pe ricu lo ign o ran tium p e r tu rb â t ! , q u x loqui A lic is a tq u e apoftolicis d o ft rin isa b fb lu tu r i,n on
non aud.emus, filere non poflumus : utriufque
difcriminis * metu fubditi, ne deftitutx verita-
tis rea in nobis fit aut tacicurnitas, aut prxdi-
catio. Incredibilibus etenim fe corrupti ingenii
artibus hxretica fiibtilitas circumegit : primùm
■ utb fingeret religionem ^ deinde ut omnium
fimplicium aurium fecuritatem verbis falleret,
tum præterea ut fe prudentix fxculi coaptaret,
poftremb ut veritatis intelligentiam per Ipealiud
primùm debuimus , quàm D e i filium v e .
ræ nativitatis fu b fiften tem f naturam cognitioni
audientium intimare j neque aliunde au t ex ni.
h i lo , fed e x D e o efle Filium manifeftare. Quod ^
qu ia fecundùm e a , quæ an terio re libro édita
fu n t , ambigi n o n p o te ft , quin ce fla n te adop.
tionis nomine , v erus filius e x v e r ita te nativi- Dnsj
tatis fit: s e a nunc qu oqu e e x E van g eliis p ro .11
fe r im u s , u t qu ia filius v erus e f t , verus quoque
ciem c e d i tx rationis a v e rte r e t. N am pro te- B D e u s e flè no fea tu r : qu ia nequ e v erus filius
fta ta * D e um unum , m en tita pieta tem e ft j e r i t , nifi v erus 6c D eu s e ft 5 neque v eru s D e u s ,
p ro fe flà r u r fù sD e i filium, audientes fe fe llit in nifi v erus 6c filius e ft.
nomine 5 dicens e tiam non fuiflè ante quàm
n a fe i tu r , mundi fapientiæ fa tis fe c it * indemu-
tab ilem qu oqu e & in corporeum D e um confi-
t e n s , na tiv ita tein D e i e x D e o p e r demonftra-
tionem fubdolæ rationis e xclufit : noftris ad v er sùm
nos u fa d oé lrin is , 6c E ccle fiæ fide con tra
E c c le f ix fidem p u g n a n s , graviffimo adv ersùm
Quidepi-
Quîcisoc
currcritHi
larius.
x. N ih il h um a n x n a tu r x g rav iu s eft peri. j.
cu li c o n fc ie n t ia : ( nam ea qua: au t igno rata a u t»
rep entina f u n t , ha b ent quidem miferabilem [j“*1
fe c u r i ta tem , fed non h a b en t metum fu tu r i:) ci
qu ia non ign a ro a c c id e n t ium , an xie tas ipfa "
poena pa tien d i eft. N o n e g o nu n c navem b
po rtu lo lv o n au fra g ii ign a ru s , neque ite r ineo
nös v e l refponfionis v e l filentii pe riculo com- C infeftos h nefeius latronibus fa ltu s , n e c Lybiæ
p a r a to , dum pe r ea qua: non n e g a n tu r , ea prx-
d ic a t q u x negantur.
2. E t quidem ceteris fuperioribus libris ad-
monito s a nobis le g e n te s memin imu s , u t to-
tius b la fp h em ix d editionem pertraefcantes ,
an imadv erte ren t n on aliud la b o r a r i, quam
u t Dom in u s n o fte r Jefus C h r iftu s neque D e i
filius n equ e D eu s e fle cred atu r , dum e i c o n -
celfis tan tum e x quadam adoptione nomini.
a renas in ce r tu s fco rpione s ubique 6cafpides &
bafilifeos ad e fle tr a n feu r ro : n ih il follicitudini
m e x , n ih il con fcientia : v a c a t . Sub fpecula
enim omnium h x r e tic o rum ad o cca fiones fin-
gulo rum v erbo rum in os meum pendentium
lo q u o r , 6c omne fermonis me i ite r au t angu-
ftiis prx rup tum , au t fo ve is in c i fum , au t la-
queis p rx ten fum eft. J am q u o d arduum ac
d iffic ile f i t , mintis c o n q u e ro r : non m eis enim,
bus , 6c D e i na tura n e g a tu r 6c filii : cùm 6c D f e d a p o f to l ic is fe a n d o g rad ibus. M ih i v e rb a u t
indemutabilis a tq u e incorporeus D e u s , ficuti
6c e f t , id c irco affirmatur , ne Filius na tus e x
D e o fit $ 8c D eu s pa ter ob id tan thm in con -
feffione D e u s unus f i t , ne in fide noftra D eu s
C h r iftu s f i t : qu ia n e c na tiv itatis in tellig en tiam
na tura incorporalis a dm i t ta t , 6c D e i e x D e o
fidem unus tan tum nobis D eu s in confeffione
d iflo lv a t. Sed fuperioribus jam libellis fa llacem
h a n c eorum a tq u e inutilem prxdicationem e x
an gu ftiis * d e c e d e r e , au t in d efo fla in cide re ,
au t pla gis illa q u e a r i, femper in p e r ic u lo , fem-
p e r in metu eft. P r x d ic a tu ro enim fecundum
le g em 6c prophetas 6c Ap oftolos unum D e um ,
ad e ft mihi Sa b e lliu s , to tum m e fu b v e rb i hujus '
profeffione tam qu am defideratum cibum mor-
fu fx v iffim o tranfvo rans . N e g a n tem me rur-
fum c o n tra Sabe llium unum D e u m , 6c confi- ab|
ten tem v erum D e um D e i filium , e x fp e& a t nole
g e a c p r o p h e t is d o c e n te s , earn refponfionis E v a h x r e f i s , u t à me duos deo s a rg u a t prxdifo
rmam ten u im u s , q u x in D e o e x D e o p rx -
d ic a to , 6c uno D e o a c v ero p ro fe flo , neque
in unius v eri D e i unione d e f ic e r e t , nequ e ad
fidem D e i alterius e x c ed e re t j dum n equ e fo-
litarius nobis D eu s in c o n fe f fio n e , n equ e duo
fun t. E t in te r h x c , unum nequ e n e g and o nequ
e c on fiten d o , f id e ie con fervata p e r fe& io eft,
dum 6c q u o d unum funt re fe r tu r ad utrum-
q u e , 6c u terque non unus eft. H o c ig itu r per-
r e f t x fidei in diflolubile facramentum e v a n g e -
ca r i. N a tum q u o qu e D e i filium e x M a r ia di-
d u r o , H e b io n k quod e ft P ho tinus a f fif tit, au-
d o r ita tem m en d a c ii fu i e x profeffionis veritate plji
fumturus. D e c e te r is ta c e o , qu i ab omnibus eiTe
e x tra E cc le fiam non igno rantu r. H o c verb
d amna tum 6c ab je d um l i c è t freq u en te r ,fed 1 in»
te rn um h o d ie ad h u c malum eft. Im p iè multos
a d unius D e i profeffionem G a la t ia m nutrivit.
M a lè in to tum p x n e o rb em quos n e g a t duos
d eo s A le x an d r ia " pro tu lit. P e ftife re natum
* Editi, metui fubditi: rcludlantibus raff. Deinde unus è Vat.
b Vac. baf. mf. ingereret.
c Exemplar Martin, meditate rationis.
d In codice Vat. baf. adjicitur hie , eorum: 8c mox poll Deus
eftecredatur, fubjicicur ex Deo.
e Exemplar baf. Vat. cum Marc, confummata: minus ad rem.
Ita pag. 875. not c. obfervavimus verbum confummet, loco confer- j
■ vet, in mf. Cam. lecundis curis fubftitutum.
f Editi, fubfiftentem natura: rcludlantibus mlT.
8 Excun, earn : cadigantur ex mlT. Mox Mart, proferamus,
non proferimus. Podea ex Colb. reponimus ut quia filius, ubi antea
legebacur ut qui filius.
h In folis edicts, nefeiens.
1 Bad. Er. & quidam mil. anguftiis decidere, Lipf. & Par. in an-
gufliis deciders: cadigantur ex mff. Vat. baf. Carn.Marc.Corb.&c.
k Lipfius pod Er. qui eft. Recenciores mff. qui&. At vetudiores
cum Bad. quod eft, quafi, hoc eft. Photinum autem ideo Hcbio-
nem vocat, non modo quia hxrclim illius liilcitavit, led & quia
lib. i. in argumento hujus libri de Hebione agendum fibi propo-
luerat. Unde & librum primum ante hunc compolitum, & Pho-
tini haerelim Hilario turn ignotam fuiffe nobis videri jam prxmo-
nuimus. Pod pauca in vulgatis, ex profeffione veritatis, ubi cx mlT.
reditucum ed ex profeffionis veritate.
1 Solus codex Vat. baf. internum illud adhuc.
m Marcello videlicet Ancyræ in Galatia epilcopo prxeeptorc
acmagidro.' Neque enim ad aliud referri aucune hxc Hieronymi
de Script, cccl. in Marcello : Sed Hilarius feptimo adversum
Arianos libro nominis ejus quafi h&retici meminit : ubi Hieronymus
Marcellum ita dubio procul intellexic, ucctiain nominacum feri*
pferit, memoria forlican ita fuggerente.
n Ario > utiomnes vident, au Clore : qui duos deos in orbem in-
vexit, cùm Patrcm Deum ac Filium Deum dicens 8c colens,
' utrumque divcrltr fubdantix afferuit : jaClitabat tarnen fe unum
omnino Deum velle, duos negare. Unde Augudinus contra Ma*
ximinum Arianx fe£loe faucorem lib. r. c. i. TJbi aiftiàvobis unum
Deumcoli : confequens eft, inquam, ut aut non colatis Chriftum, aut
non unum Deum colatis, fed duos.
Jefum
917
Jefum
‘Et E c c le fia in te r h x c p e n c lita tu r v e n ta tem
non tenere pe r v e r a , dum e a e i ad ir re lig io -
fitatem in ge runtu r , quibus re lig io 6c confir*-
matur 6c d ép é r it. N o n enim unum D e um
piè polnimus p r x d i c a r e , fi folum * : q u ia non
erit D eu s filius in fo lita r ii fide. A t v e r b D e i
filium, ficut e f t , D e um p rx d ic a n te s b pericli»-
. tamur * fidem D e i unius non ten e re : ôce ju f*
C hriftum e x M a r ia P an n on ia * d e fen d it. A dum h x r e t ic i omnes fe in v icem v in c u n t , nihil
tam en fibi v in cu n t. V i c t o r i a enim eo*
rum j E c c le f ix triumphus e x omnibus e f t , dum
e o h x r e fis c o n tra alte ram p u g n a t , quod in h x -
re fi alte ra E c c le f ix fides d am n a t : ( nihil enim
e f t , quod h x r e tic is commune e ft:) 6c in te r h x c
fidem no ftram ,dum fibi ad v er fan tu r , affirmant,
5. Unum D e um Sabellius p r x d ic a t F ilii n a - Sabcllii er-
t iv it a t e fu b la ta , s dum n a tu rx V ir tu t em , q u x confuuuo*
dem p e ricu li res e f tb unum non n e g a re > cujus o p e ra ta in homine e f t , D e um e fle non am b ig it.
eft 6c folitarium con fite r i. E t h x c quidem mun- B Sa cramento etenim filii ig n o r a to , p e r g e fto rum
di ftulta non fe n tiu n t, dum his n eq u e in no il
folo fign ificari unus v id e tu r , n equ e in uno non
folus in tellig i.
4 . Sed earn , u t fpero , E c c le fia d o c tr in x
ffix lucem e tiam im p ru d e n tix fx c u li in v e h e t ,
ut l ic è t fidei fa cramen tum non fu fe ip ia t , ta rnen
ad v e r sum h x r e t ic o s - v e r ita tem fa c ra -
menti à nobis in te llig a t p r x d ic a r i. M a g n a
per fe c in te llig i p o f f i t , p e r e a tarnen ip fa q u x
ei ad v er fan tu r e lu c e t : u t in n a tu ra fu a im mo-
bilis m a n en s , firmita tem n a tu r x fu x qu o tid ie
dum a tten ta tu r acq u ira t. H o c enim Ecclesia
p r o p r i u m e f t , u t tun e v in c a t cum lx d i -
- tu r , tu n e in tc llig a tu r cum a r g u itu r , tü n c o b -
s tin eat cfim d efe r itu r . O m n e s quidem illa
fecum arq ue in tra fe d v e lle t m a n e r e , n e c e x
tranquilliffimrs finibus fuis alios au t a b j ic e r e ,
aut p e rd e r e , dum in d ign i fiunt t a n t x matris
admirationem fidem v e r x gen erationis am ifit :
6c dum a u d it , Qui me v id it , v id it & Patrem 3 fcha*
in d i fe r e tx 6c h indiffimilis in P a t te 6c Filio natu
r x im p ie a rrip u it unionem , non in telligen s
naturalem unita tem fub n a tiv ita tis fign ifica-
tio n e monftra ri : cùm per id ,q u ö d in F ilio P a te
r v id e tu r , con firma tio div in ita tis f i t , non n a tiv
ita tis abolitio. C o g n i t io itaque alterius in alenim
v i s e s t v e r i t a t i s , q u x cùm te ro e f t , qu ia non d iffère a lt e r a b a l te ro n a tu râ :
iffit, p e r e a tam en ip fa q u x C 6c in qu o nihil d iffe ru n t , in eo 1 in diffe rens
con temp latio e ft d e proprie tate n a tu rx . N e c
fanfe ambigi p o t e f t , q u in e x fe fpeciem D e i fo r-
m x , q u i in forma D e i m a n e o a t, o ften d e re t.
S u c c ed it qu o qu e ad hujus p r a v x opinion is ftul-
tum furorem e tiam h o c d i& um D om in i : E g o & j
Paterwnum fumus. N a t u r x enim indiffimilis uni-
tas ir re lig iöse ad uniohis p ro fe cit e r ro r em : 6c
rationem d ifti v irtus fo la in te lle d a non tenu it.
........ ........................... N o n enim fo litarium f ig n i f i c a t , Ego & Pater
habitaculo : fed d ife ed en tib us e x e a h x r e t i c is , D unum fitmus. N am conjun<ftio e a , q u x fign ifica t
Sflbellii.
leli-
& patrem, intelligentiam non admittitunius:
6c illud k qubd fumus > non patitur Angularem :
hoc verb qubd unum fitmus, non nativitatem
adimit, fed naturam non difeernit in genere j
dum neque unum diverfitatis eft , nec fumus
unius eft.
6. Compinge hujus * fiirori prxfentium
* hxreticorum furorem , ut adversùm SabeL
___________ _____^ ___ __ _ lium fibi adfint. Legiffe le aflerent, P a te r ma- A 14 .1 * .
dium, dum quod^legitur, fenfui potiùs coap- E jor me efi : 6c nihil vel ex nativitatis faerämen- ^
tatur, quàm lediom fenfus-obtemperat : tamen to, vel ex myfterio evacuati à fe Dei 6c afliimtx fçUcsum
dum fibi partes fingulx adverfantur , non fo- carnis intelligentes, naturx facient1 deminu- gnames
" " 1 " ' ’ 0 « • .1- « tionem profeffione majoris. Contendent enim
adversùm Sabellium, Filium eile eo ufque, ut 1
6c minor Pâtre fit, ut 6c honorem prxteritum
repofeat, 6c mori timeat : 6c mortuus fit. Contrà
verb file * naturam Dei defendit m in geftis : 6c * Sa^lliuSl
vel ab je d is , qu an tum am ittit o cca fionis lar.
g ien d x e x fe la lu t is , tan tum e ad feq u itu r ad
- fidem e x p e te n d x d e fe be atitu dinis . C o g n o fc i
' enim h o c e x ipfis h x r e tic o rum ftudiis prom-
tiffimum eft. N am q u e c ùm E c c le fia à D om in o
in ftitu ta , 6c ab A p o fto lis co n firm a ta , una omnium
f i t , e x q u a fe d iv er fa rum im pie ta tum fii-
rens e rro r ab fe id er it j n e c n e g a r i p o ffit, e x v i-
t io f m a lx in te llif fe n t ix , fidei e x ftitifle difli
lùm fuis , fed ad v e r fàn tium e ft in te llig en d a
dodrmis j u t dum ad v er sùm unam earn omnes
funt, impiiffimum tamen e rrorem omnium pe r
id qu b d fo la eft atq u e una c on fu tet. H x r e t i c i
igitur omnes c o n tra E c c le fiam v en iu n t : fed
P01
um defendae, fed
puca per Photinum Sirmienfcm epifcopui
0 hie ponitur ,c|uod Chriftum ex Marian;
iporariam illam nacivitaccm folam preedic
D Editi cxcepco Par. unum Deum negare. Veriüs Par. cum po-
:ioribus mfl'. unum non negare: hoc eft, cjui unnm Arianis prxdican-
:ibus non negat, ftacim cum iifdem videtur facere, & Filio di-
vinitatem auferre.
e Fr. Lipf. & Par. intelligi non poffit: malè & prater fidem mff.
quod hie de veritate , hoc mox clarius.de Ecclcfia affirma-
u qux non folum fuis, fed adverfantium eft intelligenda dod
Vat. baf. mf. vult manere. Mox foli editi, aliquot abjicete:
refragantibus mff.
* Martinianus codex, confequitur. Par. cum mff. Colb. Sc Germ
exfequitur. Deinde Corb. expendends, non expetenda.
{ In mil' baf. Vat. & Mart, male intelletU fidei: corruptè. Videos
lib. x. num. }. Sc lib. i. n. 18.
8 Bad. Er. & mf. Corb. aliique pauci, dum per nature virtutem.
Mox apud Lipf. & Par. Dei effe non ambigit: mf. Martin, folo
lnffragantc. Hunc locum lie imitatur Fauftinus laepe jam laudatus
cap. 1. Sabellius admiratione virtutiem , quas Chriftus operabatur,
Chriftum Deum ejfe credit: ad fuperiorum imitationemdeinde fub-
jiciens, Sabellius vincat Arium, quod Chriftus verus Deus eft: &
irins vincat Sabellium, quid Chriftus fub confeffione veri Dei verus
jf. filius eft : & mihi catholico ambo vicerunt 8c c. Uc enim elc—
gantcr ad mentem Hilarii noftri aic Vigiliu* Tapf. lib. 1. contra
Eutych. inconfone perfidorum fententie. in unum reel*, fidei modulum
concinunt, tropheumque noftra victoria eorum cajfa certamina gig-
. Sabcllii enim perfidia Arii damnat errorem 8cc.
In mff. Vac. baf. & Mart. & indivifibilis: male. Hunc locum
ixprimit Fauftinus cap. i. Cltm dicit, §lui me vidit, vidit
em ; ficut Patris & Filii non mam oftendit efte perfonam , ita
n oftendit ejfe deitatem; cltm in Patris & Filii fubflantia nulla
diverfitas eft.
» Editi > dijfcrens.- emendantur ex feriptis.
k Lipf. Sc Par. omittunt particulam quod ; qua exprimitur <i»
Grxcorum. juxta hxc Hilarii verba Maximus Taurin. horn. i.
de S. Eufebio, gwi unum dicit, & fumus, ntc fepararione fe di-
vidit, nec unione confundit
I Prafert mf. Vat baf. demutationem. Malumus cum aliis de-
minuticnem. quod aptius refpondec verbis, major me eft, cx quibus
Ariani Chriftum Deum minorem & quafi diminutum prxdi-
cabant. Proximi anti in vulgatis exftacƒ£««»*, & fupra aflerunt,
ac p i l l , contcndunt, non j uxta mil afferent, facient, contendent.
n>In mf. Mart, ingtniti. Vcrius alii libri, in geftis, id e ft, cx
iis qux geffic Chriftus, Dei in eo nacuram effe defendit.
Nnn