lib. I. hifi.
tib. j. de
tione paffiirum. Hinc matrem gentilitatis, abfolvit A
errore, patre in malis perfeverante, Turn ab Arianis
multa pafllis , & ad extremum de civitate exire com-
pulfus ,eùm intra Gallias quoque dilceflu fandi Hilarii,
Stip; cists in
•vira fanât1
quern ad exfiiium hæreticorum vis coegerat , tur-
batam Ecclcfiam comperiffet, Mediolani fibi monafte-
rium ftatuit. Certècùm Hilarius anno 3y6. relegatus
fit ,v ix artiiis queunt quàm intra unum alterumve
-annum conftringi tot Martini gefta, quæ illius exfiiium
præceflèrinr.
31. Sulpicio quidem refragari videntur Fortu-
•natus vitæ Hilarii fcriptor , Venantius Fortunatus, „
quem ab hoc alterum efle nonnulli volünt ,- & Gre- B
.gorius Turonenfis. Quippe Fortunatus in vita fandi
Hilarii tradit , Martinum poll fandi Confefloris ab
exfilio reditum exorciftam fuiil'e conftitutum. Venantius
autem , ubi .fandi Martini precibus ac mentis
initam cum barbaris pacem enarravit, ilium re-
præfèntat non ad Hilarium convolantem , fed fupe-
rantem Alpes , & pe r agrum Mediolanenfem in Pan-
•nonias properantem. Demum Gregorius Turonenfis
Martini velue luminis in Gallia recens exorientistunc
primùm meminit,cùm narravit Hilarium ad propria
redirepermifium. Secum etiam ipfe pugnat Sulpicius, q
cùm proximè antea feribit, Martinum fub Conftan-
tio primiim, aedeindê iiib Juliano militaire-, neque
ante iir.petrafle miflionem, quant barbarorum legati
Julianum apud Vangiones agentem de pace convenif-
font. Nam quod Hilarii exfiiium ante juliani in Germanism
advcnium contigcrit, lequenti capite eviden-
fer demonftrabitur.
32. Veriim Sulpicii licet in notis chronologicis
confignandi's difigentiam defideres, non eft tamen cur
accufes in rerum geftarum narratione finceritatem.
Nullus etiam ambigendi locus eft , quin fincera aCp.
minime interpolata ad nos pervenerit illius lucubra-
tio : cum Paulinus, ( qui , ut Gregorius Turon, te-
ftis eft , acceptis à Perpetuo Turonenfi epilcopo
ejufdem Sulpicii indiculis ftrida oratione perfecutus
eft,quod illefoluta expofuerat, ) memorataMartini
gefta eodem ordine percenfeat. Hæc igitur aut
falla omnino funt , aut id ujium falfum , Martinum
videlicet fub Juliano militalfe. Quis non hoc potiiis
concedendum opinetur, quàm alterum ? Facilior enim
eft in unius Imperatoris nomine , quàm in tanta rerum
ferie.lapfus. Neque hujus ævi feriptoribus inufi-
tatum eft , ut fub uno Imperatore gefta ad alterum E
référant. Et Sulpicio quidem fingulare ac novifli-
mum Martini in bello adversùs barbaros fadum nar-
raturo eb faciliùs fubrepfit Juliani nomen, quo cla-
riora ac præfentiora turn e fient illius adversiis Ala-
mannos gefta. Unde non refpuimus quod file a i t ,
Martinum occafione arrepta, qua Imperator donati-
vum erogaret, miffionem petiilfe. At hæc ad Juliani
tempora referenti répugnât Ammianus Marcell. lib.
17. c. 7. répugnât & Julianus ipfe apud eumdem Mar-
cèllinum lib. 10. c. 9. dum teftantur maximum an.
3j8.exortum efie tumultum , quod fudoribus Gallicahis p
tittles exhauftus nee donativim meruit nec flipendium : eum-
que tumultum tandem fedatum elfe non largitione
donativi, efuod Confbmtius erogari more folito non permit-
tebat, fed blanditiarum genere vario■
■ 55. Præterea ii Martinus anno Chrifti 397. & ut
audior eft Gregorius, ætatis- fuæ Sx. viyere defiit, fi
etiam non falfus eft Suîpicius, cùm ilium anno æta-
tislùæ quinto-decimo raptum , catenatum , & fàcra-
mëntis militaribus implicatum elfe fcriplit ; fequitur
ut anno Chrifti 316. natus, & anno ejufdem Domini
331. militiæ adîcriptus , antè légitima confecerit fti-
pendia, quàm Julianus Cælàream adeptus eflèt dignitatem.
Poterat igitur fecundùm leges Romanas anno
331. miflïonem petere. Si autem militiæ emericæ
annis biennium adjicias, quo tribuni fui precibusevi-
d u s , folo licèt nomine, militaflë dicitur j eum faltem
anno jfî- rnilitiam dimilifie concédas neceflè eft. Et
fane eum, qui ad rnilitiam per vim raptus, ad aliàm
vivendi rationem ânhelabat, ante emeritæ militiæ an-
nOs miflioném petiifîe longé probabilius e f t , quàm
emeritum in eodem vivendi genere diutiùs perfti-
tifle.
34. Demum qui obfervarit quart to ftudio Martinus
à fua in Pannoniam peregrinatione Hilarium ex-
petierit, v ix ambigu um ei erit quin eumdem Chrifti
Confêflorem, ante quàm cxfularet, convencrit ,• &
aliquandiuapudeum commoratus,exipfius voluntate
profedtus fit in patriam, aliaquepræftiterit, quar Sulpicius
Paulinulque narrant. Quid eft enim qubd Pannoma
expulliis, G.illicit ora petit ? Cur cùm audit Hilarium è Paulinus
Galliamotum, Galliam ulteriùs non co g itâ t, led Me- v!fltsM*r.
drolani monafterium fibi ftatuit ? An qubd eb timeret tmi'
•ire, unde Ariani fanâum virum exturbare potuerant ?
At in Italia quanto magis ii ipfi poterant,quorum opera
Eufebius Vercellis , Calaris Lucifer, Liberius Româ,
immo & Mediolano Dionyfius erant expulfi ? Cui
non credibilius eft, eum Hilarii precibus & Iaçrymis
adftridtum, ut ad fe poftperegrinationem rediret,ip-
lum umim in Galliis quæritafle, ut fidem fuam libe-
raret ? Neque alia animo luccurrit caulà, cur cùm in
Gallinaria infula federn fixifiet, ftatim tamen ut com- suivie, p.
périt fandto Præfiili indultam elfe redeundi potefta-
tem ,non modb Romæ tentant ei occurrere, fed &
iplùm inde jam egrefilim è yeftigiis fît profecutus,
donee ad eum perveniret. Si quid inde confîcitur,
concedendum eft Martinum aliquandiu cum Hilàrio,
ante quàm exfularet, commoratum elfe -, adeoque non
fàlià eflè omnia quæ Sulpicius de primis Martini annis
lcribit , ut tarnen Juliani loco fubftituendum fît alte-
rius imperatoris nomen, fub quo file militant. Hinc
neque quifquam inlîciari poterit, quin etiam ante
annum 3jy. magnum jam merit Pidavenfis epficopi
nomen.
3î- Eo iplb anno 355. cùm barbari ntpta , ut loquitur*
Imperator, limitum pace in Gallias elïùfi eas * apud An-
foedè vaftarent , cùmque , Vidore * te fte , timeret m'tan.ub.\\.
Conftantius, ne quid turn apud Gallos, naturâ præci- jeCl.
pites novaretur, nec deeflent * fufurrones, quimeti-
culofi principis lufpiciones, augerent ; Hilarius mifio * Hilarius
Imperatori libèllo timorem illius ita lenire curavit, Hb.i ud
ut res Ecclefîæ ea occafione ageret. Exftat etiam- Confi*n'-
num, etfi forte non integer , hic libellus , quo cùm 3‘
Conftantium certiorem fàciat quieta eflè omnia, nec
nllam elfe feditionis lùlpicionem ; in id tamen potifli-
mùm incumbit, ut ecclefiafticæ fidei aC difeiplinæ fa-
dam injuriam propulfet. In primis enim Imperato-
rem cùm verbis , tum lacrymis depfecatur, i°. ne ca-
tholicæ ecclefîæ à fratribus graviflimas lùftineant per-
fecutiones , 20. ne à provinciarum red’oribus caulæ
Clericorum cognolcantur, 30. ut populi epifcoposli-
bere fequantur. catholicos , neque per vim cogantur
liibj ici hæreticis, demum ut egregii làcerdotes in de-
fertis aut in exfilio detenti ad liias fedes revôcentur.
Quæ omnia cùm plurium nomine poftulet ; conjedu-
ra eft libellum hune ab eo ex Gallicanorum epilco-
porum confenfu milfum e lfe ,v e le tiam ,quo majoris
eilet ponderis, à plurimis elfe fubfcriptum. Hispreci- .
bus eam Baronius ad an. 35 y- n. iS. legem attribuit, .
qua cavetur ne epifeoporum caulæ ab aliis quàm ab ,
epilcopis cognofcantur.
36. H i n c Hilarius plura Iperare, & Imperatoris Caput v.
benevolentianf colere ; hæretici verb magis ac magis Biicm-nfi
timcre,neeorum hærefîs, quæ ex deceptaConftantii tyn.‘?doP*
religione unicè pendebat, tanti viri confiliis funditus
rueret. Itaque Satuminus Arelatenfîum epilcopus, pra.m xi
v ir lànè pellimus , & ingenio malo pravoque , qui n. +. &
'Jr lànis confiliis ftatutifque falubribus impiiflimè con- Su¥c- K
tradicebat, eique nequitiâ nihilo inferiores Urlàoius l6l‘
& Valens , cùm decreto proximè adversùs lènomi-
natim edito commoti,tum hoc Hilarfi libello denuo ex-
citati, eum procul amandandum conftituunt. Peflîmum
hoc confilium Biterrenfi conventipulo adoriuntur.
Qubd
wnodi teml
dtSy -
Qubd enim tribus illis epifcopis audoribus congre- A
gatum f i t , fatis indicat Hilarius , cum iis pranomi-
- natis, ftatim dcchrat, fe per faftionem eornm pfeudoapo-
ftolorurn ad Biterrenfem fynodum compulfum ejfe. Qubd aü-
tem congregatumfit, ut ipfi perniciem molirentur,
. exitus demonftravit. Saturninum huicpra:fuifle,eam-
que ob caufam ab Hilario exfilii fui audorem non femel
appellatum, opinamur. Aderant & ex Gallis aliquot fa-
n* fidei epifcopi , quosrerum ib iä fe geftarutn lib.de
Synod, n. 2. teftes appellat. De his geftis unum illud re-
fert jqubd eb compulfus, cognitionem Arianse hjere-
feos demonftranda: obtulit, & ingerend^ patronos palam
denuntiaVit: fed hi timerttes publicje confciëri- B
tix , audire ab èo ingefta nóluerunt.’ Qusnam pra-
terea ibi ab ipfo ingefta fint | quave rätione ingefta
fint , Fragm. I. n. y. narrare videtur his verbis:
Raptim enim tunc hac per no s ingerebantur , corrupt io Evan-
geliorum , depravatio fidei ■, & fimulata Chrifii nomi-
nis blafphema confejfio. Et neeeße fuit in eo fermone omnia
ejfe prapropera, incornpofita, coifufa : quia quanto nos impen-
fiore cura audientiam quArerernus, tanto illi pert inaciore fiudio
audientia contrairent. Contra Saturnihus cum fuis Atha-
nafii condemnationem flagitabat. Qiiod eiiim Arela-
tenfi lynodo cceperant , hac Biterrenfi ita profecuti
lu n t, ut fub uno titulo utramque Sulpicius compre- C
hendendam judicarit. Rurlurn opponebat Hilarius
Sardicenfia gefta, & nutantes epifcopos iis fere verbis
confirmabat , quibus poftea quofdam ignaye la_
pfos increpavit: Ignomfe vós negabitis udthanafio , cujus
damnationem a vobis Palens, Vrfaciüs , Saturninus exi-
gunt, ab Ofio , Maximino , Julio redditam commitniönem ?
Sed qui vinei nulla ratione potuit, cedere cöadüs eft
calumniis, cum illufo Juliano C*fare, & falfis fyno-
di nunciis apud Conftantium per impios homines
delatus, exfilii lententiam excepit.
3 7 - Quodnam fuerit crimen cujus reus poftulatus p.
e f t , latet. Sed veritatis inimicis tunc facile fh i t , ex ^
turbido Galliarum ftatu , fidem illius & integritatem
fufpedam facere : quäfi e ä , qua apud Gallos pollebat,
audoritate ad feditionem concitandam abuteretur.
Ipfe fe quodam modo fignificat infimulatum , qubd
indignum aliquid nön modo epifcopi fanftitate,fed & laid in-
tegritategeffifet. Certè omnia, qua; in exfiiium ipfius
procurata funt , tam apertè falfa erant , ut prjefen-
tem eum, cujus minifterio exfulavit , ufque ad con-
fefilonem falforum quse geflit adducere paratus fem-
per fuerit. In promtu enim erant Conftantii litterje,
quibus eum circumventum probaret. Aderat & Ju- E
lianus Cxlar rer um geftarum teftis , qui qubd fe tarn
turpiter illudi fit paffiis, plus in hac exfilii fententia
contumelia:, quam exfiil ipfe injuria pertulerit.
38. Ex hac Hilarii narratione cum perlpicuum fit
Julianum, jam Cafiärem renuntiatum, aut Biterris
aut non procul fuifie, dum hxc in ea urbe gereren-
tur ,• haud difficulter deprehendere eft hujus Biter-
renfis fynodi tempus. Quippe certis hiftori* monu-
mentis conftat, Julianum die S. Idus Nov. Arbetione
& Lolliano Cofl". id eft , anno 3y$. Csfarem Mediolani
d id um ,& hide Calendis Decemb. egreflum in F
Gallias , Vienna commoratum eflè ad menfem Ju-
nium anni 3ytf. quo in Germaniam profedus, eafdem
Galliarum regiones ante annum 360. non repetierit.
Ex quibus certo colligere e f t , Biterrenfem conven-
tum anno 3ys. ante menfem Junium adum eflè. Nec
ab his abludit computatio, qua Sulpicius exfilii Hilarii
annos numerat. Eo enim tefte quai tum jam exfilii
annum agebat,cüm adSeleucienfeConcilium vo-
catus eft. Atqui menfe Septembri anni ssp. celebra-
tum fuit Seleucienfe Concilium. Igitur ante menfem
Septembrem anni 3 ft. Hilarius fuit relegatus ,* quo
mtervallo antè , ex aliis adjundis licet dijudicare. Ad ^
hf c Hilarius librum de lynodis fe fcripfiflè fignificat
cum in exfilio totum jam triennium exegiflèt: hunc autem
lcnpfit exeunte anno 3yS. aut faltem 359. ineunte: &
hinc igitur planum eft, Hilarii exfiiium intra anni 5ft.
* W. de
Hb. z. ad
initia, proindeque ante Juliani adversùs GermanoS
expeditionem, contigiflè. Quod cùm in dubium re-
vocari nequeat ,• neque negandum , allatum Sulpicii
locum,quo Martinum miflione à Juliano impetrata
ad Hilarium fefe recepiflè tradit , nonnulla emenda-
tione indigere.
3$. At quamvis Arianorum duces cùm apud Julianum
, tum apud Conftantium prætexuerint l elegan-
ru cau^am ’ eam unam ipfîs fuiflè, quam ipfe
lip:de Synodis attingit his verbis, Coegcnmt nos ad vo-
lumatern exfulandi , dum impietatis imponunt necejfitarem,
Gallicanos epifcopos celare non potuerunt. Quocir-
ca apud eôs numqüamimpetrarunt,ut in locum ejus,
cui * fide ac Ipiritu cohærebant, alius fufficeretur.
Unde yerè Hilarius apiid Conftantium fefe epifeo-
pum dicit, in omnium Gallicamm ecclefiarum atque epifio-
porum communione, licet in exfilio permanentern, & Ecclefia
adhuc perpresbyteros-fuos commimionem diflnbuentem. Immo
à SatUrnino Galli exinde ita abhorrliere , ut fiiam ei
commurtionem oonftanter negarint , donee tandem
Sulpic. fag.
x6y.
poft Concilium Ariminenfe in eadem Bitérrén-
fi civ ita te, prater harefis infamiam muftis atque infandis'
criminibus conviiïus & Ecclefid ejettus, juftas injuftè in
Hilarium Iatæ fententiæ poenas dédit.
4°• Sanctum Chrifti Confêflorem in Phrygiam dé- In quem
portatum e flè , H ieronymi, Sulpicii ac Fortunari te- locum rcle*
ftimoniis compertùm eft ; an in ullum certum locum, I S iS s .
latet. Scribit ipfe modo fe intra decern provincias Afin-
nas confiftere , modo fe Gallis de plurimis Romanarum
provinciarum urbibus fignificafiè quid in Oriente age-
retur. Ipfi etiam Gàlli anno 3yS. ei refcribentés, lit—
terarum fuarum lentitudinem de exfilii illius longitu-
dine aç fecreto êonftitiflè aflèverarunt : & exeufatio-
nem eorum accepit Hilarius. Unde imelligeré eft,
nullum certum exfilii locum ei conftitùtiim eflè!
Cum illo pariter in Phrygiam relegatus eft Tolofa-
nus antiftes Rodanius : qui quantum infirmis profî-
ceret fortium fqcietas, in fe expertus èft. Nam cùm sulpic. pag,
naturâ eflèt lenior, nec tam propriis viribus , quàni a+8-
Hilarii focietate non cefliflèt Arianis, eamdem tamen
cqnfeflîbnis gloriam cum illo eft partitus. His de
Biterrenfis fynodi geftis , quantum ex verbis Hilarii
expifeari licu it, delibatis , quæ ipfius in exfilio ftu-
dia fùerint , exploremus.
4 r; F o r t 1 s s 1 m ü s Chrifti Gonfeflbr extra c a p. v L
Gallias faârus, locum non animum mutavit. Neque Hilarii in*
enim eum adveriàrii ipfius vel acerbiorem vel ani- exfilio ftu-
mo magis fradum acnutantem experti fu n t , neque d'afiac
qui aut errore aut timoré lapfî e rant, elatiorem. Sed , cIn
ubi in exfiiium ejedus e f t , ita de Chrifti confeffione « Ub! i»
fibi numquam decedendumdecrevit, ut neque hone- c, Conti. ».
ftam aliquam ac, probabilem ineundæ unitatis ratio- ctli
nem refpuendàm ftatueret. Turn hoc etiam fibi pro- „
pofuit,ut qüamvis læfus & graviffimis affedus inju- ub. m.d*
J‘iis 7 de temporibus tamen minimè queréretur. Id
vero conftanter adeo præftitit, tit quarto exfilii anno
dicere ei licuerit : Exinde nihil in tempora maledi-
Slum , nihil in earn qua tum fe Chrifti ecclefiam mentieba.
tur, nunc autem antichrifli eft fynagoga ,famofum aut dignum
ip for ami mpietate firipfi | aut locutus fum. Ilium quidem
ad feribendum follicitabant , & ampliffimam ipfius*
eloquentiæ materiam miniftrabant, quæ ubique ter-
rarum patrabant Ariani facinora : at pluris interefle
fentiebat, ut ne vel leviflimam impatientis animi fufe
picionem præberet. Non enim ignorabat, homines
afperioribus verbis fanari vulgb non folere ,• eaque
nulli eflè ufurpanda, nifi cùm cetera, quæ dementia
fuggerit , tentaflet adhibuiflètque remedia. Quanta
autem ipfe indulgentiâ fît ufùs , probant quæ tunc
temporis permifit. Ea quippe fu n t , quæ nifi excuià-
ret fegum omnium moderatrix caritas, v ix poflènt à
nimia èccfefîafticæ difeiplinæ remiflione Vindicari;
Nam criminis loco non duxit , quemcumque catho-
licum cum Arianis , fufpenfa licèt facramentorum
c©mmmunio»e, cofloqui, aut in una ecclefiaorare,
lib. in Coft,
H I