Unde caf- ut non jam ftillas qu&fdam Hilarianas delibare 5 fed pleno ore de immenfo doctrine pro.
trcdccim fundo potcLtc permittatur. Notmulla tamen adhuc refiant paucts explicanda. <&Ac primo
hbros dixe- ^ rendus fcrupulus 3 quem Cajfiodorus de div., infiit. c. iS. injicit, ubi tredecim Hilarii
de Trinitate libros recenfèt. Nec nos diutius diftinere debet libri illius decimi-tertii in-
qmfitto. Haud dubié enim libris de Trinitate adjungit librum de Synodis, qui in mfi CoL
bertino ab annis ut minimum mille exmto , necnon in Germanenfi altero Colbertino
proediBis libris cohoerens Liber x m . infcribitur.
niorumftî- . X XX VL Ceterum Hilarius ipfe induadecim tantiim libros totum Opus fuum diflru
librisQujn- huit, ab Hieronymo epifi. 84. ad Magnum propter hune proefertim duodenarium nume-
fenciat.cou- rum memoratur duodecim Quintiliani libros ftilo imitatus efTe & numéro. Excepta
enim quadam fuhtilitatis aJfèBatione, qua Quititiliano quodam modo peculiaris efi, hortim
librorum ftilum eruditi judic.int abfimilem ejfi Quintiliani. Quamquam ut Quintiliano
affcBatam demusillam Jubûlitatem ^ Hilario tamen ex naturali ingenii acumine , non ex
ajfeBatione profeBam arbitramur. Neque debet offendi quifquam 3 f i de myfteriis nofiris
nobifeum fintiens , verbis aliis 5 quàm quibus modb utimur 5 cogitationes fuas adiquando
enuntiet. Ipfe enim primus è Latinis contra Arianos firibens, voces nobis praferibere po.
tuït 5 non potuit a nobis recipere. V t tamen in affequenda ipfius Jententia minus laborare-
mus y prudenter cavit ne ilium una ratione explicaret. HincJane non ad vanam eloquentu
oflentationem nata efi e a qua utitur verborum copia : nimirum chm de Deo magnificentijfime
fentiret, nullis umquam verbis fans exprejfijfe exifiimabat quod fentiret. It a tamen Jermo
Herrin c cf l verbis y ut denfus fit in fententiis. V t enim notavit Augufiinus 3 brevitati
10. fiuduit. Longé autem magis fluduit ordini. Quo infpeBo nonnuüi eruditi facile faBu ju.
dicarmt y ut finguli libri in Mverfa capita diftribuerentur 5 idque leBori commodum fore,
f i cuique capiti fummatim pranotatum haberet quod in eo traBatur. Nihil negligendum
rati unde leBoris labor fhblevaretur, hoc non reliquimus intentatum : fed experti fumus
non fine aliqua confufione prxfiari a nobis poffe y quod ab Hilario minime prafiitum efi.
Aliâ tamen v il provijitm efi quod volebant. Quippe libros in plures numéros partiti,
paucts verbis 5 quantum per marginem licuit 3 conati fumus comprehendere quod in iis
dijferitur.
X X X V I I . An fimile quidquam in fronte cujufque libri pmponeremus 3 diu hoefimus.
Cum enim Hilarius ipfe in primo libro totius Operis fu i Jynopfim ediderit s anceps erat ac
dubius animus, an de noflro novam aliquam cuique proeponendam cuderemus, an potius ex
primo repeteremus, quod ad unumquemque pertinet, aut etiameb mitteremus leBorem,
quo fummatim conljiceret, quod in unoquoque Copiofius diffutatur, an denique Jatis ha~
beremus deferibere brévia quadam argumenta 5 qua ad limbum mjf Corbeienfis & T?ratel-
lenfis ab antiqua manu in fronte cujufque libri propofita funt. Sed hac breviora funt vifa}
quàm ut fujficientem dicendorum notitiam parère valerent. Hilariana autem Jynopfis pie-
rumque efi prolixior : ft) qui illius loquendi modis nondum fatis aJfuefaBi funt 5 defiden-
rentfortajfe ut fimplicioribus locutionibus expofiti cujufque libri Jummà ad Hilariani fer-
monis intelligentiam via ipfis flerneretur. Neque hune in nobis laborem Jiifcipere gravais
Jitmus. At ne quidquam ex veterum ftudiis pereat, argumenta qua in mjf. Covbeienfi (efi
cPratellenfi fingulis libris} primo tantiim excepto, prafixa funt y hic in unum collât a exhu
bemus.
SUMMA l i b r o r u m îJKQUENT IUM e d u o b u s m s s .
j J_j Iber, qtà totius Operis eft veluli proamium foins in prndiBis mjf. epitome caret.
I I. Omne fa.critmcn.tum di<vinx genérttaotns edocet, abjblutijfmè demonftrms Irinitatis
nomnium ■ veritatems ita ut neque non ipfu f t veritas, nominis, neque non nomen
f t 'oeritatis.
I I I. Omnem dijficultatem diSti, quo Dominus ait 5 Ëgo in Pâtre, .& Pater in me,
multis exemplis ad intelligentie fidem coaptat: ita ut neque non credendum de fe Deo fit s
neque opinandttm, extra ratimemfidei ejfe intelligentiam poteftatis.
I V. Harettcorum doBrinam exponit. Deinde omnibus legis ac prophetarum teflimoniis
imonflratis, perfidiam eorum ita revincit, ut unum Deum fine Chnfto Deo £ÿ confiteri,
qfi non cum eo predicate perfidia fit.
V. Contra omnes hxreticorum profejfiones congreditur, quibus unum t)eum fecundum
legem, ad adimendam ^Domino Chrifio natiwitatem y proferentibus ft) prxdicantibus
ita refpondet, ut uno veto Deo pâtre ex lege 0 - prophétie pradieato 0 - fides unius Dei
mènent incormpta, ft) non negetur natbitas.
VI. Omnes impias 0 - fmudulentas bareticorum ajfertionts, Valentini feilicet, & Sa»
bellii, 0 Manichei 0 Hieracha apertiffmè pandit. Sic enim fingulorum correptis in
melius verbis occurrit, ut nec commune ejfe cum damnatis hareticis quidquam pattatur,
nec Vilium Dei fechnditm & Patris tefiimonium , & Juam profefficmem ignorandum ejjè
cuiquam permittat.
VII. Contra Sabellium 0 Hebionem 0 hos non vert Deipredicatores congreditur,
quorum inter fe diverfas perfidia quafliones conferendo, quantum interfit inter fanam ft)
inviolabilem fidei noftra doBrinam abfolutiffimé demonjlrat. Sic namqtte caufas fingu-
lorumgenerumexEvangeliis excerptasprojèquitur,utnecprofeffio noftra tacueritDei filii
poteftatem , nec poteftas non exfiruerit naturam, nec natura non fua nativitatis f it , nec
mtivitas non fiti fit nominis.
VIII. Totus in unius Dei demonfiratimem detentus efi , non auferens filio 'Dei nati-
vitatem, Jèd nequeper eam dmim deorum divinitatem introdutem. Deinde quibus modis
baretici veritatem Dei patris 0 Dei filii , quia negate non pojfurtt, eludere nituntur,
edocet. Sic etiam cetera profequitur, ut & in Pâtre Pilius intelleBus, 0 Pater in pilio
cognitus, unigeniti Dei nativités. & * perfeBaineo dettes in omni manifefietur veritate.
IX. In repellendis bareticorum fraudibus totus digejlus efl-.quibus corrupte depravatoque confer
fenjù ex diBorum dominicorumprofejfionibus ad infirmandam unigeniti Dei divinitatem re-
fifientibus ita relfondet, ut omnibus diBorum confis ex bis ipfis velinterrogationum vel tem- mllb' '■
porum Tiel dijfenfationum generibus demonflratis, non pertinent ad contumeliam vera divinitatis,
quod ad facramentum fidei evangelica fub dijfenjbtione & temporis & nativitatis
tÿ nominis pradicatur.
X. Vniverfa qua per flulta intelligentia fenfum ad contumeliam divina in Domino
JeJù Chrifio natura virtutifque baretici rapuerunt, impiiffimè ab iis intelleBa ejfe de-
monflrat, magifque a Domino ad proteflationem vera S’ perfeBa in fe majeflatis ejfe memorata
, nihil etiam inexploratum aut taciturn , quod ad facramentum anima corporifque
rDomini fefu Chriflipertinet derelinquens, fed fidem diBorum univerforum abfiluta evan-
gelici myflerii pradicatione confirmât.
XI. Pnmùm ex diBis apoflolicis demonjlrat, non modo non ad divinitatis infirmita-
tem JubjeBionem proficere ,jèd per eam ipfam, veritatem Dei qui ex Deo fit natus often-
dit. Deinde omnibus evangelicis at que apoflolicis teflimoniis edocet femper Patrem t i fem-
per P ilium, ft) non poft aliqua Bleum omnium ,fed ejfe ante omnia : fie verb natum ejfi
fiimm j ut & femper fuijfe manifeftet, ÿ fit in eo non imafeibilitatis exceptio,fed nati-
Ccc ij