II
III
Elculius Cyz ici primarii erant »Conftantinopolim fe- A totam cum Hilario communicandam cenfent, cujus
— -n- : ^ T,,: ' — tl- -iî*-n.î jam experti erant humanitatem, pacis ftudium , Sc
in rebus Ecclefiæ gerendis induftriam,diligentiamat-
que magnanimitatem. Quocircadatis ad eum litteris,
quæ cum Occidcntaïibus legatis egerant, edocent : fi-
mulque mittunt apographa eorum , quibus conati
erant illos ab. Anomoeorum focietate deterrere. Alias
quoque, uti v id etu r, ad Galliarum epifcopos adjun-
gunt litteras,quibuseosrogent u t prædidtoslegatos
à communione fua removeant. Tune fidelis Domi-
nici »ominis pradicator Hilarius, ut loquamur cum Con-
oiiua tnmmnt, mfi ex ipja ejje jubjtantia ratns. nine oc cilio Parifienfi, ex quo totam hanc narrationem mu-
Seleucienfe Concilium , quöd maximam partem iis ° tpamur , omnem eorum exfpedtationem non expie-
Hilar, [in
Confiant.».
cutus eft nofter Hilarius. Illi enim fic affedti tunc
videbantur, ut catholici corum confortium non v i-
tandum exiftimarent: adeo u t Athanafius ipfe libro
d e Synodis tunc temporis feripto cum illis veluti cum
fratribus, non tamquam cum adverfariis agendum
boe argumento demonftrarit: Si Filinm tantum sub-
s t a n t i a P a t r i s i m i l e m dicerent,
non continuo ajfcrerent c o n s u b s t a n t i a i e m j nam
fiannum argento firnile eft , & auricalchum vero auro : fed
cum eum adjiciant n o n e x a l ia su b s t an t ia j quid his
aliud innuunt,nifi ip fa ejfe fubftantia Patris.Hinc &
conftaret, qui cum Bafilio, Silvano & c . conlpirarent,
catholicum apud nonnullos audiit : & etiamnum apud
Sulpicium catholici Concilii titulo cohoneftatur.
63. In tanta rerum perturbatione, Hilarii follici-
tudines nonnihilex proftigata Anomoeorum perfidia,
fed non diu allevatx funt. Mox enim Conftantinopo-
lim perveniens, rurfum fummo opprefliis dolore in-
gemuit, qubd ibi pane's plurium dominati funt. Scilicet
novemdecim epifcopi qui impietatem apertè profite-
bantur, Imperatoris animum pravertentes , centum
v it tantum , fed & quodam modo vicit. Dulce enim
e i erat in tanta blafphemantium multitudine aliquos
reperire Chrifti defenfores : & quamvis nondum fatis
purgatam judicaret eorum fidem, non delperabat ta-
men ab omni fece liberandam > qua* turn hæretico-
rum infedtatione probaretur. Non folum igitur lingula
, quæ fibi ab îpfis tradita fuerant, mifit in Gal-
lias ; fed & apud Gallos eorum in retinendo ufia vo-
cabulo conftantiam laudavit ; teftatufque eft quof-
dam ex iis indigniffimè exliilare , & in eorum loca
& quinque* quorum aliqui pietatem faltem verbis ç epifeopos alios fubftitutos. Denique fe Auxentiumj
1■ ærerebant, adeo exftitere fuperiores , ut eos iplbs
abi viciflim cederc coegerint, à quibus anno lùperio»
ri ad damnandas impietates fuas coafti fuerant. Rebus
Ecclefiæ fic pefium euntibus opem fiiam non de-
negavit Hilarius : fed afflidtos epifcopos pro lua hu-
manitateliifcipiens,exinde tenebrofa impiorumcon-
lilia Occidenti tantâ làpientiâ patefecit, ut propè in
nihilum mox cadere coeperint : quod deinceps enar-
randum.
6a. C o n s tan t in o po l i turn aderat, nullis certis
de le mandatis, opperiens regis voluntatem, fi fortè
C ap. IX.
QjÊdHiitantinopo
. _ ■ _ , , - ,
li agat. mmenfis fynodi legatiUrfacius, Valens, Magdonius,
sulpit, pag. Megafius, Gaius, Juftinus, Optatus, Martialis, alii-
X6Ï. que duo quorum nomina non occurrunt. Ii ipfi ad
^ragm. X. imperatorem jam vénérant ab Arianis mifli: & cum
Arimincn- Nicææ inThracia orthodoxorum legatis audtores Ia-
ici legati. plusfuilfent, redierant Ariminum ,u t ceterospatres
peregrinationis tædio jam emollitosin luam fenten-
tiam pertraherent. Quod ubi per fraudem obtinuere,
denuo Conftantinopolim properarunt, ut quàm pri-
mùm Coiiftantius de rebus à fe profpere geftis cer-
tior fieret.
Urfacium » Valentem , Ga ium, Magafium & Jufti-
num excommunicatos habere , neque cum iis , qui
horum fedtarentur errores , pacem umquam habitu-
rum nuntiavit.
6y. E x his Hilarii nuntiis, quos proxime poft quam
plurimi Orientalium ä Conftantinopolitana lynodo ö
liiis fedibus deturbati funt , ac proinde anno 360.
ineunte m ifit , non minorem frudkum percepere Gal-
li,q u äm Orientales. Illi enim Parifios ftatim con-
venientes, fefe Arimini ac Nicxae inThracia fraudem
paftösefte deprehenderunt, utpotc qui hoc uno pra:-
Parilienfii I
fynodi oc.
cafio, St
afla.
ad exfîlium redire juberetur ; ciim eö revertêre Ari- D textu addudti fuerant ad lupprimendum ufia vocabu-
” * ' lum , quöd ab illo vehementer abhorrèrent Orientales,
eoque retento nulla cum iis ineundæ pacislpes
foret. Tum refcripto ad Orientales, hoc e ft, ad eos qui
in Oriente homoeufion propugnabant, errorem ultro
fatentur fiiüm,feque ab eo cùmipforum, tum Hilarii
litteris liberatos gratulantur. Læti igitur revo-
cant , quod inviti ac fub fallb obtentu abjecerant.
Laudantelque Orientales quöd homoeufion tueantur,
catè innuunt eorum interefie ut homoufion defendant,
quippe quod ab iis ipfis, à Nicæna videlicet lynodo
£ in Oriente habita & ex Orientalibus maximam parÄb
Ano*-
nicrorum
focictacc .
fruflra dc-
terrentur.
Tragm.Xl.
6j. Ignorabant interea Orientales quid Arimini
cum Occidentalibus ageretur. Etciim partes luas eorum
confortio adjuvandas iri non dubitarent ,• miran-
tur legatos eorum Conftantinopolim ingreflos fefe
ftatim iplorum adverlariis adjungere. Officii tamen
liii elfe Silvanus ac locii putant , ut manifefta eis
faciant Seleucienfis lynodi gefta, ne fbrtb perigno-
rantiam peccent. Illis igitur fignilicant, fe totius Concilii
, utpote centum & amplius epifcoporum,legatos
elfe ; tantas verb eorum, quibus ex lynodi mandatem
conftante , contra Ariomanitarum hærefim in-
ventum fît. Se verb hanc vocem remoto omni
hæretico fenlù profiteri , verbis ex Hilario pæne
conceptis déclarant. Abrogant deinde Ariminenfîs
Concilii gefta, ejulque legatos totius fraudis archi-
teétos communionis liiæ exlbrtes denuntiant ; 8c hoc
quidem, inquiunt, juxta fratris noftri Hilarii profiffionem.
Damnant præterea Anomoeorum blalphemias, quas
Orientales litteris fuis fubjecerant .-eolque negantfe
epifcoporum numéro habituros, qui indigné exliito
renituntur, elfe impietates, ut eas cùm audilfet p lantium fedibus fuffefti fimt. Dcmum interminantur
Imperator , ftatim anathematizari gravitcr commo-
tusprzeeperit. Quod ita fraudulenter pr*ftitum elfe
monent, ut Aetio hasrefis auétore damnato, in hominem
potiüs , quam in doörrinam, lata fententia vi-
deretur : ideoque fe ab ingreflii ecclefia; abftincre.
Quare eos rogant,ne löcii impiorum elfeéti, hzre-
iim intra Ecclefiam invalefcere finant ■, fed univerla
ut geruntur qukm primum Occidentalibus nuntient.
Ariminenfis lynodi legati fiimtis his Orientalium le-
gatorum litteris, quibus fiibnex* erant Anomceorum
blalphemiée ,ab horum focietate minim è recelferunt:
à facerdotii gradu dejiciendos elfe, quotquot deinceps
in Galliis aut contra Deum, aut contra Chrifti uni-
geniti Dei majeftatem quidpiam doceri permitterent,
aut etiam homoufion aha quàm expofiierant fide ac
fignificatione profiterentur : ac nominatim Saturni-
num epifcopi nomine indignum renuntiant.
68. Hac fimplici expofitione perfpicuum fit tempus
Concilii Parifienfis J de quo haftenus diverlæ 8c
à vero alienæ fuerunt eruditorum fententiæ. Quis
enim jam non v idea t, cum Conftantinopolitana lynodo
, quæ primis anni 360. diebus celebrata e f t , ita
led tantus deteétæ fraudulentiæ fuæ hypocritas furor G connexam elfe hanc Parifienfem, ut non necelfe fît,
S y nocif
ejufdeni I
tempus. Ii I
fuie H ils- I
rius , M *
moderato
Orientales
Hilarii
operâ Gai*
los fibi devinciunc.
fubiit, ut periculum depofitionis in eum conftitüe-
r in t , qui eas fiifceperat.
66. Sua autem Iperni monita moleftè ferentes
Orientales , dolentelque maximè foedam hærefim
Ariminenfîum legatorum acceffione roborari ; rem
iriter utramque plus intercellllle temporis , quam
oportuit, utnuntio Conftantinopoli in Gallias per-
veniente epifcopi in unum convocarentur ? Namque
Gallis hac una fuit conveniehdi caufa , ut Orientalium
litteris refcriberent. A t verö has ab illis proximè
poft Seleucienfem , eamque cdnfecutam Con- A falforum quæ gelîit adducat. Ad quod fané patri*
ftantinopolit. lynodum acceptas fuilfe id maximo defiderio miniis impulfus fu it, quàm ne exfulisnomiindicio
eft , qubd quid Orientalibus in illis fynodis
ne Imperatori fufpeâus à petitis caderet. Non enim
de exfilio multiim angebatur, qui haud feiens an tarn itS1~
jucundum fibi foret ab eo in Domino rev erti, quàm nai' n'
fecurum effet in eomo ri,v crita tis patrociniumtum
fortiter lùfcipiebat, cùm in exfîlium pellerentur il-
lius defenlbres.
fidei ftudiiquefiierit, ibi primùm Galli fefe didicilfe
profiteantur : quos tamen impatientes elle decuitre-
iciendi quid ab illis geftum effet ; ciim Orientis
Occidentifque concordiam percuperent , ejufque
causa nonnihil à priftino ulu remifilfent. Non te-
merc igitur eo ipfo anno , quo habita eft Con-
ftantinopolit. lynodus , Parifienfem confignaveris.
Huic Hilarium interfuilfe communis eft opinio,fed
nullo patfto probabilis. Quippe de illo non velut R '-it , <jiua mihs mem
præfente , fed velut internuntio fynodus conftanter " reatu , de judicio Dei ;
loquitur. Et.bfficii quidem ipfius fu i t , ut quæ Orientales
Occidentalibus nuntianda mandatent, ipfis quàm
primùm fîgnifïcaret. Neque eum huic officio in re
tanti momenti defuilïe vel levis lulpicio eft : cùm
etiam non rogatus , pro lua fingulari Ibllicitudine,
varia Orientalium ftudia Gallis diligenter nota face-
re confuelfet. His autem nuntiis acceptis, Galli ftatim
Parifios convenerunt : non exlpeâato igitur reditu
Hilarii , cujus tam citb vifendi Ipes omnis tum
füblata videbatur. Quamquam ilium Pariflenfi fyno-
do non modb interfuilfe, fed & præfiiilfeea ratione q
7 z. Neque inlolentis animi eft quod ait , Non lib.ad
tarn tnihi rogo audientiam , auam tihi atejue Ecclefiis Dei ; Confiant.
aut quod hujus d idi fui rationem reddens fubji- ” ■
juia mihi eft de muttdi periculo , de filentii ^ tus
“ MtmJi/pe.de viu.dcim- aUbnimfa.
rupulus
^Confiant,
1 tS’&
concelferim, qubd in ea nihil non illius nutu atque
confilio adum eft. Quippe eo veluti facem preferente
errorem fuum agnovere Ga lli, & in harreticos
deinceps tantomajoresconceperefandi odii flammas,
quanto nequiüs fe ab illis deceptos adverterunt. Tum
ndem fuam ad fidem illius compofuerunt, & a communione
fua removerunt, quos ille remo verat; Orientales
verb ad illius exemplum ita fraterna complexi
lunt caritate,ut & ip fi fe homceufion non rclpuere,
fed homoufion tamen probè intelledum preferrede-
clararent, & illos ad hanc vocem lufcipiendam pru-
denter invitarent.
69. Unus adhuc fcrupulus r e f ta t: quï nimirum
Hilarius Orientales legatos eo iplo tempore, quo eos
Conftantii voluntati ac violentise celfiffe alias fcribit,
honorificisapud Gallos teftimoniiscommendarit. Ve-
rum hunc eximitPhiloftorgius, ubi narrat qubd cum
in exfilium ducerentur , Jubfcriptiones fuas , tjuibus Arimi-
nenfis Concilii fidem cenfimiaverant, revocarunt : ataue hi
quidem confabftantialem fslli verb fimilis fubftantidt Filium item
rum pradicarunt. Neque enim mirum eft illorum tunc
temporis patrocinium ab Hilario fufceptum e lfe, cui
jucundius nihil umquam fu it , quam aliquem ex fra- £
mortalitatc non tam mea, quam tua, miverfirumque, Qiiip- lute eft fol-
pe cùm fides , quæ vitæ æternæ eft ftindamentum,
«na f i t , nee poffit variari ; æternæ Imperatoris alio-
rumque faluti multiim timebat, quibus faEla eft fides ibid. ». 4;
temporum potiàs quàm Evangeliorum , dum fecunditm annos
defcribitur, & fecunditm confijfionem baptifini non tenetur ,
* & dum plures fides ad id ceeperunt eße, ne alla fit : ipfe * ibid.
autem de fide fua nequaquam erat incertus, qui quam
ab Apoftolis & Evangeliis in baptifmo acceperat, il»
libatam intemeratamque fervabat.
73* A t verb Imperatorem fidem tantum fecunditm
gilitate lapfum fufcipere pænitentem. Dum eum in
G allias Orientalium mandata mittentem fequimur,
Parifios nos deduxit rerum inter fe connexarum fériés.
Nonnulla tamen intercelfere gefta , quæ Conftantinopolim
nos revo cant, fcquenti capite con-
templanaa.
70. A n o m o e i Ariminenfîum legatorum Ibcie-
tate adjuti nihil noneffècere, ut Orientales, per quos
revocandæ veræ fidei Ipes quædam lùpererat, opprimèrent.
Nec làtis eis fu i t , qubd illos pridie Calen-
das Jan. ad Ariminenfis perfidiæ lùbfcriptionem coe-
giflent, fed mox etiam depofitos in exfîlium eos de- ^
truferunt. Tune Hilarius,uti diximus , illorum fuf-
cep itlittcra s,& in Gallias fideliter tranfmifit. Sed&
plpic.sev; cùm optimis làcerdotibus aut metu territis, aut exfilio
deduâis , perfidiæ paucorum cunéti concédèrent
; ubi extremum fidei animadvertit periculum,
ut de fide coram adverfariis fibi liceret difceptare,
ab Imperatorc petiit. Hoc eum tribus libellis po-
pofcfife , poft Sulpicium' fcribit Fortunatus : fed
uterque très libros , quos etiamnum aut in Conftan-
tium aut ad Conftantium habemus , videtur confu-
dilfe.
qua feripta funt defiderantem, quäm prüdens ita laudat, Motict noo
«t moneat tamen, neminem bareticorum ejfe, qui mne non cam fid*®
fecunditm Scripturas pradicare ea, quibus blafphemat, men- ^cmPeL.vc“
tiatur f Et cum his verbis tacitè doce at, Scripture- qu*scr1-
rum interpretationem non ex privato cujullibet fen- pturis niti
f t i, fed ex Ecclefia? judicio pendere; ideoque fieri ut vidcatur.
hzretici , quamvis Scripturarum ufurpent jaditent- num' 9'
que verba, quia tamen Ecclefiam non audiunt, Scri- ibidem,
pturas fine Scriptura fenfit loquamur , & fidem fine- fide
pratendant : cavens lubinde ne Scripturas ipfe vi-
deatur defugere, eafque hxretici fibi favere gloriën- »um. u.
■ L' tur ; nihil fe non ex iis dióturum pollicetur , & interim
prebet Ipecimen dicendorum.
74.; Neque, hsereticorum more, poftulat clam ac Omniare-
femotis arpitris audiri , fed fub publica confcientia ,fub mover, qu»
Jynodo dijfidenti, 8c ut paulb antè habet , prafente fyn- Pctici°n>
odo qua nunc de fide litigat, hoc eft , coram frequenti ^ aarcutv‘ *'
hominum multitudine, quar ncquitiä, fallendi arte , C anCUt*'
principis aula?que gratiä plurimüm nitebatur. Adeo
fidebat cauße ! adeo le ad earn defendendam divina
quadam fantäi Spiritus virtute impulfum atque ad-
jutum fentiebat! Quocirca ut omnia removet qu* pe-
p0flent obftare ; ita & eorum , qux fa-
,cclc(u lacs,
dum
'nftanti-
[opoli verlibcllo
ro- Vfcdcfi«
.«audiri.
*nfi.».x.
71. Exftat adhuc libellus , quem Conftantio Conftantinopoli
, fadfafibi ipfius præfentiæopportunitate,
tradidit. Ab ipfius exordio le iniqua exfilii fehtentiä
multatum probat : petitque ut prefentem Saturninum,
cujus minifterjo exfulabat , ufque ad confeffionem
vere viderentur , nihil omittit : dum Imperatoris
arbitrio permittit , quatenus & quomodo jubeat »um. j:
eum loqui , fpondetque nihil fe didfurum nifi
quod proficiat ad fidem , ad unitatem , ad aternita- num-1 ®*
tem, ad Orientis & Occidentis pacem , nihil non cum
honore regni ac fidei regix , immo etiam de Saturni-
no nihil Iocuturum effe , nilieüm jullus fiierit ? Id »«»». j.
verb A r ian i, quorum nutu atque arbitrio princeps Nihil w-
agebatur, maximopere abnuere. I i nimirum erant, de mcn im'
quibus'Hilarius ipfe loquitur lib. 6. de Trin. n. ij . ?sulp«. stv.
Cum facilis fit adversitm fiultitiam refhonfio, emendatio ta- p. 161.
men difficilis ftultorum eft: per quam (ici\. ftultitiam) primum
& ratio intelligent ia non quaritur, & deinceps ab intelligente
intimatu non capitur.
7J. Sic 8c Imperatorem de fide alloquendi, eum- Alia rati««
que ab errore avocandi Ipc cecidit, cum oblata vi- ac Occi-
deretur occalio, ad quam ab anno & ampliüs lumme f-ea*'
Temper intentus foerat. Ipli enim perfuafum erat,
promtilfimum fummis Ecclefix mahs futurum fuilfe eit»c.
remedium, fi ab hxrefi Conftantius retraheretur. Hoc
cüm frullra tentaflet, ac prolpiceret quantam ftra-
gern editura elfet hxrefis , qux ad Nicxnam fidem
G evertendam Concihorum Ariminenfis ac Seleucienfis
audfcoritate fefe accingeret ; conatibus illius ea qua
polfet fationc occurrere cogitavit. Tum ad hoc con-
filium fiium nihil m^ is opportunum ratus , quam
ut fimplicem fynodorum illarum hiftoriam texeret;
librum ilium fufcepit, qui adversus Potentem (ft Vrfa--