cxvij Vita S. Hilarii Piótavenfis Epifcopi cxviij
tratur. Vires igitur exferit : Ted illi ut ejus éludant A veluti blafphemos traducit, dum concilia impioritm',
Auxenciü
Mcdiolanc
cxpellere
Cum il!o
congrediconatus,
etiam fe tam impii magiftri heredes
Non enim idem ille fatan® fpiritus , a quo pridem
Arius excitatus animatufque e ft , fefe in iis palam au-
det oftcndere: fed in angelum lucis transfigurari co-
gitur J qub fkcilius lateat.
ioi. Hujus arte pr® omnibus luiit Auxcntius, nec
tarnen Hilarium fallere valuit. Nam quanto magis
cnitebatur ut virus Ilium tegeret, tanto ille ampliüs
intendebat ut detegeret, & u t ab ipfo velutavenenato
ferpcnte Mcdiolanenfem civitatem , qua: ob fingula-
re in catholicam fidem ftudium caraipfi Temper fuequibus
inclyti illi Chrifti Confeflores injufte damnati
fuerant, probat, dum labores eorum ad reftaurandas
Italia: ecclefias audiri vult velut fchifmaticorum opera,
dum demum laudat Ariminenfis Concilii gcfta, ejufquc
•fidei fefe adh®rere gloriatur ,cui non apertc prodit
Arianum animum ? Nufquam tarnen Hilarius regem
iniqui judicii reum poftulat, quod fe rcpulfo Auxentium
receperit mentientem. Recens injuria nihil ab
ejus calamo exprimit, in quo debitam regi reveren-
tiam defideres. Semper qnippe fui compos nulli fe .
perturbationi pcrmilit, qua regia fidei finceritatem
a tjibe rarct. Continué Auxcntiusfibimale confcius ß perfpedam habere non fineretur. Homo humanus
Valentinianum pra ve rtit, ac verbis fefe catholicum atquc amans pacis facilem principi veniam tribuit,
mentitus , plebem fuam ab Hilario perturbari con- qui pra nimia humanitate' & uno pacis ftudio pccca-
qucftus eft. Eo audito rex pacis amans , fiioque ad- rat. Et qui alias Orientales epifcopos., cùm hareticis
ventu pacem firmare cupiens, haud difficulter indu- tjuantümvis probabiliter mentientibus crcdidiflènt,
dus e f t , ut Mediolanenfium ecclefiam à nemine per- ideo laudaverat, quöd religiofum eft Deo feta refervare s
turbari edido gravi præciperet. Hilarius Ecclefiam fententiam hanc non mu tav it, ciim haretico fidem
hxretico a catholico principe fub unitatis fpecie ac non tam cité haberi ipfius intereffet. QuocircaValen-
voluntate credi non fuftinens, Valentiniano etiam tinianum excufandi ftudiofior , quàm accufandi, fic
importuna interpellatione fuggeilit , Auxentium blafi ilium ad Auxentii communionem adveniife fignifi-
fhcmum ejfe , & omnino hoftem Chrifti habendum , eumejue c a t ,u t id ab eopraftitum adjungat pro fidei finceritate,
aliter credere , cfudm rex ipfe ant alii omnes haberent. H i s ç quam hareticum ilium profiteri arbitrabatur. Et ubi
rex permotus , Auxentium cum Hilario à Quaftore'“' declarat Imperatorem circumventum, totam culpam
& Magiftro audiri pracepit unà confidentibus epifco- in Auxentiumconfert,quod nimiriim lufit ille verbis,
pis fere decern , quos inter cmicabat Hilarii adjutor quibus pofiit fallere & elcftos ; quafi timeret ne aliqua in
ac focius Eufebius Vercellenfis. Illeprimiimdeper- cum faltem negligentia fufpicio incideret.
fona calumniari, ac nolle Hilarium ut epifcopumau- 104. Non folùm Regi parcit, fed & Comitibus,
d ir i, quern quondam Saturninus damnailet. In prom- ceterifque quorum fide Auxentius abufijs erat. In
ptu ei erat refponfio , fe numquam ab epifcopatu unum ilium fycophantamftilumacuit.Unus enim idem-
dejcâum eflè ; ac fruftra objici exfilium , quo Sa- que veritatisac finceritatis amor , qui finevehemen-
turnini opera fuerat cxpulfiis -, cùm id ille inique ti mendacii odio puriffimus elfe nonpoteft, illius &
adeo effeciffet, ut mendaciorum , quibus ad hoc fa- in eos qui pra fimplicitate decepti fuerant commife-
cinus pervencrat, palam eum convincere fibi licere rationem, & in eumqui fraudulentcr' deceperat, in-
à Conftantio popofcerit , ac noviflîmè in Biterrenfi E) dignationem movit. Et verb ubi caritas ardet, con-
Concilio convicerit. Quid verb fit refponfum , ad cipit flammas : qua cùm ignorantes illuftrent, ac bc-
alia properans Hilarius filentio pratereundum duxit. nigno calore foveant frigidos , duros ac pertinaccs
Monet tantùm, tunc ab iis qui audiebant dccretum jufto dolore puniunt atque confumunt. Diverfos il-
c ffe , ut de fide potiùs, ficut regi placuerac, agitarc- los ordinat® caritatis effedhis ut olim oftenderat
tur. Auxentius hîc in arto pofitus, Chriftum Deum Hilarius, dum refecandos eflè decrevit qui errandi 1
negare dum tim e t, eum unius cum Deo patre.divini- aliis au&ores effent, indulta ceteris eorum conforti- >
tatis & fubftantia profitetur. Profeflionem hanc fcri- bus refipifcendi facultate; ita & nunc oftendit, dum
pto mandari placet ; & continué Hilarius libellum re- deceptis parcens, unum pcrfequitur mendacii ac falla-
gi per Quaftorem offert, quo quid convenifict con- ciaaudorem. Ab hujus nequitia ut vehementer abhor-
tincretur. Exindc Auxentius omnium judicio cogi- rebat, ita etiam nihil omifit,qub alios pariterab ejus fi>
tur quod jam confeffus erat palam profiteri, & feripto £ cietate deterreret. Nec alia apparet caufa, cur aci-iter
confignare. Ille diu confilia fua verfans , fic verba adeo in eos invehatur ,quos male parietum amor ce-
! CorjUi
componit, ut regis fidem éludât. Unde demum abiis,
quos verfipellis ejus malitia fugiebat, fpargitur per
populos, AuxentiumÇhriftum verumDeum & unius
çum Pâtre divinitatis ac fubftantia: fcripfifïc , neque
à fidei per Hilarium expofitæ difïïderefententia.
1 , loi. Vidus videbatur Auxentius: fiquidemexillo
coriflidu ncquiverat evadere , nifi fe cum eo confen-
tire finxiffet, quem antca ha:reticum vocitare confue-
verat. Hinc ad ver far ii fibi fubadi gloria in Hilarium
redundabat. A t ille Domino fuo quàm fibi malens
p i t , quique fub his pacis nomen ingerentes , male
Ecclefiam Dei in parietibus & tedis venerantur,*nifi
ut hinc omnem cum Auxentio jungendse communio-
nis occafionem pra:cidat. Non ignorabat fi quidem
Valentinianum eo propenfiorem fuifle , ut Auxentii
fidem ab Ariana alienam judicaret, quod haretico
huic ecclefias per vim eripere nolens , in eis ramen,
quas illeobtinebat, cupiifiet innoxiè religionis
fux cultum exercere. Ipfe igitur caftioris religionis
ftudio accenfus, régis fcrupulum , aliorumque , qui
vincere , de v idoria gratulari nefeiit , qua: ipfi nihil F forte in eamdem fimulationem abierant , levare cc
conferret. Veritus itaque ne hoftis Chrifti , quem natur igneisillis verbis: Montes rnihi & filva & laa
non mutatum feiebat, pis plebi cui prspofitus erat in- & carceres & voragines fm tutiores: in his enim prophet
fidias ftrueret , reclamavit fingi omnia, fidem dene- am manentes aut demerft prophetaverunt ; cum , inquit
ga r i, Deum atque homines illudi. Pofthabita tamen non ambiguum f i t , intra facrarum a:dium teda ant
ipfius admonitionc, Valentinianusjufliteum Mediola- chriftum efle fefiiirum. Turn ut Auxentii non a
Gcfta cun
Auxentio
in publica
Iuccm edit
derationis
fpccimen.
) cedere , & ad Auxentii communionem acceffit.
10s. Paruit Hilarius régispracepto : fed neque ec-
clefîæ Mediolanenfi aliifve demit. Namque editis totius
congrefïus geftis , & patefàda Auxentii fraude , ut
ab eo fibi cavcrent finceræ fidei amatores effecit. In
pliùs lateat hypocrifis , paftoris inftar folliciti ,
qui lupum adeffe vociferatur , dum eum gregi infi-
diantem perfpicit , clamat & ipfe Auxentium elfe
Chrifti hoftem, fatanæ angelum, fidei vaftatorem,
fefeque nullis umquam incommodis adducendum fohoc
autem feripto quid magis mirere ? fummumncQ r e ,u t neque illius neque aliquorum umquam pacem
illius in detegendis vaferrimi haretici doll’s ingenii
acumen, & in his arguendis fidei conftantiam ? an in
excufando rege prudentiam atque moderationem?
Legerat Valentinianus fibi datamab Auxentio epifto-
Ja/n, qua dum h«reticus ille Hilarium atque Eufcbiunj
fibi optet, nifi eorum ejui ftcundit n patrum m/lrorum apud
Nicaam traSfarum, anathematizatis ArianU, Chriftum Deum
verum pradicabunt. Ha:c fiquis exiftimabit paulo vehe-
mentiora; qua: adversùs hujufmodi hypocritas Phari,
fæos mitiflimus Dominus emiferit , in memoriam
revocet.
revocet. Rurlbm fi quis ambigat,an Spiritu bono inci- A civitate, fed & è conventu expulfum effe.
tatus Auxentium cognominare diabolum potuerit ; re- ~ ' Tl ‘ " ’
colat quod Paulus Elima: Spiritu-fanBo repletus d ix it, O
plene omni dolo & fallacia,fili diaboli. E t Dominus quidem
mendacium hominum elfe proprium oftendit, ut ex
pâtre diabolo f in t ,quia ille ab initio inveritate non
fte tit, & mendacium ex propriis loquitur. Filios autem
patris nomine nuncupare quid vetat ? Sanè ficut
Judas, Chrifto ipfo dicente, Yerè fuit diabolus, |ma
per eum animabatur, inquit nofter Hilarius * j ita &
verb diabolus Auxentius, qui illo auftore & impulfb-
reagebatur. Quippeutrique diabolus in cor injecerat,
ut Dominum proderet.
ioj. Quamquam juft® ac fantft® adversiis Auxen-
• tium indignationi non ita habenas laxat Hilarius,
quin qua: filenda fih t, prudens rcticeat. Multa, inquit,
alia profirre Ecclefia me pudor inhibet, & committere epift»
la Arianorum blafphemiarum dedecora pertimefto. Auxen-
tiana? confeflionis virus oftendiflc fatis nabet: at to-
tum tam peftiferi myfterii arcanum ipfe potius quam
per litteras optatexponere j ut nec eos fugiat quorum
intereft omnes h®reticorum tricas & impietates' non
ignorare, nec. ad eos perveniat quibus expedit fidei
108. Non minus abfurdum e f t , quod pluribus in
m lf inter Hilarii miracula recenfetur, ilium videlicet
aliquando Concilio , cui pr®erat Leo Papa, interve-
nifte; fed fedefibi negata decubuifle humi, qu® con-
tinub ita excreverit, ut Leonis folium brevi co®qua-
rit. Cui porro non pateat, cum ex geftis Hilarii noftri
in congreflu cum Auxentio, turn maxime ex celebri
controverfia, qu® longe poftea Leonem inter & Hilarium
Arelatenfem in caufa Celidonii interceffit,
conflatam efle monftrofam illam narrationem ? Sed
his relidis Hilarium in Gallias denuo revertentem
B profequamur.
109' C ù m Hilarium populo fuo per plures annos C a p o t
identidem fubtraxiflent diverfa Ecclefi® negotia; x 1 v.-.
zquum erat ut ei tandem redderetur : qub fuavi ipfius aa^rcl['ua
recrearetur confpedu , inftitueretur doftrinâ, & & mor*?U
exemplisadveram pietateminformaretur. Ipfe etiam
pacatos ac tranquillos demum.meruerat dies, qui
tam diu turbulentos habuerat. E t dignum era t, ut
extremis vit® fii® annis frueretur pace, qua ipfius
pr®fertimcuris Ecclefia gaudebat. Itaque circa finem
anni 3^4.Iraliadifcedens,Piftavos JP V. . ' --------; —. r — “ I ” ;----uu»_cucui,riüiavus ictcuic. nr quam- fe recepit. Et quamlimplicitate
contineri. Sponfa Chrifti Ecclefia cafta & vis hîc nos ada deficiant ; non eft tamen ambigendum,
verecunda e lt , & fponfi fiii contumeliis non po te ftC quin affidu® orationi vacando, & populum fibicre-
non offendi. Prudentis igitur fuit, pudiefs illius auri- *■ -■ ■ ■ *■ ----- • *• . .
bus parcere ; ac nihil ei detfcgere , nifi quod faluti
ipfius conducerer.
iotf. Cùm hoc feripto Hilarius occurrere conatus
effet diferimini, quod Ecclefi® ex Auxentii fraude
metuebat; Galliasrepetiit, ut de hærefi Ariana trium-
phis, ita gaudiis cumulatus, fi, hujus verfipellis h®re-
tici fallaciam Valentiniano perliiadere potuiflet. Sed
ubi hîc perfedum & abfolutum gaudium ? In terra
damnata verfamur, qu® quamvis in fudore vulttis exditum
Chriftianis inftituendo difciplinis, perfedi
paftoris munia obierit. Immo eum tunc temporis
pfalmos expofuifte,hinc neceflario quodam modo con-
ficitur, qubd in eorum enarratione libros de Trim’ta-
te jam k fe antea editos notet. Nam poll editos illos
libros nullum fere e i , nifi poftremis his annis, otium
fu it, quo tan turn opus perficeret. Eo autem confilio
ilium ex omni Scriptura pfalmorum potiflimum re-
conditiores fenfus explicandos fufeepifie probabile
e ft, qub videlicet fuavius atque utilius canerentur.
culta, trudus ita edit, ut ôcfpinasac tribulos germi-£) Turn enim in ecclefia cui præerat ufitatos fuilfe pfal- pfa,mo*
net.Hllarii tarnen anxieras hinralinnanrnm. mmnornu.mm cantus,perfuadet cu_m1 _h_oet T-_rand ._ p/>f.a 1l . .1 1„8 . lit.y. . cCnMarrrraact.*
net.Hilarii tamen anxietas hincaliquantùmlevabatur,
qubd Auxentius hærefîs fu® virus ita tegere cogere-
tu r , Ut fub antichrifti facerdote Chrifti popultu non occideret :
ac fi quando illud,coepifiet panderé, adeflet laborum
ipfius focius & adjutor Eufebius, qui orthodoxi Impe-
ratoris âudoritate fubnixus jam ipfum comprimeret.
, io7 . Fabulis nonnullis locum præbuit is Hilarii in
. hoc toto negotio exitus. Quo enim alio nomine ap-
pellandum, aut ad qu® Hilarii gefta referendum pu-
, tes, quod narrat Rufinus, librum inftrudionis ple-
niflim®, ab Hilario Pidavenfi ad emendationem eo- ,
rum qui Ariminenfi perfidi® fbbfcripferant confcrip-
. inimicis illius corruptum eflè ; ut cùm illi fic juratis illis fidei hoftibus parcat, ac fi ne noviflèt
1 ,Jn Concilie) epifeoporum, fecundùm ea qu® quidem. Qui ilium Origenis tantùm verba interpreta-
, In u.bello ipfius fe corrupiflè noverant, hæreticum turn eflè opinantur, hinc fefacilèexpediunt,cùm h®re-
eum coepiflènt vocare, ac prolatus.libellus talis inven- fes audoris fui ®vo nondum exortas ab interprète filetus
n. 14. quo Chriftianos a vanis fpedaculis adobjeda
gratiora. fic revocat ; Nifi forti obfccenis illis fpeBaculo-
rum turpium fabulis non amoenïiis divina illa hum tv. a fpei elo-
<juia cantantur: turn maximè illud Trad. pfal. 64. n. 12.
Progrefus Ecclefia in matutinorum & vefpertinorum hymno-
rum deleftationes maximum mifericordia Dei figmm eft. Dies
in orationibus Dei inchoatur, dies in hymnis Dei elauditur.
no. Fortè nonnullis incredibile videbitur, Hilarium
poft fecundum in Gallias reditum, hoe eft, poft multas
. cum Arian > difputationes frequentefoue pugnas, tra
tiabemus in pfalmos feripmfe ; cùm in ei
effet, quem ipfe non agnofeeret, fecerint eum ri minimè mirüm fit. Sed huiç opinioni cùm multa ad-
excommunicatum de Concilii conventione difeedere. verfentur , qu® fingulari Admonitione commodiùs
Ment b quidem ad h®c réclamât Hieronymus : Syno- exponemus ; turn illud maximè répugnât, qubd in
dus a qua excommunicâtus e f t , in qua urbefuit? Die iifdem Tradatibus dogma Ariano errori contrarium
epifeoporum vocabula, profer fententias fubfcriptio- paflïm ea ratione adftruatur, qu® Origenis ftilum mi-
» num, vel diverfîtatem, velconfonantiam. Doce qui p nimèfàpiat. Credibiliusitaque e ft, eum Arianasim-
j°...anf ° J =’° nf'ules fLieri^t 3 quis Imperator hanc fyno- r pietates filentio præterire, turn qubd abomnirixa &
contentione alienum gereret animum, turn qubdea-
rum recordationem plebi fu® non conducere cenfe-
. dum julferit eongregari: Galli®-ne tantiim epifcopi
> fuerint, an ßcltali® & Hifpani® : certe ob quam cau-
, fam fynodus congregata fit. Nihil horum nominas.
Sed fi librum ä Rufinomemoratum eum intelligamus,
in quo Hilarius hiftoriam Ariminenfis ac Seleucienfis
fynodi complexus fuerat ,* item fi hunc librum jam
tunc temporis corruptum ac truncatum exftitifie con-
cedatur :haud difficulter deprehendas, unde Rufinus
totam hanc narrationem contexuerit. Nimirum cum
auditutantüm accepiflet Hilarium ab Auxentio h®renr.
Ad idem tempus referre licet memoratos ab Hymno"
Hieronymo hymnorum myfteriorumque libros ; ut
cùm apud Orientales follemnem hymnorum cantum jibioscdit,
aliofquein celebratione myfteriorum piosufus recep-
tos approbaffet ; hinc poftmodum reyerfus, ad Occi-
dentalis Ecclefi® ritus ex eorum imitatione augendos
aut illuftrandos animum adjecerit. Ex Hilarii hymnis
ticumdTevodtatum, ac paulo poll congreflu habitoG nonnullos-jn Ecclefia decalitari folitos fiiifletradit
ex urbe Mediolano jufliun eflè egredi ; facile animo
finxit, libri illius, quem corruptum audierat, deprava-
tionem non in una plurimarum partium truncatione,
fed in erroribus hæreticorum opera immiflis fitam e f
fe i ac libri auótorem propter errores illos non folùm .è
Concilium Toletanum IV . anni £33. A t verb eum tunc
temporis elaboraffe , ut inchoatam Concilii Ariminenfis
ac Seleucienfis fynodi hiftoriam audliorem per-
feAioremque redderet, & in colligendis aftis, qu®
ad has fynodos pertinerenc, operajn dedifle manife