Triftitix
Chrifti
S. Hilarii Epifcopi 1060
1059
36, Sedniti<idversum 11 rtpoftolicje fidei de.
monftrationem hxrerici videntur hoc ditto,
■ 7rift is eft anima me a ufque ad mortem 5 ut pro-
ieffio ejus, qui fe triftem a i t , naturx infirmi-
tatem., per cujus confcientiam triftis cceperit
efte, teftetur. A c primum humanx intelligen-
t ix fenfom interrogo, quid fit triftem elle ufi
que ad mortem. b Non enim ejufdem fignifi-
' cationis eft, triftem efte propter mortem, Sc triftem
Cui precc-
tuc caliccm
effe ufque ad mortem : quia ubi propter
mortem triftitia e ft, illic ipfa mors caufa triftitix
eft j ubi vero triftitia ufque ad mortem eft,mors
non jam triftitix eft caufa, fed finis. Qui ergo
non propter mortem, fed ufque ad mortem
triftis eft, quxrendum eft unde fit triftis. Triftis
autem non incerto cneque indefinito humana:
ignorantix tempore , led ufque ad mortem.
Adeo autem non propter mortem fufcepta triftitia
e f t , ut fit deftituta per mortem.
37. Et ut caufam triftitia intelligere poffi-
mus, videamus quid hanc profeffionem triftit
ia vel prxcefferit , vel confequatur. Totius
enim' palfionis Sc fidei myfterium confum-
matum pafcha coend fuerat per Dominum.
d P-oftque univerforum infe fcandalum docet,
• fed prxceffurum feeosin Galilaam promittit.
Petrus, ceteris licet fcandalizaturis, fe tamen
non fcandalizaturum conftanti fide fpopondit.
Sed Dominus per naturam D e i non ignarus
gerendorum, ter eum negaturum fe efte re-
Ipondit: ut ceterorum fcandalum intelligere-
tur ex P e t ro , cdm ille in tarn g rave fidei peri-
culum eum ter negando e recideret. Turn ille
aflumtis Petro, Jacobo&Johanne, duobus ad
martyrium eleftis , S tjohanne in pradicatio-
nem Evangelii firmando, triftem le ufque ad
mortem profefliis eft. Deinde progreffus, ora-
vit dicens , P ater mens 3fjpojjibile eft 3tranfeat d
d me calix ifte: Jed tamen non ficut ego volo fifed
ficut tu w . Tranfire a le calicem ro g a t, utique
jam fecum manentem : qui turn in fanguine
novi Teftamenti pro multorum peccatis f ef-
fundi confummabatur. N on enim rogat ne
fecum f it , fed ut a fe tranfeat. Deinde rogat
ne voluntas fua fiat: & quod vu lte ffic i, id ip-
fum concedi fibi non vult. A it enim, Sed ta-
A men non ficut ego volo, fed ftcut tu vis : ut voluii*
tate calicis deprecandi humanx in le lollicitu—
dinis fignificans confortium, fententiam & fe
unitx fibi communifque cum Patre non difcer-
neret voluntatis. Ut autem non pro fe preca-
ri intelligeretur, Sc ratio fignificatie voluntatis
a c * deprecatio non obtinendx eflet in abfo-
luto j hoc totum hujufmodi petitionis fiia: cce-
pit exordio, P ater meus 3fipojjibile eft. Aliquid
ergo Patri relinquitur, quod ei an pollibile e f
B let incertum fit ? Et fi nihil Patri impoffibilc
e f t , intelligendum eft ad cujus conditionem id
h <\uo& 3fipotfibile eft 3 fit relictum. Poll hujus
enim orationis precem fequitur : E t venit ad 1,
difcipulos fuos 3 & invenit eos dormientes , & a i t c
•Petro , Non potuiftis unk bora vigilare mecumi
Vigilate & orate , ut non intretis in tentationem.
Spiritus quidem ptomtus 3 caro verb inftrma. Anne
adhuc triftitix caufa ,&tranfeundi calicis de-
precatio in obfcuro eft ? V igilari enim fecum ob
C hoc ju b e t& o ra r i,n e in tentationem intrent,
fpiritu quidem promto , led infirma carne,
Nam qui non fcandalizaturos fe per conftan-
tiam fidelis confcientix pollicebantur, in fcan-
dalo per infirmitatem carnis erant futuri, Non
ergo fibi triftis eft, neque fibi orat $ fed illis quos
monet orare pervigiles, ne in eos calix palfionis
incumbat: quern a fe tranfire o ra t, ne in his
Icilicet maneat.
38. Idcirco autem transferri eum, fLpoffibi- c
D le e lle t, a fe precatus e f t : quia cbm impoffibile ^
Deo nihil fit,ficu t iple a it , Paterpoftibiliatibi a
omnia funt > impoffibile tamen homini eft p a f-}l
fionis terrore non vinci, nec poffit nil! per pro-
bationem fides nofci. Atqueideo & pro homi-
nibus ut homo vult calicem tranfire, Sc ut Dei
ex Deo voluntas effe<ftui paternx voluntatis
* unitur. Id autem quod ait poftibile eft3 ma-
nifefte in eo docuit quod ait Petro, Eccefata- l
nas expetivit3utvos k cerneret ficut triticum : ego &
E autem rogavipro te 3 ut non dejiceret fides tua. Per
hunc enim calicem doihinica: palfionis tentan-
di omnes erant. Et pro Petro Pater rogatur,
rie deficiat fides ejus : ut negantis infirmitati
vel dolor laltem pxnitentix non abeflet. 1 qua:
fides in eo non deficeret, quod pxniteret.
• Lipf. & Par. cx Erafmi marginc, evangelic* : obnitentibus
mff. Sed & fupra initio num. 16. prxdicatur apoftolica fides, non
evangeliea. Nimirum rclpicitur illud Apoftoli, in fimilitudint
hominis fuel us, & c. dc quo hadtenus difpuiatum eft.
b Tandem hîc aperce babes conficencem triftitiam à C^rifto
e(Te fufeeptam, & de caufa dumtaxat difcepcantem. Idipfum pro-
fitetur cap. 31. in Matthæum n. 4. & in Plàl. 141. n. 8. ubi cla-
rius explicac qua parte triftitiam àCbrifto fufeeptam negee , dicens
, Non enim ait, propter mortem, quia licet fe paffioni daret,
non tamen Virtue «.terna dolorem pajfionis exciperet. Qui enim in
Hilarianis fcripcis peregrinus non eft, vircutis æterux vocabulis
divinitatem in eis euuniiari non nefeit.
c Mil. neqtte infinite, vel neque in infinito.
d ^'P^- & Par- quam : renitentibus vetuftioribus libris.
Mox cxdem edit, port Er. fcandalizandis, fcandalizandum, &
infra, fcatidalizandos .- citra ficieni mil. ex quorum fummo con-
(enfu liquet verbum fcandalizaturum Hilario paiTivum fuifle.
« Aliquot niff, recederet.
F Plerique mlT. cum vulgatis, ejftmdendus confummabatur. Op-
tnni codicis Colbertini necnon Germanenfis prxfcrimus ledlio-
ncm , qua Hilarii aptiùs enunciatur fcnccncia, rem jam ineboa-
tam qux ad exitum perduccbatur lignificarc volentis : quod Gal-
licc 5diccremus , quiachevoit de(e répandre. Solus codex Vat. baf. deprecationis. Redliùs alii, deprecatio
non obtinenda, fupplc, voluntatis : id eft, deprecatio ut non con-
cedacur, quod voluic ac rogavic ut homo.
h Bad. & Er. cum mf. Carnut. quod f i imp'ojftbile eft. Turn Lipf.
pro f i , fubftituit fibi : qux leâio exindc obeinuit. Pluies è rc-
ccntioribus mil' quod pojf.bile eft. Quidam a lii, quod impojfibile
eft. Magis placet cum mff. Colb. Corb. Germ. Prat. See. id quod
( fupple ait ) f i pofflbile eft : id eft , videndum quern refpiciac ifta
deprecatio condicionata, f i pojfibile eft See. Hîc enim id quod
perinde eft , atque v Grxcorum.
Er Lipf. Be Par. uniatur. Reâiùs Bad. cum mIT. unitur-. hoc
eft, ut homo vult calicem tranlire, fed ut Dcus ex Deo paternx
voluntati unitur. Duplex igitur in Chrifto voluntas : neque ha-
bent Ariani unde fe expédiant, qui cùm non recipianc nili unicam
, hanc volunc iplius divinitacis cfl'c orationcm. Ut enim fusé
dilferit Chryfoftomus hom. Ji. T . 1. fi divinitas Chrifti hoc
oravit ; Pacris & Chrifti non una, lcd contraria crit voluntas :
adcoque fruftra illud, Ego & Pater unum fumtts, propter voluntatis
unitatem di<ftum interprecantur. Simileargumentum exaliis
Chrifti verbis ad versus cotdem conficic Fauftinus cap. x.
k Anciquior codex Colb. Be alii non dcccrioris noue, ventilet.
Aliquot rccentiorcs, cribraret. Verbum cerneret rurfum habes infra
num/ 40. ubi in quibufdam mil. à a*, manu perperam ad-
feripum eft cribraret.
1 Sic plurcs ’ac potiores mlT. At ed.iti, quia fides. Cûm Scul-
tetus Hilarium reprehendit, quod Pettum lie excufare conetur,
quart Chriftum non negaric : hxc verba necnon liiperiora num.
37. procul dubio non attendit.
39. Triftitia
io6t De Trinitate, Liber X. 1062
39. Triftitia igitur ufque ad mortem D o mino
e f t : quia in m orte, motu terra:, diei tene-
bris diflcillione v e li, monumentorum relera-
tione mortuorum refurredione confirmanda
jam Apoftolorum fides ellec , quam Sc a no-
durn« cUftodix terror, Sc in flagellis, alapis,
Iputis, corond fpinea , crucis onere, Sc totius
palfionis ludibrium, Sc poftremo m aledidx cruris
damnatio commoveret. SciCns igitur D o minus
h x c omnia poll paffionem foam b de-
ftitutura, ideo Sc ufque ad mortem triftis eft H Sc
Icit hunc calicem tranlire non pofie , c nili bi-
berit, dicens, P ater meus 3 non poteft calix ifte
tranfire k me nifi bibam ilium : fia t voluntas tua:
confummata in fefcilicet paffione metum calicis
tranliturum, qui nili eum bibillet, tranfire
non poflet: finem terroris ejus non nifi d con-
fummatx in fe paffionis terrore fuccedere j quia
poll mortem e ju s , per virtutum gloriam, apo_
ftolicx infirmitatis fcandalum pelleretur.
40. Et quamquam in eo quod ait, F ia tv o -
' lumas tua 3 in calicis , id eft , paffionis fox
fcandalOjApoftolos permittens paternx voluntatis
arbitrio 5 tamen etiam repetitx tertio
orationis preceufos eft : poll quam a it, Dor-
mite jam 3& requiefcite. Non enim extraratio-
nis alien jus internx confcientiam , qui antea
eos dormientes coarguiflet, nunc jam dormi-
re Sc requiefeere jubet. Sed intelligentiam nobis
Lucas adhortationis iftius tribuifle exifti-
matur: qui cum dixiflet, fatanam expetifle ut
Apoftolos modo tritici cerneret, Sc Dominum
pro fide P e t r i, ne de ficere t, oratum fuiftej
• lubjecitpoft multam Domini precem Angelum
' adftitille confortantem eum j quo affiftente
orare prolixius cceperit, ita ut guttis fangui-
num corporis fodor efflueret. Millo enim ad
tuitionem Apoftolorum Angelo , Sc per eum
confortato Domino, ne pro his triftis efle t, jam
fine triftitia: metu f a i t , Dormitejam 3 & requiefcite.
De Angelo quidem Matthxus Sc Marcus
& d e expetitione diaboli nihil locuti font: fed
poll triftitiam animx , poft dormientium ob-
jurgationem, poft transferendi calicis depreca-
tionem , non ex nihilo dormientium adhorta-
A tio fubfocuta e f t , nifi quôd cùm afuturusab his
effe t, Sc indulti Angeli confortatus auxilio, le-
curitate s cuftodix cuftodiendos permittebat
in Ibmnum.
4 1 . N ec fané ignorandum à nobis eft, & in
g rx c is& in latinis codicibus complurimis , vel
de adveniente A ngelo, vel de fudore fimguinis
nil foriptum reperiri. Ambigentibus igitu r,
ut-rùm.hoc in libris variisaut défit, autlüper-
fluum. f it ,( incertum enim hoc nobis relinqui-
B tur de diverfitate librornm , ) certè fi quid fibi
ex hoc hxrefis blanditur ,ut inlirmum affirmée,
cui opus fuerit Angeli confortantis auxilio : me-
minerit Creatorem angelorum creationis fuæ
non eguifle prxfidio • turn deinde necellariô
eo modo eum çonfortatum,quo modo Sc triftem
elle. h N am fi nobis triftis e ft,id eft , propter
nos triftis eft, neceffe eft ut propter nos fit con- j
fortatus Sc nobis : quia qui de nobis triftis eft Sc
de nobis confortatus eft , ea conforta tus eft
C conditione qua triftis eft. Sudorem verô nemo
infirmitati àudebit deputare : quia Sc contra
naturam eft fodare fanguinem. N e c infirmitas
eft , quod poteftas ‘ non fecundùm naturæ
confuetudinem geffit : neque ad hxrefim k infirmitatis
pertinere ullo modo p o te r it, quod
adversum hxrefim 1 phantalma mentientem
proficiat , per fudorem languinis , ad corporis
veritatem, Igitur cùm & triftitia de nobis
eft , Sc oratio pro nobis e f t , non pofiunt
Dn on omnia propter nos gefta elle intelligij
cùm omnia pro nobis , quibus timebatur, ora-
ta fint.
4 1. Prxftant autem fibi mutuam Evangelia
plenitudinem-.dum alia ex aliis,quia omnia unius
Spiritus prxdicatio fit,intelliguntur.Hanc enim
tacitam ab omnibus pro Apoftolis Domini ora-
tionem Johannes maximè Ipiritalium caufarum
prxdicator oftendit,Dominum ita precatum ef.
fe,dicens j P a te r fa n B e , conferva eos in nomine tuo.
E Cum ejfem cum eis , ego cuftodiebam eos in nomine
tuo : quos dedifti m ib i, & cufWdivi. N on fibi ita-
que fuit oratio ilia , fed Apoftolis : nec fibi triftis
eft, qui orare eos lie tententur monet : nec
fibi Angelus mittitur,qui fi v e lle t,01 duodecim
Be adventu
Angeli nil
in pluribus
Apoftolos
fpcâaie.
' a Exemplar Carnut. notlnrn«. vigilia.
b Lipf. & Par. cx Erafmi marginc, defitura. Bad. Er. mf. Vat.
baf. & quidam alii, deftituta. Verius alii, deftitutnra,' partivè}
quomodo liipia, fcandaliz-aturum. Noftra hxc leClio confirma-
tur ex his num. 3 6. Adco autem non propter mortem fufcepta triftitia
eft, ut fit deftituta per mortem. ^
c In vulgatis, nifi biberet: Sc mox, fi non poteft. Concinnius
in m(T. nifi biberit, id eft, nifi port quambiberic : ac deinde ,
omifl'o fi , rei hujus feientia claritis enunciatur.
d In excufis, non n f i finito. Abeft finite a mff.
« Plurcs in IT. exftitifie.
f Ita prxftantiores miT. Vat. baf. Colb. Sec. Alter Colb. cum
Sorbon. jam fine triftitia (fi fine metu ait. Corb. cum aliis non-
nullis, jam fine triftitia metu effent, ait. Editi vero, jam fine
triftitia metu exiftens ait. Quod deinde fubjicitur, Dormite jam,
mode non ex flat apud Lucara,immo prorfus aliud, puca, quid 5 Vac. baf. mf. cuftodis.
ll Excufi , num qui nobis: Sc mox , quits ergo qui de nobis See.
caftigantur audoritatc mfl'. Duo bic obiter notanda : primum
non hominem , fed creatorem angelorum ab infirmjtace defendi j
alcerum, nullam dc veritate triftitix Chrifti fecundum hominem
concroverfiam moveri, quia dc ilia nullus ambigebat 5 fed hac
vcluti data, ftaiim de caufa Sc conditione illius difputari : ut ca
nimirum faille oftendatur, qux non dcdcceret hominem Deo
unitum.
11 Hippolytus apud Theodoretum ad ealeem Dialogi 3. argu- mentum fimile conficit ex aqua Sc (anguine qux poll mortem
j Chrifti cx laccic illius profluxerunt. Corpus, quamvis humano more
\corporibus non profiuunt, ex illo manarunt, fanguis (fi■ aqua : ut
[feiremsts quantum ad vitam valeat Poteftas, qua in corpore habi- I k Hxrefis infirmitatis appellatur A riana:quia Chrifti fecundum
humanam naturam infirmitates ad divinam refcrebac, ut in argu-
menco hujufee libri declaracur lib. 1. n. 3 a. nccnon lib. 11. n. 6.
1 Valentini fcilicet, Manichxi ac fimilium Eamdcm hujus rci
I caufam affert Thcodorerus Demonftr. quod uniofit incontulan.
! 8 ubi hoc fadunl die docet, utpofterorum i i , qui anima corporifque
lajfumtionem'crederent, demonflrationibus confirmarentur ; qui vero
contradherent, evidentibus teftimoniis confutarentur. quibus prxmit-
rit: Etfi enim divinitas (fi fpiritus aderant velut unBio; tamen nec
uoita divinitas nec fpiritus corpus tunc aut animam fuftentarunt, fed
hoc minifterium Angelo corrmendarunt,ut (fi anima (fi corporis infirmitatem
oftenderent,(fi per infirmitatem oflenderentur nature infirmorttm.
Si euim, inquit Chryfoftomus Tom. 1. Horn. poft quam ipfe tot
re s fir nihil horum diltum fuijfet, quid non dixijfentm
Vctuftior 4 mff. Colb.cum Germ. Sc Kcmxg.decern millia legio-
hum. Alter Colb. ac Sorbon. duodecim legimts: turn cum codicc
Vac. baf. de calis Angelorum deduceret. Viddis pag. 10 j . not. a.
Y y y