Gallias ab
Hl
Snifte. C.
f . K i .
flcpofitio.
89. Sed fi magna ilia miracula , hoc non minus ?
ftupendum, qubd eum hareticis fortiter renitentem
Deus in ledern fiiam reftituit, quando è fuis ejicieban-
rur , qui illis etiam nonnihil cefferant. Neque id line
ipeciali Dei in Gallias providentia fadum putem. Nam
vu!nere,quod in Ariminenfi Concilio exceperant Galli,
nuper mifiis Orientalium litteris detedo , defidera-
batur perita medici manus , qua illud alligaret quàm
primùm , congruifque remediis fanaret. Opportimè
tunc venit Hilarius , qui dejedos relevaret , & pro
infita fua moderatione turbatos ferenaret animos.
Nec deerant,qui ferro & abfeiflione opus efie remirent
: led ipfe ôleo & indulgentiâ ulus , brevi omnia ■
in priftinum ftatum reformavit. Fortis itaque & invi-
Aus cùm prafradis hæreticis refiftendum fu it, & dim
panitentibus indulgendum facilis & mifericors,utmm
animi magnitudine quàm pia quadam commiferatione
plus Ecclefia contulerit , ægre definias ? Fortitudine
quidemhærefi in Gallias aditum ante exfilium praclu-
ferat : fed cam, dum exfulat, fubdolè, introdudam, ab
exfilio redux tarn celeriter expulit manfuetudine, ut
in eum ipliim annum 3<sb. quo ab exfilio rev e rtit, dicat
Hieronymus in Chronico : Gallia per Hilarium Arimi-
nenfis perfidia dolos damn at. Quod qua ratione fadum f i t ,,
fic Sulpiciusexplicat : Vbi ( Hilarius ) permenfus eft or-
bsm pane terrarum rnalo perfidia inftftum , dubius animi &
magna curarum mole aftuans, cum plerifque videretur non ineun-
dam cum his communiortcm, qui Arimin enfern Jynodum recepifi.
fint, optimum facht arbitrât us revocare multos ad emendatio-
nem & panitentiarn ,frequentibus intra Gallias Conciliis, at que
omnibus fere epifeopis de errore profitent ibus, apud Ariminum
gefta condemnavit, & in ftatum priftinum Ecclefiarwn fidern
reformavit. Ita enim legendum, nonautem cum vulga-
ta editione reformant & condemnant.
$o. Propter hæc Hieronymi & Sulpicii verba minus
veri fimilem videri jam diximus conjeduram ]
eorum, qui Hilarium abfque exfilii indulgentiâ dimilfiim
ita intelligi commodè exiftimant , ut ei Pidavis
egredi prohibitum fit. Nam fi eoipfo anno 3*0. Gallia
Per dlnni Ariminenfîs perfidia dolos frequentibus
Conciliis damnavit ; ut Hilarium iis Conciliis inter-
fiufie non negandum eft , ita & concedendum eum
fuperftite adhuc ConftantioPidavisegreffum efie. A t
verb inexfequendis regis mandatis,quæ tutâ confcien-
tia fas erat, fulpeda nobis elle non debet illius religio.
Numquam igitur ei interdidum, ne Pidavis egrede-
retur. Hilarium autem non earn tantiim anni 360,
partem , qua Galliis redditus e ft, fed & annum 3(1. J
ac fortè fubfequentem ad farciendas Ariminenfîs lyn-
odi ruinas infumfiffe opinanti aderit Sulpicius : qui
cum hoc multis Conciliis fadum teftetur, unum fub-
indememorat Biterrenfe, quo Satumims prater harefis
infamiam multis atque infandis criminibus conviens, Eccle-
fia e/eShts eft. . . Paternus etiam a Petrocoriis aquè vecors,
nec detreiïans perfidiam profitent, facerdotio pulfus : ceteris
venia data. Enim verb an id fibi audoritatis fumere
aufi efient Galli , ut dum Conftantius fedam Aria-
nam totis Imperii viribus tueretur , præcipuum illius
fautoremde ecclefia fuaejicerentrNam ciim Sa-
turninum fic Sulpicius Ecclefia ejedum lerib at, ut j
Arianarum partium vires duce amijfi infrafta fuerint ;
tunc non tantiim ab ecclefiaftica communione , fed
ab ipla etiam Arelatenfi fede ejedus fiiifîè intelligent
s eft. Eum quippeParifienfe Concilium ab ecclefiaftica
communione jam bis remotum teftatur : & turn
nihilo magis frada erant partium vires. Unde con-
fequitur , ut non habitum fuerithoc Biterrenfe Concilium
, nifi d im vivere Conftantius jam defiiffet. Hoc
fi quidem vivo,Saturninum ab ecclefia fua expellere
nulla lynodorurh valuilTet audoritas.
pi. Inter nefanda crimina, quibus convidus eft
improbus illè hæreticus , non minimum illud fu i t ,G
quo Hilarii exfilium procurarat. Turn infonti Chri-
fti Confelfori locus præftitusell, olimeià Cpnftan-
|i° ijegatus, fycophantam ilium ulque ad cohfejjîçnem
falforum, quæ adversiis fe gelferat | adducendi.
Ita jufto Dei confiliofadum e ft,u t Saturninusméritas
depofitionis poenas in ea ipfa civitate daret, in
qua iniquam adversiis Hilarium exfilii fententiam per
fraudem ac mendacia molitus fuerat. Exinde nomen
illius è làcris diptycis expundum. Saltern in veteri tom i W
epifeoporum Arelatenfium elencho , quern ex hujus 451'
ecclefiæ diptycis excerptum credunt, non comparet;
ficut nec Marciani, qui fæculo fuperiore Novatiàno Wje^ty!
adhæferat. Saturnini fuccefibr vulgb exiftimatur fan- ,cm~1- Kl
dus Concordius > qui Concilio Valentino an. 394.
inter fuit.
pi. Tandem Ariahæ fedæ tenebris Hilarii prudent Hi,arius
tia ac labore difiipatis, & ejedo duce per quem Ipi- GaII,lasai
ritus mcndacii Gallorum plurimos in errorem indu- ria^osfem.
Xerat , illud apud omnes conftitit | twins Hilarii bcneficio per ptotc.
Gallias noftras piaculo harefis liberatas. Neque tantùm tcxit-
v ivu s , fed è vivis etiam fiiblatus patriam gentem ab 0$}' H
cadem hærefi protexit» Illius opem etiam duobus pôft 16}'
feculis manifefto figno expertus eft primus Franco-
rum Chriftianus rex Chlodoveus. Quippe cùm ad-
yersùs Alaricum Arianum Gotthorum regem pro-
grederetur, Pidavis pharum igneam ex baïilicaS.Hi- Grez- Tm.
larii egreflàm fiiper le advenire conipexit : fcilicet, lib‘ Sp&
inquit Gregorius Turon. ut luminebeati confejforis Hila- Franc-C-
rii adjutus, liberius hareticas actes | centra quas fape idem
facerdos pro fide conflixerat > debellaret. Etv erô ftatim VO- j?orlUnil!
ce admonitus, ut fada in illo venerabili locooratione ub.t.vin
proelium committere feftinaret, tanta profperitate, aire- s.Hikr.
ro pro fe pugnaturo, proceffit ad bellum , ut intra horam dies
tertiam ultra humana vota firtiretur a Domino viEloriam.
Infignem hanc vidoriam ubi celebravit Fortunatus,
déclarât hoc le Hilario iplo inlpirante fentire, Icili-
cet non minorem illi in requie jam pofito elle catho-
licæ religionisfollicitudinem ,quàmolim ei fuit cùm
) in corporedegeret. Faxitcælum,utejufdem meritis
ac precibus rediviva peftis Ariana à fînibus noftris
procul arceatur, & in Francorum cordibus femper
vigeat illibata làndifiimæ Trinitatis lîdes ac vene-
ratio.
P3. Ad id tempos, quo ad fugandos è Galliis Aria- Quandosl
noslàndus Hilarius tam ftrenuè incumbebat , refc- ^.-rcoim,|
rendus eft illius ad Salluftium Galliarum præfcdum icrilfait.0 1
contra Diofcorum medicum liber | cujus folus titu- * I
lus ex Hieronymilucubrationibus ad nos tranfmilTus
eft. Cùm enim in co titulo Salluftius tantùm præfe- Ammm. I
d u s ,n o n conful nuncupetur; ciimque alias conftet, 2,1 c'*'I
; eum anno 361. à Juliano Galliis præfedum , biennio B I
poll: adfeitum in trabea collegium, hoc eft, in confala- °' I
tu collegam cooptatum elfe : hune librum nec ante
annum 361. nec poft 363. feriptum efle manifeltum
eft. Hue quoquefacit , qubd idem file Salluftius anno
363. ad expeditionem contra Perfas cum Juliano
profedus , ac fubinde à Valentiniano & Valente
præfedus Orientis prætorio , Gallias non repetierit. idem lit.
De hoc præfedo teftatur Suidas ,eximia eüm huma- l6-c-h I
nitate fiiifie præditum. Eumdem nominatim à Chri- Rufin, lit.
ftianis vexandis abhorruifiè Rufinus Theodoretufque ]ÆÊ[6 I
commonftrant. Unde conjicere eft , eum hoc libro I
conventum , ut Diofcori medici , qui fortè Juliani | y f “ I
audoritate ac nomine in Chriftianos immodicè fæ-
viebat, violentiam coerceret.
5>4. T ntra Galliarum fines continere fe non valuit cap. xn. I
Hilarii pro catholica religione ftudium. His igitur oie Hilarii I
pace reddita, tranfleendit Alpes, ut Italiæ ac vicinis >n Ita/U I
regionibus, quæ hærefîs Arianæ furore atque conta- lab°nb.Js’ I
gione longé magis depravatæ fuerant, confuleret. U- ri I
lum Eufebius ab Alexandrino Concilio Vercellas re- cc. I
diens, acfingulas quafque Orientis atque Italiæ ec-
clefias abjurât a infidelitate ad fanitatem refta fidei revocans, nucn. 0. I
in Italia pofitum hac eadern erga inftaurandas ecclefiat fidern- j. hifi. W« I
que Patrum reparandam reperit molientem, eique fe in idem c- ) »•
opus libenter adjunxit. Specialem hanc duorum illo-
rum ConfelTorum focietatem non incommodé cre-
dideris cijrca anni 363. principe initair» : maximè cùm
WÊæBSSm Alc’f3ndrini B IB A fuilTem obnorii, horutti tarnen canonum M Dote.
pofl medium annum }it. con tig it. praceffent Aie- rat ers orudeuter rel.v .ri M » .pote
■ w.miiJilarias
t i Eu-
U lt a -
I cccic- m> rcflaurat.
O f« .uuujiauiiuv .ll* rucAilimuill 11IU15 , VJUcC
poft medium annum 3^2. con tigit, praceflerit Ale-
xandrinum Concilium , e x quo Eufebius tunc tem-
,> poris revertebatur. Quamvis autem teftetur Rufi-
« nus duos lftos viros , velut magnifica lumina , II-
» lyricum Italiamque fuo fplendore fic radiafle , ut
,> omnes etiam dc abditis angulis & abftrufis hxreti-
- corum tenebr* fiigarcntur j hanc tamen Hilario lau-
dem prarcipuam tribuit, qubd cum elfet naturd lenis &
placidus, fimulque eruditus , & ad perfitadendum commodifi-
fimus, rem diligentists & aptilts procurabat. Elogium la-
----- ...., UU1UU1 Laiiiv-u rigor poterat
eis prudenter relaxari. Nam cùm fateaiur Augu-
ltinus, qubd clerici vel etiam epifcopi poft panitentiam per-
manere non deberent ; huic tamen Ecclefiæ legi fupplen-
dum eflé rnonet, nifi hoc pacis ipfiut compenfatione fittia-
™ur.Vt enim, inquit paulo inferiùs, cottftitueretur in
Ecclefia, ne quifquarn poft alicujus criminis panitentiam cle-
ncatum accipiat, vel ad clericatum redeat, vel in clencatù
Hjnneat, non defperatione indulgentiâ I fed rigore faÙum eft
difeiplina. Qubd autem aliquando Ecclefia dficiplinæ
1 igorem militer remittat, fic illuftrat inlitionis exem-
Augufth.
ep. IS,.
j ' —i B - ' " wS!*'s r-iugiuiu na- 1 igt-M cm utiuter re
nè minim è fu/pedum, quo Gallus epifeopo Italo ab ,„ plo : ch» WÊÊi ~-"'~
l« lo presbytero pr r fe r tîr . Sed fi h o L b !o expreffit® i « t™
manifelta veritas , ac recens rerum geftarummemo- < . . . » ? l te v,ta rAdi'
ria ; quid e f t , qubd in primis naturæ ipfius lenitati
hanc gloriam adfcribit? Profedb nifi in Hilario fîn-
gulari rationc emicuiflèt hæc v irtu s , Rufino fatis fù i t
1 lèt majoris hujus ad conciliandos animos fàdlitatis
caulàm fiimmæ illius eloquentiæ attribuere. An verb
Hilarius atque Eufebius in Italia quidquam inconlùlto
Liberio egerint, non aufim affirmare. Quamquamex
Fragmento X I I . evidens eft ,Liberium eodem repa-
randæ fidei ftudio exarfiflé. Unde ficut Hilarii atque
F.nfehii nnpr3 I iVa Rr T —« .«?
piriiat. Ita arg. er ifi ciW ,d raiiem cathdicim vmiitm,
nec eu quamvis poft erroris fiti panitentiam honor clericatus
(■y’ epifiopatus aufertur; fit quidem aliquid tamquam in cortice
arboris matris contra integritatem feveritatis &C. Demum
concludens , Sic multitudinibus per fichifinara & harefes num 41
pereumibus fubvenire confuevii ( Ecclefia § ; Luciferi lap-
lum fubinde n o ta t, Hoc difplicuit Lucifero, .. & cui
difplicuit, in tenebras ceciditfchifmaris amijfoluminecantatis.
$8. Cafum tanti v i r i , quem ob fingularem con- E“cifcri ui
ftantiam tota meritb fulpiciebat Ecclefia , Hilarius am'c,cia,n
haud dubie ffravifer tnrlnlnir Oivin^ nnlm :ll.— femper
M j g— u ,lu tm u c nuaru atque îcantiam tota meritö lulpiciebat Ecclefia , Hilariu
Jr,lta& UhAmnt1CU con8reBata efle ultro C haud dubie graviter indoluit. Quanta enim Ülum re-
J ,?iU* ln ^ derrit Fragmento memorantur verentii coluerit, vel hinc manifeftum eft, qubd fi.
milifiirliniç v tin Italia? atque lllyrici Concilia, in quibus utriulque K n ln A- Ü R -ui____
gentis e pifcopi fraudem fe Arimini paflos efie agnofi-
! cen te s , infldclitatis conlortium abjecerunt.
S>$. Sanis fanótorum illorum virorum conliliis Lucifer
Calaritanus repugnabat. Hic ab Eufebio, qubd
qu* Antiochix proximè geflerat non approbaflet, nonnihil
abalienatus erat. Ipfi etiam, uti luperiüs obfer-
vatumeft, jam pridem difplicuerat fumma Hilarii erga
Orientales in libro de Synodis moderatio. A c lic è t
militudinis vocabulo , a quo nonnihil abhorrebat, lapium do*
ufus fi t , ubi illud ei intellcxit ufitatum. Nimirum non luic-
ignorabat eorum, qui caufam eamdem medios inter
hoftes tuerentur, valde necefiariam efie animorum *'
fententiarumque concordiam ; haneque facilè diifol-
v i , nifi qui fui magis compotes funt, morem geiant
fociis mentis fuæ minùs potentibus. Eo animo etiam
poftea ab eodem Lucifero ob fuum de Synodis librum
reprehenfus, injurias injuriis non repulit, fed fermo-
nis knitate ac ïationumevidentiâ * vicit. Unde nihil
eumIII eCxA pprruudacennitiiDbuuss imllimuss rreeilppoonnfiiiss lleenmittuumm ccrreeddiiddee-- ms lenitate ac ïationumevidentiâ m
n ; taciie tarnen recruduit offenfio, ubi ülum cumu ab Hilario non tencatum opinamur
— « ,. .v -..--«MMgjUj UUVUUU,UU1 II1UJU I.UIU
Euiebio potius quam fecum facere intellexit. Sic
affeiftus Lucifer, & natura aufteriori in clementiam
haud multüm propenfus, non damnare non poterat
Hilarii in recipienais iis qui Arimini lapfi fuerant fa-
cilitatem. Hinc apud totam Luciferi feäam male au-
d n t, velut qui laudem fibi in Ecclefia partam interm-
perit favens prayaricatoribtu, ut non dicamus & hareticüy
in quos eloquentia fua viribus peroraverat. Contra apud
e o s , quos non exccecavit fchifmatis' caligo , gloriam
quam priftinis feriptis geftifque meruerat, non tan
Reiponfit
: à fchifmate ad
avocaretur Lucifer, cujus amicitia femper ipfi tam ^,bri predi-
cara fuerat. Et verb credibile-ne e ft, eum qui nulli editist
pepercit labori, quo lapfos erigeret, quidquam non
movifle, ut quiha&enus tarn fortiter fteterat, non
caderet? Sed quod Rufinus Luciferi ipfius casus data
occafiotie a i t , Temerecoepta corrigi ( tantum ) fpatiofolenty Hb. j. ,0l
fi de aliquo, cerce de Lucifero, vere diftum e f t , utpote
viro ejus indolis, qua facile äe£ti non poffet.
99. Non inanis tamen labor Hilarii fuit : cujus in- hü« ü au-
duftria fimul & auftoritati tribuendum videtur, qubd Aorit
Luciferi fchifmati nanriarifn
„ lp. • • 1--- umiu wciiuuinuaii ci'iuuciiaum V
dim rnm ,d a v ïrdVlt ^ I1iltcrruP,t > M & propemo- £ Luciferi fchifmati pauci adeo adhæferint, ut cum Hi- '^nea
T : d lM prælf a luce ’ & induI- lario d« co n o , Hieronymo tefte, tota feefta interierit fu,c * ^
Neaue verb Lucifero ft r ik erat- nUic __I Luc.fcn
----- --- ---- -- — . ....... »s.1 lLCLlO UILC , OC 1110111-
gentia facilitate oblata, Ecclefia reddidit , quos ei
- harreticorum ffaus ac terror abftulerat.
9f. Durum fane & ä Chriftiana dementia ac fim-
plicitate afienum videbatur, iis aut non credere, aut
indulgentiam negare, qui fine confiientia haretici fereban-
1 tHr> conteftabatuurque Corpus Domini & quidquid in Ecclt-
fia fanfilurn eft, fe nihil malt in fua fide fufpicatos. Planum
enim erat , eos uno pads intuitu recepiflc Arimini
propofitam fidem; neque huic illos conienfifle, nifi
poft quam multis ex catholica confcientia adje&is, vo
pleviffe exiftimafient. Unde itatim utfraus in recepta
formula latens Hilarii prafertim opera dcteÄa eft j
ingemuit tottu Orbis, & Arianum fe efie miratut eft, hoc
eft , fe Arianum publican & audire obftupuit,cùm
Arium Ariique dodrinam non tantùm exfecrareturex
ammo, fed eiiam fe fubferiptione fua fatis fuperque
damnafié arbitraretur. ^
97. Inficiandum tamen non e f t , eos à peccato v ix
excufari poflTe, qui Arimini ex infirmitate Nicanum
deferuere fymbolum, ut novam ab iis formulam re-
ciperent, quorum fides ipfis fufpedta meritb effet.
Verum ut non erat id eorum crimen, quod publica ac
luctiiosa panitentia expiari mereretur ; ita nec in’ eos
locum habebant canones, Innocentio epift. 6. tefte, apud
Ntcaam conft'nun, qui panitentes etiam ab infimis ojficiis
(lericorum excludunt. Sed etfî pænitentiæ etiam public*
---- s— -------J ----- ’imLUUH. .
Neque verb Lucifero facile erat aliis periiiadere, eum
ex animi remifiione, & non ex mera caritate dare comP” fcc-
lapfis veniam, quem alias omnibus in periculis intre-
pidum & invidum pro gloria Domini ftetiffe certo
Iciebant? Immo ubi caufa poftulabat, quam non mollis
ac remiffus fxierit, eo ipfo tempore Italia tota con-
fpexit.
ioo. P a r t e m anni 36z. totumqüe 363. Hilarius Cap.x HI.
in Italia egerat, cum Valentinianüs rerum potitus *■•*-
MMeeddiioollaannuumm FFeebbrruuaarriiii 216^.. ddiiee aann.. 33*(44.. ppeerrvveenniitt.. EEtt A*uxeiltio
U1S ? pPreiri v ,'n fe Patis Eup- F cùm de rebusàfepro Ecclefia féliciter geftis meritb conStctruï»
pleviflé exiftimalfent.Itatim ut fraus ppootutuifiTffeett 2gI olorriaiarri i : j nnihihili l ddiiumm (fee feciffe exiftimabat,
quam diu fupereffet qui Chrifti divinitati adverfaretur.
Procul ab inanigloria , fic conteftatur fe veram pacem
& amifiam quarere , & turbatam componere , & repen am Hilarius
tenere curavifie :Ut continub fubjiciat , Sed hu jus ipfius paiiftudet.
nos fieri vel panicipes , vel auftores . nec temporis noftri peccata Contra Au^ .
meruerunt, quafi voti lui compos nequaquam fuiflèt. xint- ?\ h
Apud alios conftat unius Hilarii bcnencio Gallias harefis
piaculo liberatas, cjufdemque pralèrtim induftria,
fuavitate > eloquentia Italia atque Illyrico prope toti
£-> pacem redditam, eóquein Occidente redadfam Arii
priüs tam amplam hereditatém, ut ad unos Valentem,
Urfacium ,Germinium, Gaium atque Auxentium tota
defluxiflet. Hilarius unus non gratulatur, qubd ad tam num, s.
paucos redafta fit mifera illa hereditas ; fed qubd non *
prorfus fit c x ftin d a , nituldum fe profecific arl^