cum tremore. Non fecurum patitur aut negli- A mifceat : atque ita apprehendemus id in quo
| * • • ••- • . .tr. fuimus apprehen fi, fi naturam Dei confequamur,
Deo ante naturam hominum confequen.
te. Apprehendenda itaque difciplina, 8c in-
vadenda eft quodam amplexu & in vinculo
corporali : ne elabatur aut excidat.
48. Caulam autem diligentis hujus corn-
plexus ac vinculi Propheta lubjecit, dicens,
Apprchendite difciplinam 3 ne quando irafcatur Do- :
minus 3 & pereatis de via juft a, * C’um exarferit •
gens fervidum : vult in omni fervitutis officio
admifceri timorem. Ut enim metuentes
fervi diligentius dominis carnalibus ferviunt,
cum voluntatem lollertioris obfequii metus
obfequelx admixtus eliciat: ita 6c Deo fer-
vientes, fi timeant per imminentefh timorem,
non negligentes in ea erunt quam fufceperint
fervitutem. Ac ne tyrannici tertoris hie metus
eile fidelium credcretur 5 ad id quod dixerat
, Semite Domino in timoré3 adjecit, & B in brevi ira. ejus. Adeft enim poenæ dies, qui
xfultate ei : ut metum fervitutis , gaudii ex-
fultatio temperaret, cùm ipfe timor caufam
lætitiæ per confcientiam fervitii fidelis affer-
ret. Porro autem ne libertas gaudii fines con-
gruæ moderationis excederet j ita fubdidit,
Exfultate in tremore} quia periculofa ad obli-
viônem timoris eflet libéra à tremore lætitia.
Atque ita hæc prophetici eloqnii ratio ferva-
taeft, üt fervitutem timor detineret, timorem
in exardefeente ira Domini fignificari intelli- c
gitur : in quo fi non apprehenfam a nobis \
difciplinam tenebimus, perditi de via jufta
erimus. Unicuique enim rei perit, quidquid
aufertur: 8c quod deeft, ei cui deeft jam vi-
detur amiflum. Nam tametfi per naturam
fiiam maneat, ei tarnen cui abeft non ma-
net. Et idcirco de via jufta impii pereunt,
quia in ea non erunt. Pereunt autem de via
exfultatio moderaretur, 8c exftiltationem C jufta
tremor confequens continerer.
46. Hujus autem fervitii 8c timorem ex-
fiiltantem, 8c exftiltationem trementem , do-
cuit in eo quod lequitur confiftere, dicens,
Apprchendite -difciplinam. Virtute verbi figni-
ficationem impatientis 8c velut praproperse
ad id voluntatis oftendit, non tarn expeten-
dam, quam apprehendendam potius difeipfi-
nam docens: a'nontepore fidei in hujus obe.
exarferit in brevi ira ejus. d Non
morola ha:c ira eft, per quam de jufta via 1
pereunt: ne quis fibi interim in peena: lucro 1
inter moras judicii blandiatur. In brevi nam- j
que exardelcit ira. Excipit enim nos ftatim
ultor infernus: 8c decedentes de corpore, fi
ita vixerimus, confeftim de via refta peri-
mus. Teiles nobis evangelicus dives 8c pau- 1
per : quorum unum Angeli in ledibus bea-
torum 8c in Abraha: finu locaverunt, alium
dientiæ obfervatione contenais, fed ardorem D ftatim poenæ regio fufeepit. Adeo autem fta-
Ipiritüs in apprehendendi aviditate defide-
rans. Sic in rapiendo regno carlorum raptore
Dominus deleclatus ait , A diebus autem
Johannis regniwn cxlorum vim patitur, 8c
vim facientes diripiunt illud : quia cum re-
gni ca:Ieftis pollelfio Ifraeli pr^edicaretur , fi-
des tarnen gentium pofleffionem hanc b fibi
Ifrael diffidente prieriperet.
47. Sic 8c beatus Paulus currit, ut appre.
tim poena e mortuum excepit, ut etiam fra-
tres ejus adhuc in lupernis manerent. Nihil iL
lic dilationis aut mora: eft Judicii enim dies vel
beatitudinis retributio eft a:terna, vel poena:.
Tempus verö mortis habet interim unum-
quemque fiiis legibus, dum ad judicium unum-
quemque aut Abraham relervat, aut poena.
49; Et idcirco copiofum hunc facramentis 1
cadeftibus plalmum fic Propheta conclufit
hendat, dicens, Sequor autem ut apprehen- E Beati omnes qui confidant in eum. Nontrepidam
dam,in quo 8c apprehenfus film. Non lento fpem neque ambiguam perfedio beatitudinis
/■_— _•.., exigit. Confidentiaad id opus eft, firm« opi-
nionis Icilicet, 8c indemutabili voluntate:
quia plus fit confidere, quam Iperare. Con-
fidendum ergo eft, ne nos a via re£ta exar-
defeens brevi ira Dei deperdat. Fidelis enim
eft qui ait, Qui credit in me non judicabi-
tur, fed tranfiet de morte ad vitam, Domi-
-gradu properat, neque otiolb lequitur procurr
-lu 5 apprehenlurus enim lequitur. Et latis qui-
dem dixifle videretur, fi confecuturus fequere-
tur: led vim 8c ipfe afferre optat, 8c apprehen-
* ƒ. ample- dere properat, 8c modo * exempli corporalis
xus. invadere. Scit autem fe eo iplo jam elle, quod
Dcus qui apprehendere properat, apprehenlum. Si enim
hommem nos per corporalem naturam Deus natur« fux nus nofter Jefus Chriftus, qui eft benedidus
dxr^viefirim c diflidentis homo genitus apprehendit, fadus p fecula feculorum. Amen,
apprehen- iple quod lumus 5 Doftrum .eft ad apprehen-
m “s‘ aendum nunc id quod «ft iple contendere, ut
in earn gloriam, in quam naturam corporeae
hujus corruptions eximit, feftinatio noftra le
Johmfi
a Excufi , non trmpore fidei : caftigantur ex mf. Vaticano.
b Ita mC Mic. In aliis v.ero libris , fibi Jfratli diffidenti : ubi
•fi fibi ad Dominum refertur ,.cui.Ifrael djffidat feu non credac>
i c t cujus manu regnum gentes prarripiant.
c Editi cxcepto Par. diffidentes : depravatè. Nee melius Par.
difeidentes. Non difpliceret tarnen diffidentes. Ex mff. rcfticuimus,
diffidentis, hoc nimirum fenfil : Si.nos qui per corporalemnaturam
natura: iuraus diflidentis cum divina ; ( Sut enim eft in
tertio cafu ) Deus homo genitus apprehendit, Sec. Ad hoc autem
apprehendit,) inquit , juxta Hilarium Gregorius Nazianz.
Or. $/. n. 83. ut ipfe quospue tuntum Deus effieiur, quantum ill*
^ Editio Par. Non mora, mendosè. Hie nonnullorum veterum
refellicur opinio , quos inter Ladlantius lib. 7 . div. Inftit. c .U .
Nee tarnen quifquam putet, ant mas poft mortem protinus judicari :
omnes in una communique cuftodia detinentur , donee tempus adve-
niat, quo maximus judtx meritorum facial examen. Vide Pratfat.
* Subaudiendum hie , vel etiam exprimendum inferni voca-
bulum , cujus refpedu deinde in terris degentes fratres in fuper-
•nis raanere dicuntur. De inferorum regione fic Tcrcullianus,NW>«
inferi, inquit de anima n. j j . in foffa terra & in alto vaftitas, &
in ipfit vifteribus ejus abftrufa • profunditas. Et mox rurfum eos
coliocat in recejfu intimo & intemo, (fit in ipfa terra operto, (fit
infra ipfam claupi,. (fit inferioribus.adhuc abyffis fuperftrjuto.
T R A C T A T U S
De titulo Pfàlmi IX.
In finem pro occultts * Pfalmus 'Dai'vid.
A eft quoddam rei ada* dicbæve poftremum : 8c
niliin ea totius univerfitatis poftremitas erit,
non erit finis -y quia nècefle eft non elfe ultimum
, quod ultra fe habcat aliquid poftre-
mum. Ex quo intelligendum quoriens * qui * ƒ. Pfalm
ticulos habent in fine , non præfcntia in his, m'
lèd- ultima contineri. Occulta autem funt, Occul»
quæ abfcondita 8c latentia funt, quæque re- <lu‘e-
conditis 8c inaccelfibilibus 8c imperfpicabili-
bus occulantur , b in quo ei tantùm qui con» b
Nmc primum prodit ex cpdice Vaticeno net. 251. ab
atinis circiter 500. feripto 3 in cjUo poft expqfttionem II. . . . - ,
pfalmi fubjicimr, Explicit plàlmus 1 1. Incipit de ti- B d id er it C om pe rta , au t nifi cum aliquibus cogtülo
IX . plàlmi féliciter. Nullas falfitatis
autem plurimas habet notas. Nofi leises fUnt i°. familiäres
Hilario & arnica voces, abïolutio , abloluta intelli-
gentia, &c. 20. explicatio verbi finis cum iis tum Prologo
n. 18. turn lib. xi. de Trin. n. 18. de eodem habentur con-
fentiens, j°. peculiaris c/nadam Chrifti ex Vitgine hativi-
tatis exprimenda ratio, 40. doflrina de adÀttt ad regnum
Dei Patris per regnum Chrifti. Demum Prologo ». 17.
pollicetur fe in fingulis pfalmis inferiptionum Jîngularum
caufai pmftiturum, & hoc , inquit num. 22. quia ex
jquibus.rebus pfalmus confiftat oftendunt. Hic pr&fer
cfequitur quod fpopondit, docens
adfcriptum, ut ex quibus plàlmus iple confifteret nolce-
retur. Exoptandum effet, ut caftigatius hoc opufculum
una cum totius pfalmi expofitione quam ei Hilarius
fubjeciffe crtdendus eft 3 ad nos perveniffeu
nofeenda protulerint. Êrgo pfalmus inferibi-
tur in finem pro occultis. Et quia ex natura re-
rum quid intelligentiæ in nominibus finis oc- _
cultorumque fit, c 8c deinde res ipfas quæ in 4
fine atque occultis fint, convenit explicari.
- 3. Et de his quidem teftis .eft nobis beatus
Apoftolüs , ita dicens i Prout legences pote- r.phef.
ftis intelligere intellectum meum in lacra- ô* !•
mento Chrifti, quod aliis temporibus non eft «
1 rittdtm^adhoc ^ C0Sn^tum ||f|l hominum, ficut mine révéla-
Q;U o R u m d a m pfalmorum abfoluta
f intelligentia eft, quorumdam obfcu-
. rior lènliis eft j diverficatem utique
afterc diverfitas prophetiæ. Per multanamque
tum eft. Et rurliim , Mihi minimo omnium ibid.i.&s.
fanctorum hxc gratia data eft in gentibus , «
evangelizare inveftigabiles divitias Ghrifti, c<
8c illuminare qux lit diftributio lacramenti «
ejus , quod ablconditum eft a Ikculis in Deo. «
Hoc ell: ergo occultum, de quo 8c Dominus
ait, Non eft abfeonfum quod non cognofca- Matthä 1©.
tur>, neque opertum quod non revelabitur, z6-
Sed plalmus occulta continet, non occultum. ( w oc-
& varia genera, fermonis ad agnitionem Dei q Reftè ita nam . confequentia docent plura
hominem Spiritus-fan«ftus inftituit, nunc là- Æ :nr'- imjtt- 1 —
cramentorum occulra per naturas 8c compa-
rationem hominum comprehendens, nunc fidei
fimplicitatem verborum ablolutione com-
niendans, nunc vitæ ordinem præceptorum
vèritate confirmans, nunc quid providendum
fit 8c cavendum per perlbnam prophetæ qui
plà.lmum feribat oftendens ; ut per hanc
multiplicem 8c divitem copiam doftrinæ, per
fuille, non unum. Eft enim occultum, Deum p^ usK
falutis humana: causa , non in cxlefti gloria r
8c claritate nominis fui adfuilfe, fed formam
humani corporis induille. Eft 8c occultum,
naturam in eo carnis humana:, non ex com-
muni originis genere induifie , fed exftitille
ex virgine , 8c editam d virgine fuille, 8c d
ablque nalcendi initio procreatam. Eft occultum,
eum qui mortuus fit ex morte vixille,
quafdam partes 8c incrementa difeendi, to- £ gloriam immortalitatis ex corpore refumen-
tius intelligentiæ ædificario compa.retur. Et tern. Sed non is quidem finis eft.
erit nobis plàlmus pofitus in exemplum, cujus
fuperferiptio talis eft : In finem pro occulta fi\
lii pfalmus David. Itaque per naturam eo-
rum, quæ 8c occulta 8c in finem funt, quæ-
renda eft plalmi intelligentia.
2.. Pfalmus infcriptus non zh^Infintm pro occulta
filii 3 nifi tantùm in id , ut ex quibus pfal-
mus ipfe confifteret, nofeeretur. Omnia autem,
4. Finem autem , non velut quemdam re- Q«sm fi-
rum occafum, led decurrentium modum, con-
fummationemqite fignificat j neque ut in abo-
litionem definatur , fed ut in quemdam ma*
nendi terminum , ea de quibus agitur collo-
centur. Quis ergo hie finis fit, e item quæ c
rerun! omnium abfoluta perfectio , 8c quam
ablconfa fit, beatus Apoiftolus ad Corinthios
Itra- Sllæ titulnmfermonis adduntur, ex quibus £ ita loquitur: Qüpmodo eiiim in Adam omnes.
nir lermo fermn fit fir initus,ini rue teftantur.tpfl-anhir Non Mnn enim pnim conve
rn«»o _:_____S I h H /~>i -n • ■ n
nit , ut in fermone aliud fit, aliud in titulo •
quia titulus velut index eorum eft, de quibus
feribitur. Verbi igitur ejus, quod in fine dici-
tur, ratio eft intelligenda. In fine eft ultra
quod nihil eft, in fine eft quod præfens tern-
pus excedit j quia finis ex omnibus, non ex
fine omnia : definunt enim in eo cunfta , 8c
a Dcfidcratur vox filii, quae infrat exprimitur : ubi fcmel atque
itcrum Iceere eft pro occulta. Gra:c. vc$> xqutylai H vii.
Aut hie aliquid deelt, aut Jcgendum quod ei, non in quo ei.
* Mallemus edidimus, pro (fi- deinde.
RK ex Virgin* fuiffe (fit abfque noftro nafeendi initio See. Sic
:lib. io..de Trin-n: i j . prædicatur Chriftus per initia corporis atque
anima noftra non vixifle in corpore : quia nitnirum ceteri
moriuntur, lie 8c in Chrifto omnes vivifican- :
tur. tJnufquifqile autem'fuo ordine : primitix «
Chriftus, deinde qui Hint Chrifti, qui in ad- «
ventu ejus f crediderunt } deinde finis cüm .
tradiderit regnum Deo patri, efim evacuave- <
rit omnem principatum 8c poteftatem. Opor- <
tet enim ilium regnare , donee ponat omnes <
inimicos fub pedibus fuis. Deus enim omnia c
homines ex viro & femina , ille ex Spiritu-fanilo & Virgine ori-
ginem habuit. Vide plura loco laudato de Trin.
e lea cmendamus, cum in exemplari exflet, idem qui rerum
omnium See.
{ Ad lib. 11. de Trin. n. i z . obfervabimus verbum crediderunt,
ab antiquioribus libris abeiTe juxta grsecum.
Dij