies ,five obtinentium corpora ,
five corporibus exfulantium, animas humanas & Angelos fignificari
cxiftimare. Nobis tamen potiùs ad diverfum animarum humana-
rum ftacum videntur referenda.
c Ita cum Par. mil", potiores. Plurçs alii cum Bad. Er. & Lipf.
inertiam.
d Par. tanto pretiofiora, quod prior Lipfius ex Erafmi margins
in textum rranftulcrat : renitentibus mlT. quorum alii habent tanta
, alii tanto pretiofa.
e Iu vulgatis, ut angelorum : redundat ut, neque exftat in mlT.
R r iij
t-
Corpora in
ftatuca viri
perfeéti
fufeitanda.
Zphef. 4.IJ.
i - t.p.
Lilia non
laborantia ,
Angcli.