* cùm fa<5tus ■ eft agnitlis. Cæcus * ad beati Martini ,
ecclelîam feftinabat accedere, ifteeum infuo ternplo
dignatus eft iiluminare. Quanta micat gratia donato-
r is , qui prævenit defîderia fupplicantis ?
Chlodovco '7. Quid etiam dignum referam de tam regali m.y-
FumTncac ^eno ’ qu°d ab ipfo eft in regem collatum? Denique
voce vido- Chlodoveus rex dum contra hæreticam gentem pu-
ria prjefta- gnaturus , b armatas acies commoviffet, media node
tur* h /neruit debafilica beati Hilarii lumen fuper fe veniens
adfpicere, admonitus infnper ut f^ftinanter, fed non
fine venerabilis loci oratiorie » adversùs hoftes confli-
daturus defeenderet. Quod ille diligenter obfervans,
& orationi occurrens, tanta profperitate, altero pro j
f t pugnaturo , proceffit ad bellum, ut intra horam
diei tertiam ultra humana vota fortiretur à Domino
• vidoriam. Ubi multitudo occiforum cadaverumc colles
ex le vifa eft erexifte. Ecce terribiliter formidanda
prodigia, & deledabiliter ampledenda miracula.
Parum illi fuit pro folatio regis , fignum luminis
oftendere, nifî apertè monita addidiflet & v o c is . Similis
quædam contigit , Ifraëlitici populi tempore,
hujus caula virtutis. Nam ibi columna ignis populum
præceflerat, hîc figura lampadis admonebat.
beüat'cciam Mellon n o fïe , quod fuerit tanti ardoris fecre-
moituus. tum piyfterium, tam manifeftè prolatum.' Sed quantum
iplo infpirante videor agnofeere, non tacebo.
Nam contra hæreticas acies, fiait olim in corpore,
d non cefïàvit fpiritu dimicarc.d Quantafuit illi femper
pro cultu catholicæ religionis aviditas ; cùm in re-
quiepofîto, adhuc lollicitudinis non défît ubertas ?
Nam qui tune iri fynodo ad confundendum hoftem
verba fidelia protufit, hîc in campo arma tradavic
vidoriæ.
Muüeri . 9. Mulier in vico Tonaciaco, dum aquam ad opus
STreddiTr £UUmdeportaretdieDominico, (non eft meum n o f
6na. * U *e » SI110 præventa peccato, ) manus ejus adtrada eft, t
venarum arefado difcurfu. Tune revelatione com-
monita eft, ut ad fandi limina, fi vellet falva fieri,
properaret. Quo ilia fidens nuntio, tamquam cum
ipfo fanitatis fuæ præviatore, læta percurrit. Et dum
in eçclefîa pfallerétur, fimiliter in abfolutione, die
Dominico, quo præceflerat poena, fecutafuntgaudia.
Ecce confuetudinem patroni fîngularis amabilem, qui
ut inveniat quod præftet, & caufas exquirit. O bea-
tumHilarium omnium corde, o re , voce cantandum :
■ cuîus tafP larga benignitas e f t , ut non folùm ft alicui
non ablcqndat, fed ultro ingérât ! Veniamus ad alios
venerandi frudus miraculi. ,
pudia plu- ,0i. Qilædam paralytica, annis adulta puella non J
la eduntur mento » fine vitæ vivebat officiis. Cui intra funus ex-
fluracula. ftindi corporis tantum lùperftes anima palpitabat, &
in toto cadavere lumina quafi fola vigebant, acVe-
lut mortua in f t membra vigilantes oculi euftodie-
fiant- Non lingua torpens intra palati cameram
M — * volubilis cxcurrebat necimoduôa d epeftorevox
collatapoterat verba difponere : non manus, cùm fo-
luta languefeeret natura, débita fervitia dilfolvebat :
c neque pes inftabilis memhrorum e ftruduram fuften-
tabat : adhuc infuper totius corporis infabricata maffia
torpebat. Quæ in feftivitate B. Hilarii intra bafilicam
pofîta, cum ingenti favore fpedantibus omnibus eft
ereda. In unius ergo debilis corpore miracula plura
Sandus complevit. Attenu^ta genuumveftigia robo-
r a v it, linguam rigentem flexibilitati & facilita« vocis
aptavit, ad ufum lanificii debiles quondam palmas
armavit, lineamenta vifeerum gratiâ piimuneris ani-
. mâvit. Aliquàndo vêtus infans in verba prorupit ; &
quod eft confpicuum , voce prima, ladis alimenta
quæfivit. Ergo ut tales cibos ante omnia polceret,
quid aliud datur intelligi, nifi quando fanata eft, tune
priiis credidiffie le nafci ?
u .Ne c illud tam fidele myfterium oblivione noxia Cera aj
fubtrahatur. Itaque cùm duo negotiatores ad beati Hilariiij
bafilicam occurriffent, habentes formant ceræ quafi P“Jclu|n
locialiter in commtme ; quidam ex his alloquitur al- ° su’
terum, ut earn etfî tam parvam rem, tamen tanto
. Confeflori vel libenter offerrent. Sed in calfum fiia
verba in animo focii nolentis expendit. Ipfe tamen
■ cum eodem collega fuo in oratione profternitur , ce-
ramqueillam occulte antetremendifepulcricancellos
exponit. Moxque ad omnem æqualitatem ceræ ipfius
ipecies fe d iv ifit, & pars illius fidelis oblatoris accepta
, pars altera, vîdentibus plurimis, volvendo
ufquead alios cancellos, niitu divino cum omni con- Repdlii,
tumelia eft repulfa : quafi nollet Sandus invadere, porcion»
quod alter illi devotus non obtulit : & quoniamfem- lcntislP1'
per abhorruit quod ex fide non venit, tam certus in teo®tlCi
judicio, quant mifericors eft in voto. O quàm incor-
ruptibilis arbiter claret ! * Caftior eft ifte in examina- * *l- m
2 tione judicii, quàm in eledione florunt ilia , quæ ce- tior<
ram cafta producit. Tune itaque ille qui offerte noluit,
admifli criminis fetefte confufus, & immenfi pudoris
reatu perculfus eft : videnfque fibi à radice fuæ con-
Icientiæ tantæ turpitudinis opprobria puIlulafTe, & in
faciem fuam occultæ cognitionis facinora revelata ad-
fpexit, confideravit, ingemuit & flevit : ut faltem
lacrymarum fonte rigante dilueret, quod. corde delin-
quente foedavit. Qui poftea majora obtulit .éxadus,
ceræ judicio caftigante. .
ii. Item cùm juxta confuetudinem quadam node Cereus*
cereus ibi illuminatus fu iflè t, cafu fuper fepulcrum
) ejus, qui interceflione fua * mortuos vivificat, ar- folituSi !
dens corruit : ita ut fuper mafortem, quo cecidit,
fine læfione aliqua perarderet. Nam in quantum fiiit mf
cereilongitudo, cerajacens inventa e ft, papyro con- t r .
fùmto : tamquam fi confiniunt cera ipfa feciftet inter Pa lH
ignem & pallium, ut ab ipfà inveniretur defendi, per dens, iU
quam potuifîet exuri. Attendite beneficium. Ut obe- non com,l
diretur Confefloris præcepto, quam femper feit fub- buffit‘
dere , 1 hîc ceram ignis expa vit, & quam in ardendi f
auxihum fumferat, ipfa ei vifa eft repugnare. Sed inter
hæc illud admonet potiùs ut dicatur, in virtute
Confeftbris , quas deducit cera flammas exftinxiflè,
l & converfo ordine illud à quo vorari potuit, præfo-
cafîe. Diverfæ Ipecies filant vilæfunt naturam ntutafi
fe : & ne quid incendia læderent, pallium pro marmo-
•re, cera fuit pro flumine. Sed quantum eft apud ilium
cerei lumen exftinguere, qui cæcorum lumen accen-
dit. Aut cùm ad alterius cadaveris fepulturam ocu-
lonim ignem redintegrat, quàm facile credimus, de
lepulcro proprio ut flammas expellat?
13. Vellem adhuc infatiatus facratiflimi virimiracula
quafi peculiariter decantare : fed v ereor,,ne unde
meain cupio devotionem oftendere, auditoris ani-
mum faftidio nafeente videarobturare. Dantihi,pie,
; veniam de textus hujus parvitate, da cafui culpam;
ne dum hominis cupio vitarefaftidia, videar incurre-
re Confeflbris offenfam, de quo exigna dicerem, fi
libros implerem. Sed prælùmo plurima de te minus
dicere, ut de te legere populum brevitas plus invitet :
auxiliante Domino Deo noftro ttunc & ftntper,
Amen. r
* Noftri mlT. ad, fratrem ejus beatum Martinum feftinabat.
Sic mlT Ac cditi, armatas habcrcc acies. De hoc miraculo
legendus Grcgonus Turon. lib. z. c. +3. ubi tradit Chlodoveum
qumto ante mortem anno , adcoque chrifti 5o 7 . cum Alarico
Gotthorum rege in campo Vocladicnfi , decimo ab urbe Pifta-
vorum milhario dimicaffc, ac fufo exercitu regem ipfum fua-
pte manu peremiUe. . 1
c Edit. Gil. tanta jaeuit in loco, ut collis ipfe ob id vifus fit fe
ercxtjjeinalturn: intcrpolationem fapit. Boll. & mf. Colb. colUsex
f» vijctjicmontium ercxijfe. Expeditior vifa cü lc<äio Gcmeticcnlis.
d Boll. ut & mlT. Ottob. ac Colb. bic adjiciunr./w crcdebttt
pot contra Alaricum Arianum iterum bcllandi redire contlantiam •
Gemet. Credtbat turn contra Hilarittm, Arianum iterum reduffa
Conjlantium. J>
* Vulgati, membrorum rttinas fufiinebat: corriVuntur ex mlF
Ottob. & Colb. & •
f Apud Boll. hic additur , ^ confumere. At apud Gil! ut
obedtrtt pracepto. $u*m femper feit fubindeconfumere, hic ceram
K. . ■ iHilanu
fpus fuü
ttaniic: 1
jmici.
I. A ud e /
u <
vivi
«ïprms
tóftarula
PSrarit.
DE T R A N S L A T IO N E S A N C T I H I L A R I I ,
Petri Dâmiani Sermo.
_ t u s & exfùltemus , diletftiflîmi,
V J dum ad recolenda beati Hilarii fublimia mérita
follemniter convenimus. Ipfa quippe nos infignis
vocabuli dignitas provocat, ut mens noftra fpiritali
læticiâ affeda, plaufibiliter hilarefcat. Nihilo minus
& hoc dignum eft,' ut dum beati viri tranflationem
colimus , ipfi quoque mentes noftras à terrenis de-
fideriis ad cæleftia transferamus : u t dum glebam corporis
ejus, tenuemque pulvifculum tanto præferri
apud homines honore confpicimus, quantum gloriæ
pondus in cæleftibus poflideat, ubi verus & incom-
parabilis honor e ft, mens noftra perpendat. Sed libet
jam tranflationis hujus hiftoriam fùccinctè tranfcür-
rere , ut nulli deinceps de præclara fbllemnitatis
hujus origine prorfus expédiât dubitare.
i 2. Porro autem dum confefïor Chrifti Fridelinus
beati Hilarii monafterium , quod in Pidavenfi fiibur-
biofitum e ft, laudabiliter regeret, ibique fandæ con-
verfationis infignibus difeiplinis, & præclara morum
honeftate polieret ; beatus Hilarius illi per vifîonem
manifeftus apparuit, & inter alia norinulla hoc illi
quadam vivacis imperii audoritate mandavit, ut videlicet
ipfe fimul & Pidavenfis epifeopus ad regem
Francorüm, qui tune rcrum moderabatur habe-
uis , incundanter accéderait , & fumtûs impendia,
quibus ampliari & auguftius fieri monafterium po£
l è t , fiducialiter poftularent. Quibus verbis infuper
addidit, utinftaurato noviter monafterio, locum fi-
bi làndus Abbas congruum provideret, in quo corpus
ejus , fadatranfiatione,reconderent. Quos nimirum
felicis oraculi legatione perfimdos rex dementer ac
benignè fufeepit, eifque magnifica regiæ liberalitatis
munera contulit. A rùndamentis ergo ^monafterium
per latomos ac cæmentarios denuo çonftruentes , &
pollucibiliter inftaurantes , miniftri Domini tam diu
coeptis indefefli Iaboribus inftiterunt, donee non modo
furgentis ftruduræ machinam ad confummâtio-
nem ufque perducerent , fed etiam utrimque parie-
tes , hoc e f t , intus & extrinfecùs radiantis Mufîvi
décoré veftirent. In quo videlicet opéré , ubi regii
muneris fumma defecit , Epifeopus ex ecclefîafticis
racultatibus fbpplere quod deerat non ceflavit. Tan-
deni itaque monafterio nonmodôconfummatæ fabri-
cæ ltrudura pe r fedo i verùm etiam facerdotalis officii
benedidionibus dedicato , mox demoliti funt tu-
mulum ,in quo fandum fùerat corpus humatum.
™ 3. Conftituto igitur die , in quo fanda membra
transterrent , præcedente node , dum ep'ifcopus fï-
r. mul abbas in vigiliis & orationibus pernodarent,
repente confpiciunt, quod beati Angeli de tumulo,
qui jam terebratus fuerat, fandum corpus educunt,
oç in locum , qui fibi præparatus fuerat, propriis ma-
nibus mferunt. His itaque peradis, beatus Hilarius
landum Fridehnum per vifîonem ad monuit, ut Sco-
tigenam quemdam fibi cognatione propinquum , in
coenobn regimine fubftitueret, ipfe vero ad Gallina-
riam infulam in honorem ejufdem beati Hilarii ædi-
ïicaturus ecclefiam properaret. Qui beati facerdotis
impeno mox humiliter paruit, & non folum illud
quod juflum fîierat, fed & alia quatuor monafteria
Mi ejus honorem conftruxit. Quamquam beati Fride-
Jini v ita ,m qua hæc referri perhibetur hiftoria , in
manus noftras nequaquam devenerit. Sed quod hîc
cnptum eft, indicio fraternæ relationisinnotuit. Hæc
igitur hujus facræ follemnitatis eft caufà. Hæc vene-
randa celebritatis hodiernæ materia, ut. intranflatio-
s ne lacri. corporis meritô gaudeat plebs devota fide-
iium, cui dépendit exfequias exercitus Angelorum.
. 4\ J ° r ro autem ex occafîone venerandæ tranfla-
tioms hujus, & cetera beati viri gefta nobis in me-
A i n WÊSÊ •' B B antè' temporibus fùnt
perada, noftris mine reduda confpedibus quodam
modo recentia videantur & nova. Moxenim utdif-
putare de venerabilis viri geftis incipimus , protinus
occurrit mémoriæ, quàm impenetrabilis Ecclefiæ mu-
rus hæreticorum telis obftiterit, quàm infuperabilis
proeliator perverfum Arianorum dogma gratiâ catho-
hcæ veritatis obtriverit. Nec illud vacat, quod cùm
adversùs hæreticorum perfidiam pugnaturus, Seleu-
ciamlfaunæ oppidum peteret, puella gentilis divini-
tus ed o d a , tanti facerdotis denuntiavit adventum :
g atque ideo cum pâtre Florentio, totaque familia divi-
ni baptifmatis meruit fufeipere facramentum. Nec
rfiud excidit infîgne miraculum, quod in Gallinaria
mlula immanium ferpentium venenata rabies virtu-
tem tam præclari Pontificis ferre non potuit; fed tamquam
ftilmineo fragore perterrita, vilis etiam bacilli
metam , quam ipfe præfixerat, tranfleendere non
præfumfit. Sed & illud memoriæ confequenter occurr
i t , qubd idem egregius pontifex puerum fine gratia
regenerationis exftindum, non modo matri refufei-
tatum&incolumem reddidit, fed & veræfidei rudi-
mentis inltrudum fàndæ Ecclefiæ filiis aggregavit.
C Hæc ig i tu r , & alia multa virtutum ejus infignia nobis
ex occafîone venerandæ hujus tranflationis occur-
r [,nG quæ nos ad amorem D e i, & devotionem præ-
clari hujus facerdotis accendunt. Plané cùm multo-
rum tranflationés juftorum fanda veneretur Ecclefia,
quæ diligentia procuratæ funt hominum; quanto de-
votionis ftudio hæc eft follemniter recolenda, quæ
fada eft manibus Angelorum ? ^
J. Sed quid e ft, quod Moÿfî corpus ipfe per f t Cur corpus
Donunusfepelivit, & tamen fepulcrum ejus homini- M°yfi abf-
bus mnotefeere noluit ; beati vero Hilarii .corpus, c°nd,tura»
ry ” on modo coram hominibus per Angelos tranftulit v cS hono-
fed & tanti honoris gloriam & totius Ecclefiæ reve- ratum.
rentiam fublimavit? De Moyfe quippe feriptum e ft:
Mortuus eft ibi Moyfes fervus Domini in terra Moab, ƒ«- Df ut- 34-
berne Domino, & fepelivit eum in valle terra Moab contra ** 6‘
Phogor, & non cognovit homo ßpulcrum ejus ufque in pro-
fernem diem. Quid eft e rg o , quod illê nefeitur, iftc
veto quotidie cum tanta gloria Chriftianæ devotionis
invifitur ? Quid e ft, inquam, quod Moyfes ab homi-
num notitia removetur, nifi ut tollatur occafio, ne
qui tarn Deo carus & familiaris exftitifTe cognofct
tu r , divinus honor illi ablfraeliticæ plebis perfidiâ
E præbeatur ? Reliquorum vero Sandorum'corpora non
ut dum Chriftianæ devotionis frequent
tantur acceflu, & p e r illos fiant futilantia figna virtutum,
& iftis accrefcat ftlicium cumulus merited
rum. Præterea nonnulli fideles idcirco poft mortem
tumulis editioribus includuntur, ut fui memoriam
viventibus ingérant, quatenus eis impendere pieta-
tis officia non omittant. Hinc e ft , quod fepultura vo-
cratur ex more memoria : fcilicet ut per earn memo*
rentur v iv i, & p,ercipiant refrigerium mortui.
<f. Sed quid e ft, quod nonnulli Sandorum tantopere Unde fan-
ftuduerunt fuis providere fepulcra corporibus ? Abra- * ,scanta
r J}af^ nempe quadringentis argenti ficlis à filiis Heth fu^cura*
fpeluncam duplicem comparât. Jacob & Jofeph ad earn- WÈ 13.nl,
dem fpeluncam totum jam animi defiderium tendunt,
& corpora fua poft obitum illo perferenda depofeunt!
Quid ergo e ft , quod fandi Patriarchæ,qui fe pulverem
& cinerem efleperfpicuè perhibent, qui certè corpora
& corpqralia quæque cæleftium contemplationedefpi-
ciunt, in Chananæorum terra corpora fiia quiefcere
taiato defiderio concupifeunt ? Cur ilium præ ceteris
mundi partibus quieti fuæ prævident locum , nifi
quöcl humanæ falutis audorem illic noverant de fuo
G femine nafeiturum ? Hinc e ft, qubd Jacob filium
fuum Jofeph obfecrat, dicenS : Si invent gratiam in Gen. 47.
confpeEtu tuo, pone manum fub femore meo f& facies mihi x9-& i0.
mifiricordiam & veritatem, ut non fep'eliai me in %Ægypto,
fed dormiam cum patribus mets, & auferas me de hac terra,
condafquc in fepulcro majorum. Cur autem ad confir