Colbcrtitio 5079. Sermo infcriptus , S. Hilarii ViBwenfis de arbore in qua erat notifia
fciendi boni (êp ’»ah , Hilarianum nihil hàbens præter nomen titülo pranotatum.
Neque magis cum illius locution® confentit homilia in initium Matthai ipfi in
Vaticano mf 1167. adferipta cum hoc initio , Satis anxiè , fatifque trepidant er, cur
ftunBijfimus Matthaus tali ufus fitprimipio , exponere aggredior ; quæque ckuditur
his verbis, Quatenws autem excitât a fit hat generatio per Apofiolos, finis m opiner in
quaflione generationum difcufium eft (dp oflenfum. Non repetimus quod de libris in
Job eidem perperam infcriptis obfervatum eft.
Car alia gc* . %c). Quî tottantiviri Opera perierint, ft quis miretur ; præter communcm tem-
êlacrinc*" poris omnia conterentis atque confumentis rationem, in mentem veniunt & alia
düs. prima quidem , quod Origenis, cujus odiolum nomen fuit ac dodrina dam-
ama0”’Sd nati ) & imitator audierit & interpres. Neque alia Videtur caufa, cur plures Pfal-
prigcnis morum Tradatus interciderint, ceterorum rara invenjaiitur eXemplaria , & liomi-
àuSt. liarum in Job nulla. Cette cum hoc ipfius Opus apud fe effe exiftimaret Licinia-
nus , quam non magni, & cur non magni penderet, declarat his Verbis : Satis
miror hominem doBifitmum fg) fanBum, ut de fiellis Origenis nanias transferret.. Nimi-
rum non attenderunt boni illi viri , quod de Hilarii in Origene imicando réli-
oionc Hieronymus paflim , fed conceptis verbis epift. 61. ad TheOphikm ait,
oS'°™ Noxia quaque detruncans ,utilta tranBulit. Quocirca quöd de Hieronymo ipfb Ru-
imiiâias gnus in Hbros Periarchon afferit , Cum aliquartta offbndicula inveniantur in graco
( Oricrenis , ) ita elimavit omnia atque purgavit, ut nihil in Hits, quod a fide rwfira
difcrepet , latinus leBor inventât s id ipfrnn commode dixeris de Hilario ; prafertim
cum Hieronymus in bac interpretandi ratione illius fe imitatorem ubique profit
teatur. Hocnonfiolus ego feci, inquit epift. 6z. fed (gp Confeßor Hilarius fecit. Ita
autem perfuafum ei erat, illius feripta ab Origenis erratis efïè, pura, ut cum epift. 7.
adLætam fandos Patres à filia ipfius fie legi jubeat, ut magis judicet quant fequatur;
opimonem excipiat tarnen Hilarii libros, quos tmjfenfo decurrat pede. Eos vero potiffimdm ab
a H üs , qua de ûellis fomniaverat Origenes , purgatos e(Te plané I conficitur ex. epi-
îccutus eft. R0la Hieronymi 75. in qua ubi défendit fe, àd imitationem eorum qua Hilarius
. -homiliis in Job gefferat, tranftuliffe quæ bona ftmt , & mala vel amputaffe vel
correxiffe vel tacuiffe ; Vigilantio ftatim exprobrat, quod Origenis in Job Tradatus
deicriptos habeat, m quibus contra diabolum & de fiellis cxloque difjutans,
quadam locutus efi qua hcclefia non recipit. Hinc non fruftra monuimus num. zy.
maxime ambigu,um effe, an Licinianus in genuinum Hilarii in Job Opus incident.
Quatenus autem Origenis imitator fuerit, commodiùs in fronce TradatUum
ipfius in Pfalmos exponemus.
obrc.ariras ?o. Altera ratio , cur non eo quo meruerant ftudio. excepta confervataque
hS uc- ^*nt Hilarii- fcripta , éx eorum oblcuritare peti pöteft , quæ nonnullam incautis
gieflum aliquando præ fe ferat erroris fpeciem. Profedo ft multos offendiflent Johannis
cujufdam fimiles ; nihil eorum ad nos perveniifet, nifi nudi tituli, aut certè fragmenta
, quæ Hieronymi, Auguftini, Leones , Theodoren , Concilia Chalcedo-
nenfe, Hifpalenfe &c. nobis tranfmiferunt. Johannis hujus apud Philippum bonæ
Spei Ordinis Præmonftratenfis Abbatem pag. 94. de libris Hilarii de Trinitate
verba ea funt : Etfi in multis bene fentit de confrbfixntïalitate {efi perfimarutn difere-
tione ; quantum nulla falfa efi doBrina, qua non aliqua <vcra intermifiiat : tarnen in
pluribus fcrupulofiffime difputat, in quibu/dam etiam errorem pertinaciter pradicat ;ut
mérita propter hoc ab his qui ruminantprorfus refpuendus fit. Turn pag. 97. illius in
Matthæum Commentaries non minori contemtu refpuit : Abundant cnim , inquit,
fimplices libri ; ut jure firupulofi propter offenfam debeant evitari. Quod ft valeret,
de magna facrarum litterarum parte prorfus adtum effet.
Qm ratio- rj. Neque vero hominis quamvis amici iniquam adeo fententiam probare um-
d*iui 6 quam potuit Abbas æquior longé atque fapientior. Humquid, ait epift. 6. etiam debent
, qua fcrupulofa & fitbttlia funt, evitari ■s vel forte leBa ., (efi non intelleBu,
inconfultojudicio reprobari, eifquepro vitio ipfa fcrupulofitds fubtilitas imputari:
& non inde multo potius mukoque revenntius honorari ? Ipfe epift. j. ingenue con-
feflus liefe in iis libris quamplura invenifle , qua non caperet vel ob ohfiuritatem
fermonis , vel ob mendofitatem codicis ; äp.rurfüm in alia incidifle , qua propter fui
aliquantulam novitatem non fiats placuerunt: primum a fenrentia ferenda fefe fe C
tinuit, ne , inquit, temerc damnans ea in quibus tacit as me a oßendit, jure per dam cetera
qua mens intellcBus utcumque comprehendit; turn qua percipere primum non
valaerat, attention ledione fe affecutum effe declarat in hiinc modum : Ea ipfi
igitur dihgcntius relegens , tandem mihi ■ vifits firm invenire , cujufmodi fenfim videre-
tur illorum obfeuritas oper'rre. Si eo animo, quo laudatus ille Philippus, Hilarium
legiffeht Centuriatores , Erafinus , Scultetus , eorumque fimiles ; eadem ratione
dubio procul evanniflfent errores ac nav i, quos in iflo deprehendiffe fibi vide-
bantur. Nos verb quam circumfpede lingula omnia illius dida expenderimus,
quidve praftiterimus ledorts fublevandi grand ^ nunc eft aperienduin , poft
quam de obfcurkaitis illius caufis nonnihil 'diflerueritnus.1
IV. Vnde obfeuruS fit Hilarii fermo. fitiid in bac editione praflitum.
}i. Hilariani fermonis obfeuritas hon uno ex capite ortum habet. Earn Hiero- gifcaritü
nymus Gallicano genio videtur adferibere. Quamvis enim epift. 4. ad Rufticum ödtcuu
Gallorüm fermoni ubertatem cribuat ac nitorem : de eorum tarnen, ac nominatim «
Hilarii ftiio feribit epift. 13. ad Paulinum , SanBus Hilarius Gallicano attolUtur co-
thumo : gj chm Gracia floribus adometur, longis interdum periodis involvitur, (§p i
leBione fimpliciortm fratrum procul efi. Etfi periodi longa, denfä tarnen funtfen'ten-
t ia , frequentes eclipfes , & ubi vox aliqua duabus phrafibus repetenda effet, ea
inteir utramque ita collocamr , ut refpondeat unique. Sic ingenium facile ac fe-
cundum feftinat parore , quod ubertim animo concepit. Ledori etiam interdum
incommoda funt nohnulla verborum metathefes, dum qua ex natura fermonis
coharere proximis verbis deberent, ad eas,qua longius diftänt , fape fint referenda.
Rarius , fed tainen iionnumquam negliguntur grammatica leges.
33. Obfeuritateln quoque parit rerum , de quibus Hikrius diflerit , fublimitas.
Eere enim totus eft aut in reconditioribus Scripturarum fenfibus eruendis, aut iii •
afferenda Patris & Filii tuni cbnfubftantiahtate, tutti diferetione: quo nihil abftru-
fius j nrblimius nihil cogitari poteft. ■
34. His accedit quod in iis , qua cradat, Latinoruin iiemo quern imitaretur suam La-
ei praiverit. Ex omnium quippe confenfii gladium adversms Arianos ftrinxit La, Ja T«.
tinorum primus, immo bellum eis primus indixit ; ut meritb Hieronymus ad-
verfiis Rufin. lib. i. eum appellarit contra Arianos latira fermonis tubam. Primum
etiam ex Latinis hymnorum fcriptorem eum fuiffe , fupra c-x Ifidoro probatpm
eft. Eos quoque Scriptura libros , quos exponendos fufcepit, a nullo ante ip-
fum Latino , faltem quod fcirct, explanatos effe hoc ihdicio eft , quod Matthäum
explicans , Orationem Dominicam quia a Tertulliano & Cypnano expofitam
refeiffet, confultb praterierit. Demum fub finem libri de Synodis non fihe mb-
defta quadam prafatione fatetur , fe in eo Opere locutum effe de rebus abfeon-
ditis (fifi ufque ad banc atatem fuam intentatis ffi tacitis. Jam verb cum ad res di-
vinas, de quibus loquehdum ei erat, nondum fatis accommodata effent latina
voces, in idoneisquaritandistanto inagis laboravit,quanto latina lino-ua anguftior
& minus copiofa erat quam graca. Hinc enim frequentem t,unc temporis fuifle
jurgiorum caufam Gregorius Naz. Or. 11. n. 46. tradit <qiV0T»70L £ fGpkc/i TOIS
yAavitit q '/tmeu.
if- Gregorius idem Or. i<. h. z. notat triplex imininere de Deo loquentibus TtMida
periculum , in mente fcilicet, -in ferftione , in auditu. Ham & res dtvinas, inquit, malt de"
mente ■ omfequi arduumj gfi verbis explicare perdifficile , & put gat as eures nancifii