rum a ibi pceriä coiiftitit impiorum, Circum- À perfetfcam faciunt 8c mifericordiam 8c juftitiaL.
ftant alios firmitate muri fblidatx uiidx, alios bumanam't Dei autem juftitiam mileticordem Piti
refufe ipfse qux conftiterant abforbent. præftat criminoforiim poenis indulca patientia. ||
Ad iftos pelagus naturam fuam nefcit j hos
Qui cùm contra morem humanx impatientix
per naturam fuam punit. Ad iftos ex mari
non feftinat piinire , mifératus eft : tenens juftitiam
terra eft $ iftis quod erat mare eft. Hofum
in pcena, poft mifericordiam non pro-
falus fanditas eft fliorum mors terror eft, Aut
ficiente patientiâ $ habens mifericordiam in
cum tribus pueris in camino cantantibus, cir-
pcena, poft patientiam d exferendo juftitiam.
cumftantes flammis quas illi non lenriunt adu-
Non enim Deus rapit hümanorüm criminum
runtur-, illis in roris humore ignis tempera- occafiones,. neque A
tamquafn infirmitatis no_
tur, hos exxftuans ignis amlyrit. Ipfx intus B ftrx naturxque nefcius * ' . , ■ ipfum lllud 8c ..........ad
P°enam
extraque flammx funt, quarum, pro diverfi- nam errons erroris J$c peccati iioftri noltri tempuse tempus
mva-
tate meritorum, 8c deficit a fe natura, nec
deficit. Nam quod eft, manet erga eos ignis
efle quos urit •, 8c quod a non eft, necefle eft
in his efle quibus ros eft. Atque ita magni-
tudinem memorix 8c fanctitatis Dei juftitia
fola moderatur 5 cum per juftitiam Dei ad ini-
quos atque juftos , 8c terrorem fanditas, 8c
terror temperet fanditatem
dit ; fed diflimulat 8c differt , 6c pænitentiæ
folatium dilatione ultionis exfpedat 5 fuavem
fe . omnibus prxftans, dum per mifèricordiæ &
juftitix modum, temperandx feveritatis indul.
gentix fe refervat.
15. Hoc in Deo prxcipuum, Koc in pbtente Mi
laudandum ; non cxlum fecifle, quia potens f11
eft j non terram fundafle, quia virtus eft j non *
* fupple,
hominum.
juftitia Dei
mifericors >
ibtdia jufta
; non fic
hominum.
4, Et juftitia quidem * reda atque utilis eft: C annum aftris temperafle, quia fapiens eft , non
hominem animafle, quia vita eft , non mare
in accefliis ac decefliis movifle, quia fpiritus
eft: fed mifericordem efle, qui juftus eft, fed
miferantem efle, qui rex eft , led diffimulan-
tem eflè, qui Deus eft. Ad id enim quod di-
dum eft, Jußitik tuk exfultabunt 3 tamquam ne.
ceflarium fequitur : Miferator & mifericors Do-1
minus efi, patiens & muitte mifericordite. * Sua- i-
vis Dominus univerßs, & mißrationes ejus füge
fed tarnen eadem ipfa aliquando prxdura eft - L~
ita ut fibi uti bonitate non liceat, dum pro di-
verfitate judicn decernendo quodjuftum eft,
fit fevera. Sed D ei j u s t i t i a juftitix non
coxquatur humanx. Neque enim naturx legi
fubdita eft, per quam eft lex ftatuta naturx:
ut ncceflitatem non habeat boiia non efle,
cum jufta fit. Habet Dei juftitia miferandi
•voluntatem : neque tarnen per miferandi vo- _ _ „ ,
Iunratem ita a fe erit demutata , ne juftitia D ormüa opera ejus. Quod.enim potens eft, natu- Cn
.fit. Humana autem juftitia folet in id devenire
, ne mifericors fit , 8c mifericordia ita fe
prxftare, ne jufta fit. Mifericordia enim b non
erit, fi miferabilicer inopi calumnianti jus opu-
lentioris invideas, fi feminx lacrymas viri pr«e-
feras contumelix , fi ex ci con vicia non putes
arguenda. At verô è contrario mifericordiam
juftitia non tenebit , fi fiirem unius nummi,
ut furem ingentis thefauri pledas j cùm ta.
rx lux virtus eft: quod autem mifericors eft,
falutis noftrx profedus eft. Et i> l u s e s t ,
non fuis uti, fed aliis prxftitifle qux fuafunt:
atque ideo prxftat ceteris Dei operibus mifericordia
, quia magnifica ejus operatio virtutis
fux res eft, mifericordia vero ejus ufus alie-
nus eft.
16. Ob quod tamquam in apice ipfe divina-1®
rum ob mifericordiam laudum Propheta conmen
in uno nummo thefaürum habuerit qui E fiftens, debitum Deo honorem veluti publica;
amifit : ut adolefcentem in uno tantùm 6c eo- confeflionis oftendit, dicens, Confiteanw tibi K
dem infami àdultêrio irretitum, pari in morte, Domine omnia opéra tua, & fanfli tui conßteanut
plurium adulteriorum artificêm, c poenarum tur tibi. * Gloriam reyii tui dicent, & potentiam t
quæftione vexabis j cùm tarnen crimen fit tuam loquentur : * ut notam faciant filiis homi- i
mortis in utroque. Hxc atque iftiufmodi im- mm potentiam tuam , & gloriam mayiificentia
a Vocabula, non eft, defidcrantur in priùs vulgatis : fuppJentur
cx mf. Poft illa fubintelligcndüm, ncmpe ros. Potcft & toca phrafis
fie inverti : & quod eft-, neceffe eft in his non effe quibus ros eft. Ut
enim habetur lib. i.oi de Trin. n. 44. Naturam fuam in his & corpora
& ignis amittit; nam neque ilia nrnntur, neque ille urit: &
■ tarnen in ceteris in natura fua eft & ignis do corpus ; nam circum-
ftantes ardent.
b Hie aut adiiciendum, aut fubintelligendum jufta. Mox apud
Bad. Er. & Lipf. jî fetnina lacrymis Vir'ipréféras contumelias : minus
ad rcm. '
c Editi j ptena, non quaftioneemendantur ex codice Miciaccn-
fi , cuius lettiôuem confirmât Cod. Theod. 1. 4. quorum appell.
ubi (ancitur ut adulterii crimen quaftionibus adhibitis approbetur ;
atque ita facrilegos nuptiarum tamquam manifeftos parricidas infuere
culeo -vivos, vel exurere judicantem oporteat. Eidem fuffragatur Celebris
Hieronymi epiftola 49. de mutiere fepties ilia , fic ab eo
inferipta , quia mulicr innocens una cum juvene adulterii accu-
fata tories percufla eft , cùm juvenis raalens fe reum fatcri, quàm
diuturnos acerbiflimaj quæftionis ctuciatus perferre , capite trun-
catus effet. Ambrofius quoque üb. de lapfu Virg. conlcer. c. $.
n. ao. innuit mortis pcenam in adulteros dccretam. Demumjufti-
nianus Novella 134. c. 10. Conftantini conftitutionem dfrpcena
adulteris infligenda probat atque confirmât. Hunc legis tarn fcvc-
ræ primum auäorem multi taciunt. At earn ante Conftantinum
viguiffenon inficias icric, qui apud Eufebium lib. 4. hift. Eccl.
c. 17. edit. Val. legerit , Citm'Urbicius Ptolemaum ad fupplicium
duci jsijjtjfet, Lueurs . .. f i c 'Urbicium allocutusfft : §luid cauft ejl,
ut hominem neque adulterii, neque ftupri conxiclum, nec homicidtm,
nec furem. . . . condemnavtris. Ptolemæus autem M. Aurelio impe-
rante paffus eft : jam tum igitur mords pccnâ pleâebantur adul-
teri. Ita auâor paftionis S. Vincent» in Aâis fincer. Mart. pag.
332. n. y. inter crimina , quæ capitalibas poenis obnoxia erant,
adulterium recenfet. In iifdem aâis pag. 141. Achatius Martiano
Conlulari Decii Imperatoris præfcâo fibi iubenti, Aut facrific»,
aut morere, refpondet : fuspublicum punitJcortatorem, adultérai»,
furem, corruptoremfexus.virilis, maleficum d'homicidam■ Horumfi
reus fum s ante vocem tuam jam ipfe me condemno. Ad hxc Arno-
bius lib/4. contra gentes deorum gencilium adulteria exprobrans,
Homines, inquit, adulteria legibus vindicant, & capitalibas eosajf*
ciunt poenis, quos in aliéna comprehenderint fotdera genial'u fe leltah
expugnatione dejeciffe. Poftremô Auguftinus lib. 3. de Civ. Dci c. ƒ■
ubi a it, Antiqui Romani . . . . adultéras feminas, quamvis aliqa*
damnatione, non tamen morte pleélebant; fignificare yidetur alium
apud pofteriores morem obtinuiffe. Neque neceffe eft moneanius
antiqua lege cautum Deuc. xx. xx. ut adultcr 6c adultéra morte
punirentur.
d H îc , ut & alias, in vulgatis fubftitmum erat exercendo.
« hoc e ft, non ftatim punit, atque erramus aut peccamus , lcU
ut habetur in Pfal. 118. n. 8. non inter exordia humant iniqailotis
promtus ad poenam, fed definendi d criminibus feraih licet vola»'
tatem peccatoris exfpeUans.
reçni tui. * Regnum tuum orfmiûm ßeculorum± & A ib; Et cur cadentes fùfFùlciat ^ 8c allifos cor-
Jominatio tua in omni generatione. & progenie. irigar ^ cohfequencibus docet dicens , Oculi
Dio-nus propheticâ màgniloquehtiâ Ôrdo di- 'omnium in te fpèrant Domine * & tu das eßarn
ftorum eft. Opera Deum conficentur : qùam
magnificus enim fît, operüm ôc creaturx ma-
gnincentiâ confitetur. Sed cônfitentur 6c fan-
quibus rex efle dignatur. Gloriam regni
eloquuntur : ne ignoraca non defideretür ufu-
ris. Magnifîcentiam quoque glorix regni Del
nuntiant \ ne defperetur xterna. Dominatus
illorum in tempore oppoftttno\ * Aperts tu manum
tuam 3 &iniples omnem animam bcriediltione-, To-
tis itaque in Deum allifi 6c cadehtes oculis
adfpeftent • neque quifquam ita de fe confi-
dat, ut non femper cadere, femper fe vereatur
allidu Ab illo fperandum eft, necafu pericli-
temur, ne allidamur infirmitate naturx. Om-
1r- m
ir. 16.
etiani in generationem 6c generatiohem often- B hia .autem nobis vitx fubfidia ex ipfo funt :
ditur i 1 ut fe dominatui ihtelligat coæternam. cùm ex opportunitate fruduum indultis cibis
Atque ita çognitio Dei in operibus eft, fan- vivimus, cùm manuiii aperiendo animas nodorum
officium in dodrina eft, prophetix ufiis ftras donis fpiritalibus replet, 6c cùm ex virin
prxdicatione eft, regni gloria in xternitate tutis fux fonte copia in nos eorum qux fibi
dominatûs eft, dominatus Xterliitas eós ne=. beneplacita funt exuberat. Quod utrumque
cefle eft habeat, in quös agatur xternus. ill his qux confequuntur difeernit ita : Iufius '
iy. Atque ad id fpebus'fidelibus expeten- Dominus in omnibus viis fuis, & fan£ius in omnidum
adhortatio Pröphetx continuo fubjeda bus operibus fuis. Juftus in viis eft, cùm infirmitaeft
: Fidelis Dominus in verbis fuis 3 & fan&us tern noftram in xternum regnum füum * con- !
in omnibus operibus fuis-. Verborüm fides fortè G firmatâ dohorum fpiritalium communiohe de_ 1
nutaret nifi fanditas operibus effet admixta. ducit, fan dus autem in operibus fuis, cùm
Atque ita fanditas in Operibus, fidem confirmât
in verbis : ut de fandi fide in proniiffis
iiori ambigas, cujus fânditate utaris in rebuSi
Si ertim fandum efle Deum intelliginlUs per
id quod hafeimur, vivimus, alimlir, 6c copiis
omnibus humanx nattirx congruis abunda-
müs • fanditas * ita efle non poteft infidelis
in didis,
univerfls frudus in ternporum opportunitate
fuppeditat : fanditatem fuam in omnium ali-
mohia doceiis, juftitiam vero in ireplendis be-
neplacito animis confervansi
ir. Poft qux fequitur : Propè èft Donïims
invocantibus eum. Noii longe abeft, qui per
iiaturæ fux virtutem, 6c* ipfe ubiquefèmper
eft, 6c totus femper 8c übiqiie eft, fecùndùm
i8. Seit autem PrOphefca effe 6c aliüd fan- Dillud Apoftoli, Quia in ipfo fumüs, 6c in ipfo ^5.17.28
ditatis Dei 'opus, in eo quod fequitur : Sùfful-
Vivimus acmovemur. Prop^ eft ergo invocah-
cit Dominus omnes qui ruunt, & b érïgit omnês
tibus , cum nihil fit quod fine eo fit. Sed quibus
elifos. Adeft' omnibus Dei fanditas, 6c fe hü-
invocantibus prope fit, ex fubjedis docet: J
manis auxiliisnön fiibtrahit, Sedfervat etiam
Omnibus invocantibus eum in verit ate-. Non ex
nünc juftitix 8c mifèricordix c Propheta ra-
otio invocantibus, neqite ex infidelis ambigui-
tionem. Sùffulcitenim Döminüs, nóii collâpfos;
tatis incerto , fed verum Deum fideli invof
. iS.
Deus ubi-
AEt.il.1
fed cadentes. Quos, etfi trahat prönus naturx caritibus veritate.
lapfus ill cafum, pxniteritia tamen, qux ait- I2. Etcurri pröpë adfit, quid invocantibus quoFruâm
dor eft definendi, ne penitus jam a ceciderint, fe in veritate tribuat, demonftrat, dicens,
fiftet, in lapfu fuffulcit. Ruere enim , non E VbUmtatém iim'entium fe faciet, non r turpium
ruifle, pofceft in id confirmatum efle rie rüeriti
19. Sed 6c eriguntür allifi. Differt aittem,
vi exteriöre eollidi, 8c riiifle fiio cäfii. Allidi-
tur namque ille, quem per diaboli inftindum
calens xtas prxcipitavit in cafiim, quem ignoratio
compulit in errorem, quem fraudiilentis
ufa blanditiis naturx infirmitas egitin crimen;
Hic potiiis eliditür, quam ille qüi völüntate
permanferit, e quem hic Vitiorum tifus oble-
Völuntates, neque Vitioforum cüpiditates Deus
faciet j fèd. tïmèntium fe* 3 per metum innocen- >
tes, per fideni honeftas, per revereiitiam vere- 1
cUndas: 8c volüntates non otiöfas,neque mutas,
neque fperare aliquid d fe quodam contemtu
fllentii dedignantes • fed quas eloquatur Oratio,
qüas preces conteftentur. E.t ideo fiibje-
cit, Et oraiiónêm eorum g 'èxaiidiet.. Voluntas
ergo ea à Deo fit, qux voce oratiönis exaiu
det, quem non pxniteat admifli. Habet enini F ditun Sed qüx voluntas fiet orantium ? Et
venix apüd Deum folatium , pxrtituifle de falvos 3 inquit, faciet eos. Hoc vdlunt timentes
geftismec temperamento feveritatis indignum Deum , hoc üt aüdiantur Orant, ut nön do-
eft, quod per admifli dolorem, affedum ifa minetlir eorum xtenia mors, non iri interi-
profitetur inviti* tum perpetui judicii deputentur, fed fub cu-
1 Editi,«t/edominatui fubjiciatcoeterno: corrigüntürek mf.Mic.
nm quod in co inendosc exftat dominatu. Sic ratiocinatur Hilarius
: Dominatus iternitas eos neceffe eft in xcernirate habeat, in
quos sternus agatur : xternus autem agitur in generationem &
generationem: ilia igitur generatio coxcerna fit necefle eft. Non
enim videcur ad quid referac fe co.it er nam, nifi ad generationem.
Idem argumentum poft remis hujus Traftatüs verbis inculcatur,
ex quibus hic dominatui, non dominatu legendum liquet.
In mf. corrigir. Habemus quidem initio num. 20. Ctir ca-
dentesfuffulciat, & allifos corrigat: at numerus illo fuperior ab his
etiam verbis inchoatur, Sed erigsmtur allifi.
c Ita mf. ac prima edirio Par. Neque in noviflima debuit prx-
ferri prophetationem, quod malö apud Bad. Er. Sc Lipf. obtinebat.
a In vulgatis , cèciderit, ac deinde fi pet, duobus verbis. Re-
dius in mf. ceciderint, fiftet: id eft j qiiös pxriitentia fiftet, eos in
lapfu fuffulcic Deus. Hie enim dux propofitibnes prxcipux fuut,
quarum ceters cantum funt appendices. Obiter obferyare eft de
pxnitentia bic dici, auclor eft definendi; quomodo in PI. r3j.n. 4.
& in 137. n. 3.de eonfeffione difturii èft, profejfio eft definendi.
e Editi, quem vitiófus, vel , quem vitii ufus: Sc mox , habei
enim veniam én apud Deum 8c c. Sc poft pauca , affcHum profiteer
inviti, fine ita■ Corriguntur audloritatc mf De - peccatoiö
qui veniam non meréacur, vide annocata in Pfal. 140. n. 8.
f Sic m f Edici vér o 3 turbidorum.
8 In mf. txaudivit.
N n iij