Pfal. ij.i
abruptis auc perfoffis aut collifis membris fpi- A &a doleat, & algens rigéat, & cotifora gaudeat,
ritus tamquam in fede fua violacus erumpac
aut effluat: incidat in a Dominum vita: mortis
metus, fi quod emillb fpiritu mortuus eft ,
non libertatis Tux ad moriendum ufus eft po-
teftate. Quod li ex fe mortuus eft, 8c per fe
fpiritum reddidit} non eft terror mortis in po-
teftate moriendi.
12. Sed fortfc humana: ignorantix timiditate
banc ipfam b moriendi in fe timuit poteftatem j
8c inediâ tabefcat, 8c pinguefcat ci bo-. Ex quo-
dam enim obtinentis fe penetrantifque animæ
tranfcurfu , fecund ùtn ea in quibus erit, aut
oble&atur, aut læditur. Cùm igitur compun-
âa aut effoffa corpora dolent, fenfum dolo-
ris transfufæ in ea animæ fenfus admittit. De-
nique vulnus corporis ufque ad os dolet , 8c
digiti * excidentium ex carne unguium præ- ■
fègmina nefciunt. Et fi quando aceedente vi- <
fuit ut licètab fe moriturus fit,tarnen hoc ipfum, B tio parsaliqua corrupta membrorum , fenfum
quod moriturus eflèt, timuerit. Et fi fortè
erunt, qui ita exiftimabunt j conftituant cui rei
exiftiment mortem fuifïè terribilem , Spiritui,
an corpori. Si corpori janne ignorant, quód
Sancbo corruptionem non vifuro , intra triduüm
corporis fui templumefTet fufcitaturus ?
Si verö Spiritui mors terribilis eft j c Lazaro in
Abrahx finibus lxtante, infernum chaos Chri-
ftus timeret ? Ha:c ftulta atque ridicula funt,
ut in poteftate ponenda: anima: ac refumendx
vivæ carnis amiferit 5 ea cùm vei defècabitur
vel uretur, dolorem quifquis elle potuifïèt,non
manente in ea animæ permixtione, non fèntiet,
Aut cùm gravis necefïitas recidendi corporis
manet, medicato potu confopitur vigor animæ,
8c in emortuam fenfus fui oblivionem mens
hfuccis violentioribus occupata conficitur. Ac
turn doloris nefcia membra cæduntur, 8c om-
nem ' alti vulneris plagam fenfus carnis emor-
tuus jfenfii animæ in fê torpentis evadit. Affert
mori timeret, ad facramentum vitæ humanæ C itaque dolorem per animæ infirmis admixtiofub
voluntatis fuæ libertate moriturus. Non
eft in voluntate d morientis 8c poteftate non
diu mori timor mortis : quia 8c voluntas moriendi
8c poteftas revivifcendi extra naturam
nem , in infirmum fenfum fuum corpus ani-
matum.
15. Si igitur homo jefus Chriftus per initia UnM
corporis atque animx noftra: vixit in corpore, ^
8c non ita ut corporis fui, fic 8c animx fux
princeps Deus,in fimilitudinem hominis con-
ftitutus, 8c habitu repertus ut homo natus eft*
k dolorem fenferit corporis noftri, anim«e noftra:
timoris eft, dum timeri mors non poteft 8C
in voluntate moriendi 8c in poteftate vivendi.
13. Sed fortè penduliin cruce corporis poe-
næ 8c colligantium funium violenta vincula,
8c corporis, ut con cep tu , ita 8c jnitio ani-
Undcin
corpori bus
8c adadborum clavorum e cruda vulnera funt D Hiatus in corpore. Quöd fi aftiimta fibiperfe
timori ? Et videamus cujus corporis homo
Chriftus fit j ut in fufpenfam, 8c f nodatam,
8c transfoflam carnem dolor manferit.
14. Ea enim' natura corporum eft , s ut ex
confortio animx in fenfum quemdam animx
fentientis animata, non fit hebes inanimifque
materies: fed 8c attadla fentiat, 8c compun-
ex Virgine carne , ipfe fibi1 8c ex fe animam
concepti per fe corporis coaptavit y fecundüm
animx corporifque naturam, necefle eft 8c
paflionum fui fie naturam. Evacuans fe enim
ex Dei forma, 8c formam fervi accipiens, 8c
filius Dei etiam filius hominis nafcens, ex fe
fuaque virtute non deficiens, Deus Verbum
* Vetus mf. Colb. in Deum vita. Magis placct Dominum, quam-
vis hoc verbo divina natura fignificccur , qux hinc in Chrifto de-
monftratur , quod c x f e moriens jure nulli hominum naturx rc-
lidto fc fe gaudcre palam feccric.
b In vulgaris hic addicur fuam: qux vox abeft a porioribus
mff. ac verbis in feCitis exprimitur, puta., ac moriendi poteftatem,
qux in fe fita erat, timuit.
e Vctuftiores mff ~E.ltax.aro habenc., non Lazaro. Vocabuio
Spiritus naturam divinam hic incelligi liquet cx num. 34. cft-
quc adxquara Chrifti divifio in corpus & Spiritum , id eft,
in hominem & Deum; & ea quidem accommodata fententix
Arianorum , corpus in Chrifto dumtaxac & Scrmonem vices
animx (upplentem agnofcentium. Quibus oftcndit Hilarius, non
neutram illam naturam timori eile obnoxiam, fed nihil eile cauise
cur Chriftus altcrutri timeat : juxta quae Auguftinus in Pfal. 93.
n. 19. TeprofignavitDominus in fua infirmitate, non fe: non tnim
timeoat tertio die refurreHurus. Prxterca non hic refpuitur fimpli-
citer timor, fed’ is tantum qui ex humana ignorantia proficifcatur.
Dem um hoc argumentum iis poteft accenfcri, qux ad hominem
vocanr , & ex adverfariorum fententia conficiuntur.
d Vat. baf. mf. in voluntate mortis. In vulgatis, morientis mors:
,corrupt£. T um apud Er. & poftcriores editiones, & in poteftate
non diu in morte manendt timor. In duobus mff. Colb. & uno Sorbon.
potentis non diu mori Sc c. In antiquiore Colb. Non eft in poteftate
moriendi morientis & potentis non diu ejfe mortuum, & potentem
non diu mori timor mortis. Cctcros fequimur mff quorum
leCtio clariüs ira poteft reddi : Non eft timor mortis in eo, qui
iponte atque ex voluntate moritur Sc poteft non diu mori, lcu
.cito ad vitam redire.
e Pratellenlis codex, dura vulnera.
f In mff. Corb. & quibufdam aliis, nudatam : mali. Hac Sc
fuperiori fententia docccur corpus Chrifti non (olis clavis, fed
yiolentis funium vinculis cruci fuiflc colligatum. Tum ad margi-
nem Erafmi , dolor ihvaferit: quod a Lipuo abfque alia auCtori-
tate arreptum, deinde obtinuerat. Jam lcgimus in Pfal jS. n. 7.
, qua in impietatempopuli eftent manfura. Quocirca non placet quod
in uno £ mff. Vatic.- ut fufpenfa & nodata & transfoß'a carne Sec.
8 Solus codex Vat. baf. ut nifi ex confortio : Sc mox non fen-
tiant hebes, pro non fit hebes; Sc poft pauca, ex cujufdam enim,
pro ex quodam enim.
b In veteribus mfl., ./««*, cum unico c. In optimo codice Col-
bertino , quaternione hic avulfo, defiderantur qux ab hinc ufque
ad num. 31. intercedunt.
1 T res mff. afti. Sc mox Pratel. emortuo, non emortuus.
k In vulgatis , parem dolorem. Abeft purem ä mff. Tria hic ad-
versus Arianos Apollinarißarum parentes afferuntur : primum,
huroanam Chrifti naturam non hominum more, fed folo au (ft ore
Verbo de Virginc-fuiffe conceptam 5 alterum, Verbum animx
vices non fupplcvifle, fed animam fimul cum corpore aflumfiffe ;
poftremum , ita totum hominem a filio Dei affumtum, ut a divina
fua virtutc ac natura nullatenus dcfecerit. Hinc Chriftus etiam
ut homo rcCtc negatur fenfiilc dolorem corporis noftri; quia corporis
ooftri dolor peccati peena eft, eique inviti fubjacemus : ac
Chriftus alia lege conccptus, nee peccati reus fuit, nec poenx obno-
xiusjcui neque nifi fponte fua fubjacuic. At verö fi conceptio illius
ideo hic confideretur,ut cx fingulari conccptionis modo prxter hu-
manam naturam oftendatur habere divinam , fecunddm quam dolorem
non fenferit corporis nöftri } in iis qux hic difputantur
nulla erit di/ficultas. Erit quippe refutatio eorum , qui in Verbum
ut animx munere fungens.dolorem cadere exiftimant. Neque verö
apparet quorfum in hjs, T.emtit in hominis nativitate quod ma-
tris eft, cum tarnen haberetinoriginis virtute quod Deus eft, aliifque
tanto ftudio exponatur humanx divinxque Chrifti naturx veritas
ac diftimftio, nifi ut divina lola a dolore aliena demonftretur.
1 Particulam & > qux perinde eft ac etiam, adjecimus ex mff.
duobus Colb. Sc uno Sorbon.<|ui cum vulgatis fubjiciunc ex fe,
ubi aliis in mff. legitur per fe, non alio fenfu. Nam illud ex ft
non materialem caufam' fonat, fed efficicntem : quo fenfu rurfum
num. i z . habetur , 'Ut per fe fibi ajfumfit corpus, ita ex fe fiü
animam affumfit.
confummavic
* confummavic hominem viventem. Nam quo I
modo filius Dei hominis filius erit natus 5 vel
manens in Dei forma, formam fervi accepe-
rit: fi non potente b Verbo Deo ex fe*8c carnem
intra Virginem afTumere, & carni animam
tribuere, homo Chriftus Jefiis ad redem-
tionem anim«e & corporis noftri perfectus eft
natus • & corpus quidem e ita almmferit, ut
id ex Virgine conceptum, formam eum efle
fervi effecerit ? Virgo enim non nifi d ex fuo
fanclo Spiritu genuit quod genuit. Et quam-
vis tantum äd nativitatem carnis ex fe daret,
quantum e* fe femina: e^endorum corporum
lufoeptis originibus impendereht non tarnen
Jefus Chriftus per humana: conceptionis coa-
luit naturam. Sed omnis caufa nafeendi inve-
fta per Spiritum, tenuit in hominis nativitate
quod matris eft $ cüm tarnen haberete in ori-
ginis virtute f quad Deus eft.
16. Hinc igitur maximum illud ac pulcher-
rimum fufeepti hominis facramentum Dominus
ipfe oftendit, dicens, s Nemo adfeendit in
cesium, nifi qui de calo defiendit, filius hominis
qui eß in calo. Quod de ca:lo defeendit, con-
ceptx de Spiritu originis caufa eft* Non
enim h corpori Maria originem dedit: licet ad
incrementa partumque corporis omne, quod
fexus fui eft naturale, contulerit. Quod verö
hominis filius eft, fufcepta:in Virgine carnis
eft partus. Quöd autern in cadis eft, natura:
femper manentis poteftas eft: qu^ initiatä con-
ditäque per fe carne, non fe ex infinitatis fuas
virtute intra regionem definiti corporis coar-
tavit. Spiritüs virtute ac Verbi Dei poteftate
in forma fervi manens, ab omni intra extra-
que cadi mundique circulo ca:li ac muridi Dominus
non afuit. Per hoc ergo & de cado
defeendit, 8c filius hominis eft , & in cadis
eft .- quia Verbum caro fadlum non amiferat
mancre quöd Verbum eft. Nam dum Verbum
eft, 8c in cadis eft 5 dum caro eft, 8c hominis
filius eft ; dum Verbum ‘ caro factum eft,
8c de. cado eft, 8c hominis eft filius, 8c in cado
eft: quia 8c Verbi virtus non corporalibus mo-
dis manens, nec deerat unde delcenderat j 8c
caro non aliunde originem fumferat, quam ex
’ Verbo 5 8c Verbum caro faftum, cüm caro ef-
fet,non tarnen non erat8c Verbum.
17. Abfolute autem beatus Apoftolus etiam
hu jus inenarrand«e corpore^ nativitatis facramentum
locutus eft, dicens , Primus homo k de
terra limo , fecundus homo de calo. Hominem
V.Tra
Pfal. z.
De ter
eft , ut
Virgin,
ex Ver
de calo k
X. C< 47*
* id eft > condidit & affumfit hominem , qui corpore' Sc *anima
con flans,vivcns,per£ettus Sc confummatus homo erat. Nihil enim
hic cüm Apollinario, qui lentiebat Verbum carni conjuncluin
confummaffe hominem viventem , in quantum prxftitiffct ei vitam
, ac vices animx fuppleviffct.
b Aliquot mff. Verbo D e i... affumeret. .. tribueret. Hominem
pcrfectuin a Verbo aflumtum effc, hinc proxime probatum eft ,
quia Chriftus eft filius hominis : nunc idipfum inde confirmatur,
quöd non carnis tantum , fed Sc animx fit redemtor. Utroque
illo argumento adversus Apollinariftas fic utitur Gregorius Naz.
Or. fi. n. 13. Quod affumtum non eft , curationis eft expert.Li Si
fit quod affumtum eft. Sc poft pauca: Si ipfe inanimatus eft ( Chriftus
,) quo tandem modo hominis nomen fuftinebit!
c Sic Bad. Er. & mff. Ac Lipf. & Par. ita affumfit. Neque hoc
Hilario infoleas, ueduoverba eädein conjun&ione copulata non
uno modo enunriet: ut hic primum ponit natus eft, ac deinde-
aflumferit, quam vis uerumque verbum ad camdem particulam fi
referatur. Hic altera adjicicur conditio, ut Chriftus verc hominis
filius fit, neccffaria, feil, ut non undecumquc allaram carnem
, led ex Maria aceeptam affumferic: fieque tranfitur ad re-
fcllendum alium Apollinajiftarum errorem , quo, uti credere par
eft, poft Arianos dicunt Chrifti carnem decxlo fuifleallaram.
d Ex duobus mff. Colb. & uno Sqrbon. hic addimus fuo, id eft,
cx Spiritu Chrifti, feu nonnifi ex Verbo genuit: quod perfpieuis
verbis ad calcem numeri fequentis fic declaracur ; Caro non aliun-
de originem fumferat,quam ex Verbo.Hxc magis fpedant ad declaran-
das propofitionesfuperiores,quibusChriftum per initia noftra na tum
elfe uegatum eft, quam ad confirmandas proxime prxccdcntcs.
e Editi, in originis nativitate. Trcs mff. in origine. - Remig. vir-
tutem in origints nativitate. Magis placet cum codice Vaticanx
bafilicx, in originis virtute, id eft, quatenus animx Sc corporis
fui princeps atque auilor eft. Quo loquendi modo habes num.ij
noftra in co per virtutem prof eft* ex fe originis vicia non iheffc.
f In vulgatis, quod Dei eft. Melius in omnibus fete mff. quod
Deus: hoc eft, ea virtute, qua corpus luum cx virgine condidit,
fc fe Deum patefecit.
8 Ut confirmet Hilarius, quod fuperius probavit, Chriftum
eile Deum fimul Sc hominem perfeftumj ita Verbi virtute, &
non humana lege conceptum, ut tarnen de Matix carne nacus
fic: hunc äc duos (ubfequentes Scripturx locos lano fenfui red-
dit, quibus hxrccici abutebantur. Sic enim eos Arianorum difei-
puli Apollinariftx apud Gregorium Naz. Or. 46. interpretantur,
. tamquam priits quam defeendiffet, filius hominis efftt, ac defeendens
t, ovrtsioifMiluj ) antefuularem quamdam atque effenti* fua infitam.
Qux opinio Athanafii ad Epidetum epiftolx locum dedit , atque
ä Gregorio Nnz- Or. 51. n. iz. damnatur his verbis 1 Si quit
carnem defeendiffe de calo, non autem hinc atque a nobis effe dixe-
rit, anathema fit. Illud enim, Secundus homo de calo . . . & , Nemo
adfeendit in ctlum, nifi qui defeendit de ctlo Sec. propter csleftem I
uniontm did exiftimandum eft. Quo fpe&at illud Eufebii Emefeni
apud Theodoretum fub finem Dial. 3. e^uoniam Potentia, qu*\
affumfit, defeendit de calis.id quod habet Potentia, Carni tnbuimr.'
Quamvis enim hic Eufebius Arianx labis contagione nonnihil
uit'amacus fir, iron erat ramcn ex pe^dicis illis Arianis, quorum
hie errorcs confutancur.
h Er^fmus hic inlcruit ex fe, quod poftea retcnc'um eft, quam-
| vis neque apud Bad, exftet , neque in mff. Hunc locum ita a fe
inccrpolarum norare videtur prxratione Hilarii Operibus prxfixa,
ubi de eo air, Libro i l l . fed magis libro X. fic loquitur de corpo-
re Chrifti , ut ftntire videatur Mariam virginem prater concipiendi
geftandi, parientli minifterium nihil addtdiffe de fuo. Hanc cen-
furam muftis cxplofimus ingcnerali prxfacione §. 1. ac fatis rc-
fcllunt proxime dicta num. ij. puta Virginem ex fe dediffe,
quantum ex fe femin* edendorum corporum fujeeptis originibus impen-
derent: necnon illud num. 33. Genuit etenim ex fe corpus. Neque
fu(pedum effe debet quod mox fubjicitur, Quod verb hominis filius
eft, fufeept* in ( non ex ) Virgine carnis eft partus. Ur enim ob-
fervat Tcrtullianus lib. carne Chrifti n. to. urramque loquendi
rationem permictic Evangelium , ip quo non tantum habes, ftofeph
virttm Mari* de qua natus eft jefus; led & , Concipies in utero, non
ex, utero : Sc, Quod in ea natum eft, de Spiritu-fat/fto eft.. Unde
Leo Papa Serna. 3. de Nac. Domini fcribic Filium Dei venifie in
hunc mundum per uterum Virginis , in qua & ex qua adificavit
fibi Sapicntia domum. Neque accendic Erafinus fe in landum vi-
rum illius ipfius erroris injicere fufpicioncm, quern hic data.
opera conatur in hxrccicis fanare. Illifi quidem volcbanc Chrifti
carnem allatam de cxloj ipfepropugnac cam ita effe de Maria,
uc propterea Chriftus filius hominis nuncupecur. Objicicbant illi
Scripcuias , in quibus defeendiffe de cxlo prxdicatur. Quibus
reponit, defeenfum ilium non ad carnem, fed ad Vcrbutn effe
referendum : Verbum aucem ideo diei defeendiffe , turn quia fu-
perveniens in Virginem corpus ex ca condidit, cum quia corpus
illud a fe condicum fibi affumfit. Non enim Maria corpori originem
dedit; hoc eft, cum virgo cffec,non propria, fed Spiritus-
ianCti virtute corpus ipfius conccpit. Virtus enim Altijfimi &
ohumbratio Spiritus-fanfti fecit ut Maria pareret Salvatorem, inquit
Leo Papa Serm. 3. in Nat. Dorn. c. 3. Id dumtaxatin Hiiarii
fententia advertendum , quod iis in locis Spiritus nomine Vcrbutn
ipfum intelligat.
' hoc eft, dum caro a Verbo in uniratem perfonx fufeepra
eft , turn de cxlo eft ,&c. Quo fpedtac illud Auguftini contra
Serm. Arian. c. 8. Propter iftam unitatem perfom in utraque natura
ihtelli gendam , ©• filius hominis dicitur defeendiffe de calis,
quam vis fis ex ea qua in terra fiterat virgine affumtus filius Dei
licitur crucifixtU & fepultscs See. qux verba exfcribit Leo Papa
cpift. alias io.nimci4. ad Flavianum c. 3.
k Exemplar Carnut. de terra terrenus. Ab re non erit hic ob-
fervare, non banc proprie hujus teftimonii partem in fubjeftis
explicari, fed alteram : de qua illud confideracur, cur Chriftus,
qui eft fecundus Adam, dicatur homo fimul Sc de calo; refponde-
turque dici hominem, quia de Maria; de cxlo autem, quia de
landlo Spiritu. Sic in Pfal. 111. n. 3. Caleftis ergo eft fecundus
I Ailam,.& idcirco caleftis, quia Verbum caro factum eft, ex Spi-
I ritu feilicet & Deo homo natus : ubi ex Spiritu & Deo homo natus
l id fibi vult, quod in hocce lib. num. z z. ante hominem Deus}
\fufcipiens hominem homo & Dots.