non erât, quia neque ei filius { nam fi filius, À efle ^ quia Voluntatis eflet potius filius H quàm
necefiè eft lit 8c femina fit ,& colloquium,a fic divinitatis -, diflimilem autem Deo eflè, quia
fermocinatio ,8c conjunâio conjugalis verbi, neque Deus eiTet, neque ex D e o , id eft, de
fie blandimentum , fie poftremùm ad generan- fubftantia Dei natus eflet. Hæc audiens he-
dtim naturalis machinula. O mifèras aures bui,neque credidi, donee f cùm publicè ex
meas , quæ tam funeftæ vocis fonum audie- confenfu omnium eorum profaiiiflimæ hujus firtint,
hæc de Deo ab homine dici, 6e de Chri-
fto in ecclefia prædicari ! Poft multas autem
iftiufmodi impietates , cùm Patrem fie Filium
ex nominibus potiùs quàm ex natura compamilitudinis
ratio prædicaretur.
15. Hi autem,qui homoeufion prædicabant,
omnes eos, qui maximè fine aliquo impietatis
pudore impudentiffimè hæcloquebantur ,conra!
Tet,ait, Quantum enim Filius Te extendit B demnaverunt Condemnati ad regem fiium
cognofcere Patrem, tantum Pater fiiperexten- advolaverunt ï exceptique honorificè impie.
dit le b ne cognitus Filio fit» quibus recitatis,
tumultus exortus eft*
14. Cùm autem intellexiflènt fie h i, qui difi-
fimilem Deum dicunt, humanas aures tantæ
impietatis verba non fufeepturas elle 3 rurfimi
hi ipfi , c fallaces potiùs quàm Ecclefiæ epifcopi
, fidem feribunt, d homoufion fie homoeufion
fie diffimilitudinem damnant. Quod cùm
tates Tuas quanta potuerunt ambitione confirma
verunt, fimilem Deo eflè,vel ex D eo na-
tum , vel naturalem eflè filium denegantes.
Pauci plurium h dominati funt. Conftantius
res blafphemiæ fuæ ,metu extorfit exfiJii. Vi-
ciflè fe jam Orientales gloriatus, quia decern
legatos * voluntati fuæ fubdidiflèt, com-
minatufque fie populo per præfe&um, fie epieontrarium
e ipfis fenfii audientium eflet : ip- C feopis intra palatium, per maximas k Orien
fè ego quemdam eorum, quï fortè ad me per-
tentandum acceflerat, quafi ignorans rerum
geftarum percontatus fum,quid fibi vellet iftud,
ut qui unam fubftantiam Filii eflè cum Patre
damnaffent, vel efle fimilis fubftantia: denegaf-
fent, diflimilitudinem damnarent. Tune mihi
ait -• Chriftum Deo fimilem non eflè,fed fimilem
Patri eflè. Rurfus hoe obfcurius mihi adhuc
videbatur. De quo cüm iterum interrogarem.
tis civitates hæreticos epifcopos fubrogatos
communione hæretica munivit. Nihil pror-
fus aliud egit, quàm ut orbem terrarum, pro
quo Chriftus pafliis eft, diabolo condonaret.
16. Utitur autem etiam nunc , ut in ceteris
ante,artisfuæ confiietudine, ut per refili fpe-
ciem prava confirmet, fie per rationis nomen
infàna conftituat. Nolo , inquit , verba quæ
non feripta funt dici. Hoe tandem rogo1 quis
Verba n<
fcripu m;
tunchiec ita locutus e ft: Dico eum diflimilem Depifcopis jubeat ? 8e quis apoftolica: prxdica-
Deo eflè , fimilem Patri poflè intelligi 3 quia tionis vetet formam ? Die priüs , fi rede dici
Pater voluiflèt creaturam iftiufmodi creare, putas , Nolo adversüm nova venena novas
qua: fimilia fui vellet: 8e idcirco fimilem Patri medicamentorum comparatiopes, nolo adver-
* In vulgatis , colloquium fermonis, & comptmBio. Reponimus
colloquium & fermocinatso ex mfl'. Colb. Sc Martin, ac deinde &
conjunBio ex Carnuc.
b Tres mff. ne cognities Filius fit .• pravè. Stupcnda Eudoxii
impudentia, cjui cum h<cc de Oei filio blalphcmarcc, Aetii Sc
Eunomii pacrocinium fufeipiebat: quorum hie T hcodorcto teftc
Jib. 4. hzret. fab. c. 3. gloriabatur ,fe nihil dc rebus divinisigno-
rure, fed ipfam etiam Dei ejfentiam exaB'è fe nojfc. eamdemque de
Deo notitiam habere , quam Deus, ipfe habet de Je ipfo illc vero
apud Epiphanium hzr. 7 6. n. 4. aufus eft dicere , Scio Deum,
& adeo ipfum novi, ut ne quidem me magis nofcam, quam Deum.
At jam obfcrvavit Athanafius lib. de S vnod. p. *71. Arianosho-
minibus tribuerc non dubitaffe, quz filio Dei negarent.
c Editi cum mf. Vat. bal', palatio. Sex mff. palatii: quod le-
gendum conjeftavit Latinius , & Baronius ad an. i$9 - n. 6 8.
prartalic Vcrius tarnen libri Colb. 8c Martin, fallaces,quos ni-
mirum Hilarius percontando expertus eft aliud prxfcrre verbis,
aliud animo fentirc : adeoque non effe epifcopos, quos num. 6 .
miniftros ver it at is, & num- n . ver it at is difcipulos efle , luo nomine
declaravit. _ v .
i I« Bad- cum mÉf. Vat. baf. Mich. Sc Silv. mfi quod careant
particula & ante dijfimtlitudinem. Hanc revocamüs cx mff. Colb.
& Martin, in quibus tarnen exftat hoe alrcrum mendum, quod
pro homoeufio» , habeant anomaufion. Peflimè autem Mir; Lipf.
& Par. poft Erafmum , fidem fcribunt e>oveiv , & i/asivobi dijfi-
militudinem darrmant. Palam eft Hilariumhic rcfpiccrc infor-
mulam ab Acacio Leona porreaam,& in tertio Selcucienfis fyno-
di confcffu ejufdem Leonas opera pcrlcftam , in qua apud Atha-
hafium lib. de Synod, p. J04. & apud Socratcm lib. a .c . 40.
occurrit Ö t^i> óftsdaot i, S i/uaicdotn ók€«Mt/Ai> eis iMotesor ftf
Apud Epiphanium autem hscr.
7J. n. aƒ. defidcratur vox i/jsumn , quam reftituendam liquet
cum cx Athanafio & Socrate, turn cx noftto Hilario.
* Lipf. & Par. ipfi fmfui. Reftius alii libri, ip/f,feil. Anomoeis;
fenfu audientium, hoc eft, aurium judicio & quantum ad voca-
bu loruin fonum.
t Particulam ihm adjecimus audloritate mff. Publice autem
hóe manifeftum fuit, cüm lcdta Acacii formulaquaefitum eft, qua
m re Filius fimilis ejfet Fatri. Et Acaciani quidem , inquit Socrates
lib. 1. c. 4 o • fola volmtate fimilem tjft dicebant, non autem fubftantia.
Quc refponfio novos cumultus cxcitarit, dc totius Ceacilü
diflblutiónem.
t hoc eft, depofuerunt : ccteros autem à communione fegrega-
runt, jam notavimus à Socrate rcccnlèri novem epifcopos depo^
fitos, aliofque iv.vcm à communione fegicgatos. Quod fadlum
dicic quarto Concilii die , quo Leonas & Acaciana fadlio ad
confeffum venire renuerunt. Quod dcinccps fcquitur, ad Concilium
COnftantinop. pertinet.
h I11 cxcufis, damnati. Redtiùs in feriptis, dominati , Acaciani
videl numéro pauciadverfariorum longe plurium. : quorum pri-
marios proximè poft. Conftantinopoli e (edibus fuis detruferunt.
It«, inquit Sulpicius p. 2.61. hunç vcluti commentans locum,
optimis facerdotibus aut metu territis , aut exfilio deductis , perfidie
paucorum cuncii concejjerunt. V. Sozomen. lib. 4. c. 14.
2 Coibcrtinuscodex cumMarciniano, violently, non voluntati.
Utraquc vox infra num. 16. ubide cadem re rurfum incidic fer-
mo, iimul çopulatur. Hanc vim legati pcrpeffi funt pridie Calen-
das Jan. Uc cnim narrat Sozomcnus lib. 4. c. i j . Conftantius
cotum ilium diem necnon maximam inlcqucntis nodlis partem
confumfit eum epifeopis , difeeptans donee legati , qui à Concilie
Seleucienfi advenerant, formula fidei ab Ariminenfi oppido all at a
fubfcripfijfent. Hoc ipfum Sulpicius fic exponit : ibi reptrtot
Seleucienfis fynodi legatos vi regia compellunt, exemplo Occidentalium
pravam illam fidem accipere. Plerique abnuentes injuriofâ cuftodi*
ac fame vexati captivam confcientiam dedere.
k In mf. Vac. baf. hie adjicitur fe. Quocirca parum abfuit,
quin cum Colb. & Martin, praeferremus ,per maximas fe Orienta
civitates htreticos epifcopos fubrogaturum , communionem hireticam
munivit. At ccrtè quod comminatus erat , brevl perfecit. Mox
cnim Macedonio , Cyrillo, Bafilio , Elcufio See. cpifcopi alfi
fucre fubrogati.
1 In mff. Mich. & Colb. quis epifeoput jubeat t Magis placet
cum alis libris, quis epifeopis jubeat i quia nimirum principum Chri-
ftianorum eft crcdendi fbrmam ab epifeopis cxpctcrc, non illis
przfcriberc. Unde & Athanaf. ad Solit. pag. 84/. Gjuando à
condito ftculo auditum eft t quando judicium Ecclefia auBoritatem
fuam ab lmperatore accepit t &c. Ita cùm Valentinianus concer-
tationum fidei arbiter federe vcllec , ad eum relcripfit Ambro-
fius epift. nunc ax. n. 4. Quando audifti clementijfime Imperalor, in
caufa,fidei laicos de epifeopo judtcajfe t Quod igitur Conftantius
fibi arrogabat, hoc merito Hilarius teftarur fieri contra apofto-
liez przdicutionis formam : quia ab Apoftolis traditum eft , non
folùm laic is in epifcopos in rebus fidei jus nullum efle ,fed Sc ad-
vctiùra novas hzxefes nova remedy effe exeogitaada.
sùm novos hoftes nova bella^ nolo adversùin .
novas infidias confilia recentia. Si enim Aria-
a ni hæretici ideireo a homoeufion hodie évitant,
quia priùs negaverunt 3 nonne tu hodie idcirco
refugis , ut hi nunc quoque denegent i
b Novitates vocum, fed b profanas devitareju-
li0 ' bet Apoftolus: tu cur pias excludis i cùm præt.
Ti>» 3. fertim ab eo diétum fit, Omnis Scriptura divi-
fiiadmit- nitus infpirata utilis eft. Innafcibilem feriptum
tit non îcri- nufquam legis : numquid c ex hoc negandum
t11- erit, quia novum eft ? Decernis A fimilem Patri
i Filium. Evangelia non prædicanfrquid eft quàd
non refugis hanc vocem ? In uno novitas eligi-
tur, in alio fubmovetur. Ubi impietatis occa-
fio patet, novitas admittitur : ubi autem reli-
gionis maxima fit fola cautela eft, excluditur.
Scripturz 17. Sed diabolici ingeniitui fallentem fub-
tra<aiem tilitatem non tacebo. Similem, quod feriptum
pLi Fi- non ■> Patri Filium decernis prædicari : ut
lium. æqualem Chriftum Deum, quod feriptum eft,
taceas. Domini enim mortis hæc caufa eft :
jèh.f.;!*• Profiter hoc ma^js Judoei quoerebant cum occidere,
quia non folùm folvebat fa b b a tum , fed quàd fia-
trem fuum dicebat JDeum, aqualem fe faciens Deo.
Hoc Johannes loquens magna voce proclama-
bat : ut profeflus Filius fibi patrem Deum,
* * profefliis fe æqualem eflè Deo intelligatur.
Qu6d fi fortè dicis, æqualitatem fibi fic Deo
M. 19. negaflè Chriftum, quia dixerit, Non fiotefi Filius
ab fe facere quidquam , nifi quod viderit Patrem
facientem : memento Cnriftum 8c refpon-
diflè de fabbato, quod violafiè arguebatur, ut
in hoc ipfb Patris in fe operands præferret
audoritatem, 8c æqualitatem fibi virtutis ho-
f norifque f fumfiflè : Omnia quoecumque Pater
ihdtm. facit, eadem S ' Filius facit fimiliter y fie iterum,
ibid. 13* 'Ut honorificent Filium ^ficut honorificant Patrem:
ibidem. 8c , Qui non honorificat Filium , non honorificat
Patrem qui mifit ilium. Si virtus eadem eft, fi
honor idem eft 3 quæro in quo défit æqualitas?
ruturâ 18. Sed fimilitudo tibi placet ; ne audias,
aTio & Pater unum fiimus ? Numquid fic hoc
°’ quod unum /umus, in quo neque unio, neque
diverficas relinquebatur, calumniantibus rurfum
Judæis quôd fe per hoc di&um Deum fa-
ibid.n.fr ceret, Dominus denegavit ,dicens , 5/ non fa-
• In nonnullis mff. homoufion poteft Sc reClùponi Hoc
enim fibivult : fi haâenus bzretici refugerunr vocem homeeu-
fion, (quanto magis homoufion ? ) quia rem eavoce fignifica-
- tâm, nempe Filium Patri effe fubftantiâ- fimilem , negabant ; tu '
dum jubés uthzc voxevitetur, nonne eisconcedis ut rem eidem
vbei fubjeâam negent. Eodem argumenti gencte lib.de Synod,
n. 8).habet : Difplicet cuiquam in fynodo Nicena homoufion tjfefufce-
ptum ! Hoc fi cmdifplicet, placent necéjfe eft qubd abAriis fit negatum.
k Silvæ majoris mf. Sed & vanastribus aliis faventibus, in
quibus exftat fed advenat.
c Lipf. & Par. éc hoc. Concihniùs alii l ib r i 'ex hoc. Porro
innafcibilis feu ingeniti vocabulum non modo Scripturis incog-
nitum , fed 8c apud gentiles valde ambiguum- effe maltis often-
dit Athanafius Ôr. z. cont. Ar. p.4)7. ^
• ratam volens ab omnibus naberi formulam , quz primùm
Arimini propofita , ac pàft N icz z in Thracia , Sclcuci* , 8c
Conftantinopoli ab Arianis approbataeft.
• In editis, profejfum, 8c mox defideratur Deo.
f Plcriqucm(f. fumfijfet. Hoc potiùs icaintelligere eft, memento
Chriftum... funifeffe : cUi verbo editi adjiciunt dicens, refragan-
tibus mff. cüm grammatic« leges exigèrent dicentem.
~ S Appofità Gregorius Nazianz. Or. t l. n. %6. Hcc verba,
5IMIX.E s e cond ùu S C k I P: I il k a s fimplicioribus illt-
cebra étant impietatis hamo csrcumjeBa, fiatua ad omnespertranf-
euntes feft obvertens 8c c. 8c proximè antè : Impietati autem per
feripti dogmatic ambiguitattm fweftram apemit i hoc quèdem pratex-1
cio opera Patris méi , nolite mihi credere ? fin autem
facio ,0- non vultis mihi credere, vel operibuS
mets crédité y quia Pater ïnme eft ego in Pâtre
Z Quid rogo æqualitati Dei deeft ? An opus i
an natura ? an profefîio ? Nam Pater in me eft3 ibid. 38.
& ego in Patre, æqualitas eft : quæ viciflitudi-
nem æqualitatis expreflït, dum ineflè atque
eflè commune eft. Opera verô Patris fui facere,
non aliud eft, quàm virtutem in fe pater-
næ divinitatis operaru Unum verô quôd fimt,
hoc eft non æqualitatem abnuere, fed incre-
mento intelligentiæ fidem æqualitatis inftruere»
19. Vecas igitur non feripta dici : fic ipfe
tarnen non feriptis uteris , neque quæ funt gloria,
feripta loqueris» Similem vis Patri Filium prædicari
: ne ab Apoftolo audias, Qui cùm infor- Milipp.i.t.
ma Dei effet , non rapinam arbitrants eft effe fè
aqualem Deo, fed exinanivit fe formam fervi ac-
cipietis. Non rapit quod erat Chriftus, id eft,
in forma Dei eflè. Non eft æqualitas Dei in
forma Dei eflè, fi non æqualitas hominis eft
eflè in forma fervi.Quôd fi in forma fervi homo
Chriftus eft 3 quid aïlud in forma Dei, quàm
Chriftus Deus eft? Similem itaqueob id prædicari
vis,ne in fide tua fit, Et omnis lingua confite a- im, xt,
tur3quoniam Dominus Jefits in gloria eft Dei patris.
20. O fallax blandimentum tuum \ Paleis Dolofa eft
enim aquas tegis, 8c foveas cefpitibus occultas
, fie efeis laqueos fupponis. Satisfacere te cmdlm
ignorantibus putas , quia dicis s fimilem Patri scripture,
fecundùm Scripturas. Audi etiam nunc impie- s
) tatis tuæ artem. Numquid non piè dicimus
hominem fimilem Deo fecundùm Scripturas :
quia dictum eft, Faciamus hominem ad imagi- Gen. t. 16.
nem & fimilitudinem noftram i Homo ergo ad
imaginem fic fimilitudinem Dei patris 8c Dei
filii h eft. Et cujufmodi imago eft, catholi- t
ci * fi requirantur , docebunt. Nunc autem »
homo ad fimilitudinem 8c imaginem Dei con-
ditui* : non etiam fimilitudo k intra Patrem k
fic Filium prædicatur. Id enim, quod ait noftram3
æqualitatis eftdemonftratk>3 dum non différât,
cujus 1 in facramento fie imago fit fic fimilitudo. 1
21. De Filio autem nufquam fimilitudinem ^-qùam
reperies. Imaginem autem eum Dei eflè Apo- przdicarur
ftolusdicit,fedcumadditamentofideimemima- vcr?fimi* 7 litudo.
tu quafi Scripturam revereretur , ac probatiffimarum votum ufum m
ampleBeretur;re autem ver a Arianifmum nulle Scriptura loco pro-
dirum in ipfisu locum fubftituens. Conftancii ediCtum, 8c violen-
tiam ut huic fidei fubfcribatur, videfis ibid. n. j o .
h In vulgatis, eft faBus. Abeft faBus ab omnibus mfl»
1 Ita potiorcs mff. Alii vero cum edit. y» requirent, docebuntur.
Cujus autem modi Filius imago fit, d0cetliber9.dc T r in .n ./ t.
k Editi fo li, inter Patrem. Poft fuperiora vetba , non etiam
, fimilitudo, rcticctur, fed unit as aqualitat. Ut cnim ineumdem
Genefis locum jam legimuslib. y. dé Trin. n. 8. N ostram ut
non habet unionem, ita non habet diverfitatem, non habet diferetio-
nem. Homo enim ad communem f i t , fecundùm veritatem fermants
, imaginem : Sc mox, Dna enim eft imaginis , ad quam homo
créa tu s eft , fpecies.
1 Rurfum nie locus illuftratur. his lib. 5. n. 8. verbis : Indijft-
cabilia decide. Unum enim funt, quorum imaginis & fimilitudinit
unum eft homo faBus es/tmplum.
“ Codex Colb. eum Martin, »e imaginem corporalem : ac deinde
confirmatione.yat. baf. conformatione. quod lib. 8.0.49. fieenuntia-
■ tur : ne forma potiùs quùm natura ege imago inteUigeretur. An tea
loco fidei , magis arrideret invifibilis. Sed cùm Gregorio Papa
auûore hom. a6 . inEvang. fides fit argumentum non apparentium,
ad fidem attinet. quod non eft vifibile. Przterea addiumcncum il-
ludvquo noftra deChrifti divinitate fides confirmatur,!ib. S.num.
48. êcc.non in Cola invifibilis rocabulo , fed etiam in ad j un Ai*
Apofteli verbis ponitur.
LLll ij