E x iifdtm mjf. fuper Oblata.
Univerfitatis conditor , & humani generis r.efor-
mator, annue quzfumus omnipotens Deus precibus.
noftris, ut qui miramur in Do&ore quod colimus,
mereamur in munere quod place amus : & ficut B.
Hilario confeflore tuo atque pontifice dediiti , da
Ecclefiar tua: concordiam , memoriam gloriofam; eo
obtinente, ut facrificium noftrum ejus meritis tibi
efficiatur acceptum: ( vel ut in mf Remenfis ecclefu ) ut
ficut B. Hilarii confefloris tui atque pontificis mentis
dedifti Ecclefia* tua: concordiam, memoriamquc
gloriofam, da ut facrificium &c.
E x mf Mifali S. Gatiani Turon. Colleifta.
Przfla quafumus omnipotens Deus , ut excellentiam
verbi tui ? quam B. Hilarius confeflor glorio-
fus afleruir., & convenienter intelligere valeamus, &
veraciter confiteri.
E x Pontificali Ebrolcenfis ecclefia, Bened.
Deus fundator fidei, indultor facerdotii, congrega-
tio plebis, fan&ificatio confefloris , qui beatum Hi-
larium * ab hac armafti virtute , ut tibi militaret in
fide, concede huic familia: pro fe hunc interceflo-
rem efle, qufcm votis colit pontificem in fide. Amen
Sit apud te pro nobis exorator, qui tunc contra ha:-
i reticos pro te adftitit aflejrtor : ut te retribuente
. populus crefcat innumerus , quod fudavit in fide
facerdos. Ille vos benedicat. Amen. Quod ipfe.
Amen.
*ƒ<’«<» »4
hoc.
A D M O N I T I O
IN C O M M E N T A R I U M SUBSE QU EN T EM.
mcmarU° I. O Cripturis facris ea debetur a nobis reyerentia, ut Opern , qm eas fpeBant, aliis
.»aocopo- lJ prxpane„da exiftimemus. finocirca fervato rerum potibs quam temporum ordine,
Tfialmorum expofitiones primo loco ponimus : ft) eo quidem libentibs, q u o d pc ordinate
, totum leBuris Hilarium fübpdio non mediocri future Junt. cbm enim difpeiles ipfius
fintentU in his aut enuntientur planibs, aut apertioribus intermifiemtur ■, fperamusfore
ut pne faßidio left* faälibs fitbinde percipiantur, & ad objeuriores de Trinitate ltd, '
bros intelligendos parattor inde pergat leBoris animus atque inftruBior.
11- blis libris pofierioresejfe illas expofitiones ,perfpicuum eftexTraBatu pfalmi £7. n.
iS. ubi relatis Photini, Sabellii , (S Arii commentis ,fubjicit Hilarius, Quibus, ut fpe-
ro , aliis locis uberius copiofiufque refponfum eft. Libros enim de Trinitate hie indi-
cari quis neget ? Ita (8fi in Pfial. S3, n. S. Apollinarii errorem, quo camem b Chrifiofine
anima Jufceptam commentus eft, circumfpeBe adeo curvet , ut hujus hxrefim jam turn
non latuijfe palam fiat. Numquam autem Apollinarius ante annum 360. herefis JitfpeBus
audiit. Inficiandum tarnen non efi ,commentum idem antb ah Arianis excogitatum efje,
quam illud Apollinarius dependent. Verbm hos Commentarios pofi annum 3tfo. ficriptos
effefic conficimus. Primb libris de Trinitate Junt pofleriores : adeoque ante Hilarii ex-
filium non Junt editi. Deinde maximum in illis efi Ariani nominis filentium, nulla ad-
versus hanc feBam difputatio, nullacontroverfia: unde colligere eft,eumCatkolicis illos
fictipfijfe, non Arianis ; ac proinde cbm Jitis redditus ejfet prorfus catholicis, non cbm
exfiul inter Afianqs degeret omnes ferme Arianos. Poflremb cbm a fiuo in Gallias reditu
ad confliBum cum Auxentio', hoc, efi ab am. 360. ad 36+. nullum eifere otium fuerit 3
fupereft ut poftremis at at is Jux amis , quos in ecclefia Jua pacatiores habuit ,egregium
hoc Opus proficutus Jit. Et certe non doBorem novitium, Jed inJlruBijfimum Jenem /pi-
rat, in iis traBandis atque explicandis, qua corporations Chrifii fidem fpeBant, ap-
prime verfatum.
Ab inti- HI- Opens hujus non fiolum meminit Cajfiodorusprxfat. in Pfalterium c. iz. f id &
S r i “ ejus prologum tn expofitione pfalmi S. nominatim laudat. Laudat & TraBatum pfalmi 37.
auBor Commentarii in pfalmos Hieronymi nomine <vulgati. Hieronymus ipfi epifl. 14z. ad
Marcellam expofitiones pfalmorum 116. g) iz7 - ut indubitatos Hilarii fetus commemorat.
Jpfius quoque auBoritate defenfam <volens Auguftinus Ecclefia adnersbs Pelagianos cau-
fiam, maria ex vanis TraBatibus, nimirum in pfalmos 1. si. uS. lit. 3. lit. is. lit. at. ad-
ducit teflimonia, qua (SJrfuis locis annotate non piguit. Hunc imitatus Hincmarus, plu-
rima ex quatordecim diwerfis TraBatibus excerptainunum caput is,. Itb. de Trade ft con-
An omnes B j
p&itni ab ,-IV. An Hilarius pfalmos omnes expofuerit, quart poteft. Aliquos dumtaxat ab eotra-
!xpoCri.Cu ttefesejfi Cajfiodorus lib. de inftitut. dtu. litt. fignificat. Hieronymus cbm librum de feriptoribus
ecclefiajlicis edidit, viderat tantbm TraBatus in pfalmos i. (fir z.g) bn. ad (,1.
(t) à 118. ad extremum. His in Regio ac nonnullis veteribus mjf. alii fiptem adjiciuntur
( puta à pfalmo 6z. ad 69. ) de quorum veritate nemini umquam dubitare limit. Tanta
enimvero eft eorum cum ceteris confenfio, tanta connexio , ut fefe unius parentis ejfe
apertè prodant. Certe in pfal. 6j. n. 1. quod prologo num. i o . traBatum, (efi in pfal. 67.
». 15. quod libris de Trinitate uberibs copiofibfque difputatum, & quod in enarrandopfalmo
;9- ». i. expofitum ftera t, in pfal. 68. ». 1 .in memoriam rewocatur. Praterea noftri hujus
fiaculi initio TraBatus in pfalmos 13. (t) 14. ex antiquoS. Maximini Miciacenfis codice
in lucem editi Junt. Nec défunt,Sixto Senenfi tefte, qui in totum Pfalter'd corpus TraBatus
ab Hilario ficriptos ejfe, idque Opus integrum in Hijpania ex flare ajferant. An ibi ex-
ftet ,necne,fides fit penes auBores : at multa fuppetunt argumenta, quibus pfalmos omnes
ab eo enarratos ejfe approbetur.
V. Tnmb quidem inpfal. 141. ». manifeftè indicat, fid e tertio TraBatum habuif-
fe. Idipfum de trigefimo-fiptimo in pfal. 69. ». 1. etfi paulo obfeuribsfignificut. De qua-
dragefimo autem quarto perfpicuaJunt illius verba in pfal J9. ». 1. Ita & ex verbis ip-
fius in pfal. 149. ». z . vix ambigi queat, quin pfalmos 95. ftf 97. enarrdverit-. Demumin
pfial. ijo. ». i. déclarât fe £ÿ quinquagefimum & centcfimum explicaJfe.Ex quibus conficitur
ab Hilario expofitos ejfe pfalmos 3. 37.. 94.30.95. 97. (efi 100. quamvis modo in eos nihil
habeamus. Sane v ix ulla fuccurrit ratio , cur non totum Pfalterium commentants ejfe
exiftimetur ,qui tot tamque a fe dijfitos pfalmos enarravit, nulla umquam prxmijfa ad-
monitione , cur unum potibs quam alterum traBet.
VI. Nec multo levins argumentum Jùppeditant ii loci,in quibus fe de rebus nonnullis
fiequenter egijfe commemorat, quarum mentio infiupenoribus TraBatibus , qui modb ex-
ftant, nulla occurrit. Namque quid Jefus falutaris eft,/? fiepe dixiffe inpfal. gt. ». 18,
recolit : rem tarnen inauditam, nifi in ea TraBatus pfalmi 13. parte , qua nunc primbm
in lucem prodit. Rurjim in pfal. 74. ». z.profitetur, fe frequenter admonuiJfe,ut in pfalmorum
cognitione fienjum nojhum ita temperaremus, ut Chrijlum Deum fimul & hominem
meminilfemus : quamvis monitum hoc nufquam antea auditum. Et ut plura exempta
in unum conferamus , in pfalmum 77. ». 4. de peccatorum dentibus (fj molis leonum frequentemfibi
fuijfe fetmonem j (efi paulo pbft, JudiciiDei feveritatem in area Dei figni-
ficari fefe frequenter oftendijfe sitem in pfalmum 60. ». \.fuperiaribus pfalmis traBatum
ejfe de proteBione mifiricordia Jitb alarum velamento fignificati s ac demum in pfal. 61.
». 7. in elevations manuum non habitum orandi , fed excelfi opens indicium fignificari
fe frequenter docuijfe commemorat. At verb in Juperioribus de peccatorum dentibus tantum
femel traBatum, ne que fiepius alarum fignificatio explicatur 1 f i tarnen explicatum di-
ci queat, quod de .hoc re delibat in pfal. 76. ». 4. at de ceteris altum prorfus filentium. Seel
hoc filentium clamat, multos Hilarii in pfalmos TraBatus aut adhuc latere , aut etiarA
periijfe.
V II . Horum defiderio olim tenebatur Thomas* Sara%anenfis. fiuo circa cpifiolti non- *Hie/to-
dum édita. Nicolao Nicoli feribens , In Pompofiano , inquit, monafterio , quod eft
inter confinia agri Ravennatis & Ferrarienfis inveni Hilarium Pidtavenfem fuper
aliquot pfalmos. Res equidem turn gravitate fententiarum , turn propter dicendi
genus elegantiflima. Credo apud te haberi. Optaflèm tarnen illud volumen cum
tuo dilcurriflè , vidifleque fi plura in altero contineantur. Eodem defiderio flagran- ona*
tes tranjmarinas atque tranfalpinas bibliothecas, etfi parvo, non tarnen nullo fruBu per- Sam”
lufiravimus. fiiiamvis enim rar a admodumfint lucubratianis hujus mjf.exemplaria j è Vaticana
tarnen bibliotheca entere datum eft , qua haBenus in pfalmos 9. t3. 9,. latuerant.
Unde (efi conjeBura nojlra, omnes videlicet pfalmos ab Hilario expofitos ejfe, mavis
ac magis confirmatur. Eidem favetFortunatus, dum de ipfio a it* , Scripta David’ici car- * w-1 1
minis ( exprejfibs mf. Campend, librum pfalmorum ) fermone cothurnato per finsrula "
rderavit. . . ~ ■ - ; • o --i; 1
V I I I . In his exponendis duo pariter cavit extrema. Neque enim eosprobavit, qui /» rm«pre
pjalmis aut nihil prater litteram fapiunt ,aut nihil non ad Chrijlum referri volunt. Laudat'““1 “ '